Τρίζουν τα θεμέλια της ανεξαρτησίας των κεντρικών τραπεζών

Σπάνια η αντίθεση στην χρηματοπιστωτική παγκοσμιοποίηση έχει εκφραστεί τόσο συνοπτικά. Η επιστολή εγείρει δυο ερωτήματα. Οι πολιτικοί όροι για την ανεξαρτησία των κεντρικών τραπεζών υφίστανται ακόμα στις ΗΠΑ και τον κόσμο; Αν ναι ποιος πρέπει να είναι ο σκοπός τους;

Η απάντησή μου στην πρώτη ερώτηση είναι «ναι και όχι». Οι όροι για την ανεξαρτησία των κεντρικών τραπεζών δεν είναι πλέον σε ισχύ σε όλες τις χώρες και όπου είναι κάποιος πρέπει να εξασφαλίσει ότι η ανεξαρτησία είναι αυστηρά προσδιορισμένη από τις εντολές (mandate) της τράπεζας.

Αυτές διαφέρουν ανάλογα με τις αρμοδιότητες. Το καταστατικό της FED ορίζει το ρόλο της ως την εξασφάλιση της μέγιστης απασχόλησης, της εξασφάλισης σταθερότητας στις τιμές και μετριοπαθών μακροπρόθεσμων επιτοκίων. Η βασική οδηγία της ΕΚΤ είναι να εξασφαλίσει σταθερότητα τιμών, ενώ η Τράπεζα της Αγγλίας στοχεύει σε ένα βασικό στόχο πληθωρισμού.

Πρέπει να θυμόμαστε ότι η ανεξαρτησία των κεντρικών τραπεζών δεν είναι η φυσιολογική ροή των πραγμάτων. Οι περισσότερες κεντρικές τράπεζες χρησιμοποιούσαν κυβερνητικές υπηρεσίες μέχρι σχετικά πρόσφατα και ήταν αντικείμενο πολιτικών οδηγιών, συνήθως από τον υπουργό Οικονομικών. Εγιναν ανεξάρτητες μετά την περίοδο της αστάθειας των τιμών τις δεκαετίες 1970-1980 που δημιούργησαν μια κοινή συναίνεση σε πολλές χώρες για το τι πρέπει να κάνει μια κεντρική τράπεζα.

Αν σχεδόν όλοι συμφωνούν για το στόχο μια τεχνικά πολύπλοκης πολιτικής, τότε τα επιχειρήματα υπέρ της ανεξαρτησίας μιας κεντρικής τράπεζας ισχύουν και πρέπει να αφήσουμε την εφαρμογή της πολιτικής στους «ειδικούς».

Το βασικό επιχείρημα για την ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας, τότε, δεν είναι ότι πετυχαίνει καλύτερα αποτελέσματα αλλά ότι συμφωνούμε στο τι πρέπει να κάνει. Στις περισσότερες χώρες αυτή η «ομοφωνία» ισχύει, περιλαμβανομένων των ΗΠΑ. Αλλά η επιστολή του McHenry μας λέει επίσης ότι η στήριξη σε ένα ευρύτερο ορισμό της ανεξαρτησίας της κεντρικής τράπεζας δεν είναι τόσο ισχυρή όσο στο παρελθόν.

Όταν σπάσει η κοινή συνισταμένη για τους στόχους της νομισματικής πολιτικής, η έννοια της ανεξαρτησίας της κεντρικής τράπεζας γίνεται δυσκολότερα υπερασπίσιμη σε όρους Δημοκρατίας. Η κατάσταση στις ΗΠΑ διαφέρει από αυτή στην Ευρώπη σε ένα βασικό παράγοντα: το στόχος της νομισματικής πολιτικής έχει πολύ πιο ευρύ ορισμό.

Σε ένα επίπεδο αυτό κάνει ευκολότερη την υπεράσπιση της ανεξαρτησίας. Οι στόχοι είναι τόσο ευρείς που είναι δύσκολο να διαφωνήσεις μαζί του. Τι γίνεται όμως αν οι στόχοι έρχονται σε σύγκρουση; Συμφωνώ με τον Otmar Issing, πρώην επικεφαλή οικονομολόγο της ΕΚΤ ότι η ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας είναι πολιτικά δικαιολογημένη μόνο στοχεύει σε μια συγκεκριμένη πολιτική μεταβλητή, την σταθερότητα των τιμών στην περίπτωση της ΕΚΤ.

Η ύπαρξη δυο στόχων υποδηλώνει ότι πρέπει να γίνουν συμβιβασμοί, κάτι που δομικά είναι πολιτικό καθήκον. Η ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας απαιτεί περισσότερα από μια ευρεία συμφωνία για τον στόχο. Αυτό που απαιτεί επίσης είναι ένας βαθμός συμφωνίας ως προς το τι η σταθερότητα τιμών, για παράδειγμα, σημαίνει πραγματικά. Αυτό είναι ιδιαίτερα αμφιλεγόμενο θέμα στην ευρωζώνη, όπου η Γερμανία δεν δέχτηκε ποτέ τον στόχο της ΕΚΤ για ετήσιο πληθωρισμό «κοντά αλλά κάτω από το 2%».

Ενας στόχος για τον πληθωρισμό κοντά στο 2% είναι τις ημέρες μας ευρέως αποδεκτός μεταξύ των κεντρικών τραπεζών. Αλλά τις δεκαετίες που προηγήθηκαν την χρυσή εποχή των κεντρικών τραπεζών ανεξάρτητοι οικονομολόγοι «τσακώθηκαν» για τους συμβιβασμούς μεταξύ ανεργίας και πληθωρισμού.

Από τότε, το επάγγελμα συγκλίνει σε ένα νέο σύνολο πεποιθήσεων. Ενας χαμηλός, αλλά θετικός πληθωρισμός στις μέρες μας θεωρείται συνεπείς με την μέγιστη απασχόληση. Αυτή η συναίνεση περιγράφεται από τον γάλλο οικονομολόγο Olivier Blanchard ως «θεία σύμπτωση». Αλλά η εμπιστοσύνη σε αυτά τα οικονομικά μοντέλα είναι τόσο ανίσχυρη όσο η στήριξη στην ανεξαρτησία των κεντρικών τραπεζών.

Μπορεί να βυθιστούν μαζί. Που οδηγεί αυτό τις κεντρικές τράπεζες και τη συμμετοχή τους σε παγκόσμια φόρουμ γεμάτα «γραφειοκράτες ξένων κρατών»; στα οποία αναφέρεται ο McHenry. Τα τελευταία δέκα χρόνια μας δίδαξαν ότι η χρηματοοικονομική ρύθμιση είναι κυρίως πολιτικό όχι τεχνοκρατικό θέμα. Εχει σημασία το πώς ρυθμίζουμε το τραπεζικό τοπίο, ποιες κεφαλαιακές ανάγκες επιβάλουμε και τι κάνουμε όταν αποτυγχάνουν οι τράπεζες. Ο ρόλος των κεντρικών τραπεζών πρέπει να είναι να συμβουλεύουν τις χώρες και να προσφέρουν τεχνική υποστήριξη.

Ετσι, το εάν έχει δίκιο ή όχι ο McHenry δεν είναι το ζήτημα. Το πραγματικό γεγονός είναι ότι ένα γράμμα όπως το δικό του μας λέει ότι τα θεμέλια της ανεξαρτησίας των κεντρικών τραπεζών δεν είναι τόσο ισχυρά όσο στο παρελθόν.