Του Αλκη Καλλιαντζίδη, Οικονομολόγου, [email protected] www.kalkis.eu
Αυτό υποστηρίζει στις 22-4-2020 η αρθρογράφος Sylvie Kauffmann στον ηλεκτρονικό Le Monde, με τίτλο «Ο Κορωναϊός έχει καταστρέψει τα πάντα στο Κρεμλίνο» (Au Kremlin, le coronavirus a tout gâché). «Η κατάρρευση των τιμών του πετρελαίου, η αναμενόμενη κορύφωση της επιδημίας τον Μάιο, το δημοψήφισμα και οι πατριωτικές παρελάσεις αναβλήθηκαν επ ‘αόριστον … Η παγκόσμια κρίση υπονομεύει πολλά από τα σχέδια του Βλαντιμίρ Πούτιν», συνοψίζει η αρθρογράφος.
Η περασμένη Τετάρτη, 22 Απριλίου 2020, θα ήταν μια υπέροχη μέρα για τον Βλαντιμίρ Πούτιν. Καλεσμένοι στις κάλπες για μια ψηφοφορία που θα έμοιαζε με ένα δημοψήφισμα, οι Ρώσοι πιθανόν να ενέκριναν το σχέδιο συνταγματικής μεταρρύθμισης που επινοήθηκε από τον πρόεδρό τους για να του επιτρέψει να παραμείνει στην εξουσία μέχρι το 2036.
Ο κορωναϊός όμως τα κατέστρεψε όλα. Με κάποια καθυστέρηση σε σχέση με τη Δυτική Ευρώπη, η επιδημία αυτή έχει εξαπλωθεί στη Ρωσία και αναμένεται να κορυφωθεί τον Μάιο 2020.
Συνεπώς, η σχετική ψηφοφορία αναβλήθηκε φρονίμως, δίχως να έχει οριστεί νέα ημερομηνία. Στη Μόσχα, όπως και παντού αλλού, κανείς δεν δύναται να πει σε ποιο στάδιο μπορούν να διεξαχθούν εκλογές με ασφάλεια της υγείας των ψηφοφόρων.
Η οικονομική αβεβαιότητα όμως είναι ακόμη μεγαλύτερη. Ποιος θέλει να κάνει ένα δημοψήφισμα, όταν η ανεργία βρίσκεται στο υψηλότερο σημείο και τα εισοδήματα στο χαμηλότερο (από το 2014, τα πραγματικά εισοδήματα των Ρώσων έχουν ήδη μειωθεί κατά περισσότερο από 10%); Όταν μάλιστα η Μόσχα αντιμετωπίζει «μια μαζική εισαγωγή» στα νοσοκομεία της ;
Μια άλλη καταστροφή έρχεται για τη Ρωσία. Εάν η είδηση για την κατάρρευση της τιμής του αμερικανικού βαρελιού πετρελαίου WTI, η οποία έπεσε κάτω από τα μηδέν δολάρια τη Δευτέρα 20-4-2020, συγκλόνισε την 
Ουάσιγκτον, προκάλεσε κρύο ιδρώτα στο Κρεμλίνο. Για τη Ρωσία, της οποίας η οικονομία, που εξαρτάται πολύ από τα έσοδα από το πετρέλαιο, ήταν ήδη στάσιμη πριν από αυτήν την κρίση, η προοπτική μόνιμης πτώσης των τιμών του πετρελαίου θα είναι καταστροφική. Ο τρέχων ρωσικός προϋπολογισμός υπολογίσθηκε με βάση τα 42,50 δολάρια το βαρέλι (δηλαδή περίπου 39,10 ευρώ), όταν λόγω της έλλειψης αγοραστών, το βαρέλι αμερικανικού πετρελαίου δεν αξίζει σχεδόν τίποτα.
Ο Covid-19 δεν είναι ο μόνος ένοχος της υφιστάμενης κατάστασης στη Ρωσία. Η κατάρρευση προέκυψε επίσης από μια εσφαλμένη εκτίμηση της ρωσικής κυβέρνησης, η οποία, ως σύμμαχος με τη Σαουδική Αραβία αυτόν τον χειμώνα, θέλησε να εξοντώσει τις εταιρείες πετρελαίου του αμερικανικού σχιστόλιθου, δρομολογώντας έναν βίαιο πόλεμο τιμών. Ωστόσο, η συμμαχία μεταξύ Ριάντ και Μόσχας απέτυχε, με αποτέλεσμα μια απορρύθμιση της αγοράς και μια οδυνηρή πτώση της τιμής του πετρελαίου κάτω από τα 
30 $ το βαρέλι. Στα τέλη Μαρτίου, ο Ντόναλντ Τραμπ διαπραγματεύτηκε μια κατάπαυση του πυρός με τον Βλαντιμίρ Πούτιν και τον Σαουδάραβα ηγέτη Ben Salman, αλλά οι δυνάμεις της αγοράς, ερεθισμένες από την πανδημία που έχει μειώσει την παγκόσμια ζήτηση, βρίσκονται στη διαδικασία επιβολής του δικού τους νόμου σε βάρος της διπλωματίας.
Σημαδεμένος από τις μνήμες της δεκαετίας του 1990 ο Πούτιν
Όλα αυτά συμβαίνουν στη χειρότερη στιγμή για τη Ρωσία και για τον Πρόεδρο Πούτιν που ανακοίνωσε, τον Ιανουάριο 2020, ένα σχέδιο δημόσιων επενδύσεων, ιδίως στον κοινωνικό τομέα, που υποτίθεται ότι θα τον βοηθούσε έτσι να ανακτήσει την εύνοια ενός πληθυσμού ο οποίος έχει πληγεί από μια χρόνια πτώση των εισοδημάτων των νοικοκυριών.
Η Ρωσία, δήλωσε ο Ρώσος οικονομολόγος Sergueï Gouriev, καθηγητής στο Σχολή Πολιτικών Επιστημών Γαλλίας, έχει ένα μεγάλο κρατικό αποθεματικό (υπολογιζόμενο σε 550 δισ. Δολάρια ή 506 δισ. Ευρώ), που 
ισοδυναμεί με το 10% ή το 12% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) της. «Έτσι, έχει περίπου δύο χρόνια περιθώριο, πριν να χρειαστεί να καταφύγει στις αγορές για να δανειστεί», είπε. Ωστόσο, ο Πούτιν, σημαδεμένος από τις μνήμες της δεκαετίας του 1990, όταν η ματωμένη Ρωσία του Boris Yeltsin έπρεπε να καταφύγει σε διεθνή βοήθεια, είναι απρόθυμος να αγγίξει αυτό το πουγκί. Θα είναι σε θέση όμως να αντισταθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα; Τα δύο τρίτα των Ρώσων δεν έχουν αποταμιεύσεις, λέει ένας εμπειρογνώμονας της αντιπολίτευσης. «Εάν δεν πληρώνονται 
πια τον μισθό τους, δεν θα έχουν να φάνε». Τα αποθεματικά που διαθέτει η ρωσική εξουσία, σημειώνει, «είναι χρήματα που μπήκαν στην άκρη για τις δύσκολες μέρες και οι δύσκολες μέρες είναι ήδη εδώ. Δυστυχώς, η ρωσική κυβέρνηση δεν ενεργεί πάντα προς το συμφέρον των πολιτών της».
Επικύρωση «του ρωσικού ιστορικού αφηγήματος»
Μια άλλη παράπλευρη απώλεια από τον κορωναϊό είναι ότι το Κρεμλίνο υποχρεώθηκε να αναβάλει τις τελετές για την 75η επέτειο της νίκης του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου, που είχαν προγραμματιστεί για τις 9 Μαΐου στη Μόσχα. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν είχε μεγάλες προσδοκίες για αυτές τις εκδηλώσεις, για τις οποίες είχε καταφέρει να προσελκύσει αρκετούς ξένους ηγέτες, συμπεριλαμβανομένου και του Μακρόν: ήταν για αυτόν ένας τρόπος επικύρωσης του «ρωσικού ιστορικού αφηγήματος», ανέλυσε πρόσφατα ο Dmitri Souslov, της Ανωτάτης Σχολής Οικονομικών της Μόσχας, σε μια τηλεδιάσκεψη που διοργανώθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων, ένα πανευρωπαϊκό ερευνητικό ινστιτούτο. Επομένως, θέλει να διοργανώσει αυτήν την παρέλαση σε μια άλλη ημερομηνία, αλλά ποιος νοιάζεται να συμμετέχει, σε αυτήν την περίοδο του παγκοσμιοποιημένου ιού, σε μια σύναξη αξιωματούχων, καθισμένων δίπλα-δίπλα στην Κόκκινη Πλατεία, όπως στις παλιές καλές εποχές;
Ο Ρώσος Πρόεδρος δίνει περισσότερη ελπίδα στην πρόταση που έκανε τον Ιανουάριο στην Ιερουσαλήμ, όπως και ο Πρόεδρος Μακρόν, να συγκληθεί μια σύνοδος κορυφής των ηγετών των πέντε μόνιμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών. Η υγεία των Ηνωμένων Εθνών προς το παρόν δεν είναι πολύ πιο ανθηρή από εκείνη του υπόλοιπου κόσμου, αλλά ο Poutine είχε πρόσφατα μια επαφή με τον Τραμπ και τον Μακρόν: τα θαύματα της τηλεδιάσκεψης μπορεί τελικά να του βγουν, στην προσπάθειά του να αναδείξει τον παγκόσμιο ηγετικό του ρόλο.
Σινοαμερικανικός διπολικός κόσμος
Η διαμόρφωση του μετα-κορωναϊκού κόσμου, που βλέπουν ορισμένοι, ενδέχεται να μην διευκολύνει τις προθέσεις του Πούτιν. Όπως και η Ευρώπη, η Ρωσία θα έχει δυσκολίες να βρει τη θέση της σε έναν διπολικό σινο-αμερικανικό κόσμο, με μια ισχυρότερη Κίνα και με ασθενέστερες τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Αναλυτής στο ερευνητικό κέντρο Carnegie American, ο Dmitri Trenine, σημειώνει ότι ο Πούτιν προσπάθησε να επανασυνδεθεί με τις Ηνωμένες Πολιτείες τις τελευταίες εβδομάδες, όπως το έκανε κατά τη διάρκεια της 
κάθε μεγάλης διεθνούς κρίσης, μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 ή κατά τη διάρκεια της επίθεσης της οργάνωσης του Ισλαμικού Κράτους το 2015. Αλλά για τους περισσότερους Ρώσους εμπειρογνώμονες, θα ήταν λάθος να περιμένουμε μια ανάκαμψη της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής εξαιτίας της κρίσης του Covid-19. Ο πόλεμος της πληροφόρησης, στον οποίο το Κρεμλίνου προβαίνει προς τις Ηνωμένες Πολιτείες, έχει ενταθεί. Και η πανδημία δεν έχει αλλάξει τίποτα στη σύγκρουση για την Ουκρανία, η οποία είναι πρωταρχικής σημασίας για τη Μόσχα. Το πολύ-πολύ, θα μπορούσαμε να ελπίζουμε, λένε, σε μια παροδική μείωση της ρωσικής στρατιωτικής δραστηριότητας στη Συρία και τη Λιβύη.
Εξάλλου, ο Βλαντιμίρ Πούτιν υπενθύμισε στους συμπατριώτες του στις 8 Απριλίου 2020, «όλα περνούν, και αυτό θα περάσει. Η χώρα μας αντιμετώπισε πολλές μεγάλες προκλήσεις – και η Ρωσία τις ξεπέρασε όλες. Θα νικήσουμε και αυτήν την επιδημία».
Οι Ρώσοι πράγματι έχουν δει κι άλλες κρίσεις : κανείς δεν θα τον αμφισβητήσει σε αυτό το σημείο.
