Πριν από δύο χρόνια, ο καλός φίλος Μιχάλης Μπλέτσας, διευθυντής του Media Lab του φημισμένου Πανεπιστημίου MIT, σε μία από τις επισκέψεις του στην Αθήνα, με κάλεσε για φαγητό σε ένα εστιατόριο. Μαζί μας ήταν και άλλοι φίλοι επιστήμονες, μεταξύ των οποίων και μια ωραιότατη κυρία από επαρχιακή πόλη, η οποία συμπτωματικά φιλοξενούσε τη μητέρα της, την οποία έφερε στο γεύμα. Με τον Μιχάλη ανταλλάσσουμε σκέψεις για την πληροφορική και την πολιτική και φυσικά η συζήτηση στο τραπέζι περιστράφηκε γύρω από αυτά τα θέματα. Είναι χαρακτηριστικό ότι σχεδόν για όλα τα θέματα η μητέρα της κυρίας είχε έντονη άποψη, συνήθως λανθασμένη ή άσχετη με το θέμα.
Αυτό το περιστατικό είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ενός πολύ διαδεδομένου φαινομένου, το οποίο έχει μελετηθεί διεξοδικά από ψυχολόγους και άλλους ερευνητές. Στη διεθνή βιβλιογραφία, αναφέρεται ως το «The Dunning – Kruger Effect / Το Φαινόμενο Dunning Kruger (ΦDK)», προς τιμήν των δύο ερευνητών, οι οποίοι το μελέτησαν και περιέγραψαν τα διάφορα πειράματα που έκαναν προκειμένου να πιστοποιήσουν τη θεωρία.
Πάντως, πρώτος ο Δαρβίνος στο βιβλίο του: «Η καταγωγή του Ανθρώπου», έκανε μια πρωτοποριακή διαπίστωση. «Η άγνοια γεννά πιο συχνά την αυτοπεποίθηση από ό,τι η γνώση».
To ΦDK επιβεβαίωσε τον Δαρβίνο. Με πολύ απλά λόγια το ΦDK είναι «η ψυχολογική προκατάληψη, όπου ένα άτομο πιστεύει ότι είναι πιο έξυπνο και πιο ικανό από ό,τι είναι στην πραγματικότητα», που αναγνωρίστηκε για πρώτη φορά στη μελέτη τους το 1999, με τίτλο: «Ανικανότητα και Αγνοια: Πώς οι δυσκολίες στην αναγνώριση της ανικανότητας κάποιου οδηγούν σε μεγάλες αυτο-αξιολογήσεις». Με πολύ απλά λόγια, αυτό συμβαίνει όταν οι άνθρωποι με μειωμένη αντίληψη δεν μπορούν να αντιληφθούν την άγνοιά τους, ακριβώς λόγω της μειωμένης αντίληψης και έτσι έχουν υπερεκτιμημένη άποψη για τις γνώσεις τους. Για να αποδείξουν τη θεωρία οι Dunning και Kruger έκαναν διάφορα πειράματα σε πολλούς συμμετέχοντες στην έρευνα. Σε ένα πείραμα ρώτησαν τους συμμετέχοντες διάφορα επιστημονικά θέματα, όπως την κεντρομόλο δύναμη και το φωτόνιο. Ενας πολύ μεγάλος αριθμός, περίπου το 90%, απάντησε ότι γνωρίζει τους όρους, αλλά απάντησε και καταφατικά σε άλλους τεχνικούς όρους που δεν υφίστανται, όπως το «υπερλιπίδιο» και η «χολαρίνη». Δηλαδή δήλωσαν ότι είχαν γνώσεις για πράγματα που δεν υπάρχουν! Οπως το διατύπωσε ο Dunning, «το μεγαλύτερο πρόβλημα με την άγνοια είναι ότι σε κάνει να νομίζεις ότι είσαι αυθεντία».
Εκεί όμως που το ΦDK βρήκε την απόλυτη επιβεβαίωσή του, είναι στους πολιτικούς της χώρας μας. Ιδιαίτερα στον Σύριζα, τόσο σαν κυβέρνηση αλλά και σαν αντιπολίτευση. Το πρώτο και καλύτερο δείγμα του ΦDK είναι ο πρώην πρωθυπουργός μας. Λόγω άγνοιας, νόμιζε ότι μιλάει Αγγλικά. Ολοι όσοι είδαμε τη συνομιλία του με τον Clinton στις αρχές του 2015 και το διεθνές ρεζίλι που έγινε, αντιληφθήκαμε ότι ο άχαστος νόμιζε ότι μιλάει άπταιστα Αγγλικά γι’ αυτό και δεν κατάλαβε το μέγεθος της άγνοιάς του. Είμαι βέβαιος ότι εκείνη ακριβώς την ημέρα απογοήτευσε τόσο πολύ τη διοργανώτρια αυτής της εκδήλωσης, Γιάννα Αγγελοπούλου-Δασκαλάκη, που την έχασε οριστικά.
Είναι γεγονός ότι από τότε προσπάθησε πολύ και τα Αγγλικά του βελτιώθηκαν, αλλά και πάλι δεν είναι ικανά να τον γλιτώσουν από την γκάφα. Στις 19 Οκτωβρίου 2017, στο φημισμένο Brookings Institution της Washington (ετήσιος προϋπολογισμός 97 εκατ. δολάρια), σε μια ομιλία η οποία με τις ερωτήσεις κράτησε 1 ώρα και 13 λεπτά, κατάφερε να «χύσει την καρδάρα» ακριβώς στο τελευταίο λεπτό της εκδήλωσης εκφωνώντας το αμίμητο «There is an expression in Greece, we have eaten the camel and remains the queue». Ηταν μάλιστα τόσο ευχαριστημένος με τον εαυτό του που γέλασε δυνατά με το εύρημά του, το οποίο φυσικά προκάλεσε συγκαταβατικό γέλιο στον συνομιλητή, ο οποίος δεν μπορούσε να καταλάβει τι δουλειά έχει η queue (ουρά αναμονής) με την γκαμήλα!
Πριν από την εκλογή του, είχε την ψευδαίσθηση ότι θα αλλάξει την Ευρώπη, ότι θα καταργήσει το Μνημόνιο με ένα Νόμο και ένα άρθρο, αλλά και ότι αυτός θα παίζει τα νταούλια και θα χορεύουν οι αγορές. Προσωπικά δεν πιστεύω ότι έλεγε ψέματα. Απλά ήταν εκδηλώσεις του ΦDK λόγω ακριβώς της ολοκληρωτικής άγνοιάς του για το πώς λειτουργεί η Ευρώπη και οι αγορές.
Αλλη μια εκδήλωση του ΦDK αφορά το πιστοποιητικό εμβολιασμού που πρότεινε ο Μητσοτάκης και υιοθέτησε η Ε.Ε. Ο «λεγάμενος» με τη σιγουριά του αδαούς είχε αποφανθεί: «[…] και το μόνο που του μένει είναι ένα ακόμη πιστοποιητικό επιπολαιότητας και πολιτικής ανικανότητας». Αλήθεια ποιος είναι ο επιπόλαιος και ανίκανος;
Εκεί όμως που έσπασε τα κοντέρ του ΦDK ήταν στην επίσκεψή του στην Ακρόπολη. Μίλησε για γλυπτά στον Σταθμό Βενιζέλου, που δεν υπάρχουν και δεν γνώριζε τι συνέβη στον Σταθμό της Αγίας Σοφίας (μάλλον την μπέρδεψε με την Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης), από όπου μετακινήθηκαν και ξανατοποθετήθηκαν τα αρχαία. Και όμως μιλούσε σαν αυθεντία στην αρχαιολογία!
Τώρα ξέρετε. Οσο λιγότερη η γνώση, τόσο μεγαλύτερη η αυτοπεποίθηση στην παπαρολογία. Απορώ πώς δεν μας έχουν ανακαλύψει οι Dunning και Kruger για να έλθουν στη χώρα μας προκειμένου να διευρύνουν τις μελέτες τους. Οι περισσότεροι πολιτικοί του Σύριζα αποτελούν εξαιρετικό δείγμα του ΦDK (π.χ. κόπι πάστε / copy paste και τσέο / CEO κ.τ.λ.).
Θεέ μου από πού γλιτώσαμε. Γλίτωσέ μας και από την ενδεχόμενη δευτέρα παρουσία τους!
* Ο κ. Ανδρέας Δρυμιώτης είναι σύμβουλος επιχειρήσεων.
“Καθημερινή”
