Είναι οι απόστρατοι Πολεμοχαρείς;

του Γιώργου Χατζηθεοφάνους, Υποστρατήγου ε.α.

Η αυξημένη, τελευταία, παρουσία απόστρατων αξιωματικών σε τηλεοπτικά πάνελ, όπου κλήθηκαν να σχολιάσουν τις εξελίξεις στις ελληνοτουρκικές σχέσεις μετά τη Συμφωνία της Τουρκίας με τη Λιβύη, προκάλεσαν αντιδράσεις πολιτικών, δημοσιογράφων και αρθρογράφων που τάσσονται υπέρ της αποκλιμάκωσης της έντασης και της ειρηνικής επίλυσης των διαφορών μεταξύ των δύο χωρών.

Υπάρχει διαχρονικά η αντίληψη, κι όχι μόνο στην Ελλάδα, ότι πίσω από κάθε πόλεμο βρίσκονται αρειμάνιοι στρατιωτικοί και πως ευτυχώς υπάρχουν οι πολιτικοί, οι οποίοι είτε δεν προχωρούν με ευκολία σε έναν πόλεμο είτε επεμβαίνουν και με τις αποφάσεις τους μετριάζουν τις συνέπειες όταν αυτός διεξάγεται. Επικαλούνται μάλιστα κάποιοι εξ αυτών τον Κλαούζεβιτς που υποστηρίζει πως ο πόλεμος σταματά  με την επίτευξη του πολιτικού σκοπού του πολέμου όπως προσδιορίστηκε από την πολιτική ηγεσία (πραγματικός πόλεμος) και δεν συνεχίζεται μέχρι την συντριβή των αντιπάλων χωρίς αναστολή της πολεμικής πράξης (απόλυτος πόλεμος). Κάνουν όμως λάθος διότι ο Κλαούζεβιτς εξετάζει τη σχέση πολιτικής και πολέμου κι όχι πολιτικών και στρατιωτικών και φυσικά δεν είπε πως πίσω από κάθε πόλεμο βρίσκονται πολεμοχαρείς  στρατιωτικοί.

Εάν κάποιος είναι πολεμοχαρής ή όχι δεν έχει σχέση με τη στολή που φοράει ούτε με την ιδιότητά του αλλά με αυτά που υποστηρίζει. Και βέβαια ιστορικά παραδείγματα πολλά. Ο Κόλιν Πάουελ, πρώην αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων των ΗΠΑ, ως Υπουργός Εξωτερικών τάχθηκε απέναντι στην ισχυρή Ομάδα των «γερακιών», που με επικεφαλής τον Ντόναλντ Ράμσφελντ υποστήριξαν τον δεύτερο πόλεμο στο ΙΡΑΚ. Τελικά παρά τις αντιρρήσεις του Πάουελ ο πόλεμος διεξήχθη με απόφαση του τότε Προέδρου Μπους του νεότερου. Όμως και στην Τουρκία, πρόσφατα ανώτατοι εν ενεργεία αξιωματικοί τάχθηκαν κατά του πολέμου στη Συρία και αποπέμφθηκαν σε μια νύκτα από τον εκλεγμένο Πρόεδρο Ερτογάν.  Σε κάθε περίπτωση οι πόλεμοι στην νεότερη τουλάχιστο ιστορία  διεξήχθησαν με αποφάσεις εκλεγμένων Προέδρων ή Πρωθυπουργών κι όχι στρατιωτικών.

Επιστρέφοντας στα δικά μας θα πρέπει να επισημάνουμε ότι τόσο αυτοί που τάσσονται υπέρ της ενίσχυσης των ενόπλων δυνάμεων  για την αντιμετώπιση της Τουρκικής απειλής (πέρα των αποστράτων, πολλοί διεθνολόγοι, πολιτικοί, δημοσιογράφοι κ.α.) αλλά και αυτοί, που ζητούν την επίλυση των διαφορών μέσω διαπραγμάτευσης και προσφυγής τελικά στο δικαστήριο της Χάγης, την ειρήνη υποστηρίζουν. Οι μεν πρώτοι θεωρούν πως η υποστήριξη των κυριαρχικών δικαιωμάτων μπορεί να εξασφαλιστεί, στο σημερινό διεθνές περιβάλλον, ειδικά απέναντι στην Τουρκία, μόνο με ισχυρές ένοπλες δυνάμεις, όχι απαραίτητα για πόλεμο αλλά πρωτίστως για την αποτροπή. Με λίγα λόγια πιστεύουν πως εάν έχουμε ισχυρές ένοπλες δυνάμεις τότε η Τουρκία θα πάψει να επιχειρεί να επιβάλλει με στρατιωτικά μέσα τις απαιτήσεις της και να δημιουργεί τετελεσμένα. Κι έτσι εξαλείφονται οι εντάσεις και εξασφαλίζεται η ειρήνη χωρίς να χρειαστεί να παραχωρήσουμε ή να απεμπολήσουμε κυριαρχικά δικαιώματα. Δεν αποκλείουν τις συζητήσεις αλλά τις διαπραγματεύσεις υπό απειλές κι από φόβο όπως η Τουρκία επιδιώκει.

Αυτοί που διαφωνούν, αυτοπροσδιοριζόμενοι ως ειρηνιστές και χαρακτηρίζουν τους πρώτους πολεμοχαρείς,  υποστηρίζουν την ειρήνη ακόμη και μέσω συνεκμετάλλευσης δηλαδή παραχώρησης κυριαρχικών δικαιωμάτων.  Το δε ζήτημα της Χάγης δεν είναι μια εύκολη υπόθεση λόγω των πολλών, παράλογων πολλές φορές, θεμάτων που θέλουν οι Τούρκοι να βάλλουν στο συνυποσχετικό.  Στους εκφραστές της θέσης αυτής θα πρότεινα να μελετήσουν τις διεκδικήσεις της Τουρκίας, η οποία ζητά ακόμη και αναθεώρηση της Συνθήκης της Λωζάννης, προκειμένου να πετύχει τους στόχους της και να μας πουν τι ακριβώς να παραχωρήσουμε από όσα οι Τούρκοι ζητούν.  Δυστυχώς η ιστορία διδάσκει πως η επιλογή αυτή, κατευνασμός λέγεται, μαθηματικά οδηγεί σε αυτό που θέλεις να αποφύγεις δηλαδή στον πόλεμο. Αυτή την ειρήνη επιδίωξαν οι Βρετανοί στη Συμφωνία του Μονάχου (1938), γνωστή κι ως μάθημα του Μονάχου, και το τι ακολούθησε είναι γνωστό. Ο Τσόρτσιλ τότε είπε:  «You were given the choice between the War and Dishonor. You chose dishonor and you will have war”.

Πιο επικίνδυνοι όμως από όλους είναι οι πολιτικοί που δημόσια θέτουν το ερώτημα: «Και τι θέλετε, να κάνουμε πόλεμο;» Κανείς δεν θέλει τον πόλεμο, και πρώτο μέλημα κάθε κρίσης είναι η αποκλιμάκωση,  όμως με τέτοιες δηλώσεις χάνεται η αποτροπή. Στέλνεις λάθος μηνύματα στον Ερτογάν και τον ενθαρρύνεις όχι απλά να συνεχίσει αλλά να αναβαθμίσει τις  προκλήσεις του με στρατιωτικά μέσα, σίγουρος ότι δεν πρόκειται να γίνει πόλεμος, και να πετύχει τους στόχους του. Όλες οι χώρες του πλανήτη διατηρούν ένοπλες δυνάμεις όχι για παρελάσεις και πολιτιστικές εκδηλώσεις αλλά για πόλεμο όσο κι αν αυτή η λέξη προκαλεί μια αποστροφή. Δυστυχώς ο πόλεμος δεν είναι μια πρόσκαιρη παρέκκλιση αλλά ένα συνειδητό και επαναλαμβανόμενο, ιστορικά, φαινόμενο. Ο Χομπς σε αυτούς που το ρωτούν για τις αιτίες του πολέμου απαντά πως η ειρήνη αποτελεί ένα τεχνητό, πολιτισμικό κεκτημένο του ανθρώπου.

Στη σημερινή Ελλάδα κανένας λογικός άνθρωπος δεν θέλει πόλεμο και κυρίως οι στρατιωτικοί που γνωρίζουν καλύτερα τις συνέπειές του εξαιτίας της μεγάλης καταστροφικότητας των σημερινών οπλικών συστημάτων. Είναι ανόητο να θεωρούν κάποιοι πως οι απόστρατοι ως εν ενεργεία ζούσαν μόνιμα με την προσμονή ενός πολέμου. Για την ειρήνη δουλεύουν καθημερινά, μέρα νύχτα κάτω από αντίξοες συνθήκες, από τον Έβρο μέχρι το Καστελόριζο και την Κύπρο, μακριά πολλές μέρες το χρόνο από τις οικογένειές τους. Η ειρήνη δεν εξασφαλίζεται φωνάζοντας ειρήνη (Ναπολέων).

Σε κάθε περίπτωση ο διάλογος αυτός είναι πάντα εποικοδομητικός στο πλαίσιο της δημοκρατίας υπό την προϋπόθεση να διεξάγεται με σύνεση, χωρίς άναρθρες κραυγές, συνθήματα και χαρακτηρισμούς αλλά με σεβασμό σε κάθε άποψη, με επιχειρηματολογία και πάντα στη βάση του εθνικού συμφέροντος. Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να διεκδικεί μεγαλύτερο πατριωτισμό έναντι των άλλων.