του Henri Guaino* LE FIGARO
Αντί να υψώσει τη φωνή της για να αποτρέψει αυτή την τρέλα και να σταματήσει τις σφαγές, η ΕΕ ακολουθεί τα βήματα των ΗΠΑ για την κλιμάκωση του πολέμου τους δια αντιπροσώπων.
Προχωράμε προς τον πόλεμο σαν υπνοβάτες.
Δανείζομαι αυτή την εικόνα από τον τίτλο του βιβλίου του Αυστραλού ιστορικού Κρίστοφερ Κλαρκ για τα αίτια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου: Οι υπνοβάτες, καλοκαίρι 1914: Πώς η Ευρώπη οδηγήθηκε στον πόλεμο.
«Το ξέσπασμα του πολέμου του 14-18, γράφει, δεν είναι ένα μυθιστόρημα της Αγκάθα Κρίστι (…) Δεν υπάρχει όπλο δολοφονίας σε αυτή την ιστορία, ή μάλλον υπάρχει ένα για κάθε πρωταγωνιστή. Υπό αυτό το πρίσμα, το ξέσπασμα του πολέμου δεν ήταν έγκλημα, αλλά τραγωδία.
Το 1914, κανένας Ευρωπαίος ηγέτης δεν είχε άνοια, κανένας δεν ήθελε έναν παγκόσμιο πόλεμο που θα σκότωνε είκοσι εκατομμύρια ανθρώπους, αλλά όλοι μαζί τον ξεκίνησαν. Και τη στιγμή της Συνθήκης των Βερσαλλιών κανείς δεν ήθελε έναν άλλο παγκόσμιο πόλεμο που θα σκότωνε εξήντα εκατομμύρια ανθρώπους, αλλά, όλοι μαζί, εξακολουθούσαν να οπλίζουν την κολασμένη μηχανή που θα οδηγούσε σε αυτόν. Από τις 7 Σεπτ. [1914], μόλις ένα μήνα πολέμου, ο αρχηγός του γερμανικού ΓΕΣ, που πίεζε τόσο πολύ τη Γερμανία να επιτεθεί πριν δεχθεί επίθεση, έγραφε στη σύζυγό του: «Πόσοι χείμαρροι αίματος έχουν κυλήσει (…) έχω την εντύπωση ότι είμαι υπεύθυνος για όλες αυτές τις φρικαλεότητες και όμως δεν μπορούσα να ενεργήσω διαφορετικά».
Αμοιβαία καχυποψία
«Δεν μπορούσα να κάνω αλλιώς»: όλα ειπώθηκαν για τη σπείρα που οδηγεί στον πόλεμο. Σπείρα που είναι πρώτα απ’ όλα αυτό με το οποίο κάθε λαός αποδίδει στον άλλο τα δικά του απώτερα κίνητρα, τις ανομολόγητες προθέσεις του, τα συναισθήματα που βιώνει ο ίδιος απέναντί του. Αυτό κάνει η Δύση σήμερα έναντι της Ρωσίας και αυτό κάνει η Ρωσία έναντι της Δύσης. Η Δύση είναι πεπεισμένη ότι εάν η Ρωσία κέρδιζε στην Ουκρανία, δεν θα είχε όριο στη κατακτητική βούλησή της. Αντίθετα, η Ρωσία είναι πεπεισμένη ότι εάν η Δύση κέρδιζε την Ουκρανία στο στρατόπεδό της, η Δύση θα ήταν αυτή που δεν θα συγκρατούσε πλέον την ηγεμονική της φιλοδοξία.
Με την επέκταση του ΝΑΤΟ σε όλες τις πρώην χώρες της Ανατολής μέχρι τις χώρες της Βαλτικής, μετατρέποντας την Ατλαντική Συμμαχία σε αντιρωσική συμμαχία, ωθώντας τα σύνορα της ΕΕ σε εκείνα της Ρωσίας, οι ΗΠΑ και η ΕΕ ξύπνησαν στους Ρώσους το αίσθημα της περικύκλωσης που ήταν η ρίζα τόσων πολλών ευρωπαϊκών πολέμων. Η δυτική υποστήριξη στην επανάσταση του Μαϊντάν το 2014 εναντίον μιας φιλορωσικής ουκρανικής κυβέρνησης ήταν η απόδειξη για τους Ρώσους ότι οι φόβοι τους ήταν βάσιμοι. Η προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία και η υποστήριξή της στους αυτονομιστές του Ντονμπάς με τη σειρά της έδωσαν στη Δύση την αίσθηση ότι η ρωσική απειλή ήταν πραγματική και ότι η Ουκρανία έπρεπε να οπλιστεί, κάτι που έπεισε τη Ρωσία κάπως περισσότερο από ό,τι η Δύση την απειλούσε. Η συμφωνία στρατηγικής εταιρικής σχέσης που συνήφθη μεταξύ των ΗΠΑ και της Ουκρανίας στις 10 Νοεμβρίου 2021, σφραγίζοντας μια συμμαχία των δύο χωρών ρητά στραμμένη κατά της Ρωσίας και υποσχόμενη την είσοδο της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, ολοκλήρωσε την πεποίθηση της Ρωσίας ότι έπρεπε να επιτεθεί πριν καταφέρει ο υποτιθέμενος αντίπαλος το πράξει. Αυτός είναι ο οδοντωτός τροχός του 1914 σε όλη του την τρομακτική καθαρότητα.
Όπως πάντα, στις νοοτροπίες, στο φαντασιακό και στην ψυχολογία των λαών πρέπει να αναζητήσουμε την αιτία. Πώς η Πολωνία, τέσσερις φορές διαμελισμένη, τέσσερις φορές διαιρεμένη σε τρεις αιώνες, πώς η Λιθουανία προσαρτημένη για δύο αιώνες στη Ρωσία, η Φινλανδία ακρωτηριασμένη το 1939, πώς όλες οι χώρες που έζησαν μισό αιώνα κάτω από τον σοβιετικό ζυγό, δεν θα αγωνιούσαν στην πρώτη απειλή που εκπορεύεται από την Ανατολή; Και από την πλευρά της, πώς θα μπορούσε η Ρωσία, η οποία τόσο συχνά χρειάστηκε να πολεμήσει για να συγκρατήσει την ώθηση της Δύσης προς την Ανατολή και η οποία διχάζεται για αιώνες μεταξύ της γοητείας της και της αποστροφής της για τον δυτικό πολιτισμό, να μην βιώνει υπαρξιακό άγχος στον πρόσωπο μιας Ουκρανίας που γίνεται το προγεφύρωμα για τον εκδυτικισμό του ρωσικού κόσμου; «Δεν είναι οι διαφορές, αλλά η εξαφάνισή τους που οδηγεί σε τρελή αντιπαλότητα, στον ολοκληρωτικό αγώνα μεταξύ των ανθρώπων», λέει ο René Girard. Απειλή επειδή ο Ρώσος θέλει να παραμείνει Ρώσος παίρνουμε το ρίσκο αυτής της «τρελής αντιπαλότητας»; Το να απειλούμε ό,τι κάνει τη Ρωσία ρωσική, δεν είναι «τρελή αντιπαλότητα»;
Η Δύση βλέπει [στην εισβολή στην Ουκρανία] πάρα πολύ νοσταλγία για την ΕΣΣΔ και όχι αρκετή σλαβοφιλία, δηλαδή την αιώνια Ρωσία όπως νομίζει τον εαυτό της με τους μύθους της. Ο Alexandre Koyré έχει αφιερώσει ένα βαθύ βιβλίο σε αυτό το ρεύμα από το οποίο γεννήθηκε η μεγάλη ρωσική λογοτεχνία και η εθνική συνείδηση στις αρχές του 19ου αιώνα, όταν «με κίνητρο τον ενστικτώδη εθνικισμό, ένας συνειδητός εθνικισμός είχε καταλήξει να δει μεταξύ Ρωσίας και Δύσης μια ουσιαστική αντίθεση ”. Η σλαβοφιλία, αυτό το αίσθημα πνευματικής και ηθικής ανωτερότητας απέναντι στη Δύση, πήγαζε από την καρδιά του Σολζενίτσιν όταν μίλησε στους φοιτητές του Χάρβαρντ το 1978: «Όχι, δεν θα έπαιρνα την κοινωνία σας ως πρότυπο για τη μεταμόρφωση της δικής μου». Αυτή η Ρωσία ίσως δεν βλέπει τον πόλεμο στην Ουκρανία ως πόλεμο εισβολής αλλά ως πόλεμο απόσχισης. Απόσχιση από το λίκνο του ρωσικού κόσμου, από τη γη όπου τόσο συχνά παιζόταν η μοίρα της Ρωσίας, όπου απώθησε τους Πολωνούς και τις στρατιές του Χίτλερ. Πολιτική, πολιτιστική, ακόμη και πνευματική απόσχιση αφού το 2018 η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας απελευθερώθηκε από την κηδεμονία του Πατριαρχείου Μόσχας. Και οι πόλεμοι της απόσχισης είναι οι χειρότεροι.
Ο Πρόεδρος Μπάιντεν προσεύχεται για την Ουκρανία και της στέλνει πρόσθετη στρατιωτική βοήθεια 32 δισ., σ’ αυτόν τον πόλεμο που διεξάγουν οι ΗΠΑ μέσω αντιπροσώπου. «Το να θέλεις να στριμώξεις τη Ρωσία δεν σώζεις την παγκόσμια τάξη, τη δυναμιτίζεις».
Η πρακτική τουΨυχρού Πολέμου
Σε κάθε περίπτωση ένα είναι σίγουρο: αυτός ο πόλεμος είναι, μέσω της μαρτυρικής Ουκρανίας, ένας πόλεμος μεταξύ Δύσης και Ρωσίας που μπορεί να οδηγήσει σε άμεση αντιπαράθεση μέσω μιας ανεξέλεγκτης κλιμάκωσης. Ο πόλεμος ήταν πάντα η απελευθέρωση όλων όσων υπάρχει στην ανθρώπινη φύση της αγριότητας και του δολοφονικού ενστίκτου, μια κλιμάκωση στα άκρα που καταλήγει πάντα να παρασύρει και μαχητές και ηγέτες παρά τους εαυτούς τους. Ούτε ο Τσόρτσιλ, ούτε ο Ρούσβελτ, είχαν σκεφτεί ότι μια μέρα θα διέταζαν μαζικούς βομβαρδισμούς γερμανικών πόλεων για να σπάσουν το ηθικό του πληθυσμού, ούτε ο Τρούμαν ότι θα κατέληγε το 1945 στην ατομική βόμβα για να σπάσει την ιαπωνική αντίσταση. Ο Κένεντι, στέλνοντας μερικές εκατοντάδες στρατιωτικούς συμβούλους στο Βιετνάμ το 1961, δεν πίστευε ότι οκτώ χρόνια αργότερα η Αμερική θα δέσμευε περισσότερους από μισό εκατομμύριο άνδρες εκεί, θα πραγματοποιούσε μαζικούς βομβαρδισμούς ναπάλμ και θα ήταν υπεύθυνη για τη σφαγή ολόκληρων χωριών. Ο Ψυχρός Πόλεμος δεν οδήγησε στον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο, ήταν επειδή κανένας από τους πρωταγωνιστές του δεν επιδίωξε ποτέ να στριμώξει τον άλλον. Στις πιο σοβαρές κρίσεις ο καθένας φρόντιζε να έχει διέξοδο ο άλλος. Σήμερα, αντίθετα, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους θέλουν να βάλουν στη γωνία τη Ρωσία είναι επειδή κανένας από τους πρωταγωνιστές του δεν επιδίωξε ποτέ να στριμώξει τον άλλον. Στις πιο σοβαρές κρίσεις ο καθένας φρόντιζε να έχει διέξοδο ο άλλος. Σήμερα, αντίθετα, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους θέλουν να βάλουν στη γωνία τη Ρωσία
Οταν η προοπτική της Φινλανδίας, της Σουηδίας [ήδη υπέβαλαν αίτηση], της Μολδαβίας και της Γεωργίας να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ, εκτός από αυτή της Ουκρανίας, όταν ο Αμερικανός Υπουργός Άμυνας δηλώνει ότι οι ΗΠΑ «επιθυμούν να δουν τη Ρωσία αποδυναμωμένη σε σημείο που να μην μπορεί πλέον να κάνει τα πράγματα που έκανε εισβάλλοντας στην Ουκρανία», όταν ο Πρόεδρος των ΗΠΑ επιδίδεται στο να αποκαλεί τον Ρώσο Πρόεδρο χασάπη, να δηλώνει ότι «για την αγάπη του Θεού, αυτός ο άνθρωπος δεν μπορεί να παραμείνει στην εξουσία» και ζητά από το Κογκρέσο 20 δις δολάρια επιπλέον των 3,5 δις που έχουν ήδη δαπανηθεί από τις ΗΠΑ για μαζική προμήθεια τανκς, αεροπλάνων, πυραύλων, κανονιών, drones στους Ουκρανούς, καταλαβαίνουμε ότι η στρατηγική που στοχεύει να στριμώξει τη Ρωσία δεν έχει πλέον όρια.
Αλλά υποτιμά την ανθεκτικότητα του ρωσικού λαού, όπως οι Ρώσοι έχουν υποτιμήσει την ανθεκτικότητα των Ουκρανών. Το να στριμώχνεις τη Ρωσία σημαίνει να την πιέζεις να υπερθεματίσει με βία. Μέχρι πού; Ολοκληρωτικό, χημικό, πυρηνικό πόλεμο; Σε σημείο να προκληθεί ένας νέος ψυχρός πόλεμος μεταξύ της Δύσης και όλων εκείνων στον κόσμο που, ενθυμούμενοι το Κοσσυφοπέδιο, το Ιράκ, το Αφγανιστάν, τη Λιβύη, πιστεύουν ότι αν η Ρωσία βρεθεί στη γωνία, θα είναι επίσης επειδή δεν θα υπάρχει πλέον κανένα όριο στον ηγεμονικό πειρασμό των ΗΠΑ: η Ινδία που δεν καταδικάζει τη Ρωσία και σκέφτεται το Κασμίρ, η Κίνα που καταγγέλλει βίαια «τις καταναγκαστικές πολιτικές» της Δύσης, γιατί ξέρει ότι αν καταρρεύσει η Ρωσία θα βρεθεί στην πρώτη γραμμή, η Βραζιλία η οποία, με τη φωνή του Λούλα λέει “δεν ευθύνεται μόνο ένας για έναν πόλεμο», και όλοι οι άλλοι στην Ασία, στη Μέση Ανατολή, στην Αφρική που αρνούνται να επιβάλουν κυρώσεις στη Ρωσία. Το να κάνεις τα πάντα για να στριμώξεις τη Ρωσία δεν σώζεις την παγκόσμια τάξη, τη δυναμιτίζεις. Όταν η Ρωσία θα έχει εκδιωχθεί από όλα τα διεθνή όργανα και αυτά θα έχουν διαλυθεί όπως η Κοινωνία των Εθνών στις αρχές της δεκαετίας του 1930, τι θα μείνει από την παγκόσμια τάξη πραγμάτων;
Η ενοχοποίηση κάποιου μας βολεύει ως προς την «εγκυρότητα» της στάσης μας, και σε αυτή την περίπτωση, έχουμε έναν καθορισμένο ένοχο, έναν αδίστακτο αυταρχικό, ενσάρκωση του κακού. Αλλά το καλό εναντίον του κακού είναι το πνεύμα της σταυροφορίας: «Σκότωσέ τους όλους και ο Θεός θα αναγνωρίσει τους δικούς του». Αντί να υψώσει τη φωνή της για να αποτρέψει αυτή την τρέλα και να σταματήσει τις σφαγές, η ΕΕ ακολουθεί τα βήματα των ΗΠΑ για την κλιμάκωση του πολέμου της δια αντιπροσώπων. Τι θα κάνουν όμως οι Ευρωπαίοι και οι ΗΠΑ ενάντια στο τείχος του ολοκληρωτικού πολέμου; Με πυρηνικά βλήματα και τακτικά πυρηνικά όπλα χαμηλής ισχύος, η πορεία δεν είναι τόσο υψηλή. Και μετά? Μετά, όλα μπορούν να συμβούν: ο τραγικός κύκλος μιμητικής βίας που κανείς δεν θα ήθελε, αλλά στον οποίο όλοι θα είχαν συνεισφέρει και που θα μπορούσε να καταστρέψει την Ευρώπη και ίσως την ανθρωπότητα ή ένα νέο «Μόναχο» των δυτικών δυνάμεων που ίσως δεν θέλουν να διακινδυνεύσουν το χειρότερο για την Ουκρανία, ή ακόμα και για τις χώρες της Βαλτικής ή την Πολωνία. Ας θυμηθούμε την προειδοποίηση του στρατηγού Ντε Γκωλ το 1966, όταν εγκατέλειψε την ολοκληρωμένη διοίκηση του ΝΑΤΟ: «Η Σοβιετική Ρωσία απέκτησε πυρηνικά όπλα ικανά να πλήξουν άμεσα τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτό, φυσιολογικά, έκανε τις αποφάσεις των Αμερικανών τουλάχιστον απροσδιόριστες ως προς την ενδεχόμενη χρήση της βόμβας τους».
Η σοφία του Κίσινγκερ
Πού είναι η φωνή της Γαλλίας, αυτής της «παλιάς χώρας, μιας γηραιάς ηπείρου που γνώρισε πολέμους, κατοχή, βαρβαρότητα», που στις 14 Φεβρουαρίου 2003 στον ΟΗΕ έλεγε όχι στον πόλεμο στο Ιράκ, που το 2008 έσωζε τη Γεωργία και αντιτασσόταν στην ένταξη της ίδιας και της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ και η οποία σήμερα θα ζητούσε την ουδετερότητα μιας Ουκρανίας που δεν θα είχε καμία διάθεση να εισέλθει ούτε στο ΝΑΤΟ, ούτε στην ΕΕ, απηχώντας την προειδοποίηση του Χένρι Κίσινγκερ το 2014: «Εάν η Ουκρανία θέλει να επιβιώσει και να ευημερήσει, δεν πρέπει να είναι το φυλάκιο της μιας πλευράς εναντίον της άλλης. Θα πρέπει να είναι μια γέφυρα μεταξύ τους . Η Δύση πρέπει να καταλάβει ότι για τη Ρωσία η Ουκρανία δεν μπορεί ποτέ να είναι μια απλή ξένη χώρα». Ήταν μέσω της ουδετερότητάς της που η Φινλανδία μπόρεσε να παραμείνει ελεύθερη και κυρίαρχη μεταξύ των δύο μπλοκ κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Ήταν μέσω της ουδετερότητάς της που η Αυστρία έγινε ξανά ελεύθερη και κυρίαρχη χώρα το 1955.
Το να κάνεις παραχωρήσεις στη Ρωσία σήμερα σημαίνει υποταγή στο νόμο του ισχυρότερου. Το να μην κάνεις καμία, σημαίνει ότι υποτάσσεσαι στο νόμο του πιο τρελού. Τραγικό δίλημμα. Ένα δίλημμα σαν αυτό που βιώθηκε στην Αντίσταση από τον ποιητή René Char:
«Εβλεπα, περίπου από εκατό μέτρα, την εκτέλεση του Β. Δεν είχα παρά να πιέσω τη σκανδάλη του πολυβόλου και θα είχε σωθεί! Ήμασταν πάνω από το Céreste (…) τουλάχιστον όσοι και οι SS. Δεν μας είχαν αντιληφθεί. Στα μάτια που από παντού γύρω μου περίμεναν σύνθημα να ανοίξουμε πυρ, κούνησα αρνητικά το κεφάλι μου (…) Δεν έδωσα το σύνθημα γιατί αυτό το χωριό έπρεπε να γλυτώσει με κάθε κόστος. Τι είναι ένα χωριό; Υπάρχει χωριό όμοιο με ένα άλλο;»
Και εμείς, τι θα απαντήσουμε στα βλέμματα που μας εκλιπαρούν να σταματήσουμε το κακό όταν θα το έχουμε διαπράξει; Προχωράμε προς τον πόλεμο σαν υπνοβάτες.
*Διπλωματικός σύμβουλος του Προέδρου Σαρκοζύ (2007-2012)
Μετάφραση: Ευάγγελος Δ. Νιάνιος
Πηγή:https://www.lefigaro.fr/vox/monde/henri-guaino-nous-marchons-vers-la-guerre-comme-des-somnambules-20220512
