του Παντελή Σαββίδη
Παρακολούθησα, χθές, την εκδήλωση παρουσίασης του δίτομου έργου του Σάκη Μουμτζή: “Πως η Ελλάδα παρέμεινε στον ελεύθερο κόσμο”.
Μια ενδιαφέρουσα συγγραφική δουλειά του καλού αρθρογράφου και αναλυτή ο οποίος αφιέρωσε πολύ χρόνο στην μελέτη του Εμφυλίου. Είναι ένα πεδίο που το κατέχει καλά και η γνώση του, καθώς και οι εμπειρίες του, πολιτικές και δημοσιογραφικές, αποτελούν εγγύηση για το ότι δεν θα πάει χαμένος ο χρόνος της ανάγνωσής των δύο βιβλίων. Το βιβλίο εκδόθηκε απο τις εκδόσεις Επίκεντρο του Πέτρου Παπασαραντόπουλου.
Ενδιαφέρον παρουσίαζαν και οι εισηγήσεις των δύο ομιλητών, του Καθηγητή Ιστορίας στο ΑΠΘ Γιάννη Στεφανίδη και του δημοσιογραφου Σταύρου Τζήμα.
Παρουσίασαν τα δίτομο έργο αλλά επεξέτειναν τις αναφορές τους και σε δικές τους απόψεις.
Ενδιαφέρουσες ήταν και οι παρεμβάσεις απο το ακροατήριο το οποίο, με κάποιον τρόπο, είχε σχέση, αναγνωστική ή και άλλου ενδιαφέροντος, με την επίμαχη ιστορική περίοδο.
Έθεσα και εγώ δύο ερωτήσεις που με απασχολούν και οδηγούν σε αυτό το σχόλιο:
η μια ήταν, πως εξηγεί το πάνελ το ότι παρά την δουλική σχέση του Ζαχαριάδη με την ηγεσία του ΚΚΣΕ και την παρότρυνση του ΚΚ Σοβιετικής Ένωσης να πάρει μέρος και στις εκλογές του 1946 και να μην καταφύγει σε εμφύλιο, ο Ζαχαριάδης παρήκουσε και βγήκε στα βουνά.
Η απάντηση του πάνελ δια του καθηγητή Στεφανίδη ήταν πως το ΚΚΣΕ δεν παρότρυνε τον Ζαχαριάδη να μην αρχίσει Εμφύλιο.
Οι δικές μου αναγνώσεις με τελευταία το βιβλίο του Νίκου Μαραντζίδη «Στη σκιά του Στάλιν» λένε το αντίθετο. Ότι, δηλαδή, ο Στάλιν δεν ήθελε να αρχίσει εμφύλιο το ΚΚΕ. Ο Μαραντζίδης αναφέρει διάφορα στοιχεία αλλά εδώ θα επικαλεστώ την κοινή λογική.
Προηγουμένως, θα πρέπει να κάνουμε μια παραδοχή: ο Εμφύλιος δεν άρχισε στα χρόνια της κατοχής που αναζητούν τη έναρξή του οι νέοι ερευνητές και συγγραφείς. Άρχισε τον Μάρτιο του 1946 και έληξε τον Αύγουστο του 1949.
Με βάση αυτήν την παραδοχή που είναι και η επικρατέστερη, όταν ο Ζαχαριάδης συζήτησε το θέμα του Εμφυλίου με τη σοβιετική ηγεσία ο Στάλιν είχε δεσμευτεί στη Γιάλτα (4 Φεβρουαρίου 1945) για την επιρροή στον μεταπολεμικό κόσμο. Όπως είναι γνωστό η Ελλάδα δόθηκε στη δύση. Ο ψυχρός πόλεμος δεν είχε αρχίσει ακόμη και ο Στάλιν δεν θα αμφισβητούσε την συμφωνία. Άλλωστε, ο σοβιετικός στρατός πέρασε από τα βόρεια σύνορα της χώρας και δεν μπήκε στην Ελλάδα.
Μετά, δε, τα Δεκεμβριανά (1944) και ένας άσχετος περί τα στρατιωτικά θα αντιλαμβανόταν πως η ισορροπία δυνάμεων έγειρε προς τον Ελληνικό Στρατό. Οι Σοβιετικοί τα αντιλαμβάνονταν αυτά. Δεν θα έκαναν το λάθος του Ζαχαριάδη.
Η απάντηση του πάνελ εξαντλήθηκε στο «δεν τους παρότρυναν (οι σοβιετικοί το ΚΚΕ) να μην κάνουν εμφύλιο.
Διαφώνησα. Η δεύτερη ερώτησή μου ήταν αν και η δεξιά ήθελε τον Εμφύλιο. Μετά τα Δεκεμβριανά το μπούλινγκ που υπέστησαν οι κομμουνιστές ήταν απερίγραπτο. Τους εξώθησαν στα άκρα και έπεσαν στην παγίδα τους. Αντί να ακολουθήσουν, έστω και καθυστερημένα, μια πολιτική όπως ο Τολιάτη στο Κομμουνιστικό Κόμμα Ιταλίας, βγήκαν στα βουνά και πήραν τα όπλα.
Απάντησε ο Σάκης Μουμτζής που εν περιλήψει, θεώρησε ως δεξιά τον Γεώργιο Παπανδρέου και ανέφερε τις συνέπειες που υπέστη (πολιτικά) μετά τα Δκεμβριανά. Συμφώνησε για τις ευθύνες της δεξιάς αλλά ο Παπανδρέου δεν ήταν δεξιά. Ο Παπανδρέου συνέχιζε την βενιζελική παράδοση.
Αρκετοί αριστεροί, πρωταγωνιστές των γεγονότων, μετά τη λήξη του Εμφυλίου, εξέφρασαν την ικανοποίησή τους για την ήττα τους στον εμφύλιο. Και από την δική μου οπτική είχαν δίκαιο. Η κομμουνιστική επικράτηση θα ήταν έτσι και αλλιώς μια τραγωδία.
Στην Ελλάδα θα ήταν ακόμη χειρότερη δεδομένων των πρωταγωνιστών της που μετά βίας αντιλαμβάνονταν τι γινόταν και είχαν δεχθεί, για να μπορέσουν να συνεχίσουν την τραγωδία, τον διαμελισμό της χώρας.
Αλλά σε ό,τι συνέβη, ευθύνες υπάρχουν και στην δεξιά.
Ο εμφύλιος ήταν μια τραγωδία. Κατέστρεψε τη χώρα και βύθισε στο πένθος και την δυστυχία οικογένειες. Θα μπορούσα να σταματήσω εδώ.
Καθώς πέρασαν, από την λήξη του, 70 χρόνια και η γενιά μου δεν τον έζησε, ας κάνω μια υπέρβαση σε ένα σύντομο σχόλιο.
Αντάρτικο, κατά τη διάρκεια της κατοχής, και εμφυλίους στην ίδια περίοδο διότι οι αντάρτες καταφέρονταν και κατά των δικών τους αντίπαλων δυνάμεων, διεξήχθη σε όλες τις βαλκανικές χώρες.
Μετά την κατοχή στις χώρες αυτές επεβλήθη ο κομμουνιστικός ολοκληρωτισμός. Το μόνο κόμμα που υπήρχε ήταν το κομμουνιστικό. Οι αντίπαλοί του δεν εκμηδενίστηκαν, απλώς. Εξέλειπαν από το πολιτικό προσκήνιο.
Στην Ελλάδα, τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Το ΚΚΕ ηττήθηκε και η Ελλάδα εντάχθηκε σε αυτό που ο Μουμτζής ονομάζει Ελεύθερο Κόσμο. Στον κόσμο αυτό, παρόλο που διαμορφώνεται μια ιδεολογική ηγεμονία που οδηγεί και στην πολιτική κυριαρχία των φιλοδυτικών δυνάμεων, συνυπάρχουν και άλλα κόμματα.
Μπορεί να φανταστεί κανείς την πολιτική ζωή της Ελλάδας, μετά τον Εμφύλιο, με την παρουσία του ΚΚΕ στην πολιτική ζωή;
Χωρίς το ΚΚΕ, και τους μαχητές του σε αναγκαστική υπερωρία, η ΕΔΑ που ήταν ο κοινοβουλευτικός συνασπισμός που το εξέφραζε έφθασε στο σημείο, το 1958, να γίνει αξιωματική αντιπολίτευση. Τι θα γινόταν με την παρουσία του ΚΚΕ στις εκλογές;
Η Δεξιά δεν άντεξε την παρουσία του Παπανδρέου στον εκλογικό στίβο, τον χαρακτήριζε συνοδοιπόρο και έκανε εκλογές βίας και νοθείας για να τον κερδίσει. Φαντάζεστε τι θα γινόταν αν υπήρχε στον πολιτικό βίο και το ΚΚΕ;
(Ο Παπανδρέου, μάλιστα, ήταν αυτός που πολιτικά πρωταγωνίστησε στις προσπάθειες κατά της κομμουνιστικής επικράτησης και για την Δεξιά ήταν συνοδοιπόρος!).
Παρά, λοιπόν, την ήττα του και παρά την εξάλειψη όλων των κομμουνιστικών κομμάτων μετά τη πτώση του κομμουνισμού, το ΚΚΕ βρίσκεται, σήμερα, σε ακμή. Το μόνο κομμουνιστικό κόμμα με τέτοια επιρροή. Φαντάζεστε τι θα γινόταν τα πρώτα μετεμφυλιακά χρόνια.
Κάνει και κάτι άλλο, όπως ειπώθηκε στην χθεσινή παρουσίαση. Έχει μετατρέψει τα βουνά, με πρώτον τον Γράμμο, σε “πάρκα μνήμης”, με αγάλματα και σύμβολα που παραπέμπουν στον Εμφύλιο.
Δημοκρατία έχουμε, λειτουργεί νόμιμα, το μόνο στο οποίο μπορούμε να ελπίζουμε είναι να μην επικρατήσει με τις απόψεις που έχει σήμερα.
Ιστορικές ευθύνες, όμως, έχει και η δεξιά. Και όχι, μόνο, για τον Εμφύλιο. Η Δεξιά ήταν η κύρια αιτία του Εθνικού Διχασμού το 1916 που στέρησε τη δυνατότητα από τη χώρα να λύσει από τότε (εντασσόμενη με τις νικήτριες δυνάμεις) πολλά από τα προβλήματα που την ταλανίζουν σήμερα (Κυπριακό).
Η Δεξιά ήταν που παρέδωσε τη Μικρά Ασία στους τούρκους.
Η Δεξιά ήταν με τον Μεταξά που δίχασε τις Ένοπλες Δυνάμεις με το πραξικόπημα του Κονδύλη το 1935.
Η Δεξιά ήταν που δεν δέχθηκε τους βενιζελικούς στρατιωτικούς στις τάξεις του Εθνικού Στρατού να πολεμήσουν κατά των Γερμανών και αναγκάστηκαν να ενταχθούν στο ΕΑΜ (βενιζελικός ήταν και ο Ζέρβας με τον ΕΔΕΣ και ο Σαράφης, Αρχηγός του ΕΛΑΣ ).
Η Δεξιά ήταν που είχε την ευθύνη της στον εμφύλιο αλλά, κυρίως, αυτή που διαμόρφωσε το μετεμφυλιακό κλίμα (κατά μία άποψη συνέχιση του εμφυλίου με τις εκτελέσεις και τις εξορίες).
Αυτήν την δεξιά θέλησαν να περιορίσουν οι Αμερικανοί με την παρέμβασή τους στα ελληνικά πολιτικά πράγματα στις μετεμφυλιακές εκλογές και επέβαλαν τον Πλαστήρα ως πρωθυπουργό ενώ ανάγκασαν τον δεξιό πυρήνα να δεχθεί στις κυβερνήσεις και άλλα μικρότερα κόμματα.
Η Δεξιά είναι που με το δίδυμο Αβέρωφ Καραμανλή δέχθηκε την διχοτόμηση της Κύπρου από το 1956.
Όπως γράφει στο πολύ ενδιαφέρον ερευνητικό βιβλίο του «Το μελάνωμα της Κύπρου» ο καθηγητής Βασίλης Φούσκας, Καραμανλής-Αβέρωφ αποδέχθηκαν μυστικά τη διχοτόμηση μέσω της ΝΑΤΟποίησης της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ο Μακάριος, αρνούμενος αυτή τη πολιτική, γίνεται ο «αποδιοπομπαίος τράγος».
Είναι ο Καραμανλής που σε συνέντευξή του στη Le Monde στις 29 Νοεμβρίου 1967 λέει ότι οι σχέσεις της Ελλάδας με την Τουρκία είναι απείρως πιο σημαντικές από τις σχέσεις μεταξύ της Ελλάδας και της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Είναι ο Καραμανλής που ολιγωρεί και οι Τούρκοι με τον δεύτερο Αττίλα επιτυγχάνουν τον στόχο τους. Η καραμανλική διαχείριση του κυπριακού αποκαλύπτει ότι δεν ήταν η πολιτική ιδιοφυϊα που περιγράφουν οι αγιογράφοι του.
Και ήταν τα σπλάχνα της δεξιάς που δεν ικανοποιούνταν ούτε με αυτήν την κουτσή μετεμφυλιακή δημοκρατία και έκαναν το πραξικόπημα.
Είναι αυτή η ίδια δεξιά σήμερα που ετοιμάζεται με διάφορες ύποπτες ρυθμίσεις και μεθοδεύσεις να κάνει παραχωρήσεις στην Τουρκία.
Είναι η Δεξιά που το ενδιαφέρον της για κυριαρχία δεν αφορούσε ποτέ την χώρα και τον λαό της.
Αφορούσε την ηγεσία της και τους οπαδούς της.
Ευτυχώς που το ΚΚΕ έχασε στον Εμφύλιο. Δυστυχώς, που στην μετεμφυλιακή Ελλάδα επικράτησε η Δεξιά.
