Όλα όσα θέλεις να ξέρεις για τις υποκλοπές (αλλά ντρέπεσαι να ρωτήσεις)

Μας ζητήσατε να σας δώσουμε όσο πιο απλά γίνεται, τα βασικά σημεία του θέματος που ερευνάμε 2,5 χρόνια τώρα: των παράνομων υποκλοπών με το λογισμικό Predator. Το κάναμε και θα σας φανεί τόσο εύκολο, που θα θέλετε να το εξηγήσετε και σε άλλους.

Τετ. 21 Αυγούστου 2024

inside story

Από το 2022 οι δημοσιογράφοι του inside story Ελίζα Τριανταφύλλου και Τάσος Τέλλογλου ξετυλίγουν το νήμα του σκανδάλου των υποκλοπών. Αυτά είναι όσα γνωρίζουμε μέχρι σήμερα, ξεκινώντας από τους πρωταγωνιστές:

Πρόσωπα και εταιρείες που μπλέκονται στην υπόθεση των υποκλοπών

Μπορεί το κράτος να παρακολουθεί πολίτες;

Ναι, αλλά μόνο με λογισμικά νόμιμης επισύνδεσης, που είναι εγκατεστημένα στους παρόχους τηλεπικοινωνιών. Η χρήση κακόβουλου λογισμικού παρακολούθησης, του λεγόμενου spyware (όπως είναι το Pegasus, το Predator κ.ά.), είναι παράνομη.

• Οι νόμιμες επισυνδέσεις είναι παρακολουθήσεις συνομιλιών (κλήσεων και SMS) που γίνονται μετά από αίτημα άρσης απορρήτου και αφού δώσει άδεια η εισαγγελία. Άρσεις απορρήτου μπορεί να ζητήσουν:

α) η ΕΥΠ ή η Αντιτρομοκρατική Υπηρεσία, για «λόγους εθνικής ασφάλειας»

β) αστυνομική αρχή, εισαγγελέας ή ανακριτής, για «σοβαρά εγκλήματα»

• Το spyware θεωρείται παράνομο επειδή δεν μπορεί να ελεγχθεί από την Αρχή Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών (ΑΔΑΕ) ποιος το χρησιμοποίησε, πότε και εναντίον ποιου. Δηλαδή οι παρεμβάσεις των χειριστών του spyware είναι αόρατες στις ελεγκτικές αρχές.

Τι είναι το Predator και πώς ήρθε στην Ελλάδα;

Το Predator είναι ένας τέλειος κοριός. Προσφέρει στον χρήστη του πλήρη πρόσβαση στη συσκευή του παρακολουθούμενου (π.χ. σε μηνύματα WhatsApp/Messenger, αρχεία, φωτογραφίες, επαφές, passwords) και του επιτρέπει να τραβήξει στιγμιότυπα οθόνης, να ενεργοποιεί το μικρόφωνο, την κάμερα της συσκευής κ.ά.

• Μετά τις εκλογές του 2019, όταν στην κυβέρνηση ανεβαίνει η Νέα Δημοκρατία, ένας Ισραηλινός έρχεται στην Ελλάδα για να παρουσιάσει το Predator. Λίγους μήνες αργότερα, μία αντιπροσωπεία Ελλήνων κυβερνητικών αξιωματούχων και ιδιωτών ταξιδεύει στο Ισραήλ και αποφασίζεται να εγκατασταθεί η εταιρεία Intellexa του Ταλ Ντίλιαν στη χώρα μας.
• Τον Μάρτιο του 2020 η ελληνική Intellexa ιδρύεται στην Αθήνα και ο επιχειρηματίας Φέλιξ Μπίτζιος ορίζεται αναπληρωματικός σύμβουλος και διαχειριστής της εταιρείας. Τον Μάιο του ίδιου χρόνου (μέσω της εταιρείας του, Santinomo) αγοράζει το 35% της εταιρείας. Το υπόλοιπο ανήκει σε ιρλανδική εταιρεία συμφερόντων Ταλ Ντίλιαν.
• Οι επίσημα δηλωμένοι σκοποί της εταιρείας είναι εδώ.

Ποιος το χρησιμοποιεί;

Το Predator απευθύνεται και πωλείται σε κυβερνήσεις, κρατικές υπηρεσίες και αρχές επιβολής του νόμου.

• H ΕΥΠ αγοράζει για 7 εκατ. ευρώ το Predator, κρύβοντάς το σε άλλη σύμβαση. Η ίδια η πολιτεία το έχει αρνηθεί επανειλημμένα.
• Το Predator εγκαθίσταται αρχικά σε έναν χώρο που διατηρεί η ΕΥΠ στην Αγία Παρασκευή
   και ονομάζεται Κέντρο Τεχνολογικής Υποστήριξης, Ανάπτυξης και Καινοτομίας (ΚΕΤΥΑΚ). Εκεί δουλεύουν κάποιοι Ισραηλινοί, υπάλληλοι του ομίλου Ντίλιαν, αστυνομικοί και υπάλληλοι της ΕΥΠ, ενώ στον ίδιο χώρο έχει πρόσβαση και η εταιρία Krikel (κάτι που ενισχύει την εμπλοκή της συγκεκριμένης εταιρείας –και του Γιάννη Λαβράνου που την ελέγχει-  με την υπόθεση των παρακολουθήσεων).

Πώς (θα) γίνονταν οι παρακολουθήσεις;

• Ο στόχος λαμβάνει ένα SMS με ένα προσωποποιημένο μήνυμα και παραποιημένο σύνδεσμο, που αν τον πατήσει εγκαθίσταται το Predator στην συσκευή του χωρίς να το καταλάβει.
• Δημιουργήθηκαν τουλάχιστον 50 παραποιημένες ιστοσελίδες και στάλθηκαν περισσότερα από 200 SMS σε 87 πρόσωπα. Ανάμεσά τους ήταν πρώην και εν ενεργεία υπουργοί/βουλευτές/πολιτικοί (π.χ. Ανδρουλάκης, Δένδιας, Χρυσοχοΐδης, Χατζηδάκης, Πλεύρης, Γεωργιάδης, Σπίρτζης κ.ά.), εργαζόμενοι της κυβέρνησης, δημοσιογράφοι και εκδότες (π.χ Κουκάκης, Χίος, Παπαχελάς, Καραμήτσος κ.ά.), επιχειρηματίες και απλοί πολίτες. Δεν γνωρίζουμε πόσοι μολύνθηκαν, καθώς είναι πιθανό να μην πάτησαν όλοι τον σύνδεσμο. Αν όλοι είχαν ελέγξει την συσκευή τους ή είχαν προσφύγει στη Δικαιοσύνη και είχε προχωρήσει ο τεχνικός έλεγχος των συσκευών με πρωτοβουλία των εισαγγελικών αρχών, θα ξέραμε ακριβώς πόσοι μολύνθηκαν από τους τουλάχιστον 87 στόχους.

Γιατί μας ενδιαφέρει ότι κάποιοι παρακολουθούνταν ταυτόχρονα από την ΕΥΠ και το Predator;

Γιατί αυτό ενισχύει την πεποίθηση ότι υπάρχει κοινό κέντρο παρακολουθήσεων, νόμιμων (ΕΥΠ) και παράνομων (Predator) και αναδεικνύει το γεγονός ότι η ΕΥΠ –που την αρμοδιότητά της έχει ο πρωθυπουργός– έκανε χρήση και του παράνομου λογισμικού.

Πώς αποδεικνύεται;

Η περίπτωσις της ‘Αρτεμις Σίφορντ, πρώην στελέχους της META (facebook), είναι το πιο τρανταχτό παράδειγμα: Η Σίφορντ έλαβε μια υπενθύμιση (μολυσμένο SMS) για ραντεβού εμβολιασμού της κατά του COVID-19, η οποία περιείχε τα ακριβή στοιχεία (ώρα, μέρα και εμβολιαστικό κέντρο) που της είχαν ήδη σταλεί με SMS λίγο νωρίτερα, από την επίσημη πλατφόρμα. Το ίδιο ακριβώς σενάριο έζησαν επτά, ακόμη, παραλήπτες. Μόνο κάποιος που είχε ήδη πρόσβαση στο κινητό τους (με νόμιμη επισύνδεση) θα μπορούσε να έχει αυτές τις πληροφορίες, για να τις αντιγράψει στο μολυσμένο SMS, αλλά και να πετύχει τον σωστό συγχρονισμό.

Ξέρουμε ότι απο τα 87 πρόσωπα που έλαβαν μολυσμένο SMS, οι 27 παρακολουθούνταν νομότυπα και από την ΕΥΠ. Αυτό δεν είναι τυχαίο.

Παρότι εξαρχής και επανειλημμένα η κυβέρνηση προσπαθεί να πείσει ότι δεν έχει καμία σχέση με το Predator, είναι αδύνατον να αποδείξει αυτόν τον ισχυρισμό, δεδομένων των παρακάτω:

Το 2021 η Intellexa και η Krikel ζητούν άδεια από το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών για να εξαγάγουν κατασκοπευτικό λογισμικό. Πρόκειται για ειδική άδεια που πρέπει να ληφθεί προκειμένου να γίνει εξαγωγή από τη χώρα μας προϊόντων διττής χρήσης (που μπορεί να λειτουργούν καλόβουλα ή κακόβουλα, κατηγορία στην οποίαν ανήκουν και τα συστήματα παρακολούθησης και υποκλοπών), ώστε να διασφαλίζεται σύμφωνα με την ευρωπαϊκή νομοθεσία ότι αυτά δεν φτάνουν στα χέρια καθεστώτων που δεν σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα ή προωθούν την τρομοκρατία.

Οι σχετικές άδειες δίνονται και υπογράφονται από τον τότε γ.γ. του υπουργείου και έμπιστο συνεργάτη του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, Γιάννη Σμυρλή (νυν Γενικό Διευθυντή της Νέας Δημοκρατίας).

• Το 2022 ένα προσχέδιο εγγράφου μεταξύ της ΕΥΠ και της Επιχειρησιακής Τεχνικής Υπηρεσίας Σκοπίων που αφορούσε την κυβερνοασφάλεια κοινοποιήθηκε στον διοικητή της ΕΥΠ Παναγιώτη Κοντολέοντα και στο γραφείο του πρωθυπουργού, όταν επικεφαλής ήταν ο ανιψιός του Κυριάκου Μητσοτάκη, Γρηγόρης Δημητριάδης. Στο προσχέδιο αυτό φαίνεται να έχει κάνει διορθώσεις ο συνεργάτης της Intellexa Νιρ Μπεν Μοσέ – πρόσωπο με μακρά θητεία στο υπουργείο Άμυνας του Ισραήλ.

Πού εξήγε η Intellexa το Predator;

Γνωρίζουμε ότι η Intellexa πούλησε κατασκοπευτική τεχνολογία σε μια από τις πιο διαβόητες και αιμοσταγείς πολιτοφυλακές στον κόσμο, τις Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης του Σουδάν (Rapid Support Forces – RSF), που πρωταγωνιστούν στον εμφύλιο της χώρας.

• Εξαγωγές έγιναν και στο αυταρχικό καθεστώς της Μαδαγασκάρης μιας χώρας με ιστορικό καταστολής των πολιτών της.
• Δημοσιογραφικές πληροφορίες κάνουν λόγο και για εξαγωγές σε Κένυα και Μοζαμβίκη. Αιτήσεις εξαγωγής έχουν καταγραφεί και προς την Ουκρανία.
• Η Ελλάδα υπήρξε ακόμα κέντρο εκπαίδευσης χειριστών από το Μπαγκλαντές, μία χώρα που κατηγορείται ότι παραβιάζει συστηματικά τα ανθρώπινα δικαιώματα (περιορίζει την ελευθερία της έκφρασης, γίνονται εξωδικαστικές δολοφονίες, απαγωγές αντιφρονούντων, βασανιστήρια και παράνομες κρατήσεις). Αν και την άδεια εξαγωγής του λογισμικού προς το Μπαγκλαντές έδωσε η Κύπρος, στη χώρα μας –με γνώση της πρεσβείας μας στη Ντάκα–  έρχονταν από το Μπαγκλαντές χειριστές κατασκοπευτικού συστήματος,
  για να εκπαιδευτούν σε αυτό.

Γιατί μας αφορά η εξαγωγή του Predator από την χώρα μας;

Γιατί έτσι η Ελλάδα έγινε η μεσάζουσα –εν γνώσει του Υπουργείου Εξωτερικών– που διευκόλυνε κυβερνήσεις που δεν σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα να αποκτήσουν έναν «υπερκατάσκοπο», που λειτουργεί ως το υπέρτατο όπλο εναντίον των πολιτών τους.

Έκανε κάτι η κυβέρνηση μετά από όλες αυτές τις αποκαλύψεις;

Ναι, αλλά όχι προς την κατεύθυνση του δημόσιου συμφέροντος.

• Όταν ο δημοσιογράφος Θανάσης Κουκάκης έκανε καταγγελία το 2021 στην ΑΔΑΕ για να μάθει αν παρακολουθείται από την ΕΥΠ, η ελληνική κυβέρνηση άλλαξε το νόμο
• και απαγόρευσε στους πολίτες να μπορούν να ενημερωθούν για την παρακολούθησή τους.
• Στον απόηχο της αποκάλυψης της παρακολούθησης του Νίκου Ανδρουλάκη από την ΕΥΠ και την απόπειρα μόλυνσής του με Predator, η κυβέρνηση αυστηροποίησε τις ποινές για τη χρήση spyware από ιδιώτες, αλλά ταυτόχρονα θεσμοθέτησε την προμήθεια spyware από το κράτος.
• Η κυβερνητική πλειοψηφία προχώρησε σευπονόμεσυη της ΑΔΑΕ
• αντικαθιστώντας εσπευσμένα και με αντισυνταγματικό τρόπο, δύο μέλη (από τα συνολικά επτά), των οποίων η θητεία είχε λήξει, με πρόσωπα της αρεσκείας της.
• Σύμφωνα με πληροφορίες από δύο πηγές των υπηρεσιών πληροφοριών, στη διάρκεια της δημοσιογραφικής έρευνας για το Predator τέσσερις δημοσιογράφοι, μεταξύ των οποίων ο Τάσος Τέλλογλου και η Ελίζα Τριανταφύλλου του inside story, τέθηκαν υπό παρακολούθηση με τα δεδομένα θέσης-κίνησης των κινητών τους, αλλά και με φυσική παρακολούθηση, τουλάχιστον από τον Απρίλιο μέχρι τον Αύγουστο του 2022.

Ποιες ήταν οι διεθνείς αντιδράσεις στις αποκαλύψεις για την Ελλάδα;

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υιοθέτησε σύσταση προς το Συμβούλιο και την Επιτροπή, μετά από την έρευνα της εξεταστικής επιτροπής PEGA, η οποία κατέληξε πως έχουν υπάρξει παραβάσεις και κακοδιοίκηση κατά την εφαρμογή του ενωσιακού νόμου και στην Ελλάδα, και της σύστησε μεταξύ άλλων: να καταργήσει όλες τις άδειες εξαγωγής που δεν συνάδουν με τον ευρωπαϊκό νόμο και να διερευνήσει τις καταγγελίες για παράνομες εξαγωγές στο Σουδάν, να αποσύρει την τροπολογία που απαγορεύει στους πολίτες να ενημερωθούν για την άρση του απορρήτου τους κ.ά.

• Η κυβέρνηση Μπάιντεν συμπεριέλαβε το 2023 την Intellexa και την Cytrox σε «μαύρη λίστα» του υπουργείου Εμπορίου και απαγόρευσε στις αμερικανικές εταιρείες να εμπλέκονται σε δραστηριότητες μαζί τους. Το 2024 το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ επέβαλε με τη σειρά του κυρώσεις κατά της Intellexa και άλλων νομικών οντοτήτων, όπως και φυσικών προσώπων (π.χ. του Ταλ Ντίλιαν).

• Τι έχει κάνει η ελληνική δικαιοσύνη για όλα αυτά;

• Mε τη δημοσίευση της παράνομης παγίδευσης του κινητού του δημοσιογράφου Θανάση Κουκάκη με Predator, ξεκινάει τον Απρίλιο του 2022 αυτεπάγγελτη διερεύνηση από την Εισαγγελία Πρωτοδικών.
• Μετά από 14 μήνες έρευνας, η υπόθεση των υποκλοπών αφαιρείται από τους δύο εισαγγελείς Πρωτοδικών που στο μεταξύ είχαν στοιχειοθετήσει την ύπαρξη κακουργήματος και ετοιμάζονταν να ασκήσουν έως το τέλος του 2023 διώξεις κατά δύο κρατικών αξιωματούχων που συνδέονταν με τη δραστηριότητα της ΕΥΠ. Η έρευνα ανατίθεται από την Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, Γεωργία Αδειλίνη, στον αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου, Αχιλλέα Ζήση.
• Οι παραλείψεις στην έρευνα που διενεργήθηκε είναι συνεχόμενες και κραυγαλέες. Τον Ιούλιο του 2024 βγαίνει το πόρισμα, στο οποίο ο εισαγγελέας αγνόησε όσα έχουν αποκαλυφθεί μέσα από την δημοσιογραφική έρευνα και αποφάσισε μόνο την άσκηση ποινικών διώξεων για το πλημμέλημα της παραβίασης του απορρήτου των επικοινωνιών σε βάρος ορισμένων νόμιμων εκπροσώπων και πραγματικών ιδιοκτητών εταιρειών. Σύμφωνα με ανακοίνωση της εισαγγελέως Γεωργίας Αδειλίνη, δεν υπήρξε ελληνική κρατική υπηρεσία που να χρησιμοποίησε το Predator.
• inside story