του Duop Chak Wuol
Εφημερίδα Sudan Tribune (11.09.2024) «Egypt’s escalating anti-GERD strategy: A looming regional conflict?»
Η Αίγυπτος κλιμακώνει έναντι του Grand Ethiopian Renaissance Dam (GERD). Πρόκειται για γεγονός που αυξάνει το ενδεχόμενο στρατιωτικής σύγκρουσης μεταξύ Καΐρου-Αδδίς Αμπέμπα. Το GERD είναι καθοριστικής σημασίας για την Αιθιοπία και ζωτικός παράγοντας της οικονομικής της ανάπτυξης, εφόσον οι ταμιευτήρες του τροφοδοτούνται τουλάχιστον κατά 85%, από τα ύδατα του Νείλου. Η επίκληση παρωχημένων συμφωνιών από πλευράς Αιγύπτου (της συνθήκης του 1929 και του σύμφωνου του 1959) δεν αντικατοπτρίζει την τρέχουσα γεωπολιτική πραγματικότητα ή τις ανάγκες των ανάντη εμπλεκομένων, όπως η Αιθιοπία. Οι παλιές συνθήκες, συνδυαστικά με τις πρόσφατες αλλαγές των περιφερειακών συμμαχιών και τις αυξανόμενες εντάσεις, έχουν δυνητικά προκαλέσει συνθήκες αποσταθεροποιητικής έντασης, με αντικείμενο τα ύδατα του Νείλου.
Από τον Ιούλιο του 2014 μέχρι τον Αύγουστο του 2022, το Νότιο Σουδάν και η Ουγκάντα αποτελούσαν περιφερειακούς συμμάχους της Αιγύπτου, υποστηρίζοντας τη στρατηγική της. Εντούτοις, η Αίγυπτος αντιμετώπισε προκλήσεις στην εφαρμογή της στρατηγικής της έναντι της Αιθιοπίας στο Νότιο Σουδάν, λόγω των σημαντικής τοπικής αντιπολίτευσης, ιδιαίτερα από την κοινότητα των Nuer, λόγω των ιστορικών δεσμών της, με την Αιθιοπία.
Πρόσφατα, οι πρώην σύμμαχοι Σομαλία και Ερυθραία μετέβαλαν τις θέσεις τους, λόγω των τελευταίων εξελίξεων. Η ευθυγράμμισή τους με την Αίγυπτο αποδίδεται σε δύο επιμέρους βασικούς παράγοντες:
(α) Το ότι η Σομαλιλάνδη– μια αυτο-ανακηρυχθείσα περιοχή εντός της Σομαλίας που στερείται διεθνούς αναγνώρισης – υπέγραψε εντός του 2024 συμφωνία με την Αιθιοπία, η οποία της επιτρέπει πρόσβαση στους λιμένες του Κόλπου του Άντεν και της Ερυθράς Θάλασσας. Η κυβέρνηση της Σομαλίας, που θεωρεί τη Σομαλιλάνδη, τμήμα της επικράτειάς της, αντιμετωπίζει τη συμφωνία μεταξύ Σομαλιλάνδης-Ερυθραίας, ως απειλή της κυριαρχίας της και έχει δηλώσει ότι θα χρησιμοποιήσει όλα τα διαθέσιμα μέσα, συμπεριλαμβανομένου του ενδεχόμενου στρατιωτικής δράσης, προκειμένου να παρεμποδίσει την Αιθιοπία από την αξιοποίηση αυτών των στρατηγικών λιμένων, μέσω της Σομαλιλάνδης. Η αλλαγή αυτή έχει επηρεάσει σημαντικά την ευθυγράμμιση της Σομαλίας με την Αίγυπτο, καθώς αμφότερες αναζητούν τρόπους αντιμετώπισης της αυξανόμενης επιρροής της Αιθιοπίας.
(β) Η πολιτοφυλακή Fano, μια ένοπλη εθνικιστική ομάδα της περιοχής Amhara της Αιθιοπίας, εμφανίζεται δυσαρεστημένη από την ειρηνευτική συμφωνία του Νοεμβρίου 2022 μεταξύ της κυβέρνησης της Αιθιοπίας και του Λαϊκού Απελευθερωτικού Μετώπου του Τιγκράι (Tigray People’s Liberation Front, TPLF). Μετά την ειρηνευτική συμφωνία, η ομάδα Fano αντιλαμβάνεται πως ο Πρωθυπουργός της Αιθιοπίας Dr. Abiy Ahmed εγκατέλειψε τη μεταρρυθμιστική του ατζέντα και πως το TPLF δεν θα πρέπει να υφίσταται ως πολιτικός φορέας. Κατόπιν αυτού, εγκατέστησε την κύρια βάση της στην Ερυθραία, από όπου έλαβε και εξακολουθεί να λαμβάνει στρατιωτική εκπαίδευση και υποστήριξη. Παρομοίως, η Ερυθραία φέρεται δυσαρεστημένη με την απόφαση της Αιθιοπίας να συνάψει συμφωνία ειρήνης με το TPLF.
Η Αίγυπτος αντιλαμβάνεται αυτές τις εξελίξεις ως αφορμή αποσταθεροποίησης της Ερυθραίας. Ξεκίνησε με την παροχή όπλων και στρατιωτικού εξοπλισμού προς τη Σομαλία, ενώ συνέδραμε επίσης την πολιτοφυλακή Fano, μέσω της κυβέρνησης της Ερυθραίας.
Αξιοσημείωτο παραμένει ότι η Ερυθραία, ως «προληπτικό μέτρο», ανέστειλε τις πτήσεις της Ethiopian Airlines προς την επικράτειά της και πάγωσε τους τραπεζικούς λογαριασμούς της συγκεκριμένης αεροπορικής εταιρίας στη χώρα, ενώ η συνεχιζόμενη στρατιωτική στρατηγική της Αιγύπτου κατά του GERD ενδεχομένως θα μπορούσε να οδηγήσει σε περιφερειακή σύγκρουση.
Η πιθανότητα πολέμου αναδύεται, επειδή χώρες όπως η Ερυθραία και η Σομαλία υποστηρίζουν την Αίγυπτο, ενώ άλλοι περιφερειακοί δρώντες, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων αντίθετα σκεπτόμενων κρατικών δρώντων, που δεν αναφέρονται εδώ ρητά στο δημοσίευμα, αντιτίθενται στην επιμονή της Αιγύπτου, σε ό,τι αφορά στη μονοπωλιακή διαχείριση των υδάτων του Νείλου.
Η στρατηγική της Αιγύπτου να εμποδίσει την κατασκευή του Φράγματος δεν είναι νέα. Το σχέδιο παρεμπόδισης της κατασκευής του ξεκίνησε αμέσως μετά την ανακοίνωση του έργου στο Γαλάζιο Νείλο το 2011 από πλευράς Αιθιοπίας. Ωστόσο, αυτή η σύγκρουση μεταξύ των δύο κρατών εντάθηκε, αφότου ο Dr. Abiy Ahmed ανέλαβε Πρωθυπουργός της Αιθιοπίας τον Απρίλιο του 2018.
Η ανάλυση καταλήγει ότι η μέχρι τώρα στρατηγική της Αιγύπτου να παρεμποδίσει την κατασκευή του Φράγματος από την Αιθιοπία θα μπορούσε να οδηγήσει σε περαιτέρω ένταση μεταξύ των δύο χωρών.
Προκειμένου να εξομαλυνθούν οι διμερείς τους σχέσεις, η αιγυπτιακή κυβέρνηση καλείται:
(α) να σταματήσει την άσκηση πίεσης προς την Αδδίς Αμπέμπα και να εκκινήσει τις διαδικασίες για τη σύναψη μιας αμοιβαία επωφελούς συμφωνίας,
(β) να εγκαταλείψει την προσκόλλησή της στην παρωχημένη συμφωνία του 1929 για την αποτελεσματική διαχείριση των υδάτων του Νείλου, καθώς η στάση συνιστά σημαντική τροχοπέδη και
(γ) να σταματήσει την αξιοποίηση πολιτοφυλακών που λειτουργούν για λογαριασμό τρίτων ή άλλων δρώντων, όπως η Σομαλία και η Ερυθραία, προκειμένου να πλήξει τα αιθιοπικά συμφέροντα.
Όλα τα παραπάνω δεδομένα συνιστούν καθοριστικούς παράγοντες συγκρότησης ενός πλαισίου, εντός του οποίου θα μπορούσε να επιτευχθεί μια συμφωνία Καΐρου-Αδδίς Αμπέμπα με στόχο την επίλυση της σύγκρουσης.
