Του Παντελή Σαββίδη
Ο συμπαθής Φράνσις Φουκουγιάμα, του οποίου το βιβλίο Identity (Ταυτότητα), θα κυκλοφορήσει τον Ιούνιο από τις εκδόσεις «Ροπή» αναγκάστηκε να κάνει αυτοκριτική για τις απόψεις που είχε διατυπώσει περί του τέλους της ιστορίας. Μας διευκρίνισε πως εννοούσε ότι ο φιλελευθερισμός θα ήταν το σύστημα που θα επικρατούσε. Περιμένουμε να δούμε, τώρα, μετά την εμπειρία του κορονοϊού, τι θα μας πει ο κ. Φουκουγιάμα και άλλοι υποστηρικτές του οικονομικού φιλελευθερισμού. Διότι ο νεοφιλελευθερισμός, ευτυχώς, καταρρέει.
Ήδη, φιλελεύθερα sites, όπως το Project Syndicate ανακαλύπτουν τη γοητεία της κρατικής προστασίας.
Δεν χρειάζεται να επιχειρηματολογήσει κανείς για την αποτυχία του νεοφιλελεύθερου συστήματος τον καιρό της πανδημίας. Το ερώτημα είναι τι κάνουμε;
Κατ αρχάς, για να δικαιολογήσουμε τον τίτλο, η ιστορία, ως συνέχεια, δεν έχει τέλος. Ως κβαντική προσέγγιση, όμως, (συνεχείς περίοδοι που διακόπτονται απότομα), έχει και αρχή και τέλος.
Όταν μίλησε για το τέλος της ιστορίας ο Φουκουγιάμα, με αυτήν την ερμηνεία της ιστορίας, είχε δίκαιο. Ο Ρηγκανοθατσερισμός αμφισβήτησε την κρατική παρέμβαση (για τις σοσιαλιστικές κοινωνίες ήταν πλήρης η αποτυχία) και στην κεϋνσιανή μορφή της.
Πράγματι, είχαν αναπτυχθεί επικίνδυνες και καταστρεπτικές παθογένειες. Ένα κομματικό κράτος το οποίο έπνιγε κάθε δημιουργική δραστηριότητα.
Αλλά, τώρα, ήρθε το τέλος και του ρηγκανοθατσερισμού. Το τέλος του νεοφιλελευθερισμού. Το αποκάλυψε η πανδημία που βιώνουμε στις ακραίες διαστάσεις. Αλλά και η πανδημία να μην εμφανιζόταν, το σύστημα είχε αρχίσει να καταρρέει.
Ένα από τα πλέον γνωστά, διεθνούς εμβέλειας, site είναι το Project Syndicate, το οποίο, μάλιστα, φέρεται να χρηματοδοτείται από τον περίφημο Soros. (με επιφύλαξη αυτό).
Διαβάστε ένα απόσπασμα ενός ενδιαφέροντος άρθρου του:
«Δυστυχώς, τα τελευταία 50 χρόνια, το κυρίαρχο πολιτικό μήνυμα σε πολλές χώρες ήταν ότι οι κυβερνήσεις δεν μπορούν – και επομένως δεν πρέπει – να κυβερνούν πραγματικά. Οι πολιτικοί, οι επιχειρηματικοί ηγέτες και οι ειδικοί έχουν βασιστεί εδώ και πολύ καιρό σε ένα διοικητικό δόγμα που εστιάζει με εμμονή στα στατικά μέτρα αποτελεσματικότητας για να δικαιολογήσουν περικοπές δαπανών, ιδιωτικοποιήσεις και outsourcing.
…Δείτε δύο βασικές ευθύνες της κυβέρνησης κατά τη διάρκεια της κρίσης Covid-19: Τη δημόσια υγεία και τον ψηφιακό χώρο. Μόνο το 2018, η βρετανική κυβέρνηση ανέθεσε σε τρίτους, συμβόλαια υγείας ύψους 9,2 δισ. λιρών (11,2 δισ. δολάρια), θέτοντας το 84% των κρεβατιών σε κέντρα φροντίδας στα χέρια ιδιωτικών φορέων. Κάνοντας τα πράγματα χειρότερα, από το 2015, το Εθνικό Σύστημα Υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου υπέστη περικοπές προϋπολογισμού ύψους 1 δισ. βρετανικών λιρών».
Αλλά, όπως επισημάνθηκε και παραπάνω, και η πανδημία να μην εμφανιζόταν το πρόβλημα με τον απόλυτο νεοφιλελευθερισμό είχε γίνει ενοχλητικό και απειλούσε το καπιταλιστικό σύστημα.
Ένα παράδειγμα είναι το σύστημα υγείας. Στα κρατικά νοσοκομεία χρειάζονται μήνες ή και χρόνια για να πάρεις σειρά. Και στον ιδιωτικό τομέα χιλιάδες ευρώ για να κάνεις μια εγχείρηση. Που σημαίνει πως αν δεν έχεις χρήματα, και οι περισσότεροι δεν έχουν, απλώς πεθαίνεις πριν την ώρα σου.
Μπορεί να μας εξηγήσει κανείς για ποιο λόγο να υποστηριχθεί ένα τέτοιο σύστημα;
Βεβαίως, ούτε και τα κόμματα που ευαγγελίζονται τον παλιό, γνωστό σοσιαλισμό ή κομμουνισμό είναι λύση. Εκεί πεθαίνεις από καταπίεση, άγχος και κατάθλιψη. Εκτός των άλλων.
Η λύση είναι ένα σύστημα στο οποίο η ελευθερία και η δικαιοσύνη θα είναι τα πρώτιστα αγαθά και στο οποίο θα βρεθεί η χρυσή τομή μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού. Ώστε να ωφελούνται όλοι.
Οι φιλελεύθεροι από την εποχή του Λεβιάθαν του Hobbs, που ήταν το πρωταρχικό κοινωνικό τους συμβόλαιο ήταν πάντα κρατιστές. Απλά έθεταν εαυτούς στη θέση του Λεβιάθαν.
Είναι μεγάλη παρανόηση η αντιδιαστολή φιλελευθερισμού-κρατισμού. Ο φιλελευθερισμός έχει πιο πολύ σχέση με την ιδεολογία που θα έπρεπε να έχουν οι υπήκοοι του κράτους-Λεβιάθαν, όχι οι ελίτ κυβερνώντες. Οι τελευταίοι είναι πιο κρατιστές και από τον Στάλιν, άλλωστε επιδοτούνταν και επιδοτούνται από το κράτος, όλοι τους. Οι υπήκοοι είναι αυτοί που δεν πρέπει να επιδοτούνται, ούτε να διορίζονται, ούτε να ζούν, ούτε να εξυπηρετούνται, όπως ακριβώς γινόταν στη Σοβιετία, η απολυταρχία της οποίας είναι ταυτόσημη με εκείνη της «ελεύθερης αγοράς».
Πρώτα ένα σχόλιο για το σχόλιο1: Δεν ισχύει η σχέση των φιλελεύθερων με τον κρατισμό. Το «κράτος» του Χομπς είναι ένα χρυσωμένο χάπι «αναγκαιότητας» για να καταπιούν οι μανιακοί με την ατομική «ελευθερία». Υπήρξε πάντα «αναγκαίο ΚΑΚΟ».
Δεύτερον, ένα σχόλιο περί του τέλους του Ρηγκανοθατσερισμού ή νεοφιλελευθερισμού: Η αμφισβήτηση της κρατικής παρέμβασης δεν αφορούσε την Οικονομία (γιατί κανείς πια δεν νοιαζόταν για την «παραγωγή»), αλλά την Κοινωνία και την Πολιτική. Η χρηματοπιστωτική Αγορά δεν είχε ανάγκη την κοινωνία (όπως συνέβαινε με τα πιστωτικά «ιδρύματα» που ήταν κάποτε οι τράπεζες). Επίσης, ως αφανής εξουσία δεν είχε ανάγκη τη δημοκρατική νομιμοποίηση. Έτσι έγινε κουρελόχαρτο το Πολιτικό Σύστημα και αποδομήθηκαν το Έθνος και ο Λαός.
Υποκατάστατο της Πολιτικής έγινε ο «δικαιωματισμός» (ατομικισμός 1), του Λαού, οι ΜΚΟ της «κοινωνίας των πολιτών» (ατομικισμός 2), της Κυβέρνησης, η ιδιωτική «διακυβέρνηση» ή new public management (ατομικισμός 3).
Υποκατάστατο του Έθνους έγινε ο «πολυπολιτισμικός» Χώρος (ατομικισμός 4), υποκατάστατο του Πολιτισμού, η «κουλτούρα»-φολκλόρ (ατομικισμός 5), της Θρησκείας, το λατρευτικό έθιμο (ατομικισμός 6).
Υποκατάστατο της κρατικής εξωτερικής πολιτικής έγινε η διεθνής γεωπολιτική (ατομικισμός 7) και του κοινωνικού ελέγχου, η Βιοεξουσία (ατομικισμός 8).
Όλα αυτά (και σίγουρα ξεχνάω κάποια), στηρίχθηκαν από μη φιλελεύθερους, με τους αριστερούς να πρωτοστατούν στην αποδόμηση της Κοινωνίας, χωρίς την οποία γινόμαστε όλοι ναρκισσιστές-ατομικιστές.
Τρίτο σχόλιο περί Φουκουγιάμα:
Το τέλος της Ιστορίας και το τέλος των Ιδεολογιών είναι αληθινά αν λάβει κανείς υπόψη ότι η μόνη αντίσταση στον κυρίαρχο ατομικισμό, τον ρεαλιστικό, ερχόταν από το μέρος των ιδεαλιστών. Και το κεντρικό Νόημα του ιδεαλισμού ήταν η Ιστορία και το «πνεύμα» της. Με ξεδοντιασμένο τον «ρομαντισμό» των «ιδεολόγων», δεν υπάρχει αντίπαλος στον τρόπο σκέψης και ψυχής των πολιτισμικά κυρίαρχων ατομικιστών Βορείων. Δεν υπάρχει αντίθεση φιλελεύθερων-κρατιστών.
Το γεγονός ότι στο μυαλό μας συνηθίσαμε να ταυτίζουμε το Κράτος/Δημόσιο/Κυβέρνηση με την Εξουσία δεν συνεπάγεται ότι η Εξουσία δεν μπορεί να ασκείται από Ιδιώτες. Επίσης, λόγω της πανδημίας, δεν σημειώθηκε «κρατική παρέμβαση» αλλά Άσκηση της σκέτης Εξουσίας (όχι κυβερνητικής-κρατικής. Όπως η απόφαση για πόλεμο δεν ανήκει στην «εκτελεστική»-κρατική εξουσία).
Η «χρυσή τομή» μεταξύ δημοσίου-ιδιωτικού είναι ανέφικτη επειδή είναι αδύνατη η «σύνθεση» δύο αντίθετων ενεργειακά (ψυχικά & νοητικά) πόλων. Η Ελευθερία μπορεί να προκύψει μόνο με απελευθέρωση και από τις δύο ψευδο-ελευθερίες: την liberty των ατομιστικών δικαιωμάτων και τη freedom του Ιδιωτικού σε βάρος του Δημοσίου. Η δε Δικαιοσύνη μπορεί να υπάρχει μόνον αν γίνει ποτέ νοητό ότι αποτελεί το άλλο όνομα της ελληνικής Αρετής (δηλαδή ενός εναλλακτικού ψυχο-νοητικού τρόπου ύπαρξης που η Δύση εξακολουθεί να αγνοεί).