Το κατασκευαστικό υπερθέαμα της Θράκης

Στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης κυριαρχεί μια εντυπωσιακή γεωμετρία. Χιλιάδες ατσάλινοι σωληναγωγοί είναι τοποθετημένοι στη σειρά, έτσι που ο ήλιος και το γυμνό μάτι να παίζουν παιχνίδια στο φυλασσόμενο κομμάτι της προκυμαίας, όπου μεταφέρονται τα μεταλλικά τμήματα για τη συναρμολόγηση του αγωγού φυσικού αερίου TAP (Trans Adriatic Pipeline). Φοράμε προστατευτικά παπούτσια, κράνος, γυαλιά και φωσφορούχο γιλέκο. Ενας γερανός πιάνει προσεκτικά έναν-έναν τους σωλήνες και τους τοποθετεί σε ειδικά φορτηγά, που κινούνται σαν μυρμήγκια προς το εργοτάξιο.

Αυτό είναι σήμερα το μεγαλύτερο κατασκευαστικό έργο στην Ελλάδα, το οποίο θα συνδέσει ενεργειακά τα κοιτάσματα της Κασπίας με τις αγορές της Ευρώπης. Οι αριθμοί είναι εντυπωσιακοί: Ο αγωγός θα έχει μήκος 878 χιλιόμετρα, ξεκινώντας από τα ελληνοτουρκικά σύνορα στους Κήπους. Στη συνέχεια, θα διατρέξει ολόκληρη τη βόρεια Ελλάδα, διανύοντας διαδρομή 550 χιλιομέτρων, μέχρι την Ιεροπηγή στην Καστοριά, κι έπειτα θα συνεχίσει στην Αλβανία. Το υποθαλάσσιο τμήμα θα ξεκινήσει από την αλβανική πόλη Φιέρι και θα διασχίσει την Αδριατική, για να συνδεθεί με το τοπικό δίκτυο φυσικού αερίου στη νότια Ιταλία. Περίπου 32.000 σωληναγωγοί θα χρησιμοποιηθούν για την κατασκευή του τμήματος του TAP που θα διέρχεται από την Ελλάδα. Ο καθένας ζυγίζει σχεδόν 10 τόνους, που σημαίνει ότι μόνο για το ελληνικό τμήμα πρόκειται να χρησιμοποιηθούν 323.000 τόνοι ατσάλινων σωλήνων – όσο 44 πύργοι του Αϊφελ.

Λίγη ώρα αργότερα, κι αφού έχουμε παρακολουθήσει ένα σεμινάριο κανόνων ασφάλειας, θα επισκεφτούμε το εργοτάξιο. Βρισκόμαστε έξω από τη Βιομηχανική Περιοχή της Κομοτηνής. Ξεκινώντας από τους Κήπους, τα κομμάτια του αγωγού έχουν έως εδώ συγκολληθεί. Ο TAP μοιάζει τώρα σαν ένα εύκαμπτο μαύρο καλώδιο, στηριγμένο σε βάσεις, που χάνεται στον ορίζοντα διατρέχοντας λόφους, αγροτικές καλλιέργειες και χέρσες εκτάσεις, πριν βυθιστεί στο χώμα. Μηχανικοί και εξειδικευμένα συνεργεία δουλεύουν γύρω μας σαν μελίσσι, εκτελώντας χειρουργικές κινήσεις. Οι σωλήνες στοιχίζονται, κάμπτονται και συγκολλώνται προκειμένου να σχηματιστεί ο αγωγός πριν τη διάνοιξη της τάφρου, ώστε έπειτα να τοποθετηθεί μέσα σε αυτήν και να σκεπαστεί με χώμα, για να ξεκινήσει στη συνέχεια η αποκατάσταση του εδάφους. Η Μηχανική είναι η επικράτηση του ανθρώπου έναντι του Θεού.

Οκτώ μήνες μετά την τελετή των εγκαινίων για την έναρξη των εργασιών, τον Μάιο του 2016, περίπου 17.000 ατσάλινοι σωλήνες έχουν παραδοθεί στους σταθμούς διαλογής στα λιμάνια της Καβάλας, της Θεσσαλονίκης και της Αλεξανδρούπολης. Το ίδιο διάστημα, έχουν συγκολληθεί περίπου 90 χιλιόμετρα σωληναγωγών. Εκτός από τον ίδιο τον αγωγό, θα κατασκευαστούν δύο σταθμοί συμπίεσης για να διευκολύνουν τη μεταφορά του φυσικού αερίου, ένας κοντά στους Κήπους και ένας στις αλβανικές ακτές, καθώς επίσης μόνο στο ελληνικό τμήμα περίπου 22 βαλβιδοστάσια, ώστε να είναι δυνατή η διακοπή της ροής, αν χρειαστεί. Η διαδικασία κατασκευής του ελληνικού τμήματος του αγωγού TAP υπολογίζεται να διαρκέσει περίπου τρία χρόνια.

Σήμερα, στο έργο απασχολούνται περισσότεροι από 1.500 εργαζόμενοι σε άμεσες θέσεις εργασίας και σε πολλαπλές έμμεσες. Οι δύο από τους πέντε εργολήπτες για τη μελέτη και την κατασκευή του είναι ελληνικές εταιρείες: η ΤΕΡΝΑ Α.Ε. σε κοινοπραξία με τη Renco S.p.A. και η J&P AVAX σε κοινοπραξία με την Bonatti S.p.A. Επιπλέον, η γαλλική Spiecapag, εργολάβος του TAP για την κατασκευή του τμήματος του αγωγού μεταξύ των Κήπων και της Καβάλας, μήκους 185 χλμ., έχει επιλέξει την ελληνική εταιρεία Ακτωρ ως υπεργολάβο της. Επίσης, ο TAP έχει συνάψει σύμβαση με τη Σωληνουργεία Κορίνθου για την προμήθεια των σωληναγωγών.

Η Ελλάδα ως ενεργειακός κόμβος

Μιλώντας στο «Κ» ο country manager του TAP Greece, Rikard Scoufias, επισημαίνει τη σημασία του αγωγού για την ενεργειακή διαφοροποίηση και την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρωπαϊκής Ενωσης. «Η σημασία του αγωγού για την Ευρώπη έγκειται αρχικά στο γεγονός ότι αποτελεί το ευρωπαϊκό σκέλος του Νότιου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου, επένδυση 45 δισ. δολαρίων για τη διάνοιξη μιας νέας ενεργειακής διαδρομής μήκους 3.500 χλμ. που θα διασχίζει δύο ηπείρους και έξι χώρες, μεταφέροντας νέο φυσικό αέριο της Κασπίας προς την Ευρώπη», σημειώνει ο κ. Scoufias. «Επιπλέον, υλοποιείται από μια κοινοπραξία εταιρειών-προμηθευτών (BP, SOCAR, Snam, Fluxys, Enagás and Axpo) με εκτεταμένη εμπειρία και τεχνογνωσία.

H μετοχική σύνθεση του TAP συνενώνει παραγωγούς, μεταφορείς και αγοραστές φυσικού αερίου. Τέλος, συνδέεται και με άλλους αγωγούς φυσικού αερίου (τον αγωγό της Ανατολίας TANAP και τον ιταλικό αγωγό SRG), ενώ επιπλέον μπορεί να συνδεθεί με άλλα μελλοντικά ενεργειακά έργα, όπως είναι ο Διασυνδετήριος Αγωγός Ελλάδας-Βουλγαρίας (IGB) και ο Αγωγός Ιονίου-Αδριατικής, ενισχύοντας έτσι τη διασυνδεσιμότητα στη νοτιοανατολική Ευρώπη».

Αρχικά, ο TAP θα μεταφέρει 10 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ανά έτος, ενώ η συνολική χωρητικότητα μπορεί να διπλασιαστεί. Οι πρώτες ποσότητες φυσικού αερίου από την Κασπία αναμένεται να παραδοθούν στην Ευρώπη μέσω του αγωγού TAP κοντά στις αρχές του 2020, περίπου έναν χρόνο μετά τις πρώτες παραδόσεις αερίου από το κοίτασμα Shah Deniz II στη Γεωργία και στην Τουρκία, οι οποίες έχουν προγραμματιστεί για τα τέλη του 2018.

«Ως ξένη άμεση επένδυση αξίας περίπου 2 δισ. ευρώ, η μεγαλύτερη του είδους της που έχει υλοποιηθεί στη χώρα, ο TAP ωφελεί σημαντικά το οικονομικό, κοινωνικό και γεωπολιτικό περιβάλλον», σημειώνει ο κ. Scoufias. Και εξηγεί: «Η κατασκευή και η σύνδεσή του με υφιστάμενα ή μελλοντικά ενεργειακά έργα θα καταστήσει την Ελλάδα βασικό κόμβο στον ενεργειακό χάρτη της νοτιοανατολικής Ευρώπης».

Αποζημιώσεις και περιβαλλοντικές επιπτώσεις

Το προηγούμενο διάστημα υπήρξαν αντιδράσεις τοπικών κινήσεων πολιτών για την κατασκευή του ΤΑP –πέρα από το ζήτημα των αποζημιώσεων–, οι οποίες επικεντρώνονται στο επιχείρημα ότι δεν έγινε επαρκής διαβούλευση για τη χάραξη του αγωγού (για παράδειγμα, επρόκειτο να περάσει αρχικά σε μικρή απόσταση από τον αρχαιολογικό χώρο των Φιλίππων στην Καβάλα). Διατυπώνονται επίσης ενστάσεις ότι ο αγωγός θα δεσμεύσει υψηλής παραγωγικότητας αγροτική γη 200 μέτρα εκατέρωθεν της διαδρομής του, καθώς και ότι υπάρχει κίνδυνος σημαντικών επιπτώσεων στην παραγωγή, στην ασφάλεια και στο περιβάλλον.

Θέσαμε τις ενστάσεις στον Rikard Scoufias. «Θεωρώ ότι είναι λογικό ένα τόσο μεγάλο έργο όσο αυτό να εγείρει φυσικά ερωτήματα και πιθανές ανησυχίες εκ μέρους των επηρεαζόμενων κοινοτήτων αναφορικά με τις άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις στις ζωές τους. Αυτός είναι και ο λόγος που έχουμε κάνει μέχρι σήμερα περισσότερες από 800 συναντήσεις με τους δήμους και τα χωριά από τα οποία θα διέλθει ο αγωγός. Επίσης, έχουμε πραγματοποιήσει περισσότερες από 45.000 προσωπικές συναντήσεις με τους επηρεαζόμενους ιδιοκτήτες και χρήστες γης, παρέχοντας αναλυτική ενημέρωση για τα δικαιώματα γης, τις αξίες αποζημίωσης και τις επιπτώσεις στη γη». Ειδικά για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις του έργου o country manager του TAP Greece βεβαιώνει ότι η κατασκευή του αγωγού υλοποιείται σύμφωνα με αυστηρά εθνικά, ευρωπαϊκά και διεθνή πρότυπα

Αναφορικά, τέλος, με τη χάραξη του TAP πρέπει να σημειωθεί ότι έγιναν σχεδόν 130 αλλαγές σε σχέση με το αρχικό σχέδιο που είχε υποβληθεί, σε συνεργασία με τις τοπικές κοινότητες και τους ιδιοκτήτες γης.
Ο ΤΑP σε αριθμούς

• 878 χλμ. συνολικό μήκος
• 550 χλμ. σε ελληνικό έδαφος
• 32.000 σωληναγωγοί στο ελληνικό τμήμα,
• βάρους 323.000 τόνων – όσο 44 πύργοι του Αϊφελ
• 2 σταθμοί συμπίεσης
• 22 βαλβιδοστάσια
• 1.500 θέσεις εργασίας
• 5 εταιρείες-εργολήπτες
• 2 δισ. ευρώ επένδυση
• 2020 η ολοκλήρωση του έργου
• 10 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου/έτος (με προοπτική διπλασιασμού)