ΣΗΜΕΙΩΣΗ “ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΩΝ”
Καθώς διάβαζα το κείμενο που ακολουθεί και, γνωρίζοντας πως το CounterPunch είναι ένας αμερικανικός αριστερός ιστότοπος ήμουν σίγουρος πως θα έβλεπα κωδικοποιημένες τις ρωσικές θέσεις στον πόλεμο της Ουκρανίας.
Έκανα λάθος. Παρόλο που στην αρχή το κείμενο μέμφεται τα συστημικά, όπως θα λέγαμε στην Ελλάδα, Μέσα Ενημέρωσης για την απουσία αντικειμενικής ενημέρωσης στον πόλεμο, στην ουσία θέτει μια διάσταση που συζητείται, ελάχιστα, ακόμη και σε ακαδημαϊκούς κύκλους: τη βαρύνουσα σημασία στις διεθνείς σχέσεις των γεωπολιτικών σφαιρών επιρροής.
Ο συντάκτης του κειμένου υπήρξε καθηγητής Διεθνούς Δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Πρνίστον, ενός απο τα αξιολογώτερα αμερικανικά πανεπιστήμια.Και δεν θα μπορούσε να αναλώσει το κύρος του υπερασπιζόμενος την ρωσική πολιτική.
Το πως αναπτύσσει τον συλλογισμό του μπορείτε να το μάθετε διαβάζοντας το κείμενο. Και, νομίζω, αξίζει τον κόπο, ιδίως όσοι εξ υμών κατέχουν θέση στον ακαδημαϊκό χώρο ή αποφαίνονται για τις τύχες μας. Αυτοί πρέπει να το μελετήσουν.
Οι απόψεις που διατυπώνει δεν μας συμφέρουν ως Ελλάδα. Διότι ο καθηγητής δίνει σημαντική διάσταση στην γεωπολιτική επιρροή, όσο και στο Διεθνές Δίκαιο.
Θεωρεί την γεωπολιτική επιρροή ως σημαντική παράμετρο μετά τον Β! ΠΠ που επηρέασε την ισορροπία και την ειρήνη στον κόσμο. Και πως χωρίς την αναγνώριση της ύπαρξής της θα είχαμε εδώ και καιρό διεξάγει έναν τρίτο, καταστροφικό, παγκόσμιο πόλεμο.
Αυτή είναι, πράγματι, η άποψη της Ρωσίας. Και αυτήν, ο Πούτιν, επικαλέστηκε για την εισβολή. Ότι, δηλαδή, κινδυνεύει η ασφάλειά της με την επέκταση του ΝΑΤΟ ανατολικά.
Ο συντάκτης του κειμένου καταδικάζει την εισβολή. Αλλά θεωρεί μυωπική και την πολιτική των ΗΠΑ που δεν σεβάστηκαν την ανησυχία της Ρωσίας. Και τα γεωπολιτικά της συμφέροντα τα οποία θεωρεί υπαρκτά.
Είναι αυτό που εδώ στην Ελλάδα, και στη δυτική αφήγηση, πολλοί κωδικοποιούν στην φράση: και ποια είναι η αυταρχική Ρωσία που θα καθορίσει την συμπεριοφορά κρατών.
Αν έτσι λειτουργούσε το διεθνές σύστημα, τότε οι πόλεμοι θα ήταν συχνό, καθημερινό φαινόμενο. Και, μάλιστα, πόλεμοι σε επίπεδο δυνάμεων.
Ο καθηγητής λέει ρητά πως δεν συμφωνεί με την αρχή της γεωπολιτικής επιρροής αλλά έτσι είναι δομημένος ο κόσμος. Και σαν παράδειγμα αναφέρει το γεγονός πως στον ΟΗΕ τα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας έχουν δικαίωμα βέτο. Το βέτο είναι αναγνώριση της γεωπολιτικής τους επιρροής την οποία, σήμερα, δεν ασκούν όλα τα μέλη του αλλά, κυρίως, οι τρείς δυνάμεις: ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα.
Με όλη αυτήν την ιστορία της αναγνώρισης της γεωπολιτικής διάστασης το ανησυχητικό για την Ελλάδα είναι ότι σε περιφερειακό επίπεδο την διεκδικεί και η Τουρκία.
Για να σταθεί δυνατή η αντιμετώπισή της η Ελλάδα πρέπει να ισχυροποιηθεί στην στρατιωτική αποτρεπτική ικανότητα, την υψηλή διπλωματία και την ισχυρή οικονομία.
Η λογική του δεδομένου παραπέμπει σε υποδούλωση.
Μελετήστε το κείμενο. Αξίζει.
Παντελής Σαββίδης
Φωτογραφία Nathaniel St. Clair
Ο πόλεμος της Ουκρανίας, η πολυπλοκότητά του και οι παγκόσμιες δευτερογενείς επιπτώσεις του, δεν έχουν παρουσιαστεί, επαρκώς, ούτε από τους πολιτικούς ηγέτες ούτε από τα μέσα ενημέρωσης με μεγάλη επιρροή.
Συνηθέστερα, ο πόλεμος της Ουκρανίας έχει περιγραφεί στενά και αναγωγικά ως ένα απλό θέμα υπεράσπισης της Ουκρανίας ενάντια στη ρωσική επιθετικότητα. Μερικές φορές αυτή η τυπική απεικόνιση διευρύνεται κάπως με τη δαιμονοποίηση του Πούτιν ως εγκληματικά αφοσιωμένου στο μεγαλεπήβολο έργο της αποκατάστασης ολόκληρου του φάσματος των σοβιετικών συνόρων της Ρωσίας μετά το 1994 με τη βία, όπου είναι απαραίτητο.
Αυτό που τείνει να αποκλειστεί από όλες σχεδόν τις παρουσιάσεις του ουκρανικού πολέμου είναι η πολιτική ατζέντα της κυβέρνησης των ΗΠΑ για την πρόκληση μιας ταπεινωτικής ήττας στη Ρωσία, η οποία σχετίζεται ταυτόχρονα με την υπεράσπιση της Ουκρανίας, αλλά είναι αρκετά διαφορετική από αυτήν σε σημαντικά σημεία.
Αυτή η ατζέντα αναπαράγει τις αντιπαραθέσεις του Ψυχρού Πολέμου και στο παγκόσμιο περιβάλλον, επιδιώκει να υπενθυμίσει στην Κίνα καθώς και στη Ρωσία, ότι μόνο οι Ηνωμένες Πολιτείες διαθέτουν τη βούληση, την εξουσία και τις ικανότητες να ενεργούν ως θεματοφύλακες της παγκόσμιας ασφάλειας σε σχέση με τη συντήρηση ή την τροποποίηση των διεθνών συνόρων των κυρίαρχων κρατών οπουδήποτε στον πλανήτη.
Ενδεικτικά, το Ισραήλ έχει λάβει σιωπηρό πράσινο φως από την Ουάσιγκτον να προσαρτήσει τα Υψίπεδα του Γκολάν, αναπόσπαστο τμήμα της Συρίας μέχρι τον πόλεμο του 1967, ενώ η Ρωσία παραμένουσα υπό κυρώσεις για την προσάρτηση της Κριμαίας και τους τρέχοντες ισχυρισμούς της για ενσωμάτωση της περιοχής Dombas της Ουκρανίας έχει αντιμετωπιστεί με νέες σκληρές κυρώσεις και ισχυρισμούς για εγκλήματα πολέμου από τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν.
Οι πιο σημαντικές δυτικές πλατφόρμες μέσων ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένων των CNN, BBC, NY Times, The Economist, με ελάχιστες εξαιρέσεις, έχουν υποστηρίξει σε μεγάλο βαθμό αυτές τις μονοδιάστατες κυβερνητικές αφηγήσεις για τον πόλεμο της Ουκρανίας.
Οι απόψεις των προοδευτικών επικριτών του τρόπου με τον οποίο η αμερικανική εξωτερική πολιτική χειρίστηκε την κρίση δεν παρουσιάζονται, σχεδόν καθόλου, ενώ η εξτρεμιστική δεξιά επικρίνεται επειδή τόλμησε να αντιταχθεί στην εθνική συναίνεση λες και οι μόνοι διαφωνούντες να είναι φασίστες με τάση συνωμοσίας.
Σχεδόν καμία προσοχή δεν δόθηκε από αυτά τα μέσα ενημέρωσης στην κατανόηση είτε της συσσώρευσης εντάσεων σχετικά με την Ουκρανία τα χρόνια που προηγήθηκαν της ρωσικής επίθεσης είτε της ευρύτερης λογικής ασφάλειας που εξηγεί την αποφασιστικότητα του Πούτιν να επαναβεβαιώσει την προηγούμενη εξουσία του στην Ουκρανία.
Ομοίως, δεν υπήρξε ουσιαστικά καμία κύρια συζήτηση για κατάπαυση του πυρός/διπλωματικές επιλογές, που ευνοούνται από πολλές ειρηνευτικές και θρησκευτικές ομάδες, που προσπαθούν να δώσουν προτεραιότητα στον τερματισμό των δολοφονιών, σε συνδυασμό με την αναζήτηση πιθανών τύπων συμφιλίωσης που συνδύαζαν τα δικαιώματα κυριαρχίας της Ουκρανίας με ορισμένες προσαρμογές λαμβάνοντας υπόψη τις ρωσικές ανησυχίες.
Τα πιο αξιόπιστα μέσα ενημέρωσης στη Δύση λειτούργησαν ως πολεμοχαρής μηχανή προπαγάνδας που υποστήριξε με ελαφρά διαφορετική απόχρωση την επίσημη γραμμή της κυβέρνησης κάτι που θα περίμενε κανείς σε αναμφισβήτητα αυταρχικά καθεστώτα.
Η κάλυψη ανέδειξε οπτικές των καθημερινών βαρβαροτήτων του πολέμου σε συνδυασμό με μια σταθερή ροή καταδίκης της ρωσικής συμπεριφοράς, λεπτομερές ρεπορτάζ για την καταστροφή και τον πόνο των πολιτών και μια τακτική επισκόπηση του τρόπου με τον οποίο εξελίσσονται οι μάχες σε διάφορες ζώνες.
Αυτές οι πολεμικές αφηγήσεις ενισχύονταν τακτικά από σχόλια ειδικών από συνταξιούχους στρατηγούς και αξιωματούχους των μυστικών υπηρεσιών, και ποτέ δεν υποβλήθηκαν σε αμφισβήτηση από υποστηρικτές της ειρήνης, πολύ λιγότερο από διαφωνούντες και επικριτές.
Δεν έχω ακούσει ακόμη ή διαβάσει κείμενα σε αυτές τις πλατφόρμες μέσων ενημέρωσης από τους πιο διάσημους διανοούμενους, τον Νόαμ Τσόμσκι ή τον Ντάνιελ Έλσμπεργκ, ή ακόμα και από διπλωμάτες με ανεξάρτητο πνεύμα όπως ο Τσας Φρίμαν. Φυσικά, αυτά τα άτομα μιλούν και γράφουν, αλλά για να μάθετε τις απόψεις τους πρέπει να πλοηγηθείτε στο Διαδίκτυο αναζητώντας διαδικτυακούς ιστότοπους όπως το CounterPunch και το Common Dreams.
Η ομίχλη του πολέμου αντικαταστάθηκε από έναν πολεμικό πυρετό, ενώ περάσαμε από το να βοηθηθεί η Ουκρανία να αμυνθεί από την επιθετικότητα, στην επιδίωξη νίκης επί της Ρωσίας με ολοένα και μεγαλύτερη αδιαφορία για τους πυρηνικούς κινδύνους και τις παγκόσμιες οικονομικές εξάρσεις που απείλησαν πολλά εκατομμύρια με λιμό, οξεία ανασφάλεια και εξαθλίωση. Οι κραυγές των στρατηγών και των γκουρού ασφαλείας των δεξαμενών σκέψης κυριάρχησαν στα σχόλια, ενώ οι εκκλήσεις για ειρήνη από τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ, τον Δαλάι Λάμα και τον Πάπα Φραγκίσκο, περιορίζονταν στην ευαισθητοποίηση του κοινού.
Αυτή η ατυχής απουσία αιτιολογημένης και υπεύθυνης συζήτησης παραμορφώθηκε περαιτέρω από άκρως παραπλανητικές δηλώσεις του ανώτατου δημόσιου αξιωματούχου που είναι υπεύθυνος για τη διαμόρφωση και την εξήγηση της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, τον Υπουργό Εξωτερικών, Antony Blinken. Είτε από άγνοια είτε από την ευκολία της στιγμής, ο υπουργός Blinken έχει ευρέως αναφερθεί στο ότι οι ΗΠΑ δεν αναγνωρίζουν «σφαίρες επιρροής», μια ιδέα «που έπρεπε να είχε αποσυρθεί μετά τον Β!ΠΠ»
Πραγματικά! Χωρίς αμοιβαίο σεβασμό για τις σφαίρες επιρροής καθ’ όλη τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, είναι πιθανό ότι ο Γ’ Παγκόσμιος Πόλεμος θα είχε πυροδοτηθεί από σοβιετικές επεμβάσεις στην Ανατολική Ευρώπη, με πιο διαβόητη την Ουγγαρία (1956) και την Τσεχοσλοβακία (1968).
Ομοίως, οι παρεμβάσεις των ΗΠΑ στη Δυτική Ευρώπη καθώς και η αποστασία της Γιουγκοσλαβίας έγιναν ανεκτές από τη Μόσχα.
Εκεί που σημειώθηκαν οι πιο επικίνδυνες ένοπλες αντιπαραθέσεις ήταν στις τρεις διχοτομημένες χώρες τη Γερμανία, την Κορέα και το Βιετνάμ όπου οι κανόνες αυτοδιάθεσης ασκούσαν συνεχείς πιέσεις στα τεχνητά επιβαλλόμενα όρια σε αυτές τις χώρες για λόγους γεωπολιτικής.
Από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, ο Blinken θα έπρεπε να ντρέπεται να λέει στους λαούς της Κούβας, της Νικαράγουας και της Βενεζουέλας ότι η ιδέα των σφαιρών επιρροής δεν περιγράφει το πώς οι ΗΠΑ διαμορφώνουν την πολιτική τους στο δυτικό ημισφαίριο. Ηλικίας δεκαετιών, ο Οκτάβιο Παζ, ο Μεξικανός συγγραφέας, βρήκε ζωηρές λέξεις για να εκφράσει την πραγματικότητα τέτοιων σφαιρών:
«Η τραγωδία του Μεξικού βρίσκεται στο ότι είναι τόσο μακριά από τον Θεό και τόσο κοντά στις Ηνωμένες Πολιτείες».
Όπως έχει παρατηρηθεί, η ρωσική διεκδίκηση μιας παραδοσιακής σφαίρας επιρροής έχει μεγαλύτερη σχέση με το παρελθόν από ό,τι ο σεβασμός της εδαφικής κυριαρχίας των χωρών που την ανέκτησαν μετά τη σοβιετική κατάρρευση.
Αυτή η αναγνώριση δεν έχει σκοπό να εκφράσει την επιδοκιμασία τέτοιων σφαιρών, χρησιμεύει, μόνο, ως συναίσθηση γεωπολιτικής πρακτικής που έχει διατηρηθεί σε όλη τη νεωτερικότητα και ως μια περαιτέρω αίσθηση ότι η δημιουργία μιας πρόκλησης, υπό το φως αυτής της πρακτικής, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα προκαλέσει τριβές και θα αυξήσει τους κινδύνους του πολέμου, που στις σχέσεις μεταξύ κρατών που είναι οπλισμένα με πυρηνικά όπλα θα πρέπει να προκαλέσει εξαιρετική προσοχή στους συνετούς παράγοντες.
Το να προσποιούμαστε ότι οι σφαίρες επιρροής ανήκουν στο παρελθόν, όπως φαίνεται να κάνει ο Blinken σε σχέση με την Ουκρανία, είναι διπλά ατυχές—είναι ανόητο για τη σημασία της γεωπολιτικής σύνεσης στην πυρηνική εποχή και καταδικάζει είτε από άγνοια είτε κακόβουλα τη συμπεριφορά του άλλου, ενώ παραβλέπει την ανάλογη συμπεριφορά της χώρας του, υιοθετώντας έτσι μια στάση γεωπολιτικής ύβρεως των ΗΠΑ που δεν ταιριάζει στην ανθρώπινη επιβίωση στην πυρηνική εποχή.
Τους μήνες πριν γίνει πολιτικά βολικό να πετάμε σφαίρες επιρροής στον κάδο των αχρήστων της ιστορίας, ο Blinken έκανε διαλέξεις στους Κινέζους σχετικά με την τήρηση μιας «κυβερνούμενης από κανόνες» διεθνούς τάξης και υποστήριξε ότι με αυτό περιέγραφε την συμπεριφορά των ΗΠΑ.
Μια τέτοια σύγκριση ήταν ένα κάλυμμα για την αντιμετώπιση της πολύ διαφορετικής κινεζικής πρόκλησης στη μονοπολικότητα, η οποία προέκυψε ως αποτέλεσμα της αυξανόμενης οικονομικής και διπλωματικής επιρροής της Κίνας.
Ένας γρίφος για την Ουάσιγκτον προέκυψε επειδή δεν μπορούσε να παραπονεθεί ότι η κινεζική άνοδος οφειλόταν στις στρατιωτικές της δυνατότητες και στην επιθετική τους χρήση (εκτός -και αυτό είναι ενδιαφέρον- απο τις παραδοσιακές παράκτιες και εδαφικές σφαίρες επιρροής της).
Και έτσι, προβλήθηκε ο ισχυρισμός ότι η Κίνα δεν σεβόταν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας σύμφωνα με τους κανόνες, αλλά με το ποιοι είναι αυτοί οι κανόνες και από πού πηγάζει η εξουσία τους; Ο Blinken ήταν προσεκτικός στις καταγγελίες του για κινεζικές παραβιάσεις με το να μην ταυτίζει τους κανόνες με το διεθνές δίκαιο ή τις αποφάσεις των Ηνωμένων Εθνών. Από που τότε;
Υπάρχει, βεβαίως, μια λεπτή πολυπλοκότητα σχετικά με τους κανόνες στις διεθνείς σχέσεις, ειδικά σε θέματα που σχετίζονται με τη χρήση βίας.
Μια κανονιστική διαχωριστική γραμμή μπορεί να προσδιοριστεί ως το 1928, όταν πολλές ηγετικές κυβερνήσεις, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, υπέγραψαν το Σύμφωνο του Παρισιού που απαγορεύει τον πόλεμο ως μέσο εθνικής πολιτικής, [βλ. Oona A. Hathaway & Scott Shapiro, The Internationalists: How a Radical Το Plan to Outlaw War Remade the World (2017].
Αυτός ο φιλόδοξος κανόνας, στη συνέχεια μετατράπηκε στη διατύπωση του Crime Against Peace στη Συμφωνία του Λονδίνου του 1944 που παρείχε τη νομική βάση για τις ποινικές διώξεις της Νυρεμβέργης και του Τόκιο των επιζώντων Γερμανών και Ιάπωνων πολιτικών ηγετών. Αυτές οι νομικές καινοτομίες, ακόμη και αν αντιμετωπίζονται ως σημαντικά ορόσημα στην ανάπτυξη του διεθνούς δικαίου, δεν προορίζονταν ποτέ να συνιστούν νέους κανόνες τάξης και λογοδοσίας που θα δέσμευαν κυρίαρχα κράτη που απολαμβάνουν γεωπολιτικής υπόστασης.
Διαφορετικά, πώς θα μπορούσε κανείς να εξηγήσει την παραχώρηση δικαιώματος αρνησικυρίας στα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, που μπορεί να θεωρηθεί μόνο ως γεωπολιτικό δικαίωμα εξαίρεσης, τουλάχιστον, στο πλαίσιο του ΟΗΕ.
Οι απολογητές γι αυτή τη φαινομενική απόρριψη μιας προσέγγισης προσανατολισμένης στον νόμο, όταν επρόκειτο για τα πιο επικίνδυνα κράτη εκείνη την εποχή, επισημαίνουν την ανάγκη να δοθούν στη Σοβιετική Ένωση διαβεβαιώσεις ότι δεν θα διαμορφωνόταν πλειοψηφία υπέρ της Δύσης, διαφορετικά δεν θα ήταν πρόθυμη να συμμετάσχει στα Ηνωμένα Έθνη, και ο Οργανισμός θα μαράζωνε όπως η Κοινωνία των Εθνών.
Αλλά εάν αυτός ήταν πραγματικά ο κυρίαρχος λόγος για το βέτο, θα μπορούσε να υπάρξει ένας λιγότερο ενοχλητικός τρόπος παροχής διαβεβαίωσης, όπως η απαίτηση για τις αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας στις οποίες αντιτίθεται η Σοβιετική Ένωση να υποστηρίζεται από όλα τα μη μόνιμα μέλη. Δεν θα υπήρχε ανάλογη ανάγκη να δοθεί στα άλλα τέσσερα κράτη το βέτο, εκτός και αν υπήρχε ένα πρωταρχικό κίνητρο για να εδραιωθούν στον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών τα προνόμια της γεωπολιτικής μόχλευσης, όπως μετρώνται με το να είσαι στη νικήτρια πλευρά του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Μια τέτοια παρατήρηση μας κάνει να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν υπάρχει μία πηγή κανονιστικής αρχής σε διεθνή ζητήματα αλλά τουλάχιστον δύο.
Υπάρχει η θεμελιώδης ιδέα που προέρχεται από τις απαρχές του σύγχρονου κρατικού συστήματος που ταυτίζεται με την Ειρήνη της Βεστφαλίας το 1648, η οποία παρείχε ισότητα σε κυρίαρχα κράτη.
Και μετά, υπάρχει μια δεύτερη πηγή σε μεγάλο βαθμό άγραφης κανονιστικής εξουσίας που ρυθμίζει εκείνα τα λίγα κράτη που απελευθερώνονται από τους περιορισμούς του διεθνούς δικαίου και χαίρουν ατιμωρησίας για τις ενέργειές τους.
Αυτά είναι τα κράτη που έχουν το δικαίωμα αρνησικυρίας, και μεταξύ αυτών των κρατών είναι εκείνα που αναζητούν την πρόσθετη διακριτική ευχέρεια να μην λογοδοτούν για τις πράξεις τους.
Αυτός ο σεβασμός στην ισχύ και την εθνική υπεροχή, υπονομεύει την πίστη στο νόμο όπου είναι περισσότερο απαραίτητο, και είναι εδώ και πολύ καιρό μια θεμελιώδης έλλειψη για τη διατήρηση της ειρήνης σε έναν κόσμο με πυρηνικά όπλα.
Ωστόσο, η γεωπολιτική, όπως και το ίδιο το διεθνές δίκαιο, διαθέτει μια κανονιστική τάξη που έχει σχεδιαστεί για να επιβάλλει ορισμένα όρια σε αυτούς τους γεωπολιτικούς παράγοντες.
Το Ινστιτούτο Κουίνσι αναγνωρίζει αυτό το ζωτικό χαρακτηριστικό των διεθνών σχέσεων με την έκκλησή του για «υπεύθυνη πολιτεία», η οποία είναι περίπου ισοδύναμη με την έκκλησή μου για «γεωπολιτική σύνεση».
Μια κρίσιμη γεωπολιτική συνταγή προς αυτή την κατεύθυνση ήταν η εκτίμηση των σφαιρών επιρροής ως ορίων εξωεδαφικών ζωνών αποκλειστικής επιρροής, που μπορεί να περιλαμβάνουν «παράνομες» παρεμβάσεις και εκμεταλλεύσεις ασθενέστερων κρατών (π.χ. «δημοκρατίες της μπανάνας»).
Όσο καταχρηστική ήταν η διπλωματία των σφαιρών επιρροής για τις στοχευμένες κοινωνίες, άλλο τόσο ήταν ένας τρόπος αποθάρρυνσης ανταγωνιστικών παρεμβάσεων που διαφορετικά θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε εντατικούς πολέμους μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων και, όπως αναφέρθηκε, παίζει σημαντικό ρόλο στη μείωση της προοπτικής επικίνδυνων κλιμακώσεων την πυρηνική εποχή. Το πώς ο Blinken μπορεί να είναι τόσο μυωπικός στην αντιμετώπιση αυτού του ουσιαστικού χαρακτηριστικού της παγκόσμιας τάξης είναι εκπληκτικό, όπως και η αποτυχία των μέσων ενημέρωσης να αποκαλύψουν τέτοιες επικίνδυνες και ιδιοτελείς ανοησίες.
Είναι βέβαιο ότι το διεθνές δίκαιο επηρεάζεται το ίδιο απο την γεωπολιτική επιρροή στη διαμόρφωση των κανόνων του και στην άνιση εφαρμογή τους και απέχει πολύ από το να υπηρετεί τη δικαιοσύνη σε πολλές κρίσιμες περιστάσεις, συμπεριλαμβανομένης της επικύρωσης της αποικιοκρατίας των εποίκων. [Βλ. Noura Erakat, Justice for Some: Law and the Question of Palestine (2019)]
Ωστόσο, όταν πρόκειται για την απαγόρευση της μη αμυντικής χρήσης βίας και της λογοδοσίας για εγκλήματα πολέμου, έχει προσπαθήσει να τηρήσει τους κανόνες εκτός εάν παραβιαστούν από σημαντικούς γεωπολιτικούς παράγοντες και τους ιδιαίτερους φίλους τους. Το ad hoc Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την Πρώην Γιουγκοσλαβία, που ιδρύθηκε από τον ΟΗΕ, δεν έκανε διάκριση μεταξύ νικητών και ηττημένων με τον τρόπο των Δικαστηρίων της Νυρεμβέργης και του Τόκιο ή για το ίδιο θέμα το Ανώτατο Ποινικό Δικαστήριο του Ιράκ (2005-06), το οποίο επέβαλε θανατική ποινή στον Σαντάμ Χουσεΐν, αγνόησε τα επιθετικά εγκλήματα ΗΠΑ/ΗΒ στον ίδιο πόλεμο το 2003.
Συμπερασματικά, είναι σημαντικό να αναγνωριστεί η αλληλεπίδραση του διεθνούς δικαίου και της γεωπολιτικής κανονιστικής τάξης. Το πρώτο βασίζεται σε νομική συμφωνία ίσων κρατών ως προς τους κανόνες και τις εθιμικές πρακτικές. Το διεθνές δίκαιο στηρίζεται επίσης όλο και περισσότερο στην εκούσια συμμόρφωση, όπως φαίνεται από το Παγκόσμιο Δικαστήριο, το οποίο περιορίζεται στον νομοθετικό του ρόλο στην έκδοση «Συμβουλευτικής Γνώμης» που επιτρέπεται να αγνοήσουν τα κράτη και οι διεθνείς οργανισμοί. Ή πιο ουσιαστικά, σε σχέση με τη συμμόρφωση με τις δεσμεύσεις για τις εκπομπές άνθρακα των μερών της Συμφωνίας του Παρισιού για την Κλιματική Αλλαγή του 2015.
Η γεωπολιτική κανονιστική τάξη εξαρτάται από τη σύνεση σύμφωνα με τις γραμμές της αρχής της προφύλαξης, με τους κανόνες της να αυτοερμηνεύονται, να καθοδηγούνται καλύτερα από την εμπειρία του παρελθόντος, την παράδοση, την αμοιβαιότητα και την κοινή λογική. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι το γεωπολιτικό καθεστώς των Μόνιμων Μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας δεν αντανακλά τον de facto ρόλο τους στις διεθνείς σχέσεις. Επί του παρόντος, μόνο οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Κίνα και η Ρωσία απολαμβάνουν υπαρξιακό γεωπολιτικό καθεστώς. Η Γαλλία και το ΗΒ δεν έχουν, και ίσως, η Ινδία, η Νιγηρία/Νότια Αφρική, η Βραζιλία έχουν κάποια de facto γεωπολιτικά χαρακτηριστικά, αλλά δεν διαθέτουν αντίστοιχη de jure αναγνώριση.
Στο πλαίσιο του Πολέμου της Ουκρανίας, η Ρωσία πρέπει να κατηγορηθεί για την κατάφωρη παραβίαση της απαγόρευσης του επιθετικού πολέμου και των εγκλημάτων πολέμου της στις ζώνες μάχης της Ουκρανίας, καθώς και για τη διατύπωση της προθυμίας της να καταφύγει στα πυρηνικά όπλα εάν απειληθούν τα ζωτικά της συμφέροντα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες ευθύνονται για την ανεύθυνη πολιτική τους ή την ασύνετη γεωπολιτική τους που αντικατέστησε τον αμυντικό ρόλο υποστήριξης της ουκρανικής αντίστασης πιέζοντας για την ήττα της Ρωσίας μέσω της μαζικής αύξησης της βοήθειας, της ενθάρρυνσης διεύρυνσης των ουκρανικών στόχων, της παροχής επιθετικών όπλων, της συνέχισης της δαιμονοποίησης του Πούτιν, την μη υπεράσπιση της κατάπαυσης του πυρός και της ειρηνευτικής διπλωματίας, της απροσεξίας στους κινδύνους κλιμάκωσης ειδικά σε σχέση με τους πυρηνικούς κινδύνους και της συνολικής χειραγώγησης της κρίσης στην Ουκρανία ως μέρους της στρατηγικής της μονοπολικής γεωπολιτικής που προέκυψε στον απόηχο του Ψυχρού Πολέμου, που συνεπάγεται την αποκήρυξη των κινεζικών και ρωσικών προσπαθειών να αντικαταστήσουν τη μονοπολικότητα με την πολυπολικότητα.
Αυτή η τελευταία ένταση είναι που, αν δεν αντιμετωπιστεί, θα οδηγήσει στον Β’ Ψυχρό Πόλεμο, τους πυρετώδεις αγώνες εξοπλισμών, τις περιοδικές κρίσεις και την εκτροπή πόρων και ενεργειών από επείγουσες παγκόσμιες ανάγκες όπως η κλιματική αλλαγή, η επισιτιστική ανασφάλεια και οι ανθρώπινες μεταναστεύσεις.
*Ο Richard Falk είναι ομότιμος καθηγητής Διεθνούς Δικαίου Albert G. Milbank στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον και επισκέπτης διακεκριμένος καθηγητής σε παγκόσμιες και διεθνείς σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στη Σάντα Μπάρμπαρα.
