Γράφει ο Aλέξανδρος Δρίβας
File Photo: The White House is seen early morning on the first full day of new US President Donald J. Trump in office, in Washington, DC, USA, 21 January 2017. EPA, OLIVIER DOULIERY / POOL FEBRUARY 10, 2017
Ο κόσμος, στο τρίπτυχο επίπεδό του, (πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό) έχει ξεκινήσει να αλλάζει εδώ και τρείς δεκαετίες, όταν και ήταν πλέον ορατό πως η ΕΣΣΔ μετρούσε μήνες ζωής, μαζί με το ανθρωπολογικό και ιδεολογικό της παράδειγμα.
Αυτή, είναι μια διαπίστωση της οποίας ο ερμηνευτικός πυρήνας, είναι αμιγώς «δυτικός». Αυτό, γιατί ο δυτικός κόσμος τείνει στη φωτογραφική παρατήρηση των δεδομένων. Η δυτική ερμηνεία, διαμόρφωσε μια κοσμοθεωρία που τρέφει φόβο για τον ολισμό και τείνει να διαχωρίζει. Έτσι, η συνεχής κατηγοριοποίηση, μπορεί να είναι βολική για την δημιουργία κάποιας ακαδημαϊκής εργασίας-ανάλυσης, δεν συμβαίνει όμως πάντα το ίδιο με την ζεύξη κατηγοριοποίησης-αλήθειας.
Από τον Ηράκλειτο, γνωρίζουμε πως η αδιάλειπτη δυναμική της αλλαγής, δεν μπορεί να παραλειφθεί. Με άλλα λόγια, ο κόσμος αλλάζει συνεχώς και έτσι, η εκλογή Τραμπ στις ΗΠΑ, δεν σηματοδοτεί κατ’ ανάγκη την αλλαγή του κόσμου. Είναι ταυτόχρονα αίτιο και αιτιατό. Κάπου εδώ ανάμεσα και σε αυτό το κενό που είναι περισσότερο κενό από την άποψη της νοησιαρχίας, έρχονται διάφοροι νεολογισμοί, οι οποίοι μάλλον μοιάζουν με έτοιμα υλικά-συστατικά συνθημάτων που θα ταιριάξουν πάνω στην αρχαία τέχνη της πολιτικής επικοινωνίας (Προπαγάνδας).
Η έννοια «τραμπισμός», δημιουργήθηκε σαν μια περιεκτική έννοια που έλκει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά ενός πολιτικού και όλων των μέσων που χρησιμοποίησε κατά την προεκλογική του περίοδο. Ο τραμπισμός, συνοδεύεται από έναν άλλον όρο «πολιτικής της μετα-αλήθειας». Βέβαια, οι όροι αυτοί (από την άποψη της Προπαγάνδας) έχουν αρνητική φόρτιση. Έχουν δηλαδή στόχο, όχι μόνο να ερμηνεύσουν ένα φαινόμενο, αλλά ταυτόχρονα, να το ψέξουν. Κόσμος με φύλλο συκής για άλλοθι.
Στο προπατορικό αμάρτημα, οι πρωτόπλαστοι, αφού αντιλήφθηκαν το μέγεθος της αμαρτίας τους, έθεσαν το φύλλο συκής ως ένδυμα καθώς ανακάλυψαν την ντροπή η οποία επήλθε ως συνέπεια της αμαρτίας τους. Σήμερα, διάφοροι δημοσιολόγοι, δημοσιογράφοι αλλά και -το πιο επικίνδυνο- πανεπιστήμια, προσπαθούν να αναβαπτίσουν τον δυτικό κόσμο, διαχωρίζοντας το αιτιατό (εκλογή Τραμπ) από αυτόν.
Ο όρος post-truth politics, έρχεται να μας πει οτι υπήρχε και prior-truth politics. Σύμφωνα με τον πρώτο όρο, οι άνθρωποι αφήνονται συνειδητά στο ψεύδος και ο λαϊκισμός έχει γίνει πλέον, ο κυρίαρχος παράγοντας στην πολιτική ζωή της δύσης.
Με άλλα λόγια, το έργο του Νικολό Μακιαβέλι, ο ρόλος της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας στη διαμόρφωση συνείδησης,(ακόμη και εκλογικής συμπεριφοράς) των αρχαίων Ελλήνων, η περίοδος της Παλινόρθωσης στην Ευρώπη μετά τους Ναπολεόντειους Πολέμους, η άνοδος του Χίτλερ στην εξουσία, οι πόλεμοι, η ρητορική του Κυρίου Σόϊμπλε και κάθε άλλο πολιτικό γεγονός, θεωρείται post-truth politics, δεδομένου οτι ο λαϊκισμός και η τάση των ανθρώπων να επηρεάζονται από αυτόν, (ανάλογα και το βιοτικό τους επίπεδο και το μορφωτικό) ανάλογα τη χρονική συγκυρία αυτού, δεν έχει πάψει να ισχύει στους αιώνες, αν μελετήσουμε την ιστορία.
«Ακόμη και τα καλύτερα πράγματα, δε έχουν καμία αξία αν δεν υπάρχουν αυτοί που τα αντιπροσωπεύουν. Μεγάλους άνδρες, αποκαλεί ο λαός αυτούς τους αντιπροσώπους. (…) Γύρω από τους θεατρίνους στρέφεται ο λαός και η δόξα. (…)Πάντα πιστεύει ο θεατρίνος, πιο πολύ, σε αυτό που κάνει τους άλλους να πιστεύουν πιο πολύ, σε αυτόν τον ίδιο. (…)Ανατροπή, σημαίνει γι’αυτόν απόδειξη και ξετρέλαμα, σημαίνει γι’ αυτόν πειθώ.».
Αυτά, είναι τα λόγια του Φρίντριχ Νίτσε κατά τα τέλη του 19ου αιώνα στο έργο του «Έτσι μίλησε ο Ζαρατούστρα». Ο θεατρίνος, αποτελεί σύμβολο του πολιτικού-λαοπλάνου. Ας θυμηθούμε και μετά να αναρωτηθούμε, αν έκανε κάτι διαφορετικό ο Τραμπ (σε γενικές γραμμές) με αυτά που αναφέρονται παραπάνω ή αν ο Φρίντριχ Νίτσε γνώριζε την έννοια των post truth politics.
«Βρισκόμαστε στην εποχή των post truth politics». Πρόκειται για μια φράση που επαναλβάνεται άκριτα, αγνοώντας ή περιφρονώντας μεγάλους δασκάλους της πολιτικής ψυχολογίας και της πολιτικής κοινωνιολογίας όπως ο Gustav Le Bon, που έχουν πολλές δεκαετίες πριν, αναφέρει τρόπους αντίδρασης του όχλου και αλληλεπίδρασης ταγού και ακολούθου.
Επιπρόσθετα, αγνοούν ή περιφρονούν πως τεράστιας αξίας έργα όπως ο Επιτάφιος, έχουν δημιουργηθεί προκειμένου να πετύχουν συγκεκριμένους σκοπούς, διεγείροντας το θυμικό ώστε να παραλείψει ο δέκτης του λόγου (Επιτάφιου , εν προκειμένω) της αξιολόγηση της αλήθειας αυτού. Σύμφωνα με αυτούς λοιπόν τους δύο όρους, βασικά χαρακτηριστικά της πολιτικής αλλά και της πολιτικής κοινωνιολογίας, ανακαλύφθηκαν με την άνοδο του Τραμπ. Σαφώς, αυτά τα δύο φύλλα συκής-όροι, έχουν και αυτοί υποταχθεί στο νόμο της βαρύτητας της πολιτικής, που δεν είναι άλλος από αυτόν, της σκοπιμότητας.
Η ομαδική υστερία, ο Όργουελ και ο Χάξλεϋ
Ένα χαρακτηριστικό οχλώδους συμπεριφοράς (ο όρος όχλος και τα παράγωγά του δε χρησιμοποιούνται για να ψέξουν ηθικά ή να υποτιμήσουν, αλλά με βάση τον όρο που έχουν στην πολιτική κοινωνιολογία) είναι η ομαδική υστερία.
Αυτή, διεγείρεται από:
1. Την επίκληση σε συναισθηματισμούς,
2. Στην επίκληση κατά του ήθους των αντιπάλων (ρητορικές μίσους ως ακραία μορφή)
3. Στην επινόηση αντιπάλων,
4. Στην προσμονή για κάποια δικαίωση του αγώνα που τίθεται σαν πολιτικός στόχος,
5. Στην αναγωγή σε ένα παρελθόν (συνήθως μη πραγματικό) που λειτουργεί σαν παράδειγμα της δικαίωσης του στόχου που έχει τώρα τεθεί για το μέλλον (θέση παραδείγματος μιας θετικής εμπειρίας).
Η ομαδική υστερία, καλλιεργείται σε περιπτώσεις κρίσης και σε συγκυρίες που ο συνετός υπολογισμός θα βλάψει τον στόχο που έχει τεθεί. Ένας πολιτικός στόχος (πχ η προεκλογική καμπάνια ενός υποψηφίου) ζητά τη συσπείρωση και την πόλωση.
Τον τελευταίον καιρό, έργα των Όργουελ και Χάξλεϋ, έχουν αρχίσει να κάνουν τρομακτικές πωλήσεις. Έχοντας ταυτιστεί με την εκλογή Τραμπ στις ΗΠΑ, τα έργα των δύο συγγραφέων που έχουν αποκαλυπτική υφή, έχουν γίνει ανάρπαστα. Τα αντικαταθλιπτικά χάπια, η αποξένωση των ανθρώπων και όσα τίθενται εντός αυτών, έχουν εμφανιστεί δεκαετίες πριν την άνοδο του Τραμπ στην εξουσία. Παρόλα αυτά, η άνοδος Τραμπ στην εξουσία, θεωρείται η αρχή μιας δυστοπίας. Ανάλογες πωλήσεις σε αυτά τα έργα, δεν είχαν γίνει όταν κλωνοποιήθηκε η Ντόλλυ (πρόβατο) που εμφανίστηκε το ζήτημα της βιοηθικής.
Η τεχνολογία απέτυχε ως βοηθός και γι’αυτό ψέγεται
Δύο πολύ επικίνδυνα επιχειρήματα εντάσσονται στο πλευρό υποστήριξης των εννοιών του «τραμπισμού» και της «πολιτικής της μετά-αλήθειας». Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός πως έννοιες που δημιουργήθηκαν από προσωποπαγείς πολιτικές και άφησαν κάποια κοσμοθεωρία, (π.χ λενινισμός) δημιουργήθηκαν μετά το πέρας του έργου των προσώπων.
Ο «τραμπισμός», αναφέρεται μόνο στο πως επικοινώνησε ο νυν πρόεδρος των ΗΠΑ την προεκλογική του εκστρατεία. Το πρώτο επιχείρημα που συνοδεύει την επεξήγηση των δύο νεολογισμών, είναι πως η χρήση της τεχνολογίας στον κόσμο της διάδοσης της πληροφορίας, είναι αρνητική.
Σε εκπομπή που μεταδόθηκε στην Ελλάδα, ξένοι δημοσιογράφοι αλλά και ειδικοί πάνω στην επικοινωνία, εμφανίστηκαν ταραγμένοι για τη διάδοση των ψευδών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και για την όλο και μικρότερη συχνότητα με την οποία παρακολουθούν τηλεόραση οι άνθρωποι. Η τηλεόραση επομένως είναι ο αξιόπιστος πομπός πληροφοριών ενώ το διαδίκτυο, δεν είναι.
Στη διεθνή τηλεόραση, τα διεθνή ΜΜΕ, δεν έχουν ποτέ προωθήσει ψευδείς ειδήσεις. Αυτές, έλαβαν τώρα χώρα με το Brexit και την εκλογή του Τραμπ. Η κριτική που αποδεικνύει οτι αυτό το επιχείρημα δεν έχει υψηλές μετοχές στην πειθώ, είναι πολύ απλή: Οι δημοσκοπήσεις που ήθελαν τόσο το Ηνωμένο Βασίλειο εντός της Ε.Ε (4 ώρες πριν τα τελικά αποτελέσματα και με 10% διαφορά υπέρ της παραμονής) και τον Τραμπ να χάνει με περίπου το ίδιο ποσοστό, λίγες μέρες πριν την εκλογή του, διαδόθηκαν από τα παραδοσιακά ΜΜΕ.
Ποιός ήλεγχε εκεί την αξιοπιστία της πληροφορίας; Σίγουρα όχι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ο παραδοσιακός τρόπος λειτουργίας των ΜΜΕ, ήταν παθητικός. Ένας πομπός και ένας δέκτης. Σήμερα, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης υπάρχει μια δύναμη η οποία μπορεί να καταστεί και αδυναμία. Η αλληλεπίδραση, ο σχολιασμός και η ταχύτατη διάδοση. Μια επαλήθευση μπορεί να διαδοθεί με την ίδια ταχύτητα που μπορεί να διαδοθεί και μια ψευδής πληροφορία.
Η διάδοση ψεύτικων ειδήσεων για χάρη της πολιτικής σκοπιμότητας, είναι εργαλείο της πολιτικής εδώ και χιλιάδες χρόνια. Όταν οι Λακεδαιμόνιοι διέδιδαν οτι θα εκστρατεύσουν από κάποιο σημείο του ορίζοντα και τελικά οργάνωναν την εκστρατεία τους από κάποιο άλλο, αυτό δε γινόταν με τη βοήθεια των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Το δεύτερο επιχείρημα, ίσως εξίσου επικίνδυνο με το πρώτο, αφορά την ικανότητα ψήφου. Φαίνεται πως το ένα από τα τέσσερα χαρακτηριστικά της ψήφου – η καθολικότητα αυτής- να τίθεται εν αμφιβόλω. Όσο καλοπροαίρετα και να τίθενται τέτοια επιχειρήματα, δεν μπορούν να αντιμετωπισθούν με σοβαρότητα από τη στιγμή που οι κάλπες βγάζουν σε εκλογές και δημοψηφίσματα κάτι που για μεγάλη μερίδα δημοσιολόγων, φαίνεται ακραίο. Μέσα από τα δύο αυτά επιχειρήματα, φαίνεται να εξάγεται ένας ελιτισμός που προέρχεται από τον κόσμο που δημιούργησε αυτές τις συνέπειες χάριν των οποίων, διεξάγεται η ευρύτερη συζήτηση.
Μια τάση στην τιμοκρατία. Οι Όργουελ και Χάξλεϋ, μιλούν αρκετές φορές θα λέγαμε χαριτολογώντας, γι’ αυτούς που σήμερα τους προωθούν, κάνοντας εξισώσεις των πολιτικών εξελίξεων του αγγλοσαξονικού κόσμου με χιτλερικά παραδείγματα.
Εν κατακλειδι, είναι ο Τραμπ αδικημένος; Είναι δημοκρατικός; Είναι ο καλύτερος δυνατός πολιτικός; Η απάντηση, είναι εξίσου απλή: Είναι ο τύπος ανθρώπου που ήλθε από την εξέλιξη του κόσμου που έλαβε χώρα, πριν αυτούς τους νεολογισμούς.
Η πολιτική επιβίωση του κόσμου στον οποίον ανήκει και ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ, εξαρτάται από την απομάκρυνση του Τραμπ από την κατηγορία στην οποία ανήκουν πολιτικές προσωπικότητες όπως η οικογένεια Bush ή η οικογένεια Clinton. Ποτέ δεν δημιουργήθηκαν καμπάνιες για την προώθηση βιβλίων δυστοπικού χαρακτήρα για να ψέξουν την οικογενειοκρατία που λάμβανε χώρα στις ΗΠΑ και το πολιτικό τους σύστημα. Πολλές πληροφορίες για τον πόλεμο στο Ιράκ που αφορούσαν την ύπαρξη χημικών όπλων και στην κατοχή αυτών από τον Σαντάμ Χουσεϊν, μεταδόθηκαν από μεγάλα πρακτορεία ειδήσεων και κανάλια που σήμερα θεωρούν οτι είναι αξιόπιστα και καλούν ξανά τον κόσμο πίσω, σε αυτά.
Στην πολιτική, πάντα, οι αλλαγές που γίνονται και στο τέλος γίνονται αντικείμενο σφοδρής κριτικής από τους πολίτες, έρχονται με το πρόσχημα της ασφάλειας ή της αναβάθμισης της ποιότητας της δημοκρατίας. Βιβλία όπως του Όργουελ και του Χάξλεϋ, μέχρι λίγο καιρό πριν κατατάσσονταν στα συνωμοσιολογικά. Σήμερα, προωθούνται ως «αντίδοτα» των πολιτικών εξελίξεων που λαμβάνουν χώρα στη Δύση (κυρίως). Για κάθε νεολογισμό που ακούγεται, είναι ορθό να υπολογίζεται πως στην πολιτική, όλα είναι θέμα νομιναλισμού ανάλογα τη χρονική συγκυρία (momentum). Κάτι που χθες ήταν «ανίερο και ανήθικο», αύριο, μπορεί να είναι «ορθό και αναγκαίο».
Πηγή: Τραμπισμός και μετά-αλήθειες για χάρη της Πολιτικής: Ερμηνεύουν το φαινόμενο, αλλά ταυτόχρονα, το ψέγουν http://mignatiou.com/2017/02/trampismos-ke-meta-alithies-gia-chari-tis-politikis-erminevoun-to-fenomeno-alla-taftochrona-to-psegoun/
