Mehmet Fatih Ceylan
Ο ρόλος της Τουρκίας στους στόχους του ΝΑΤΟ μετά τη σύνοδο της Ουάσιγκτον
Η Σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ που πραγματοποιήθηκε νωρίτερα αυτό το μήνα στην Ουάσιγκτον ήταν απόδειξη της διαρκούς σημασίας της Συμμαχίας στην υποστήριξη των κοινών ιδανικών, αξιών και κοινών συμφερόντων όπως κατοχυρώνονται στη Συνθήκη της Ουάσιγκτον του 1949. Αλλά έδειξε επίσης ότι υπάρχει ακόμη δουλειά για το ΝΑΤΟ και τα μέλη του, ιδιαίτερα για την ενίσχυση της συλλογικής αποτροπής και άμυνας της Συμμαχίας ενόψει των προκλήσεων από κρατικούς και μη κρατικούς παράγοντες.
Το ΝΑΤΟ έχει καθιερώσει τη θέση του μεταξύ των πιο επιτυχημένων πολιτικών και στρατιωτικών συμμαχιών στην ιστορία – παρά τις πολύ δύσκολες συνθήκες από την ίδρυσή του – χάρη στην αλληλεγγύη, την ενότητα του σκοπού και την αποφασιστικότητα.
Σήμερα, οι σύμμαχοι αντιμετωπίζουν προκλήσεις όπως η αυξανόμενη παγκόσμια συστημική αντιπαλότητα και ένα περίπλοκο, διασυνδεδεμένο και ασταθές τοπίο ασφάλειας, που απειλούν την ευρωατλαντική ασφάλεια. Η Ρωσία, ως η πιο σημαντική και άμεση απειλή για το ΝΑΤΟ, υπονομεύει την ευρωατλαντική ασφάλεια από την εισβολή της στη Γεωργία το 2008, και έκτοτε η επιθετικότητά της επεκτάθηκε με τη μορφή της εισβολής της στην Ουκρανία. Επιπλέον, η τρομοκρατία —σε όλες τις μορφές και εκδηλώσεις— επιμένει. Το θέμα ήταν στην ατζέντα του ΝΑΤΟ από την υιοθέτηση της Στρατηγικής Αντίληψης της Συμμαχίας το 1991 και αυτό (συγκεκριμένα, οι τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου στις Ηνωμένες Πολιτείες) ήταν ο λόγος που η Συμμαχία αποφάσισε να επικαλεστεί το Άρθρο 5 για πρώτη και μοναδική φορά στην ιστορία . Από το 2001, μη κρατικοί φορείς συνέχισαν να πραγματοποιούν μια σειρά τρομοκρατικών επιθέσεων σε μια σειρά από συμμάχους όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ισπανία, η Γαλλία και το Βέλγιο καθώς και η Τουρκία, η οποία εξακολουθεί να αντιμετωπίζει τρομοκρατικές επιθέσεις από το Ισλαμικό Κράτος του Ιράκ -Σαμ και το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK), καθώς και το συριακό παρακλάδι τελευταίου.
Οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ πρέπει να διατηρήσουν την αποφασιστικότητά τους και να παραμείνουν σε εγρήγορση και έτοιμοι να αντιμετωπίσουν προκλήσεις από οποιαδήποτε κατεύθυνση.
Η άμυνα δεν είναι φθηνή και απαιτεί συνεχή προσοχή, φροντίδα και επένδυση.
Από τότε που εντάχθηκε στη Συμμαχία πριν από εβδομήντα δύο χρόνια, η Τουρκία έχει συμβάλει στην ασφάλεια του ΝΑΤΟ σε διάφορα θέατρα αστάθειας και συγκρούσεων. Η Τουρκία ήταν ένα προπύργιο ενάντια στη σοβιετική απειλή κατά την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου και συνέχισε να ξοδεύει σημαντικά για την άμυνα, θυσιάζοντας την ευκαιρία να ξοδέψει περισσότερα αλλού. Για παράδειγμα, η Τουρκία αφιέρωσε ένα επίπεδο δυνάμεων και δυνατοτήτων στο ΝΑΤΟ εκείνη την περίοδο που ήταν σημαντικό για την ασφάλεια της Συμμαχίας και μείωσε την πίεση στους συμμάχους στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη.
Η Τουρκία, επειδή συνέχισε να ξοδεύει για την άμυνα, δεν επωφελήθηκε από το «μέρισμα ειρήνης» μετά τον Ψυχρό Πόλεμο στον βαθμό που απολάμβαναν οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ στις αρχές της δεκαετίας του 1990, όταν το ενωτικό όραμα για τη δημιουργία μιας ζώνης ασφάλειας, σταθερότητας και ευημερίας που περιελάμβανε τη Ρωσία (που εκτείνεται από το Βανκούβερ έως το Βλαδιβοστόκ) διατυπώθηκε για πρώτη φορά από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η Τουρκία δαπάνησε περίπου ή περισσότερο από το 4 τοις εκατό του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της στην άμυνα, ενώ οι περισσότεροι άλλοι σύμμαχοι είδαν τις δεσμεύσεις τους να μειώνονται με την πάροδο του χρόνου.
Στην αμέσως μετά τον Ψυχρό Πόλεμο εποχή, η Τουρκία αντιμετώπισε προκλήσεις από γειτονικές περιφερειακές συγκρούσεις στον Κόλπο, στα Βαλκάνια και στο Νότιο Καύκασο. Ωστόσο, αυτή η συγκρουσιακή περίοδος δεν εμπόδισε την Τουρκία από το να συνεισφέρει στις προσπάθειες του ΝΑΤΟ που αποσκοπούσαν στην προστασία της ειρήνης και της σταθερότητας σε όλη την ευρωατλαντική περιοχή και πέρα από αυτήν. Η Τουρκία συμμετείχε ενεργά στις επιχειρήσεις του ΝΑΤΟ στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και το Κοσσυφοπέδιο, και επίσης συνέβαλε σημαντικά στις Διεθνείς Δυνάμεις Βοήθειας για την Ασφάλεια στο Αφγανιστάν, την οποία ακολούθησε η Αποστολή Αποφασιστικής Υποστήριξης.
Σήμερα, η Τουρκία έχει υποστηρίξει σταθερά τις προσπάθειες του ΝΑΤΟ για ενίσχυση της ειρήνης, της σταθερότητας και της ευημερίας στον ευρωατλαντικό χώρο, ακόμη και παρά τις διαφορετικές αντιλήψεις στις συμμαχικές πρωτεύουσες σχετικά με την προσέγγιση της Τουρκίας στις πρόσφατες παγκόσμιες προκλήσεις, όπως ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία και ο πόλεμος στη Γάζα.
Για παράδειγμα, η Τουρκία ενώθηκε με τους συμμάχους της στο ΝΑΤΟ εγκρίνοντας την πιο πρόσφατη Στρατηγική Αντίληψη του ΝΑΤΟ, που υιοθετήθηκε στη Μαδρίτη το 2022, η οποία προσδιόριζε τη Ρωσία και την τρομοκρατία (μαζί με άλλες περιφερειακές και παγκόσμιες προκλήσεις) ως απειλές για τη Συμμαχία. Η Τουρκία πρόκειται επίσης να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στην εφαρμογή των περιφερειακών σχεδίων που δρομολογήθηκαν στη Σύνοδο Κορυφής του Βίλνιους πέρυσι, τα οποία είναι αφιερωμένα στην άμυνα της Νότιας Ευρώπης έναντι των διάχυτων προκλήσεων στην άμεση γειτνίασή της.
Ο ρόλος της Τουρκίας στα αποτελέσματα της συνόδου κορυφής της Ουάσιγκτον
Με τη ρωσική απειλή να πλανάται πάνω από την ευρωπαϊκή ασφάλεια, είναι καιρός να ενισχυθεί ο ευρωπαϊκός πυλώνας του ΝΑΤΟ. Οι σύμμαχοι στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ αναγνώρισαν την ανάγκη να κλείσουν τα κενά μεταξύ των αμυντικών αναγκών της Ευρώπης και των δυνατοτήτων της. Αυτό περιλαμβάνει, όπως τονίστηκε στη σύνοδο κορυφής της Ουάσιγκτον, την επέκταση της αμυντικής παραγωγικής ικανότητας των Ευρωπαίων συμμάχων με συνεκτικό, συμπληρωματικό και διαλειτουργικό τρόπο.
Για να επιτευχθεί διαλειτουργικότητα θα απαιτηθεί επίσης από την Τουρκία και το ΝΑΤΟ να βρουν μια μόνιμη λύση στη διένεξη σχετικά με την απόφαση της τρέχουσας τουρκικής κυβέρνησης το 2017 να προμηθευτεί το ρωσικό πυραυλικό σύστημα S-400.
Ενώ επεκτείνουν την ικανότητα, οι σύμμαχοι πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τόσο τις αμυντικές προτεραιότητες της Συμμαχίας όσο και τις ανάγκες της Ουκρανίας καθώς συνεχίζει να αντιμετωπίζει τη ρωσική επιθετικότητα.
Η Τουρκία μπορεί να διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο βοηθώντας στην επέκταση της αμυντικής ικανότητας της Συμμαχίας μέσω της συμβολής της στη συλλογική αποτροπή και άμυνα. Οι δυνατότητες που παράγονται από την αναπτυσσόμενη τουρκική αμυντική βιομηχανία δεν μπορούν να παραμεριστούν στην προσπάθεια της Συμμαχίας να ενισχύσει την αποτροπή και την άμυνα και να διατηρήσει ένα τεχνολογικό πλεονέκτημα έναντι κρατικών και μη αντιπάλων. Αυτό θα απαιτήσει διαβουλεύσεις με γνώμονα τα αποτελέσματα εντός του ΝΑΤΟ και ιδιαίτερα μεταξύ των Ευρωπαίων συμμάχων και της Τουρκίας, που θα διεξάγονται με ανανεωμένο σθένος και αμοιβαία αποφασιστικότητα.
Για το σκοπό αυτό, είναι καιρός η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) να επανεξετάσει τις πολιτικές της που εμπλέκουν μόνο τα μέλη της ΕΕ στην ενίσχυση της αμυντικής ικανότητας της Ευρώπης. Οι σημερινές προκλήσεις απαιτούν συνεργασία με χώρες εκτός ΕΕ, όπως η Τουρκία, στον μέγιστο βαθμό.
Με την τρομοκρατία να μαστίζει τη γειτονιά της Τουρκίας και με το θέμα να παραμένει ψηλά στην ατζέντα της Τουρκίας, η Άγκυρα πιθανότατα καλωσόρισε τη δέσμευση των συμμάχων (όπως περιγράφεται στη Διακήρυξη της Συνόδου Κορυφής της Ουάσιγκτον) «να αντιμετωπίσουν, να αποτρέψουν, να υπερασπιστούν και να ανταποκριθούν στις απειλές και τις προκλήσεις που θέτουν τρομοκράτες, οργανώσεις που βασίζονται σε ένα συνδυασμό μέτρων πρόληψης, προστασίας και άρνησης με αποφασιστικότητα, αποφασιστικότητα και αλληλεγγύη».
Εάν οι σύμμαχοι ευθυγραμμίσουν τις αντιλήψεις τους για την απειλή που συνιστά για την Τουρκία το PKK και οι θυγατρικές του, συμπεριλαμβάνοντας, για παράδειγμα, αποτρεπτικά και αμυντικά μέτρα έναντι της απειλής στο περιφερειακό αμυντικό σχέδιο για τη Νότια Ευρώπη, αυτό θα βοηθούσε στην άμβλυνση της τριβής σε αυτό το μείζον ζήτημα και θα βοηθούσε να διαγραφούν οι αρνητικές αντιλήψεις της τουρκικής κοινωνίας για τους συμμάχους του ΝΑΤΟ.
Η Διακήρυξη της Συνόδου Κορυφής της Ουάσιγκτον περιλάμβανε επίσης αναφορά στη Σύμβαση του Μοντρέ του 1936. Ενώ ορισμένοι Τούρκοι παρατηρητές υποστήριξαν περίεργα ότι η αναφορά είναι κακοπροαίρετη, είναι στην πραγματικότητα ένα σημαντικό αποτέλεσμα για την Τουρκία, καθώς οι σύμμαχοι επιβεβαίωσαν τη δέσμευσή τους σε «περιφερειακές προσπάθειες που στοχεύουν στη διατήρηση της ασφάλειας, της σταθερότητας και της ελευθερίας της ναυσιπλοΐας στη Μαύρη Θάλασσα.
Το ανακοινωθέν χαιρέτισε επίσης την κοινή προσπάθεια τριών παράκτιων συμμάχων (Τουρκία, Βουλγαρία και Ρουμανία) να δρομολογήσουν την Ομάδα Εργασίας Αντιμετώπισης Ναρκών Μαύρης Θάλασσας.
Τέλος, με την παγκόσμια τάξη να διακυβεύεται -λόγω της επιθετικότητας της Ρωσίας, της αυξανόμενης παγκόσμιας επιρροής της Κίνας και των απειλών για την ασφάλεια συμπεριλαμβανομένης της τρομοκρατίας- έχει καταστεί ζωτικής σημασίας η διατήρηση και η αύξηση της συνεργασίας με τις χώρες της νότιας γειτονιάς. Η Συμμαχία αναγνώρισε αυτή τη σημασία στη σύνοδο κορυφής της Ουάσιγκτον, όταν δεσμεύτηκε να υιοθετήσει μια νέα προσέγγιση προς τη «νότια γειτονιά της». Ως μέρος αυτής της προσέγγισης, ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ διόρισε έναν νέο ειδικό εκπρόσωπο για τη νότια γειτονιά για να συντονίσει τις προσπάθειες του ΝΑΤΟ σε αυτή τη γειτονιά.
Η Τουρκία θα μπορούσε να διαδραματίσει θετικό ρόλο στη βελτίωση των δεσμών μεταξύ της Συμμαχίας και της νότιας γειτονιάς αξιοποιώντας τους γλωσσικούς, συγγενικούς, θρησκευτικούς και πολιτιστικούς δεσμούς που έχει με άλλες χώρες. Η Τουρκία θα μπορούσε επίσης να κινητοποιήσει τις ευκαιρίες που έχει ως μέρος του Οργανισμού Ισλαμικής Συνεργασίας και του Οργανισμού Τουρκικών Κρατών και σε συνεργασία με το Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου και την Αφρικανική Ένωση.
Η Συμμαχία απέδειξε για άλλη μια φορά τη συνάφεια και την αξία της για την προστασία και την υπεράσπιση του ευρωατλαντικού χώρου. Καθώς συνεχίζει να εργάζεται για να διατηρήσει τον ευρωατλαντικό χώρο ασφαλή και σταθερό, η Τουρκία έχει να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο.
*Ο Mehmet Fatih Ceylan είναι ένας συνταξιούχος πρεσβευτής σταδιοδρομίας με σαράντα χρόνια εμπειρίας στις διεθνείς υποθέσεις ασφάλειας και άμυνας. Παλαιότερα, υπηρέτησε στο τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών και υπηρέτησε ως πρεσβευτής της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ από το 2013 έως το 2018.
Οι απόψεις που εκφράζονται στο TURKEYSource είναι αποκλειστικά των συγγραφέων και δεν αντικατοπτρίζουν απαραίτητα τις απόψεις του Ατλαντικού Συμβουλίου, του προσωπικού του ή των υποστηρικτών του.
