GERARD’ t HOOFT: ο άνθρωπος που γνωρίζει τα πάντα.

Στις 24 Απριλίου 2024 θα παρουσιάσουμε στην Κεντρική Βιβλιοθήκη του Δήμου Θεσσαλονίκης το βιβλίο της Φιλίτσας Σοφιανού Λεονταρίδου: “Νομπελίστες Φυσικής: 1901-1923”.

Ως συντονιστής της εκδήλωσης θα αναφερθώ σε τέσσερις νομπελίστες με τους οποίους συναντήθηκα. Ένας απο αυτούς ήταν ο Γκέραρντ Χόοφτ, που πήρε το Νόμπελ το 1999.

Οι άλλοι τρείς: Στίβεν Γουάινμπεργκ, (1979), Τζάκ Στάϊνμπεργκ (1988), Τζέραρντ Χούφτ (1999) και Κήπ Θόρν (2017)

Παραθέτουμε παρακάτω συνέντευξη του Χούφτ στον Παντελή Σαββίδη κατά την επίσκεψή του στη Θεσσαλονίκη μετά την βράβευσή του.

Είναι  Ολλανδός. Γεννήθηκε το 1946.

Πήρε το βραβείο  Nobel 1999 μαζί με τον επίσης Ολλανδό Martin Veltman

«για την πρόοδο στην κβαντική δομή των ηλεκτροασθενών αλληλεπιδράσεων

στη Φυσική» σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση της επιτροπής.

Ανήκει στο Πανεπιστήμιο της Ουτρέχτης της Ολλανδίας.

Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα είναι :

Θεωρίες βαθμίδας στη Φυσική Στοιχειωδών Σωματιδίων,

Κβαντική βαρύτητα και μαύρες τρύπες

Θεμελιώδη θέματα της Κβαντικής Φυσικής

Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ ΠΑΝΤΕΛΗ ΣΑΒΒΙΔΗ

Ερ 1^η :.- Όταν ήσασταν παιδί απαντήσατε σε έναν καθηγητή σας ότι θέλετε να γίνετε «Ένας άνθρωπος που γνωρίζει τα πάντα». Πιστεύετε ότι αυτό είναι δυνατό; Πιστεύετε ότι μια Θεωρία των Πάντων είναι εφικτή; Ποιο είναι το σχόλιό σας στην σημείωση του Hawking ότι υπάρχει ένα αντίστοιχο με αυτό του Goedel θεώρημα στις φυσικές επιστήμες που θα αποτρέψει το σχηματισμό μιας Θεωρίας των Πάντων;

Απ 1^η :Λοιπόν, θα μπορούσα να πω ότι φυσικά αυτό που εννοούσα στην πραγματικότητα ήταν ότι ήθελα να γίνω ένας επιστήμονας, κάποιος που θα μπορούσε να κάνει έρευνα, που έχει πρόσβαση σε όλα όσα μπορούν να γίνουν γνωστά στον κόσμο και που μπορεί επίσης να αυξήσει τις γνώσεις μας και την κατανόηση των πραγμάτων. Αυτό είναι λοιπόν, δεν εννοούσα πραγματικά αυτό ούτε σαν παιδί των 6 ή των 10 ετών , στην πραγματικότητα δεν εννοούσα κυριολεκτικά τα πάντα. Και τώρα σίγουρα όταν μιλάμε για μια Θεωρία των Πάντων, δεν σημαίνει βέβαια κυριολεκτικά τα πάντα. Αυτό που σημαίνει στην πραγματικότητα είναι ο σχηματισμός των νόμων της φύσης ώστε, τουλάχιστον καταρχήν,   τα πάντα να μπορούν να εξηγηθούν. Αν  είχαμε το νου του Θεού, και όχι τον ανθρώπινο που υποπίπτει σε σφάλματα –πλην όμως είμαστε ανίκανοι να καταλάβουμε τα πάντα και δεν θα μπορέσουμε ποτέ κυριολεκτικά να καταλάβουμε τα πάντα. Συνεπώς πράγματι πιστεύω ότι ακόμη κι αν φανταστούμε  κάποιον να καταλαβαίνει τα πάντα θα θεμελιώναμε πολλά επιχειρήματα και αυτό θα ήταν αδύνατο. Αλλά σχετικά με αυτό θα συμφωνούσα με τον Hawking ότι δεν μπορείς κυριολεκτικά να γνωρίζεις τα πάντα, δεν γίνεται αυτό. Και δεν είναι αυτός ο σκοπός της επιστήμης, αυτό που η επιστήμη θέλει να κάνει είναι να επιτύχει μια διαρκώς βελτιούμενη ποσότητα κατανόησης του τι συμβαίνει σε αυτόν τον κόσμο και όχι να κατανοήσουμε τη φύση που βλέπουμε γύρω μας με όρους των θεμελιωδών νόμων της φύσης. Η φύση δείχνει να είναι, τα πάντα δείχνουν να προχωρούν σύμφωνα με τους νόμους και θέλουμε να καταλάβουμε  αυτούς τους νόμους και κάποιος πρέπει να πιστεύει και ένας ερασιτέχνης επίσης πιστεύει το ίδιο πράγμα, ότι υπάρχει κάποιος έσχατος νόμος της Φυσικής. Ο νόμος που ελέγχει τα πάντα. Και αυτό είναι κάτι που μπορεί ασφαλώς να ανακαλυφθεί από τους ανθρώπους, παρόλο που μπορεί να μην μπορούν να αποδείξουν κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες ότι αυτή είναι η σωστή θεωρία αλλά μπορεί να την ανακαλύψουν  . Ένα πολύ όμορφο, συμπαγές, σύνολο εξισώσεων που λέει ότι αυτές οι εξισώσεις ελέγχουν τα πάντα. Και ο τρόπος με τον οποίο βλέπουμε τις δυνάμεις της φύσης και τα σωματίδια και τα πάντα σε αυτόν τον κόσμο, σήμερα πολλοί από μας λένε ότι μπορούμε να φανταστούμε ότι τέτοιες εξισώσεις πράγματι υπάρχουν.

Ερ 2^η Είναι γνωστό ότι πήρατε το βραβείο Νόμπελ για την πρόοδο που σημειώσατε στις ηλεκτρασθενείς αλληλεπιδράσεις.

Ποια είναι η πρόοδος που σημειώθηκε στην ενοποίηση των τεσσάρων βασικών αλληλεπιδράσεων (ισχυρής, ασθενούς, ηλεκτρομαγνητικής και βαρυτικής) και στην κβαντοποίηση της βαρύτητας.

Απ 2η: Κατά μία έννοια, αυτές οι δυνάμεις έχουν ήδη ενοποιηθεί αλλά με την λέξη «ενοποίηση» εννοώ στην πραγματικότητα την κατανόηση αυτών των δυνάμεων για το πώς δρουν μαζί. Άρα θέλουμε να κατανοήσουμε πώς δουλεύουν οι νόμοι της φύσης. Και παλιότερα βλέπαμε διαφορετικά είδη δυνάμεων να ενεργούν αλλά δεν μπορούσαμε να καταλάβουμε πώς αυτές οι δυνάμεις  συσχετίζονται μεταξύ τους με οποιονδήποτε δυνατό τρόπο, πώς μπορεί να συμβαίνει ένα σωματίδιο να νοιώθει μία δύναμη και ταυτόχρονα να νοιώθει και μια άλλη δύναμη, πώς μπορούν αυτές οι δύο δυνάμεις να δρουν ταυτόχρονα σε ένα σωματίδιο. Λοιπόν, ο τρόπος που τώρα διατυπώνουμε τους νόμους της φύσης είναι ότι καταλαβαίνουμε πολύ καλά πώς αυτές οι δυνάμεις δρουν μαζί.  Και ακόμη περισσότερο, ανακαλύψαμε ότι όλες αυτές οι δυνάμεις της φύσης δρουν σύμφωνα με αρχές που δείχνουν να μοιάζουν  πολύ, επομένως η ηλεκτρομαγνητική δύναμη τώρα είναι γραμμένη με όρoυς εξισώσεων που μοιάζουν πάρα πολύ με τις άλλες δύο δυνάμεις στον υποατομικό κόσμο, που είναι η ισχυρή και η ασθενής δύναμη. Μάλιστα, η παρουσία τους υποδηλώνει ότι οι ηλεκτρομαγνητικές και ασθενείς δυνάμεις είναι τέτοιες ώστε διαπλέκονται και οι εξισώσεις τους πρέπει να τεθούν όλες μαζί,  αυτό δηλαδή που οι φυσικοί συνήθως αποκαλούν «ενοποίηση». Αλλά, απ’ την άλλη μεριά, υπάρχουν ακόμη διάφορες έννοιες της φύσης, διάφορες παράμετροι, που χρειάζονται για να εξαχθούν από αυτές τις δυνάμεις, και αυτές οι παράμετροι δεν είναι απόλυτα συσχετισμένες, άρα μπορούμε ακόμη να παραπονιόμαστε ότι παρόλο που η κατανόησή μας είναι πολύ περισσότερο ενοποιημένη απ’ ότι στο παρελθόν, δεν είναι μια ιδανική ενοποιημένη θεωρία. Και πιο συγκεκριμένα, η βαρυτική δύναμη φαίνεται να είναι εντελώς διαφορετική από τις υπόλοιπες  από κάποια άποψη. Και τώρα έχουμε πολλές τρελές ιδέες για το πώς να χειριστούμε την βαρυτική δύναμη. Ιδέες που δεν θα ήταν δυνατόν να υπάρχουν εκατό χρόνια πριν, όταν ο Αϊνστάιν διαμόρφωνε τις θεωρίες του, και ο κυριότερος ανταγωνιστής σε αυτές τις θεωρίες είναι αυτό που αποκαλούμε  Θεωρία Υπερχορδών, που είναι η πιο ισχυρή συλλογή από ιδέες που μας λένε πώς θα ήταν δυνατό να έχουμε όλες τις διαφορετικές δυνάμεις. Σε διαφορετικές δυνάμεις, δηλ. δυνάμεις που όλοι βλέπουμε τώρα σαν διαφορετικά φαινόμενα,  τότε  είναι όλες ένα και το αυτό πράγμα. Όλες έχουν να κάνουν με το γεγονός ότι  τα σωματίδια δεν είναι πλέον σημειακά αλλά μικρά κομμάτια γραμμών – ή χορδών όπως τα αποκαλούμε-, και αυτές τις χορδές  μπορούμε να προσπαθήσουμε να τις υποβάλλουμε  στους ίδιους νόμους κβαντομηχανικής και σχηματίζουν μια θεωρία που απαιτεί μόνο μια εξίσωση. Αλλά αν κοιτάξουμε πιο προσεκτικά, δεν έχουμε φτάσει ακόμη εκεί, και νομίζω ότι υπάρχουν ακόμη αρκετά να ρωτήσουμε, πολλά που λείπουν προτού πάρουμε πραγματικά μια πλήρη και ικανοποιητική θεωρία. Έτσι η  Θεωρία Υπερχορδών βρίσκεται καθοδόν και μπορεί κάλλιστα να γίνει η θεωρία ενοποίησης, αλλά δεν έχουμε φτάσει ακόμη εκεί. Και είναι επίσης δυνατό ότι οι χορδές δεν αποτελούν όλη την απάντηση, είναι κάτι εντελώς διαφορετικό που κανείς από μας δεν μπόρεσε να σκεφτεί, όχι επειδή είμαστε ανόητοι, αλλά δεν έχουμε φτάσει ακόμη στο σημείο που να μπορούμε να απαντήσουμε σε αυτές τις ερωτήσεις πλήρως και ικανοποιητικά. Επομένως δεν φτάσαμε ακόμη εκεί, αλλά πολλές ενδιαφέρουσες ιδέες υπάρχουν  και νοιώθουμε ότι κάνουμε μεγάλη πρόοδο, αλλά δεν είμαστε σίγουροι.

Ερ 3^η:  Στο αυτοβιογραφικό σας σημείωμα που συντάχθηκε κατά την υποψηφιότητά σας για το βραβείο Νόμπελ το 1999, κάνατε την ερώτηση «Είναι το περιβάλλον στο οποίο μεγάλωσα ή τα γονίδιά μου αυτό που καθόρισε την κλίση μου σαν φυσικό;». Τα σχόλιά σας, παρακαλώ. Μια που τα ενδιαφέροντά σας περιλαμβάνουν και τις τέχνες, ποια είναι η γνώμη σας για μια ευρύτερη μόρφωση των ανθρώπων, ή η εξειδίκευση θα έπρεπε να προτιμάται λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες μιας ταχύτατα εξελισσόμενης τεχνολογικά κοινωνίας;

Απ: 3^η: Λοιπόν, στην περίπτωσή μου μπορώ να πω ένα πράγμα, το οποίο είναι ότι πραγματικά ήθελα να κάνω έρευνα, ενδιαφερόμουν για τη φύση, ακόμη και πριν καν αρχίσω να μιλάω, θυμάμαι ότι πάντα μου κινούσε το ενδιαφέρον ο τρόπος που τα φύλλα πέφτουν ή τα πράγματα κινούνται  ή τα πράγματα κυλούν και ήθελα να καταλάβω αυτά τα πράγματα περισσότερο και έτσι πάντα είχα τη συμπεριφορά ενός  επιστήμονα από τότε που θυμάμαι. Επομένως δεν ήταν μόνο το περιβάλλον μου, ήταν σίγουρα νομίζω στα γονίδιά μου. Αλλά το περιβάλλον μου με βοήθησε πολύ, στην οικογένειά μου υπάρχουν αρκετοί επιστήμονες, και έτσι έμαθα από μικρή ηλικία πώς είναι το να είσαι επιστήμονας και επίσης πάντα με ενθάρρυναν στο ενδιαφέρον μου για τα επιστημονικά θέματα, οπότε όλα με βοηθούσαν να ακολουθήσω αυτή την κατεύθυνση στην περίπτωσή μου.

è Λοιπόν, πιστεύω ότι είναι εξαιρετικά σημαντικό να έχει όσο περισσότερη μόρφωση γίνεται ένα άτομο, η μόρφωση διαμορφώνει ένα άτομο, ας πούμε, ώστε, για παράδειγμα, έχει παρατηρηθεί ότι πολλοί άνθρωποι που ζουν σε σχετικά μικρές χώρες όπως η Ολλανδία,  έχουν συλλέξει έναν αρκετά μεγάλο αριθμό βραβείων Νόμπελ στο πρώτο μισό του εικοστού αιώνα. Και πολλοί σχολίασαν ότι ένας λόγος ήταν ότι οι Ολλανδοί, καλύτερα από πολλά άλλα ευρωπαϊκά κράτη, είχαν εκπαιδευτικό σύστημα που ανάγκαζε, που κατά κάποιο τρόπο υποχρέωνε όλους τους διανοούμενους, τους μορφωμένους ανθρώπους, να μάθουν τουλάχιστον  τρεις ξένες γλώσσες, γερμανικά, γαλλικά και αγγλικά, και επίσης είχαν ένα βαρύ φορτίο από μαθηματικά και φυσική σε ένα είδος υποχρεωτικών σχολικών δραστηριοτήτων. Θα έπρεπε να δείτε τα βιβλία μαθηματικών που είχαν να μάθουν οι γονείς μου, αν και δεν επρόκειτο να γίνουν μαθηματικοί.  Είναι αρκετά αξιοσέβαστο, και αυτό ήταν φυσιολογικό, θεωρούνταν ότι  είναι καλό για όλους.  Και έτσι αρκετά νωρίς, τον 19^ο αιώνα, αποφασίστηκε ότι αυτό το είδος εκπαιδευτικού συστήματος θα ήταν καλό για όλους τους μαθητές και έτσι ο καθένας που ήθελε να’ χει ένα καλό μέλλον έπρεπε να ακολουθήσει αυτό το εκπαιδευτικό σύστημα. Και τώρα όλα αλλάζουν. Τώρα οι άνθρωποι λένε «Τα παιδιά δεν χρειάζονται τόσα πολλά μαθηματικά» και μπορούν να επιλέξουν μόνο μία ξένη γλώσσα αντί για τρεις, και ούτω καθ’ εξής. Αλλά βλέπεις μια παρακμή, νομίζω, και στις ικανότητες που έχουν οι άνθρωποι. Επομένως δεν είναι μεγάλη έκπληξη ότι δεν έχει πάρει βραβεία Νόμπελ η χώρα μας, και υπάρχει μία γενικότερη τάση ότι το κοινό χάνει το ενδιαφέρον του για την προχωρημένη επιστήμη και άλλα θέματα που χρειάζονται αρκετή μελέτη και μόρφωση, επειδή οι άνθρωποι έχουν τόσα πολλά που τους αποσπούν σήμερα. Τώρα, δεν ξέρω πώς μπορώ να καταπολεμήσω αυτό το φαινόμενο, γιατί είναι παγκόσμιο, υπάρχει η τηλεόραση, υπάρχει το διαδίκτυο,  υπάρχουν τόσα πολλά άλλα πράγματα που οι άνθρωποι μπορούν να ενδιαφερθούν γι’ αυτά εκτός από τη μάθηση, από το να κάθονται σε ένα σχολείο και να υπακούουν στους καθηγητές. Καταλαβαίνω ότι είναι πιο δύσκολο τώρα να δημιουργήσεις ένα καλύτερο  εκπαιδευτικό σύστημα και είναι επομένως μια μάχη και πάντα θα είμαι υπέρ του να λαμβάνει κανείς την ευρύτερη και εντονότερη δυνατή εκπαίδευση, για όλους, αν και δεν μπορείς να επιβάλλεις κάτι στους ανθρώπους αν δεν το θέλουν πραγματικά. Οπότε, αν δεν μπορείς να το αλλάξεις, πιστεύω πως θα έπρεπε να δώσεις την ευκαιρία στον καθένα να μάθει όσα θέλει και επίσης θα έπρεπε να δίνουμε έμφαση στο να προσπαθήσουν οι νέοι άνθρωποι να τελειώνουν το σχολείο και μετά να προσπαθήσουν να πάνε στο πανεπιστήμιο και ότι παραπάνω μπορούν, γιατί σε κάνει πλουσιότερο ως άνθρωπο. Συνεπώς είναι χρήσιμη η εκπαίδευση και επωφελείσαι από αυτήν και καθώς μαθαίνεις κάποια πράγματα που αν δεν τα χρησιμοποιείς συχνά τα ξεχνάς πολύ γρήγορα. Και έτσι έχουν τα πράγματα, αλλά και πολλά άλλα πράγματα που σαν παιδί δεν βλέπεις πού χρησιμεύουν. Έμαθα πολλά μαθηματικά που δεν μπορούσα να καταλάβω πού χρησίμευαν, γιατί τα έμαθα. Αλλά νομίζω ότι είναι κάτι που πρέπει να το συστήσουμε σε όλους τους νέους ανθρώπους, να πάνε σχολείο, να μάθουν, και το ίδιο πράγμα με την τέχνη και τη μουσική, δεν χρειαζόμαστε απαραίτητα την τέχνη, εννοώ ότι η τέχνη και η μουσική είναι σημαντικά πράγματα στην  κοινωνία μας και πολλοί άνθρωποι γίνονται εξαιρετικοί καλλιτέχνες και μουσικοί ή ότι άλλο, και αυτό λοιπόν είναι κομμάτι της μόρφωσής μας. Αλλά δεν μπορείς να επιβάλλεις τα πάντα σε όλους, αυτό θα ήταν υπερβολικό, αλλά να του δώσεις τις περισσότερες δυνατές ευκαιρίες.

Ερ 4^η: Υπάρχει μια μεγάλη αντιπαράθεση πάνω στον ντετερμινισμό στα κλασικά συστήματα. Τι συμβαίνει στην κλίμακα του Πλάνκ; Και όσον αφορά στην απώλεια πληροφοριών; Ποια είναι η σχέση μεταξύ ντετερμινισμού και κβαντομηχανικής; Ποιες είναι οι δυσκολίες αυτής της σύνδεσης;

Απ 4^η: Αυτή είναι μια πολύ δύσκολη ερώτηση και η άποψή μου σ΄ αυτό το θέμα είναι μια άποψη μειοψηφίας, θα έπρεπε να πω. Πολλοί συνάδελφοί μου αποδέχονται τα πράγματα που φαντάζομαι σε αυτόν τον τομέα, αλλά η κβαντομηχανική περιγράφει κυρίως την συμπεριφορά πολύ μικρών σωματιδίων, ατόμων και μορίων. Κατά κάποιο τρόπο είναι πάρα πολύ περίεργο, γιατί αν κοιτάξεις αυτά τα σωματίδια, κατά κάποιον τρόπο δεν είναι πραγματικά.  Η θέση τους, η κίνησή τους δεν περιγράφονται με όρους μιας μοναδικής πραγματικότητας. Αυτό υπήρξε πολύ παράξενο και ακόμη και ο Αϊνστάιν πάντα είχε αντίρρηση εναντίον αυτής της ερμηνείας της κβαντομηχανικής, δηλ., σαν να  υπάρχουν πολλές πραγματικότητες που συναγωνίζονται να γίνουν η αληθινή πραγματικότητα αυτού του σύμπαντος. Και, σε μη τεχνικούς όρους,  είναι δύσκολο να  εξηγήσεις με ακρίβεια αυτό που λέω τώρα. Οπότε αυτή η συναλλαγή της πραγματικότητας ενάντια στην κατανόηση των νόμων της φύσης είναι κάτι που θα το δω σαν το τίμημα για την κατανόηση, που μπορεί κάποια μέρα να προσπαθήσουμε να βελτιώσουμε. Θέλουμε να βελτιώσουμε την κατανόηση. Και  αυτό που πιστεύω είναι ότι χρειαζόμαστε την εξήγηση της κατάστασης και είναι αυτό που έχουμε σήμερα, άτομα και μόρια, τα οποία δεν είναι η απόλυτη αλήθεια, δεν περιγράφουν πραγματικά  τον πραγματικό κόσμο στον οποίο ζούμε. Είναι η ενεργός περιγραφή της παρούσας κατανόησης μας του κόσμου στον οποίο ζούμε. Κατανοούμε τον κόσμο σαν να υπάρχουν άτομα και μόρια και κβάντα φωτός και ούτω καθ’ εξής, όλα αυτά τα πράγματα που χρησιμοποιούμε σήμερα στην περιγραφή μας των θεμελιωδών δυνάμεων και σωματιδίων, αλλά είναι ο δικός μας τρόπος να αναπαραστήσουμε την πραγματικότητα, αυτά καθ’ αυτά δεν είναι πραγματικά τα πράγματα που συμβαίνουν. Τα πράγματα που συμβαίνουν σ’ αυτό τον κόσμο είναι κάτι άλλο. Και αυτό το κάτι άλλο είναι πραγματικό. Λοιπόν, αυτός είναι ο δρόμος που οι περισσότεροι συνάδελφοι δεν με ακολουθούν σε αυτό που λέω. Γι’ αυτό σας προειδοποιώ ότι μπορεί να μην θέλετε να δεχτείτε αυτό που λέω, γιατί θα πω κάτι διαφορετικό. Αλλά πιστεύω ότι υπάρχει ένας έσχατος  κόσμος, που δεν καταλαβαίνουμε σήμερα, όπου όλα είναι αληθινά και συμβαίνουν πράγματα και δεν υπάρχει η παλιομοδίτικη απάντηση «ναι ή όχι», αλλά  υπάρχει «ίσως», δεν υπάρχει ανταγωνισμός μεταξύ διαφόρων πραγματικοτήτων ή κάτι τέτοιο. Υπάρχει μόνο ένας πραγματικός κόσμος. Και είναι η δουλειά μας να βρούμε τρόπο να τον περιγράψουμε. Αλλά καθώς ακόμη είμαστε ανίκανοι να περιγράψουμε αυτόν τον πραγματικό κόσμο, όχι μόνο δεν έχουμε την ικανότητα αλλά επίσης δεν έχουμε και το κατάλληλο «αλφάβητο», ας πούμε, για να περιγράψουμε τι συμβαίνει στον πραγματικό κόσμο, δεν έχουμε μια σωστή περιγραφή, επομένως όσο θα είναι έτσι πρέπει να τα καταφέρουμε με τα σωματίδια και τα άτομα, να τα χρησιμοποιήσουμε για να περιγράψουμε την πραγματικότητα.. Αλλά τότε βρισκόμαστε στην παράξενη κατάσταση του ανταγωνισμού μεταξύ διαφόρων πραγματικοτήτων. Οπότε νομίζω ότι δεν μπορώ να πω πιο καθαρά τι εννοώ με αυτό. Αυτό είναι πίστη σε κάτι άλλο από την κβαντομηχανική. Τώρα, αυτή η άποψη έχει διατυπωθεί πολλές φορές από ανθρώπους πριν από μένα, οπότε δεν είμαι καθόλου πρωτοπόρος και δεν λέω κάτι καινούριο σε αυτό το θέμα, αλλά αυτά τα πράγματα κρατήθηκαν κρυφά σαν να υπήρχε κάτι κρυφό από μας, το οποίο είναι η δυνητική πραγματικότητα, ας πούμε. Η θεωρία μου είναι κάτι πιο δυνατό από αυτό, παρόλο που πιστεύω τη βασική ιδέα πίσω της. Υπάρχει τέτοιο πράγμα όπως οι βαθμοί της ελευθερίας, που καλούνται μεταβλητές, οι οποίες είναι κρυμμένες, (hidden variables) όχι υπερβολικά κρυμμένες για μας, αλλά πολύ δύσκολες για να τις περιγράψουμε γιατί είναι εξαιρετικά πολύπλοκες. Και λοιπόν, αν τις αποκαλέσεις κρυμμένες μεταβλητές, τότε ναι, πιστεύω σε όλες τις θεωρίες κρυμμένων μεταβλητών. Τώρα, οι θεωρίες που οι άνθρωποι έχουν διατυπώσει ως τώρα δεν είναι πολύ αποτελεσματικές. Περιγράφουν τον κόσμο με ένα τρόπο που τον βρίσκουμε αρκετά τεχνητό, πολύ απίθανο, όπως άλλα άκομψα οικοδομήματα που κάνουν τον κόσμο να δείχνει λιγάκι με τον τρόπο που φαίνεται σε μας σήμερα χρησιμοποιώντας μεγάλη υπολογιστική ισχύ ( by brute force). Δεν πιστεύω σε όλες αυτές τις  λεπτεπίλεπτες κατασκευές που ανακαλύπτουν οι άνθρωποι σήμερα. Πιστεύω ότι είναι αρκετά πιο φυσικό, αρκετά πιο ομαλό, αλλά δεν καταφέρνω ακριβώς να προσδιορίσω αυτό το συγκεκριμένο μοντέλο. Να πω ότι αυτός είναι ο συγκεκριμένος τρόπος να το κάνω. Γι’ αυτό, εφόσον δεν μπορώ να το κάνω αυτό, έχω  την πεποίθησή μου, συνάδελφέ μου, ότι αυτός είναι ο τρόπος να δει κανείς τα πράγματα. Συνεπώς, αν κάποιος πει ότι δεν συμφωνεί μαζί μου, λέω  ότι είναι μόνο μια διαίσθηση, θα μπορούσες να πεις, μόνο ένα προαίσθημα, θα μπορούσες να πεις, ότι  αυτά είναι όλα όσα πιστεύω στην πραγματικότητα, αλλά δεν μπορώ να αποδείξω ότι αυτό που λέω είναι σωστό.

Ερ 5^η :Υπάρχει μια μεγάλη αναζήτηση για το σωμάτιο του Higgs το οποίο πιστεύεται ότι δίνει μάζα στα σωματίδια. Ποια είναι η παρούσα κατάσταση και η γνώμη σας για πιθανές εναλλακτικές λύσεις; Ποια είναι η φύση του πεδίου του Higgs;

Απ 5^η: Αυτές είναι αρκετά τεχνικές ερωτήσεις. Το σωματίδιο του Higgs είναι ένα πολύ σημαντικό συστατικό σε αυτό που αποκαλούμε  καθιερωμένο πρότυπο (standard model)  ξεκινώντας από τη δεκαετία του εβδομήντα και κατά τη διάρκεια του μεγαλύτερου μέρους της, οι εξελίξεις στον κλάδο μας μπορούν να περιγράψουν ότι ανακαλύψαμε ένα μοναδικό σύνολο εξισώσεων για να περιγράψουμε όλα τα σωματίδια που βλέπουμε, οι οποίες είναι κβαντομηχανικές,  και αυτές οι εξισώσεις  δουλεύουν τόσο καλά ώστε κάθε πείραμα που έχει γίνει από τότε μπορεί πραγματικά να εξηγηθεί με όρους ενός  απλού μοντέλου και έχει γίνει γνωστό σαν το καθιερωμένο πρότυπο. Το αποκαλούμε καθιερωμένο πρότυπο γιατί δεν πιστεύουμε ότι μπορεί να είναι η απόλυτη αλήθεια. Εννοώ ότι σε προηγούμενες συζητήσεις μου λένε   γιατί δεν λες ότι το  καθιερωμένο πρότυπο είναι όλα όσα διαθέτουμε σήμερα, είναι ό,τι μπορούμε να δούμε και αυτό είναι το τέλος όλων. Αυτό δεν είναι αλήθεια. Το καθιερωμένο πρότυπο έχει κάποιες εσωτερικές αντιφάσεις, δεν μπορεί να είναι απόλυτα σωστό. Άρα ξέρουμε ότι υπάρχουν ασάφειες και ατέλειες, επομένως ξέρουμε ότι πρέπει να ψάξουμε για περισσότερα. Λοιπόν, το βασικό μοντέλο έχει υποστεί αρκετούς πειραματισμούς χωρίς εξαίρεση και αυτό είναι το σωματίδιο του Higgs. Επομένως το σωματίδιο του Higgs πρέπει ακόμη να προσδιοριστεί με πειράματα και η δυσκολία σε αυτό είναι ότι δεν μπορείς να προβλέψεις τη μάζα του ακριβώς. Αυτό λοιπόν το κάνει πολύ δύσκολο για τους πειραματιστές να ανιχνεύσουν πραγματικά το σωματίδιο.  Δεν ξέρουν πόσο βαρύ είναι, δεν ξέρουν πού να ψάξουν για το σωματίδιο επειδή τα βαρύτερα σωματίδια χρειάζονται διαφορετικά σήματα από τα ελαφρά σωματίδια. Εφόσον, λοιπόν, οι θεωρητικοί δεν μπορούν να υπολογίσουν τη μάζα του με πολλή ακρίβεια, οι πειραματιστές δυσκολεύονται πολύ να το βρουν. Οπότε ως τώρα έχουν εξαιρέσει τα σωματίδια του Higgs που είναι ελαφρύτερα από περίπου 100 GeV. Συνεπώς είναι πιθανό να είναι βαρύτερα από αυτό. Τώρα οι περισσότερες θεωρίες λένε ότι πρέπει πιθανόν να είναι περίπου 200 GeV.  Οπότε είναι πολύ δύσκολο να οριοθετηθεί για να το ψάξουν οι πειραματιστές. Θα μπορούσε να βρίσκεται σε κάποια συγκεκριμένη περιοχή όπου απλώς είναι πολύ δύσκολο να βρεθεί. Άρα αν είναι ανάμεσα, δεν ξέρω, στα 130 ή 150 GeV ή κάτι τέτοιο, υπάρχει ένα παράθυρο όπου θα ήταν δύσκολο να ανιχνευτεί. Αν  ήταν βαρύτερο, θα ήταν πιο εύκολο. Αν ήταν ακόμη βαρύτερο από αυτό θα ήταν πιο δύσκολο. Άρα εξαρτάται πάρα πολύ από το ποια θα είναι τελικά η πραγματική του μάζα το πόσο γρήγορα θα βρεθεί. Δεν έχει βρεθεί ακόμη. Οι περισσότεροι από μας είμαστε αρκετά αισιόδοξοι και εγώ επίσης είμαι αρκετά αισιόδοξος ότι το Higgs θα βρεθεί αρκετά σύντομα, πολύ πιθανόν σε μερικά χρόνια από τώρα, όταν οι μηχανές που θα φτιάξουμε στη Γενεύη, ο καινούριος επιταχυντής σωματιδίων ο οποίος λέγεται Μεγάλος Συγκρουστής Αδρονίων ( Large Hadron Collider – LHC)  έχει όλα τα εχέγγυα που χρειάζονται για να ανιχνευθεί αυτό το σωματίδιο και να αναγνωρισθεί, να προσδιοριστεί ακριβώς ποια είναι η μάζα του, πώς διασπάται  και ούτω καθ’ εξής. Αυτά είναι πολύ σημαντικά πράγματα  να τα γνωρίζουμε. Υπάρχει μια παγίδα, όμως.  Θα μπορούσε να είναι ότι δεν απαιτεί μεγάλη φαντασία στο καθιερωμένο πρότυπο να υποπτευθείς ότι υπάρχουν περισσότερα  πράγματα από αυτό που είπαμε σε αυτό το σωματίδιο. Θα μπορούσαν να είναι αρκετά με διαφορετικές μάζες που όλες μαζί παίζουν το ρόλο του να δημιουργούν μάζες για τα άλλα σωματίδια. Αν είναι έτσι, τότε αυτό το κάνει πιο δύσκολο για τους πειραματιστές να τα ανιχνεύσουν, θα μπορούσαν να είναι συζευγμένα κάπως ασθενέστερα, θα μπορούσαν να σχηματίσουν ένα πιο διάχυτο σήμα, και έτσι να κάνει τα πράγματα δυσκολότερα. Αλλά οι άνθρωποι είναι προετοιμασμένοι για όλα σαυτόν τον επιταχυντή. Επομένως είναι πολύ πιθανό να βρουν σήματα από τα σωματίδια αυτού του είδους.

Ερ 6^η :Η  Θεωρία Υπερχορδών δίνει έναν τεράστιο αριθμό λύσεων για τα πιθανά σύμπαντα. Δεν συμφωνούν στον αριθμό των διαστάσεων (3+1) του σύμπαντός μας ή διαφοροποιούνται στις τιμές των φυσικών σταθερών. Τι πιστεύετε για το μέλλον της Θεωρίας Υπερχορδών;

Απ 6^η :Για πολύ καιρό ήμουν πολύ επιφυλακτικός για τα πράγματα που μας έλεγε η  Θεωρία Υπερχορδών. Νωρίτερα στην συζήτησή μας μιλήσαμε για μια θεωρία βαρύτητας και Θεωρία χορδών, μια Θεωρία χορδών είναι ένας από τους καλύτερους υποψήφιους για μια θεωρία που επίσης εξηγεί την βαρυτική]  δύναμη μαζί με τις άλλες δυνάμεις, αλλά με κανένα τρόπο δεν  είναι σίγουρο ότι αυτός είναι ο τρόπος να κάνουμε τα πράγματα και πάντα έλεγα ότι δεν μου φαίνεται ότι θα υπάρξει μια εξήγηση όλων των δυνάμεων που βλέπουμε σήμερα με όρους χορδών. Τώρα, η Θεωρία χορδών ανακαλύπτει το ίδιο πράγμα αλλά χρησιμοποιούν διαφορετικές λέξεις. Λένε «νομίζουμε ότι έχουμε μια μοναδική εξίσωση», οπότε νομίζουν ότι έχουν μια μοναδική θεωρία που εξηγεί όλα όσα βλέπουμε. Ωστόσο, αυτές οι εξισώσεις έχουν δισεκατομμύρια και δισεκατομμύρια διαφορετικές λύσεις. Και το σύμπαν μας είναι μόνο μία από αυτές τις λύσεις και δεν ξέρουμε ποια. Λοιπόν, για μένα αυτό είναι το ίδιο πράγμα με το να πούμε ότι έχουμε μια θεωρία η οποία έχει δισεκατομμύρια και δισεκατομμύρια διαφορετικές ποικιλίες. Έτσι, η γλώσσα έχει αλλάξει αλλά το συμπέρασμα είναι το ίδιο, το οποίο είναι «Λυπάμαι πολύ αλλά δεν μπορείς να κάνεις προβλέψεις που σου υποσχεθήκαμε», και έτσι καταλήγουμε να έχουμε μια θεωρία που δεν  προβλέπει και τόσο καλά. Και ενώ ασκήσαμε κριτική σε αρκετές θεωρίες γι’ αυτό, αλλά λένε «Σας λέμε απλώς τι βρήκαμε. Αν δεν σας αρέσει, κρίμα». Αυτή είναι λοιπόν η κατάσταση, δεν βρήκαν πραγματικά τις θεωρίες που ήλπιζαν να βρουν, οι οποίες θα μπορούσαν να εξηγήσουν τα πάντα. Βρήκαν κάτι το οποίο αφήνει ένα πολύ ευρύ φάσμα πιθανοτήτων. Είναι δυσάρεστο επειδή τώρα δεν ξέρουμε γιατί το σύμπαν μας έχει και τις τέσσερις αλληλεπιδράσεις που βλέπουμε. Δεν μπορούμε να προβλέψουμε πράγματα, δεν μπορούμε να προβλέψουμε καινούρια είδη σωματιδίων και δυνάμεων όπως θα θέλαμε. Ξέρουμε ότι υπάρχουν σωματίδια και δυνάμεις στο σύμπαν που δεν ταιριάζουν σε αυτό το καθιερωμένο πρότυπο και αυτός είναι ο λόγος που οι αστρονόμοι έχουν βρει πολύ σοβαρές ενδείξεις για την ύπαρξη ειδών σωματιδίων που δεν βρίσκονται στο καθιερωμένο πρότυπο. Επομένως  είναι πολύ πιθανό να υπάρχουν. Θα θέλαμε πολύ να μας έλεγε η Θεωρία Χορδών τι είναι αυτά τα σωματίδια αλλά δεν μπορεί να το κάνει αυτό, καθώς και άλλα πράγματα επίσης. Δεν μπορούμε να προβλέψουμε τι θα βρούνε πραγματικά οι νέες μηχανές, όπως η L.H.C. Εκτός από ένα πράγμα, προβλέπουν την ύπαρξη υπερ-σωματιδίων αλλά αυτή την πρόβλεψη μπορούμε να την κάνουμε επίσης με την  Θεωρία χορδών, η πρόβλεψη για το πώς τα σωματίδια σχηματίζουν συμμετρία, υπέρ-συμμετρία, οπότε αυτό είναι πολύ πιθανό να βρεθεί επίσης από το L.H.C. Δε δίνει μόνο το σωμάτιο Higgs, τα   υπερ-συμμετρικά σωματίδια, πράγμα  που θα ήταν πολύ ενδιαφέρον, αλλά η συμμετρία σίγουρα δεν τα κατάφερε τόσο καλά όσο κάποιοι από τους υποστηρικτές της υπόσχονταν στα τέλη της δεκαετίας του ’80. Το ’84 έγινε η  επανάσταση των χορδών, οι άνθρωποι αρχίζουν να καταλαβαίνουν πώς δουλεύουν οι εξισώσεις και υποσχέθηκε ότι όλη η Φυσική θα λυθεί σε είκοσι χρόνια και αυτό δεν έχει συμβεί. Και δεν πιστεύω ότι θα συμβεί και τώρα έφτασαν σε αυτό το νέο εμπόδιο, ότι υπάρχουν πάρα πάρα πολλές διαφορετικές λύσεις. Και τότε –κάποιοι από τους φίλους μου θα διαφωνήσουν με αυτό- τώρα όλες αυτές οι λύσεις μπορεί να είναι σύμπαντα που υπάρχουν κάπου εκεί έξω και απλά ζούμε σε ένα από τα σύμπαντα, δεν ξέρουμε σε ποιο, αλλά προφανώς ζούμε σε ένα σύμπαν που επιτρέπει στους ανθρώπους να ζουν σε αυτό, γιατί όλες οι άλλες λύσεις  τα έχουν λίγο διαφορετικά και δεν είναι κατοικήσιμα για τους ανθρώπους. Οπότε ζούμε σε ένα σύμπαν που τυγχάνει να έχει μη κατοικήσιμους πλανήτες. Εντάξει, αλλά και πάλι δεν μπορούμε να προβλέψουμε τις άλλες ιδιότητες του σύμπαντος. Αυτό είναι κρίμα, αλλά πρέπει να δεχόμαστε τις ανακαλύψεις όπως έρχονται, και αυτό είναι επιστήμη, μερικές φορές βρίσκεις πράγματα που δεν σου αρέσουν αλλά έτσι είναι.

Ερ 7^η :Οι ειδικοί γνωρίζουν λεπτομέρειες για τη μάζα του νετρίνου. Είναι σίγουρο ότι τουλάχιστον κάποια από τα νετρίνα έχουν μη μηδενική μάζα. Τι μπορείτε να πείτε σε έναν μη ειδικό;

Απ 7^η :Τα νετρίνα είναι πολύ σεβαστά μέλη του καθιερωμένου κόσμου, οπότε ο τυπικός κόσμος περιέχει σωματίδια που λέγονται νετρίνα, τα οποία είναι πολύ ελαφρά σωμάτια, είναι ηλεκτρικά ουδέτερα και είναι πολύ αδρανή, με την έννοια  ότι δεν αντιδρούν με άλλα σωματίδια, μόνο πάρα πολύ λίγο. Έτσι, αυτά τα νετρίνα δεν μπορούν να παράγουν αλληλεπιδράσεις, και όταν τις παράγουν απλά διέρχονται από διάφορες μορφές ύλης, χωρίς να αφήνουν κανένα ίχνος γενικά. Ωστόσο, υπάρχουν αρκετά δισεκατομμύρια νετρίνα που παράγονται, για παράδειγμα, μέσα στον ήλιο, τεράστιες ποσότητες νετρίνων παράγονται και ακόμη και ένας πυρηνικός αντιδραστήρας μπορεί να παράγει έναν μεγάλο αριθμό νετρίνων, τόσα πολλά που κάθε τόσο ένα νετρίνο εμφανίζει ενδιαφέρουσες αλληλεπιδράσεις, οπότε θα μπορούσαμε να κατασκευάσουμε μεγάλες μηχανές που  δίνουν δέσμη νετρίνων, τα περισσότερα νετρίνα δεν νοιάζονται καθόλου. Περνάνε μέσα από τη μηχανή χωρίς να δείξουν ποτέ αλληλεπιδράσεις, αλλά κάπου-κάπου κάποιο νετρίνο δείχνει κάποια αλληλεπίδραση και τότε μπορούμε να μετρήσουμε και να ανακαλύψουμε τις ιδιότητές του και έτσι μπορούν να ανιχνευθούν στην πραγματικότητα τα νετρίνα και έτσι μαθαίνουμε πράγματα γι΄ αυτά. Επίσης ξέρουμε ή πιθανόν καταλαβαίνουμε ότι υπάρχουν τουλάχιστον τρία είδη νετρίνων, τρία είδη νετρίνων στον καθιερωμένο κόσμο που αντιστοιχούν με τρία άλλα σωματίδια στον καθιερωμένο κόσμο, αλλά περιέργως αυτά τα νετρίνα αναμιγνύονται. Τα διαφορετικά είδη νετρίνων δεν προκύπτουν με τον τρόπο με τον οποίο παράγονται αλλά παράγονται πάντα σε ένα μείγμα και τότε προχωρούν και αναμιγνύονται με έναν άλλο τρόπο και τότε ανιχνεύονται. Έτσι, τα νετρίνα του ενός είδους παράγονται και μετά από λίγο ανιχνεύονται, δεν σημαίνει ένα άλλο είδος. Γι’ αυτό το λέμε μείγμα. Και αυτό το μείγμα μπορεί να προκύψει μπορεί να συμβεί μόνο αν τα νετρίνα έχουν μάζα. Τώρα, αυτό δεν ήταν γνωστό στις παλαιότερες εκδοχές του καθιερωμένου προτύπου. Τα νετρίνα ήταν αυστηρά σωματίδια χωρίς μάζα. Αυτό στην πραγματικότητα δεν σημαίνει ότι δεν έχουν καθόλου αδράνεια, αλλά σημαίνει ότι η ενέργεια του σωματιδίου πάντα έχει δύο συνεισφορές. Η ενέργεια του σωματιδίου είναι η ενδογενής ενέργεια που αποκαλούμε μάζα συν την κινητική ενέργεια- είναι η ενέργεια που σχετίζεται με την κίνηση. Επομένως, πιο συνηθισμένα αντικείμενα, όπως αυτό το πράγμα ή εγώ και εσύ, έχουμε ενέργεια μέσα μας, η περισσότερη από την οποία είναι εξαιτίας της μάζας και ένα πολύ μικρό κλάσμα είναι εξαιτίας της κίνησης. Ένα σωματίδιο χωρίς μάζα κουβαλάει μόνο ενέργεια εξαιτίας της κίνησής του- καθόλου ενδογενή ενέργεια. Αυτά τα σωματίδια μπορούν να κινηθούν μόνο με την ταχύτητα του φωτός. Επομένως, όταν μιλώ για ένα σωματίδιο χωρίς μάζα, μετράμε επίσης  ένα σωματίδιο που μπορεί να κινηθεί μόνο με την ταχύτητα του φωτός. Συνεπώς, τα νετρίνα στις παλαιότερες εκδοχές ήταν  σωματίδια που μπορούν να κινηθούν μόνο με την ταχύτητα του φωτός, αλλά τέτοια σωματίδια δεν ήταν ικανά να αναμιχθούν. Έτσι, όταν ο Τάδε  ανακάλυψε ότι τα νετρίνα αναμιγνύονται και μετατρέπονται σε άλλα νετρίνα, καταλάβαμε ότι έπρεπε να έχουν μάζα. Τώρα, από όλα αυτά τα τρία νετρίνα, αν δύο από αυτά έχουν μάζα, μπορούν να αναμιχθούν οποτεδήποτε θελήσουν. Οπότε, αν το τρίτο έχει επίσης μάζα, ακόμη δεν το γνωρίζουμε, αλλά είναι πολύ πιθανό ότι και τα τρία νετρίνα έχουν μάζα, όλα διαφορετική, αλλά όλα όσα μπορούμε πραγματικά να δούμε είναι η ανάμιξη, και αυτό σημαίνει ότι οι ακριβείς τιμές των μαζών είναι πολύ δύσκολο να προσδιοριστούν ευθέως. Αυτό που μπορούμε να προσδιορίσουμε ευθέως είναι οι διαφορές των μαζών, καθώς τα νετρίνα κατευθύνονται το ένα προς το άλλο και αυτό γίνεται ακόμα. Έτσι, αυτές οι διαφορές, οι διαφορές της μάζας των νετρίνων μπορούν να υπολογιστούν με μεγάλη ακρίβεια σήμερα. Αλλά όχι ακόμη η ακριβής διαφορά των μαζών, γιατί αυτό είναι κάτι που πρέπει να προκύψει από πολλά πειράματα, ενώ αυτό θα είναι πάρα πολύ δύσκολο γιατί οι μάζες τους είναι πάρα πολύ μικρές, ώστε οι περισσότεροι πειραματιστές θα έλεγαν «Λοιπόν, πάντα βλέπουμε αυτά τα σωματίδια να κινούνται με την ταχύτητα του φωτός, δεν υπάρχει κάτι εκεί». Αλλά δεν κινούνται πραγματικά με την ταχύτητα του φωτός, πηγαίνουν λίγο πιο αργά, επειδή έχουν μάζα.

Ερ 8^η : Αλλάζουν οι φυσικές σταθερές με τον χρόνο ειδικά στην κλίμακα της διάρκειας της ζωής του σύμπαντος; Κάποιοι άνθρωποι πιστεύουν ότι  οι φυσικές μεταβλητές είναι καλά ρυθμισμένες από τη στιγμή της Μεγάλης Έκρηξης (Θεία παρέμβαση;). Αυτή είναι η πολύ γνωστή ανθρωπική αρχή. Ποια είναι η παρούσα της κατάσταση ανάμεσα στους πρωτοπόρους της σωματιδιακής φυσικής και κοσμολογίας;

Απ 8^η: Λοιπόν, αυτό είναι συνδυασμός διαφορετικών ερωτήσεων. Η μία είναι: είναι οι σταθερές της φύσης ρυθμισμένες με ακρίβεια ; Αυτό σχετίζεται με την προηγούμενη συζήτηση ότι η Θεωρία Χορδών είχε πολλές, πολλές λύσεις  και ζούμε σε μία λύση που δίνει τη δυνατότητα στους ανθρώπους να ζήσουν στο σύμπαν.  Ο τρόπος με τον οποίο τα μοντέλα μας δουλεύουν σήμερα είναι τέτοιος που αυτά τα μοντέλα απαιτούν ακριβή ρύθμιση.  Μόνο εάν οι σταθερές της φύσης είχαν πολύ προσεκτικά προσαρμοστεί, το σύμπαν θα μπορούσε να γίνει πολύ μεγάλο. Αν δεν προσαρμόσεις τις σταθερές πολύ καλά το σύμπαν θα αρχίσει να αναπτύσσεται και να συρρικνώνεται ξανά και να εξαφανιστεί ή θα αρχίσει να διαστέλλεται πολύ, πολύ γρήγορα και ξανά τίποτα δεν συμβαίνει. Το γεγονός ότι το σύμπαν μας πήρε το σχήμα το οποίο προφανώς έχει σήμερα, ξεκινώντας από πολύ μικρό στην αρχή , όπως μαθαίνουμε οι περισσότεροι στη φυσική, απαιτεί μία πολύ ακριβή ρύθμιση  των σταθερών μ ’έναν πολύ αφύσικο τρόπο και αυτές είναι όλες εκείνες οι δυσκολίες που έχουμε στις παρούσες θεωρίες. Δεν καταλαβαίνουμε τι προκαλεί αυτήν την ακριβή ρύθμιση. Έτσι σωστά, τώρα ναι απαιτεί πολύ ακριβή ρύθμιση, αλλά είμαστε πολύ πρόθυμοι να δούμε μία μέρα  μία θεωρία που δεν απαιτεί αυτή την ακριβή ρύθμιση , όπου τα νούμερα βγαίνουν με έναν πολύ φυσικό τρόπο  για να πάρουν το σχήμα τους, να γίνουν όπως είναι σήμερα. Όλοι περιμένουμε μια τέτοια θεωρία αλλά δεν θα έρθει μόνη της. Πρέπει να μελετήσουμε όλες τις πιθανότητες και ίσως τη θεωρία καθώς και τις παραλλαγές  της που πρέπει να μελετήσουμε προτού ποτέ ανακαλυφθεί μια τέτοια θεωρία. Τώρα σχετικά με αυτό  το ερώτημα -εάν  οι σταθερές της φύσης είναι σταθερές.   Επομένως, η ερώτηση των σταθερών της φύσης που είναι ακριβώς ρυθμισμένες, είναι μια ερώτηση  αλλά  εάν εξαρτώνται ή όχι  από το χώρο και το χρόνο  είναι κάτι άλλο και θα μπορούσε να είναι ότι αυτή η σταθερά αλλάζει πολύ αργά, θα μπορούσε να είναι ότι μερικές από τις περίφημες σταθερές της φύσης όπως η σταθερά λεπτής υφής έχει μια τιμή εδώ αλλά στο νεφέλωμα της Ανδρομέδας είναι ελαφρώς διαφορετική. Αυτοί οι άνθρωποι που μπόρεσαν να ελέγξουν αυτά τα πράγματα και οι αστρονόμοι μας λένε ότι αυτές οι  σταθερές , από όσο ξέρουν, μοιάζουν να έχουν ακριβώς την ίδια τιμή σε όλα τα αστέρια και τους γαλαξίες που αυτοί βλέπουν και ότι ποτέ δεν έχει παρατηρηθεί μια σημαντική  διαφοροποίηση. Υπήρξαν κάποιοι ισχυρισμοί οι οποίοι απορρίφθηκαν ξανά. Επομένως είναι απίθανο ότι οι σταθερές  να αλλάζουν τόσο πολύ. Σίγουρα όχι με τον τρόπο που ο Dirac κάποτε σκέφτηκε. Ο  Dirac σκέφτηκε ότι πιθανώς οι σταθερές της φύσης είναι μόνο, λοιπόν, είναι αρχές των καλά δομημένων σταθερών, πάει μακριά και βαθιά καθώς το σύμπαν γερνάει.  Επειδή τότε θα εξηγούσε γιατί έχει  μία μάλλον αυξανόμενη τιμή από παραπάνω από 137. Ίσως ένα νούμερο 137 είναι το πλήθος ψηφίων της ζωής του σύμπαντος. Καλά αυτό έχει αποκλεισθεί ήδη. Στην πραγματικότητα, το είδος των πειραμάτων που μας βοηθούν να αποκλείσουμε αυτή την πιθανότητα είναι αυτό για το οποίο δίνεται το βραβείο Νόμπελ αυτής της χρονιάς. Δίνεται στους ατομικούς φυσικούς, τελείως διαφορετικό πεδίο από το δικό μου. Αυτοί οι ατομικοί φυσικοί έχουν μπορέσει να μετρήσουν συχνότητες με τρομερή ακρίβεια  και με αυτό τον τρόπο μπορούν να μετρήσουν συγκεκριμένες σταθερές της φύσης. Όχι ακριβώς τις σταθερές της φύσης που ψάχνουμε, που μελετάμε,  αλλά ως ένα βαθμό συνδέονται με αυτά. Μέτρησαν αυτές τις σταθερές της φύσης με ακρίβεια 14 δεκαδικών ψηφίων. Μετά όλοι λένε τι και αν περιμένουμε, αν μετρήσουμε την επόμενη χρονιά θα πρέπει να είναι τελείως διαφορετικά επειδή το σύμπαν την επόμενη χρονιά είναι ένα χρόνο μεγαλύτερο. Και αν ήξερες ότι αυτό είναι ένα χρόνο μεγαλύτερο,  οι σταθερές ίσως να άλλαξαν λίγο. Η αλήθεια για τα δεκαδικά ψηφία είναι το 12 ή το 13, το14⁰   δεν τοποθετείται, δεν σημαίνει το ίδιο. Τότε αυτό περιπλέκει την ιδέα ότι οι σταθερές  δεν είναι σταθερές. Και είναι όλες σε μία πολύ στενή περιοχή μετρήσεων αυτού του είδους , βρίσκοντας ότι οι νόμοι της φύσης φαίνεται να είναι πραγματικά σταθεροί. Εάν είχαν βρει κάτι άλλο θα γνωρίζαμε για αυτό. Θα ήταν οπωσδήποτε τρομερά σημαντικό να γνωρίζουμε, αλλά δεν θα το βρουν ποτέ. Η πρόβλεψη μου είναι ότι οι σταθερές της φύσης είναι πραγματικά μαθηματικές σταθερές, οι οποίες δεν αλλάζουν, όχι σε  ολόκληρο το διάστημα, είναι οι ίδιες για όλα τα αστέρια, όλους τους γαλαξίες του σύμπαντος. Αυτή είναι η θεωρία που προτιμώ, αλλά είναι η διαίσθηση μου παρά ένα  επιστημονικό επιχείρημα, έτσι αυτό μπορεί να αποδειχθεί λάθος. Αλλά η διαίσθησή μου είναι  ότι οι σταθερές της φύσης είναι πραγματικά σταθερές. Υπάρχουν μαθηματικοί  αριθμοί όπως συνδυασμοί του π  , ή άλλα μαθηματικά σύμβολα. Οι μαθηματικοί δεν μπορούν να παράγουν μικρούς ή μεγάλους κώδικες και θα είναι αυτή η σταθερή φύση που θα βρω με μαθηματικές εξισώσεις για όλα τα δεκαδικά ψηφία. Αυτή είναι η διαίσθηση μου, αλλά δεν είμαι και πολύ σοφότερος από άλλους ανθρώπους που υποπτεύονται ότι η διαίσθηση μου είναι λάθος.

Ερ 9^η :Είναι το σύμπαν κλειστό ή ανοιχτό; Θα συνεχίσει να επεκτείνεται για πάντα η καμιά  φορά αρχίζει να συρρικνώνεται;

Απ 9^η :Λοιπόν, αυτή η ερώτηση είναι πάλι  γιατί υπάρχουν δύο όψεις γι’ αυτό. Είναι το σύμπαν  ένας ανοιχτός ή κλειστός χώρος, έχει όρια ή όχι. Καταρχήν, φανταστείτε ότι ζούμε σε κάτι σαν τόρος (torus), που σημαίνει ότι το σύμπαν είναι πεπερασμένο με την ίδια έννοια όπως η επιφάνεια της γης είναι πεπερασμένη.  Η γη είναι σφαίρα κι έτσι η επιφάνειά της είναι σφαίρα, σίγουρα πεπερασμένη. Τώρα, το σύμπαν θα μπορούσε να είναι κάτι παρόμοιο με αυτό, δηλ. μία σφαίρα με τρεις διαστάσεις. Και, με αυτόν τον τρόπο μετρούν το σύμπαν να μην έχει όρια αλλά και πάλι να έχει πεπερασμένο όγκο.  Αυτό μπορούμε να το συλλάβουμε και στην πραγματικότητα είναι μία από τις επιλογές που έχουν οι άνθρωποι όταν κατασκευάζουν ένα μοντέλο του σύμπαντος. Αλλά σύγχρονες αστρονομικές ανακαλύψεις δείχνουν ότι δεν υπάρχει κάποιο σημάδι ότι συμβαίνει αυτό. Το μόνο που βλέπουμε είναι ένα τελείως επίπεδο σύμπαν σαν να  τείνει στο άπειρο. Αλλά, ναι,  τέλεια επίπεδο, που δεν είναι σφαίρα,  έχει το σχήμα ενός ντόνατ. Τότε το σύμπαν μπορεί να είναι επίπεδο και ωστόσο να έχει  πεπερασμένο όγκο. Επειδή θα έπρεπε, αν πας αρκετά μακριά προς μία κατεύθυνση, θα  βρεθείς στην άλλη άκρη του σύμπαντος,  αν γυρίσεις τόσο γρήγορα. Επομένως το σύμπαν θα μπορούσε να είναι πεπερασμένο και ωστόσο να μην έχει όρια. Και αυτό είναι το μοντέλο του σύμπαντος που προτιμώ αλλά και πάλι δεν στηρίζεται σε στέρεη επιστήμη, δεν ξέρω αν υπάρχουν τέτοια ίχνη στο σύμπαν. Το άλλο πράγμα είναι το αν το σύμπαν θα διασταλεί από δω και πέρα;

   Τώρα, όλες οι ενδείξεις είναι ότι όχι μόνο διαστέλλεται, αλλά διαστέλλεται με επιτάχυνση, διαστέλλεται όλο και ταχύτερα, αυτό είναι που μου λένε σήμερα οι αστρονόμοι που έκαναν ακριβείς μετρήσεις των ΣούπερΝόβα (υπερκαινοφανείς) , εκρήξεις που έλαβαν χώρα πάρα πολύ καιρό πριν και πάρα πολύ μακριά και μετράνε με πολύ μεγάλη ακρίβεια αυτά τα πράγματα που μας λένε κάτι όχι μόνο για το σχήμα του σύμπαντος, που φαίνεται να είναι επίπεδο, αλλά επίσης και για τον τρόπο με τον οποίο διαστέλλεται. Και αυτό είναι μια πολύ ευπρόσδεκτη ανακάλυψη, γιατί αν το σύμπαν διαστέλλεται με επιταχυνόμενο ρυθμό, σημαίνει ότι στο παρελθόν το σύμπαν επιταχυνόταν με πιο αργό ρυθμό. Και βασικά αυτό λύνει το πρόβλημα της αστροφυσικής, γιατί ανακάλυψαν ότι αν το σύμπαν αυξανόταν με σταθερή ταχύτητα, η ηλικία του μπορεί να εκτιμηθεί , να μην είναι παραπάνω από περίπου 10 δισεκατομμύρια χρόνια. Αλλά υπάρχουν επίσης εξακριβωμένες ηλικίες κάποιων αστεριών, με κάποια αξιοπιστία, επειδή γνωρίζουν τη χημική σύσταση μερικών αστεριών και μπορούν να υπολογίσουν πόσο καιρό πριν σχηματίστηκαν αυτά τα αστέρια. Και βρήκαν ότι κάποια αστέρια έχουν ηλικία 13 δισεκατομμυρίων ετών. Ένα αστέρι δεν μπορεί να είναι μεγαλύτερο σε ηλικία από το σύμπαν, μπορεί; Άρα αυτό ήταν μια αντίφαση. Οι αστερισμοί κινούνται, αν το σύμπαν επεκτεινόταν πιο αργά στο παρελθόν απ’ ότι τώρα, τότε μπορεί να είναι μεγαλύτερης ηλικίας από αυτό και τώρα οι άνθρωποι πιστεύουν 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια,  αλλά δεν είμαι τόσο σίγουρος πλέον, με τις ανακαλύψεις και όλη την αστροφυσική καθώς μετράμε την σύσταση των αστεριών. Βλέπετε όλα αυτά, τώρα έχουμε βάλει ένα όριο, τώρα δουλεύει το πράγμα. Επομένως, βλέπουμε ότι  το σύμπαν πρέπει να επιταχύνει την διαστολή του, και έτσι θα διαστέλλεται για πάντα και έτσι είναι λοιπόν, δεν θα ξαναγίνουμε ποτέ μικροί. Θα μπορούσε να ήταν έτσι αν οι καταστάσεις ήταν αλλιώτικές, εάν τα ευρήματα ήταν διαφορετικά, αλλά θα μπορούσε άνετα να ήταν η περίπτωση που το σύμπαν θα σταματούσε να διαστέλλεται και να επανέλθει και να ξανακλείσει στον εαυτό του, αλλά δεν δείχνει να είναι αυτό το σύμπαν στο οποίο ζούμε σήμερα.

Ερ 9^{α :}.    Υπάρχουν ένα ή περισσότερα σύμπαντα;

Απ 9^α: Πιστεύω ότι υπάρχει μόνο ένα σύμπαν. Μπορείτε να βρείτε εύκολα άλλους αστροφυσικούς με ακριβώς τις ίδιες πληροφορίες που έχω εγώ που θα πουν «Όχι, πιστεύουμε ότι υπάρχουν πολλά σύμπαντα». Δεν το ξέρουμε. Μάλιστα νομίζω ότι είναι πρώιμη ερώτηση. Η επιστήμη δεν έχει φτάσει ακόμα σε τέτοιο στάδιο που να μπορεί να απαντήσει σε μια τέτοια ερώτηση. Ίσως και να μη φτάσει εκεί ποτέ.

Ερ 10^η : Μπορείτε να μας πείτε κάτι για το Πρόγραμμα για την Παγκόσμια Συνείδηση που είναι μια διεθνής και διεπιστημονική  συνεργασία επιστημόνων, μηχανικών και άλλων. Υπάρχει κάποιο φυσικό αποτέλεσμα που δεν έχει αναγνωριστεί ακόμη από τους φυσικούς, επιτρέποντας στην πληροφορία να μεταβιβαστεί με νέους τρόπους;

Απ 10^η : Εδώ φτάσατε σ΄αυτό το σημείο. Επειδή αυτό δεν είναι πραγματικά επιστήμη , όπως πραγματικά στο πεδίο μου, είναι αυτό που κάνει εμάς τους επιστήμονες να πιστέψουμε ότι υπάρχουν πράγματα που συμβαίνουν που δεν μπορούν να εξηγηθούν με τους νόμους της φυσικής όπως τους ξέρετε. Και εγώ είμαι ένας από αυτούς τους ανθρώπους, δεν πιστεύω σε τίποτα από αυτά. Νομίζω ότι ο κόσμος ζει σε ένα απολύτως ελεγχόμενο από τη λογική κόσμο, από απολύτως λογικές εξισώσεις και αυτό συμπεριλαμβάνει τους νόμους της συνείδησης όπως εγώ το βλέπω. Έτσι εδώ και πάλι δεν συμφωνώ με ορισμένους από τους συναδέλφους μου που νομίζουν ότι η συνείδηση είναι κάτι που δεν μπορείς να εξηγήσεις χρησιμοποιώντας όλους  τους νόμους της φυσικής. Σίγουρα διαφωνώ με αυτό. Νομίζω ότι η συνείδηση είναι ένα πολύ συνηθισμένο φαινόμενο που έχει να κάνει με την δυνατότητα του εγκεφάλου μας να διατηρήσει πληροφορίες, να αποθηκεύσει τεράστιες ποσότητες από πληροφορίες, συμπεριλαμβανομένων πληροφοριών για το ίδιο το μυαλό, για το τι  σκεφτόταν, για το τι κάναμε στο παρελθόν, ποιές είναι οι παλιές μας εμπειρίες. Όλοι κρατάμε αποθηκευμένες αυτές τις πληροφορίες και έτσι όλα αυτά μαζί  κάνουν το μυαλό μας να έχει αίσθηση της συνείδησης και δεν βλέπω τίποτα το μυστήριο σε αυτό. Καλά,  άλλοι άνθρωποι πιστεύουν ότι υπάρχει κάποιο μυστήριο στην έννοια της συνείδησης. Έτσι νομίζω , για παράδειγμα, ότι αυτό συνεπάγεται ότι σε πολλές ενοράσεις που έχουν οι  άνθρωποι που φτιάχνουν υπολογιστές που έχουν την ίδια αίσθηση της συνείδησης, που αποθηκεύουν πληροφορίες  τόσο αποτελεσματικά όσο τα δικά σας μυαλά και αυτά είναι ίδια με εμάς που είμαστε  όντα που έχουμε συναίσθηση, σκεφτόμαστε, υπάρχουμε και μπορούμε να σου εξηγήσουμε ακόμη και για την συνείδησή μας. Τώρα όταν μιλάς, όταν μιλάς για την Παγκόσμια Συνείδηση ξέρω ότι υπάρχουν άνθρωποι που πιστεύουν σε υπερφυσικές ενέργειες. Νομίζουν ότι ίσως υπάρχει ένα φαινόμενο που καλείται Παγκόσμια Συνείδηση που θα μπορούσε πιθανότατα να ανιχνευθεί από πολύ ευαίσθητες μηχανές , να είναι από κάτι που έχει να κάνει με Κβαντομηχανική. Δεν πιστεύω τίποτα από αυτά. Νομίζω ότι κάνουν αυτά τα πειράματα. Δεν πιστεύω ότι το [Atcom]  πείραμα είναι αληθινό.  Παρόλο που υπήρξαν κάποιοι ισχυρισμοί ότι άνθρωποι ανίχνευσαν κάποιο  πλαστό φαινόμενο προσδιορίζοντας ότι η Παγκόσμια Συνείδηση κάνει κάτι στις Κβαντομηχανικές  συσκευές. Σίγουρα δεν πιστεύω αυτό. Νομίζω θα χρειαστώ πολύ, πολύ περισσότερες αποδείξεις για να με κάνουν να αλλάξω τη γνώμη μου. Αλλά, έτσι πιστεύω πρωτίστως στην τάξη των νόμων της φύσης και ότι οτιδήποτε οι άνθρωποι κάνουν ή νομίζουν ότι κάνουν και συγκεκριμένα ο τρόπος που χειρίζονται την συνείδηση τους δεν έχει να κάνει με τον τρόπο που οι νόμοι της φύσης λειτουργούν.

Ερ 11^η :Και μια τελευταία ερώτηση: επισκεφθήκατε σήμερα τη Βεργίνα. Ποιες είναι οι εντυπώσεις σας.

Απ 11^η :Είμαι πολύ εντυπωσιασμένος. Είναι ένα αριστούργημα. Όλα αυτά που έχουν κάνει οι  άνθρωποι στη Βεργίνα, μέχρι την εκσκαφή των τάφων του Φιλίππου και του Αλέξανδρου  και όλα αυτά, είναι πολύ όμορφα. Τα πράγματα που έχουν βρεθεί είναι πολύ όμορφα, οι τάφοι οι ίδιοι.

«Ευχαριστώ πολύ»

«Ευχαριστώ.»