του Sébastien Lapaque, LE FIGARO 29 Δεκεμβρίου 2021
Michel Houellebecq: Το καινούριο του μυθιστόρημα Εκμηδενίζοντας θα κυκλοφορήσει σε μια εβδομάδα
Ο πιο διάσημος Γάλλος συγγραφέας στον κόσμο επιστρέφει με ένα όγδοο μυθιστόρημα, που θα κυκλοφορήσει στις 7 Ιανουαρίου. Ένα άθροισμα 700 και πλέον σελίδων για τα δεινά της κοινωνίας μας.
Το όγδοο μυθιστόρημα του Michel Houellebecq ξεκινά σιγά σιγά, με όλα τα πλεονεκτήματα μιας μυθοπλασίας μυστηρίου. Σε « τεράστια παραλληλεπίπεδα γυαλιού και χάλυβα », οι ειδικοί της Εσωτερικής Ασφάλειας εξετάζουν εξονυχιστικά επιθέσεις σε υπολογιστή. Τους ανησυχεί μια σειρά από γεωμετρικά σχήματα και ερμητικά σύμβολα που ο συγγραφέας έχει αναπαράγει στην αρχή του βιβλίου του. Η σκηνή διαδραματίζεται στο Παρίσι στα τέλη του 2026, αλλά θα μπορούσε να είναι οπουδήποτε στον κόσμο: η παγερή ατμόσφαιρα είναι αυτή ενός αμερικανικού θρίλερ. Ένας πολιτικός βρίσκεται στο επίκεντρο της πλοκής· είναι υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών, προορισμένος να γίνει Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Το μικρό του όνομα οδηγεί τον αναγνώστη στη μορφή του Μπρούνο λε Μαιρ και το ενδιαφέρον του για τη “γοητεία της γαλλικού τύπου οικονομίας’’ και « ένας συγκεντρωτισμό (…) που ξεκάθαρα αποδέχεται» προς έναν απίθανο υβριδισμό με τον Ζαν – Πιέρ Σεβενμάν. Ο Πωλ, ένας υπάλληλος στη Διεύθυνση Προϋπολογισμού, είναι ξεκάθαρα ο εκπρόσωπος του συγγραφέα. Την ύπαρξή του θέλησε υποδειγματική ο Michel Houellebecq και στις 736 σελίδες του βιβλίου θα παρακολουθήσουμε τη μοίρα του.
Όπως σε όλα τα μυθιστορήματά του από την Επέκταση του πεδίου της πάλης, ο Michel Houellebecq σκηνοθετεί έξοχα την ανομία, το ζευγάρι, την ερωτική σχέση, τη μοναξιά, τη σεξουαλική μιζέρια. Με μια διάσταση «η αγάπη είναι πιο δυνατή από τον θάνατο », πρωτόγνωρη για τον ίδιο, που είναι η παλλόμενη καρδιά του νέου μυθιστορήματός του. Όσο και να πεις ή να μουρμουρίζεις, είναι ο καλύτερος. Παραμένει ο ζωγράφος που εμπνέεται από τους « μη τόπους » για τους οποίους μίλησε ο ανθρωπολόγος Mαρκ Ωζέ, ο πιο προικισμένος από τους συγγραφείς της εποχής του για να περιγράψει τη μάχη ενός χαρακτήρα με έναν « διανομέα ζαχαρωτών » σε έναν έρημο σταθμό.
Βυθισμένος στο βιβλίο του καθώς βουτάει κανείς στην άπνοια, ο αναγνώστης θα κρίνει ίσως ότι το Εκμηδενίζοντας είναι ένας περιπλανώμενος, λίγο φλύαρος, λίγο «Houellebecq από τον Houellebecq», αλλά έτσι είναι μεγάλος ο Michel. Για 300 σελίδες, η λευκή του γραφή, χωρίς αστάρι -η περίφημη «πλατφόρμα»-, λειτουργεί υπέροχα. Ο αναγνώστης δεν καταλαβαίνει ακριβώς πού θέλει να τον οδηγήσει ο συγγραφέας, αλλά παίζει μαζί του και ακολουθεί τα βήματά του με έναν εξωφρενικό «γυριστή σελίδας». Εξαρτημένος από έναν παλιό θαυμασμό, δεν μπορεί κανείς να πιστέψει ότι αυτό το μυθιστόρημα είναι ένας νεκρός δρόμος που δεν οδηγεί πουθενά. Μέχρι το τέλος, είμαστε πεπεισμένοι ότι πίσω από αυτό το φαινομενικά αθώο κείμενο κρύβεται ένα σπουδαίο κείμενο, το μυθιστόρημα για τον κόσμο και τη ζωή, το αριστοτεχνικό μάθημα για την τέχνη του «να μένεις ζωντανός», αναμενόμενο από έναν Michel Houellebecq που τελικά θα κατάφερνε να μην απομακρύνεται συνεχώς από την αλήθεια.
Η « παράθεση πενταγώνων και κύκλων » που βλέπει ο Παύλος να εμφανίζεται στην οθόνη του υπολογιστή του παραμένει μυστήριο, ωστόσο, όπως πολλά πράγματα στο μυθιστόρημα. Ο Μπρούνο βαριέται, οι προεδρικές εκλογές πλησιάζουν, βόμβες εκρήγνυνται: πιστεύουμε ότι προχωράμε προς μια άγνωστη θάλασσα και σταδιακά συνειδητοποιούμε ότι το Εκμηδενίζοντας είναι ένα είδος βρόχου Möbius, που θα μπορούσαμε αιώνια να ξεκινήσουμε ξανά από την αρχή.
Μαλακός μηδενισμός
Οι θαυμαστές του Michel Houellebecq θα παραμείνουν έτσι. Θα βρουν στο τελευταίο του μυθιστόρημα, ντυμένο με τα νεκρικά κουρέλια του «απόλυτου», τις αρμονικές ενός κοσμικού και πεζού κηρύγματος για τον θάνατο. Αλλά ο Houellebecq δεν είναι Μποσουέ, έχει ξεχάσει όλα όσα γνωρίζει για τον Ρωμαιοκαθολικισμό και τις επιστολές του Απόστολου Παύλου. Αυτός ο συγγραφέας που δημιούργησε τις προϋποθέσεις για να μιλήσει και να είναι ταυτόχρονα δεν τις εκμεταλλεύτηκε όλες. Στο τέλος ενός εξαντλητικού ταξιδιού σε νοσοκομεία και επιθανάτια μέρη, χάνει κάπως το νήμα της ιστορίας του. Η ψυχή του Παύλου θρυμματίζεται, το βιβλίο πλέει προς τον ήπιο μηδενισμό.
Ο Michel Houellebecq είναι ένας χαρακτήρας με την κυριολεκτική έννοια της λέξης. Φοράει μια μάσκα και κάτω από αυτή μια άλλη που του επιτρέπει να κοιτάζει τον κόσμο με ειρωνεία, αναρωτώμενος: «Για ποιον με παίρνουν;» Μπορεί να κάνει τα πάντα και συγκεκριμένα να μην δέχεται κανέναν κατ’ οίκον περιορισμό. Και δεν χρειάζεται να το επαναλάβουμε μαζί με τον Ρεμπό για να τον ακούσουμε να μουρμουρίζει « Εγώ είναι ένας άλλος » – σημάδι του διαζυγίου του Λόγου με τον Κόσμο. Αλλά για ποιο λόγο;
Αυτή είναι η ερώτηση που θα κάνουν εκείνοι που περίμεναν ένα βιβλίο γεμάτο φως, ένα μυθιστόρημα χωρίς μάσκα, εκείνοι που ήλπιζαν έναν Michel Houellebecq να σηκώνει τα μάτια στο αληθινό Είναι και τελικά να διακηρύττει: « Είμαι αυτός που είναι.” Αντίθετα, στεκόμαστε, σκεφτικά, στο χτύπημα των κυμβάλων με το οποίο τελειώνει το Εκμηδενίζοντας: «Ψέματα». Κάποτε θα πρέπει να τολμήσουμε να γράψουμε τη λέξη αλήθεια.
Μετάφραση: Ευάγγελος Δ. Νιάνιος
