Η γεωπολιτική αξία της Τουρκίας υπό τις νέες συνθήκες που έχουν δημιουργηθεί στην περιοχή
BY HARLAN K. ULLMAN, OPINION CONTRIBUTOR
Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα είναι οι δύο μεγαλύτερες παγκόσμιες οικονομίες. Οι ΗΠΑ και η Ρωσία είναι οι μόνες δύο παγκόσμιες πυρηνικές υπερδυνάμεις. Ωστόσο, η Τουρκία, λόγω της γεωγραφίας και του χατ τρικ του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν για απίστευτα καταστροφικές αποφάσεις, μπορεί να έχει μεγαλύτερη επιρροή από και τις τρεις προς το παρόν.
Η απαίσια, απρόκλητη εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία έχει αποκαλύψει την ανικανότητα του ρωσικού στρατού και οδήγησε στην επέκταση του ΝΑΤΟ, αυτό ακριβώς που δεν ήθελε, ενώ προκάλεσε και μια παγκόσμια επισιτιστική κρίση για 1 δισεκατομμύριο ανθρώπους.
Όμως η Τουρκία πρέπει να συμφωνήσει με την ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ ,όπως απαιτείται από τη ρήτρα ομοφωνίας της Συνθήκης της Ουάσιγκτον. Μέχρι στιγμής, η Τουρκία έχει διατυπώσει έντονες αντιρρήσεις και για τους δύο εισερχόμενους με βάση την υποτιθέμενη υποστήριξη ή αναγνώριση του PKK — του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν, το οποίο η Τουρκία έχει χαρακτηρίσει τρομοκρατική οργάνωση.
Η Σύμβαση του Μοντρέ του 1936 θέτει περιορισμούς την πρόσβαση στον Εύξεινο Πόντο των πολεμικών πλοίων (δηλαδή των πολεμικών πλοίων που δεν ανήκουν σε κράτη που συνορεύουν με αυτό το υδάτινο σώμα) στη διάρκεια, τη χωρητικότητα και τον οπλισμό. Εάν εξασφαλιστεί μια ανθρωπιστική διάβαση μέσω των Δαρδανελίων για τη μεταφορά ζωτικής σημασίας γεωργικών προϊόντων από την Οδησσό, για παγκόσμια διανομή με σκοπό την καταστολή της πείνας, απαιτούνται πολεμικά πλοία συνοδείας. Και η Τουρκία έχει τη δυνατότητα να επιτρέψει ή να αρνηθεί τη διέλευση πολεμικών πλοίων.
Ενώ ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι οργισμένος, η αποτυχία να συμφωνήσει με τους νεοεισερχόμενους θα έφερνε καταστροφικό πλήγμα στο ΝΑΤΟ, περισσότερο από την αποχώρηση της Γαλλίας από τη στρατιωτική πλευρά της συμμαχίας το 1966 υπό τον Σαρλ ντε Γκωλ. Ο Πούτιν γνωρίζει καλά αυτή την κατάσταση. Αναμφίβολα, θα κάνει ό,τι περνά από το χέρι του για να πείσει τον Ερντογάν να αρνηθεί την είσοδο της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ.
Τα εμπόδια για την δια θαλάσσης μεταφοράς σιτηρών και άλλων γεωργικών προϊόντων από την Οδησσό, είναι τεράστια. Η Ρωσία θα συμφωνούσε μόνο με κάποιο αντάλλαγμα, όπως η άρση των κυρώσεων. Οι προσεγγίσεις στα λιμάνια της Οδησσού είναι ναρκοθετημένες. Η Ουκρανία θα πρέπει να συμφωνήσει στην αποναρκοθέτηση και τη δημιουργία μιας ασφαλούς διαδρομής μέσα και έξω από το κάθε λιμάνι. Ένα ψήφισμα των Ηνωμένων Εθνών γι’ αυτό, θα προερχόταν αναγκαστικά από τη Γενική Συνέλευση, αφού είναι βέβαιο ότι η Ρωσία θα ασκούσε βέτο σε οποιαδήποτε πρόταση στο Συμβούλιο Ασφαλείας.
Άλλοι έχουν υποστηρίξει ότι μπορεί να απαιτηθούν πολεμικά πλοία του ΝΑΤΟ εάν χρειαζόταν αναγκαστική είσοδος. Αλλά αυτό θα αντιμετώπιζε ρωσικές ναυτικές, αεροπορικές και πυραυλικές δυνάμεις και θα μπορούσε να οδηγήσει σε κλιμάκωση, ακόμη και σε πόλεμο στη θάλασσα. Το μεγαλύτερο μέρος του ρωσικού στόλου επιφανείας του Ευξείνου Πόντου είναι παλιό. Αλλά τα υποβρύχια κλάσης Kilo είναι τρομερά. Δεδομένης της φύσης της ακουστικής στον Εύξεινο Πόντο, η ανίχνευση και ο εντοπισμός τους θα ήταν δύσκολος. Και οι ρωσικοί πύραυλοι Kalibr, καθώς και άλλοι πύραυλοι έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικοί. Το ΝΑΤΟ θα χρειαζόταν αεροπορική κάλυψη που, λόγω των μεγάλων αποστάσεων, απαιτεί σημαντική υποστήριξη εναέριας τροφοδοσίας των αεροσκαφών.
Εάν η θέση της Τουρκίας σκληρύνει σχετικά με την αποδοχή της Φινλανδίας και της Σουηδίας ή την άδεια εισόδου πολεμικών πλοίων του ΝΑΤΟ ή τρίτωνστον Εύξεινο Πόντο, λίγες καλές επιλογές υπάρχουν. Θα μπορούσε η αποχή, σε αντίθεση με την αρνητική ψήφο, για την επέκταση του ΝΑΤΟ, να είναι μια λύση, ώστε να αρκεί ως ομόφωνη ψήφος 29-0; Πιθανώς όχι. Και η Τουρκία θα πρέπει ακόμα να εγκρίνει αλλαγές στη Συνθήκη.
Η Σύμβαση του Μοντρέ είναι ένα ιστορικό τεχνούργημα που έχει περάσει πολύ καιρό από την ημερομηνία υπογραφής του. Είναι ενδιαφέρον ότι από τις τέσσερις αρχικές υπογράφουσες τη σύμβαση χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Τουρκίας, της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας, η ΕΣΣΔ δεν υπάρχει πλέον. Και τα νεότερα κράτη Γεωργία και Ουκρανία δεν υπήρχαν τότε. Όμως η σύμβαση παραμένει σε ισχύ. Η αλλαγή της είναι πολύ απίθανη, καθώς η Τουρκία έχει κυρίαρχο ρόλο δεδομένης της γεωγραφίας με τον Βόσπορο και τα Δαρδανέλια να χωρίζουν τη χώρα σε ευρωπαϊκή και ασιατική Τουρκία.
Σχετικά με την έλλειψη τροφίμων, αυτό θα μπορούσε να είναι ένα ισχυρό διπλωματικό εργαλείο που θα χρησιμοποιηθεί κατά της Ρωσίας. Το να οδηγηθούν εκατοντάδες εκατομμύρια στην πείνα είναι πράγματι έγκλημα πολέμου. Αλλά η Ρωσία θα κατηγορήσει την Ουκρανία και τη Δύση για τις ελλείψεις, απορρίπτοντας κάθε ευθύνη. Το αν αυτός ο ισχυρισμός, όσο εξωφρενικός κι αν είναι, γίνει αποδεκτός ή όχι από τις πληγείσες περιοχές και πληθυσμούς μένει να φανεί. Σε μεγάλο βαθμό, οι Η.Π.Α., η διπλωματία και τα μηνύματα του ΝΑΤΟ θα είναι ζωτικής σημασίας για την άσκηση περαιτέρω μόχλευσης στη Ρωσία για τον τερματισμό του πολέμου.
Ένα άλλο σημαντικό συμπέρασμα είναι πιθανό να απορριφθεί. Ο κόσμος παραμένει αλληλεξαρτώμενος, διασυνδεδεμένος και επομένως εξαιρετικά ευάλωτος στις νέες δυνατότητες μαζικών επιθέσεων. Κατά ειρωνικό τρόπο, ο πόλεμος στην Ουκρανία ενισχύει αυτά τα τρωτά σημεία.
Εκτός από το τεράστιο ανθρώπινο κόστος που προκλήθηκε από τον πόλεμο στην Ουκρανία, καταστρέφοντας αυτή τη χώρα και σκοτώνοντας πολλές δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους μέχρι στιγμής, ενδεχομένως κινδυνεύει η συνοχή του ΝΑΤΟ. Το χειρότερο, η πείνα διαφαίνεται για ένα σημαντικό κομμάτι της ανθρωπότητας. Αυτά τα σενάρια δεν είναι καινούργια. Το νέο είναι ότι θα είναι πιο πολυάριθμοι και πιθανώς πιο καταστροφικοί οι πόλεμοι σε μια εποχή αβεβαιότητας.
Και ο κόσμος είναι απροετοίμαστος, όπως αποδείχτηκε και με το COVID-19. Θα διδαχτούμε από τα παθήματά μας;
Harlan Ullman, Ph.D, is senior adviser at Washington, D.C.’s Atlantic Council and the primary author of “shock and awe.” His latest book is, “The Fifth Horseman and the New MAD: How Massive Attacks of Disruption Became the Looming Existential Danger to a Divided Nation and that World at Large.” Follow him on Twitter @harlankullman.
Πηγή: thehill.com
