Αλέξης Λεκάκης Κερκυραίος*
Στις 13 Απριλίου, το Ιράν εξαπέλυσε μια πρωτοφανή μαζική επίθεση με πυραύλους και μη επανδρωμένα αεροσκάφη εναντίον του εβραϊκού κράτους, απαντώντας τοιουτοτρόπως αυτοπροσώπως στο φερόμενο ισραηλινό αεροπορικό πλήγμα στο ιρανικό προξενείο στη Δαμασκό, το οποίο σκότωσε τον επιφανή ταξίαρχο Μοχαμάντ Ρεζά Ζαχεντί, δηλαδή τον επιχειρησιακό υπεύθυνο της Δύναμης Γοντς των Φρουρών της Επανάστασης για το χαρτοφυλάκιο της Συρίας και του Λιβάνου, τον αναπληρωτή του καθώς κι άλλους 5 αξιωματικούς του ίδιου στρατιωτικού σώματος.
Σημειώνεται ότι η ανωτέρω τολμηρή ιρανική επιχείρηση ονόματι «Αληθινή Υπόσχεση» αποτελεί μια αχαρτογράφητη εξέλιξη στο υποσύστημα της Μέσης Ανατολής, της οποίας τα πλήρη συμπαρομαρτούντα είναι ακόμη άδηλα, καθότι συνιστά την πρώτη απευθείας επίθεση του Ιράν από το έδαφός του προς την επικράτεια του Ισραήλ. Εν ολίγοις, ανέτρεψε θεαματικά τους καθιερωμένους κανόνες εμπλοκής του πολυετούς σκιώδους πολέμου μεταξύ της Τεχεράνης και του Τελ Αβίβ, ανεβάζοντας ραγδαία τη σκάλα κλιμάκωσης. Μάλιστα, στο κορυφαίο θεσμικό επίπεδο της Τεχεράνης τονίζεται ότι η ανταποδοτική επίθεση επέφερε μια αναδιάταξη της ισορροπίας ισχύος στη Μέσης Ανατολή υπέρ της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν κι ότι «η περιφερειακή κατάσταση έχει αλλάξει» πλέον.
Όπως είχε αναφέρει ο γράφων σε πρόσφατο άρθρο του, η Τεχεράνη ήταν αναγκασμένη να απαντήσει στο Τελ Αβίβ, προκειμένου να επαναφέρει την αξιοπιστία της αποτροπής της, η οποία το τελευταίο τετράμηνο (αρχές Δεκεμβρίου – αρχές Απριλίου) είχε διαβρωθεί σημαντικά, αφού το Ιράν είχε σε αυτό το χρονικό διάστημα υποστεί συνολικά 18 απώλειες στελεχών των Φρουρών στη Συρία από φερόμενες ισραηλινές επιθέσεις.
Τούτων δοθέντων, την επαύριον της επίθεσης στο ιρανικό προξενείο στη Δαμασκό, η Τεχεράνη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο κόμπος έφτασε πια στο χτένι. Η περαιτέρω ιρανική αδράνεια θα εκλαμβανόταν ως αδυναμία και θα προσκαλούσε αναπόφευκτα περαιτέρω επιθέσεις του Ισραήλ εναντίον των Ιρανών στρατιωτικών συμβούλων στη Συρία, με αποτέλεσμα να απειληθεί το κρίσιμης σημασίας ιρανικό αποτύπωμα στην εν λόγω αραβική χώρα, η οποία αποτελεί στην ιρανική στρατηγική σκέψη τον «χρυσό κρίκο της αλυσίδας [του άξονα] της αντίστασης εναντίον του Ισραήλ».
Πέραν τούτου, το Ιράν ήταν υποχρεωμένο να αντιδράσει, για να διαφυλάξει το γόητρό του και την εθνική τιμή του, τόσο απέναντι στους αντιπάλους του όσο κι απέναντι στους πολίτες του και τους συμμάχους του στον Άξονα της Αντίστασης, διότι σε διαφορετική περίπτωση θα διερχόταν από επικίνδυνες ατραπούς. Ταυτόχρονα, όμως, ήθελε να αποφύγει την εμπλοκή σε έναν ανοικτό πόλεμο με το Ισραήλ και κατ’ επέκταση με τις ΗΠΑ.
Εν ολίγοις, η Τεχεράνη έπρεπε να βρει μια λεπτή, κι ως εκ τούτου ιδιαιτέρως δύσκολη, ισορροπία στην απάντησή της. Τουτέστιν, αφενός, έπρεπε να περάσει ένα δυνατό μήνυμα αποτροπής κι, αφετέρου, ήθελε να αφήσει μια διέξοδο αποκλιμάκωσης. Η επιμελώς σχεδιασμένη ιρανική επίθεση κινήθηκε εντός αυτού του πλαισίου. Ήταν μια επίδειξη δύναμης που προβλήθηκε διεθνώς, αλλά ταυτόχρονα δεν στόχευσε κατοικημένες περιοχές και δεν προκάλεσε θύματα.
Πώς εκτελέσθηκε η επίθεση;
Αν κι ήταν προσεκτικά υπολογισμένη και σκοπίμως λελογισμένη, η επιχείρηση «Αληθινή Υπόσχεση» υπήρξε συνάμα πολυεπίπεδη και συντονισμένη. Η υβριδική επίθεση, όπως την αποκαλούν στο Ιράν, εκτυλίχθηκε βαθμηδόν σε διαφορετικά στάδια. Συγκεκριμένα, φαίνεται να ξεκίνησε ουσιαστικά το απόγευμα της 13ης Απριλίου με δύο κυβερνοεπιθέσεις, με τη, μεν, πρώτη να υποστηρίζεται ότι έπληξε τα ισραηλινά συστήματα ραντάρ και τη, δε, δεύτερη να φέρεται να προκάλεσε διακοπές στην ηλεκτροδότηση διάφορων συνοικιών του Τελ Αβίβ. Ακολούθως, πραγματοποιήθηκαν τουλάχιστον 4 κύματα επιθέσεων με σμήνη μη επανδρωμένων αεροσκαφών από την Αεροδιαστημική Δύναμη των Φρουρών.
Το πρακτορείο ειδήσεων Tasnim, που σχετίζεται με τους Φρουρούς της Επανάστασης, αναφέρει ότι «το κύμα των ιρανικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών ήταν πράγματι μέρος μιας επιχείρησης αντιπερισπασμού, προκειμένου να τραβηχτεί η προσοχή της αεράμυνας του σιωνιστικού καθεστώτος και του συνασπισμού που το βοήθησε». Στη συνέχεια και σε πλήρη συντονισμό με το Ιράν, οι φίλιες παραστρατιωτικές ομάδες του Άξονα της Αντίστασης στον Λίβανο, τη Συρία, το Ιράκ και την Υεμένη έβαλαν κατά του Ισραήλ με μη επανδρωμένα αεροσκάφη, πυραύλους και ρουκέτες, με σκοπό να προκληθεί «διασπορά των ισραηλινών αμυντικών συστημάτων». Στην τελευταία φάση της επιχείρησης, εκτοξεύθηκαν αρχικά πύραυλοι πλεύσης κι αργότερα βαλλιστικοί πύραυλοι από διαφορετικές τοποθεσίες του Ιράν.
Οφείλεται να επισημανθεί ότι ήταν η πρώτη φορά που όλα τα μέλη του Άξονα της Αντίστασης συντονίστηκαν και κινητοποιήθηκαν ταυτόχρονα σε μια επιχείρηση. Πρόκειται, αναμφίλεκτα, για μια ιδιαιτέρως σημαντική εξέλιξη. Στην πραγματικότητα, η επίθεση «Αληθινή Υπόσχεση» σηματοδότησε την ωρίμανση-εκπλήρωση του οράματος του Γασέμ Σολεϊμανί για την εδραίωση μιας συνεκτικής «ενότητας των μετώπων» κατά του Ισραήλ, για την πραγμάτωση του οποίου κατέβαλε μεγάλες, άοκνες και πολυετείς προσπάθειες. Σύμφωνα με τη στρατηγική της «ενότητας των μετώπων», όταν δέχεται επίθεση ένας κρίκος του Άξονα της Αντίστασης από το Ισραήλ, τα υπόλοιπα μέλη πρέπει να συνδράμουν με πλήρως συνεννοημένο κι ενορχηστρωμένο τρόπο, ενεργοποιώντας τις αρένες κρούσης περιμετρικά του αντιπάλου.
Τα οπλικά συστήματα της ιρανικής επιχείρησης
Σύμφωνα με το κρατικό πρακτορείο ειδήσεων της Ισλαμικής Δημοκρατίας (IRNA), το Ιράν χρησιμοποίησε τα τύπου «καμικάζι» μη επανδρωμένα αεροσκάφη Shahed 131 και Shahed 136. Πρόκειται για αεροχήματα που έχουν χαμηλή ταχύτητα και χαμηλό κόστος παραγωγής. Άλλωστε, η ίδια η αγγλόγλωσση εφημερίδα Tehran Times, που συνδέεται με την ιρανική κυβέρνηση, ομολόγησε ότι «Shahed-136 δεν θεωρούνται … κορυφαία στο τεράστιο και ποικίλο οπλοστάσιο μη επανδρωμένων αεροσκαφών της Τεχεράνης». Ως εκ τούτου, το Ιράν υποστηρίζει ότι επέλεξε να χρησιμοποιήσει φθηνά κι αναλώσιμα drones ως δολώματα, για να προκληθεί κορεσμός στην αεράμυνα του Ισραήλ. Επίσης, υποστηρίζεται ότι η μαζική εκτόξευση μη επανδρωμένων αεροσκαφών αποσκοπούσε να κρατήσει απασχολημένα τα αεροσκάφη του Ισραήλ, ούτως ώστε να μην προλάβουν να πλήξουν τους εκτοξευτήρες πυραύλων στο Ιράν. Τα ιρανικά επίσημα κι ημιεπίσημα ΜΜΕ αναφέρουν ότι το Ιράν εξαπέλυσε 400-500 μη επανδρωμένα αεροσκάφη. Στον ιστότοπο του Στρατηγικού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων, μια επίσημη δεξαμενή σκέψεως που συμβουλεύει τον Ιρανό ηγέτη, δίδεται μια εκτίμηση για 150. Αντίθετα, ο εκπρόσωπος των ισραηλινών ένοπλων δυνάμεων κάνει λόγο για 170.
Όσον αφορά τους πυραύλους που εκτοξεύθηκαν, η εφημερίδα Tehran Times υποστηρίζει ότι ήταν μόλις 2ης και 3ης γενιάς. Σπεύδει να σημειώσει, δε, ότι το Ιράν διαθέτει πυραύλους μέχρι και 5ης γενιάς. Άλλωστε, ο Αμίρ Αλί Χατζιζαντέ, ο διοικητής της Αεροδιαστημικής Δύναμης των Φρουρών κι άρα ο κύριος συντονιστής της ιρανικής επίθεσης, παραδέχθηκε ότι «αντιμετωπίσαμε τον σιωνιστικό εχθρό με παλιά όπλα κι ελάχιστη ισχύ». Ακολούθως, αποκάλυψε ότι «δεν χρησιμοποιήσαμε τους πυραύλους Khorramshahr, Sejil, Shahid Haj Qasim, Kheibar Shekan [2] και τους υπερ-υπερηχητικούς πυραύλους [Fatah] 2». Συνεπώς, στο Ιράν επισημαίνεται ότι δεν χρησιμοποιήθηκαν οι πιο σύγχρονοι πύραυλοι της χώρας.
Το κρατικό IRNA αναφέρει ότι στην επιχείρηση «Αληθινή Υπόσχεση» έγινε χρήση δύο τύπων βαλλιστικών πυραύλων μεσαίου βεληνεκούς, του 3ης γενιάς με στερεό καύσιμο Kheibar Shekan και του με υγρό καύσιμο Emad, που μπορεί να φέρει μια εκρηκτική κεφαλή βάρους 750 κιλών. To ιρανικό πρακτορείο ειδήσεων, διευκρινίζει, επίσης, ότι οι πύραυλοι πλεύσης που χρησιμοποιήθηκαν ήταν μοντέλου Paveh, ο οποίος είναι 1ης γενιάς κι έχει βεληνεκές 1.650 χιλιόμετρα και ταχύτητα 600-900 km/h.
Το Ιράν δεν έχει προσώρας ανακοινώσει επισήμως πόσους συνολικά πυραύλους χρησιμοποίησε στην επιχείρηση. Όμως, ένα άρθρο του ιρανικού Στρατηγικού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων αναφέρει ότι εκτοξεύθηκαν 30 πύραυλοι πλεύσης και 110 βαλλιστικοί πύραυλοι. Η σχετική πληροφόρηση του ισραηλινού στρατού είναι σχεδόν πανομοιότυπη, καθότι ανακοίνωσε ότι το Ιράν εξαπέλυσε περίπου 30 πυραύλους πλεύσης και 120 βαλλιστικούς πυραύλους.
Οι στόχοι της ιρανικής επίθεσης
Ο αρχηγός του γενικού επιτελείου των ιρανικών ένοπλων δυνάμεων, ο διοπτροφόρος υποστράτηγος Μοχαμάντ Μπαγερί, ανακοίνωσε ότι η χώρα του έπληξε δύο ισραηλινές στρατιωτικές εγκαταστάσεις που είχαν ανάμειξη στην επίθεση στο ιρανικό προξενείο της Δαμασκού. Ειδικότερα, ανέφερε ότι κτυπήθηκαν «το μεγάλο κέντρο πληροφοριών στο όρος Ερμών, στα σύνορα μεταξύ Συρίας και κατεχόμενης Παλαιστίνης, το οποίο είχε παράσχει στους σιωνιστές πληροφορίες για το έγκλημά τους, καθώς κι η αεροπορική βάση Νεβατίμ, όπου βρίσκονται τα αεροσκάφη F-35, κι από όπου είχαν απογειωθεί για να επιτεθούν στο προξενείο μας στη Δαμασκό … και τα δύο αυτά κέντρα καταστράφηκαν σημαντικά κι έχουν καταστεί ανενεργά». Τα ιρανικά μέσα ανέφεραν ότι βαλλιστικοί πύραυλοι έπληξαν και την αεροπορική βάση Ραμόν στην έρημο Νέγκεβ.
Υπάρχουν αντικρουόμενες πληροφορίες για το πόσοι πύραυλοι πέρασαν την ισραηλινή και συμμαχική αεράμυνα. Είναι αναμενόμενο, εξάλλου, ότι «στην ομίχλη του πολέμου η αλήθεια είναι το πρώτο θύμα». Ειδικότερα, ιρανικά πρακτορεία ειδήσεων μετέδωσαν ότι 15 πύραυλοι κτύπησαν τη βάση Νεβατίμ και 7 τη βάση Ραμόν. Το Ισραήλ επισημαίνει ότι 4 πύραυλοι έπληξαν μόνο το στρατιωτικό αεροδρόμιο Νεβατίμ, προκαλώντας μικρές ζημιές. Τέλος, ένας ανώτερος αξιωματούχος των ΗΠΑ ανέφερε στο ABC ότι συνολικά 9 ιρανικοί πύραυλοι βρήκαν στόχο, εκ των οποίων 5 έπεσαν στην αεροπορική βάση Νεβατίμ και 4 σε εκείνη της Νέγκεβ (Ραμόν). Μάλιστα, τονίζει ότι στην πρώτη προκλήθηκε «ζημιά σε ένα μεταγωγικό αεροσκάφος C-130, σε έναν αχρησιμοποίητο διάδρομο προσγείωσης και σε άδειες εγκαταστάσεις αποθήκευσης».
Ενδιαφέρον παρουσιάζει ένα δημοσίευμα του Press TV, του επίσημου αγγλόφωνου ειδησεογραφικού δικτύου του Ιράν, το οποίο αναφέρει ότι «όλοι οι υπερ-υπερηχητικοί πύραυλοι που χρησιμοποιήθηκαν στα τιμωρητικά πλήγματα του Ιράν κατά του Ισραήλ έχουν πλήξει τους στόχους τους, αφού απέφυγαν τα συστήματα αεράμυνας του καθεστώτος». Ωστόσο, αυτή η πληροφορία διαψεύσθηκε από τον Μοχαμάντ Μαραντί, έναν καθηγητή του Πανεπιστημίου της Τεχεράνης που λειτουργεί ως άτυπος εκπρόσωπος τύπου του Ιράν στα διεθνή ειδησεογραφικά τηλεοπτικά δίκτυα και βρίσκεται πολύ κοντά στο περιβάλλον του Αλί Χαμενεΐ.
Εν πάση περιπτώσει, το γεγονός και μόνο ότι ένας αριθμός ιρανικών πυραύλων κατόρθωσε να κτυπήσει στόχους στο ισραηλινό έδαφος, διαπερνώντας τη συνδυασμένη αεράμυνα τουλάχιστον 5 κρατών (Ισραήλ, ΗΠΑ, Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο κι η Ιορδανία), είναι σημαντικό γεγονός σημειολογικά και πρακτικά, που δεν θα πρέπει να υποτιμηθεί. Ακόμη περισσότερο, από τη στιγμή που το Ιράν ισχυρίζεται ότι ενημέρωσε 72 ώρες νωρίτερα τις χώρες της περιοχής για το επικείμενο της επίθεσης, κάτι που φαίνεται να έδωσε στο Ισραήλ και τους συμμάχους του αρκετό χρόνο για να προετοιμαστούν. Άλλωστε, σύμφωνα με ένα δημοσίευμα στον ιστότοπο της εφημερίδας The Wall Street Journal, η έκταση της ιρανικής επίθεσης προκάλεσε κατ’ ουσίαν σοκ και δέος στον Τζο Μπάιντεν και το επιτελείο εθνικής ασφαλείας του.
Η εξάντληση της ιρανικής στρατηγικής υπομονής απέναντι στο Ισραήλ
Τα τελευταία περίπου 20 χρόνια το Ιράν έχει χάσει δεκάδες στελέχη των Φρουρών της Επανάστασης καθώς κι 6 πυρηνικούς φυσικούς από φημολογούμενες, αν όχι φερόμενες, ισραηλινές επιχειρήσεις. Επίσης, κατά το ίδιο χρονικό διάστημα, έχουν πραγματοποιηθεί αρκετές δολιοφθορές κατά των πυρηνικών και στρατιωτικών του εγκαταστάσεων, οι οποίες έχουν αποδοθεί στο Ισραήλ.
Παρ’ όλ’ αυτά, η Τεχεράνη πρόκρινε μέχρι πρότινος μια στρατηγική υπομονής έναντι του Τελ Αβίβ. Τουτέστιν, επιδεικνύοντας αυτοσυγκράτηση, απέφευγε να απαντάει απευθείας κι αυτοπροσώπως στο ισραηλινό έδαφος, ούτως ώστε να μην εμπλακεί σε πόλεμο. Απεναντίας, το Ιράν εστίαζε τις προσπάθειές του στην ασύμμετρη αποτροπή και σε μια μακρόπνοη στρατηγική εξουθένωσης του Ισραήλ. Με άλλα λόγια, προωθούσε άοκνα την οικοδόμηση κι ενίσχυση μετώπων πίεσης κατά του Ισραήλ στον νότιο Λίβανο, τη Γάζα, τη Δυτική Όχθη και τα Υψίπεδα του Γκολάν, για να δημιουργήσει μια προωθημένη άμυνα/περιμετρική αποτροπή εναντίον του μεγάλου αντιπάλου του, για να προκαλέσει σταδιακά την κατατριβή του και για να το κρατά εν γένει απασχολημένο.
Τούτη η ιρανική επιλογή υπαγορεύθηκε τόσο εξ ανάγκης λόγω επίγνωσης της σχετικής υστέρησης σε συμβατικό στρατιωτικό επίπεδο όσο κι από μια γνήσια πεποίθηση ότι μια στρατηγική φθοράς απλωμένη στον χρόνο φέρνει αποτελέσματα, όπως κατέδειξαν οι αποτυχίες των ΗΠΑ στο Ιράκ κι Αφγανιστάν, οι οποίες έφεραν μια ξεκάθαρη ιρανική σφραγίδα.
Ωστόσο, οι μαζεμένες απώλειες Φρουρών της Επανάστασης στη Συρία το τελευταίο τετράμηνο, με αποκορύφωμα την ισοπέδωση του ιρανικού προξενείου στη Δαμασκό και τον θάνατο 7 στελεχών της Δύναμης Γοντς, έδειξε τα όρια της στρατηγικής υπομονής του Ιράν, ωθώντας την ιρανική ηγεσία να αναθεωρήσει τους κανόνες εμπλοκής της.
Κατέστη πια φανερό στα μάτια των ιθυνόντων του Ιράν ότι η στρατηγική υπομονής δεν επαρκούσε, για να προστατευθούν τα συμφέροντα και τα στελέχη της χώρας στην περιοχή, καθώς το Ισραήλ εκμεταλλευόταν συστηματικά αυτήν την αυτοσυγκράτηση.
Αφίσα που φέρει το μήνυμα: «Η επόμενη σφαλιάρα θα είναι πιο σκληρή». Τοιχοκολλήθηκε στην πλατεία «Παλαιστίνη», στην Τεχεράνη, την επόμενη ημέρα της ιρανικής επιχείρησης στο Ισραήλ.
Ως εκ τούτου, η επίθεση της 13ης Απριλίου σηματοδότησε μια θεαματική αλλαγή στο αμυντικό δόγμα του Ιράν απέναντι στο εβραϊκό κράτος, καθότι ήταν η πρώτη φορά που απάντησε απευθείας από την επικράτειά του στο Ισραήλ, διαρρηγνύοντας τοιουτοτρόπως ένα μακροχρόνιο ιρανικό ταμπού. Όπως ανέφερε ο αναπληρωτής επιτελάρχης πολιτικών υποθέσεων του Ιρανού προέδρου, ο Μοχαμάντ Τζαμσιντί, «η νικηφόρα επιχείρηση Αληθινή Υπόσχεση του Ιράν σημαίνει ότι η εποχή της στρατηγικής υπομονής έχει τελειώσει, κι η ισραηλινή στρατηγική του πολέμου μεταξύ των πολέμων ηττήθηκε. Τώρα η εξίσωση έχει αλλάξει. Η στόχευση ιρανικού προσωπικού και περιουσιακών στοιχείων από το καθεστώς θα αντιμετωπιστεί με μια άμεση και τιμωρητική απάντηση». Υπό το ίδιο πνεύμα, ένας άλλοτε διπλωμάτης του Ιράν στον Λίβανο υποστήριξε ότι η ιρανική επιχείρηση συνιστά «αλλαγή παραδείγματος από τη στρατηγική υπομονή σε μια πολυεπίπεδη άμυνα» και πως «άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο στην αμυντική πολιτική του Ιράν». Το, δε, ιρανικό πρακτορείο ειδήσεων Tasnim επισημαίνει ότι «η Ισλαμική Δημοκρατία εξάντλησε την στρατηγική υπομονή και πραγματοποίησε μόνη της μια απευθείας επιχείρηση κατά του εχθρού εντός των κατεχόμενων εδαφών, για να δώσει ένα χαστούκι στο σιωνιστικό καθεστώς και να αποτρέψει μια επανάληψη επιθέσεων κατά του Ιράν».
Οφείλεται σε αυτό το σημείο να επισημανθεί ότι οι ανωτέρω δηλώσεις δεν σημαίνουν απαραιτήτως ότι η στρατηγική υπομονής θα εγκαταλειφθεί πλήρως, αλλά κατά πάσα πιθανότητα υποδηλώνουν ότι θα πλαισιωθεί/συμπληρωθεί με νέους πιο δυναμικούς κανόνες αντίδρασης, ούτως ώστε να ενδυναμωθεί η ιρανική αποτροπή έναντι του Ισραήλ.
Οι νέες κόκκινες γραμμές του Ιράν την επαύριον της επιχείρησης
Το σημαντικότερο, όμως, επακόλουθο της επίθεσης, που χρήζει επισταμένης διερεύνησης, είναι ότι το Ιράν ανακοίνωσε σε ανώτατο στρατιωτικό επίπεδο νέες, πιο αυστηρές, κόκκινες γραμμές και μια νέα ισορροπία αποτροπής έναντι του Ισραήλ, γεγονός που διέφυγε της προσοχής των διεθνών κι εγχώριων μέσω μαζικής ενημέρωσης.
Υπενθυμίζεται ότι η μέχρι πρότινος θεμελιώδης κόκκινη γραμμή του Ιράν ήταν η διεξαγωγή επίθεσης εναντίον του εδάφους του, κάτι που βάσει του ιρανικού αμυντικού δόγματος επισύρει στρατιωτικά αντίμετρα. Ο Χαμενεΐ ερμήνευσε δημοσίως την ισραηλινή αεροπορική επιδρομή στο ιρανικό προξενείο της Δαμασκού ως ταυτόσημη με κτύπημα στην ιρανική επικράτεια, γι’ αυτό -κατά την εκτίμησή του- έπρεπε το Ισραήλ να τιμωρηθεί οπωσδήποτε, όπερ κι εγένετο. Παρενθετικά, σε μια αντίστοιχη περίπτωση τον Αύγουστο του 1998, όταν δηλαδή μια ομάδα των Ταλιμπάν επιτέθηκε στο ιρανικό γενικό προξενείο στην αφγανική πόλη Μαζάρ-ι-Σαρίφ σκοτώνοντας 8 Ιρανούς διπλωμάτες κι έναν Ιρανό δημοσιογράφο, ο Χαμενεΐ αποφάσισε η χώρα του να δείξει αυτοσυγκράτηση, παρά τις προτροπές της ηγεσίας των Φρουρών για μια χερσαία εισβολή που θα τιμωρούσε σκληρά την ισλαμιστική σουνιτική οργάνωση.
Επιστρέφοντας στο υπό διερεύνηση θέμα, μετά την εκτέλεση της ιρανικής επιχείρησης «Αληθινή Υπόσχεση», η Τεχεράνη δεν επαναπαύθηκε, αλλά ανέβασε, μάλιστα, μετεωρικά τον πήχη των κόκκινων γραμμών της. Τουτέστιν, τόσο ο αρχηγός του γενικού επιτελείου των ιρανικών ενόπλων δυνάμεων όσο κι ο επικεφαλής των Φρουρών της Επανάστασης διατράνωσαν ότι η χώρα τους έχει επιβάλει πλέον μια «νέα εξίσωση» αντίδρασης και κανόνων εμπλοκής εναντίον του εβραϊκού κράτους.
Συγκεκριμένα, ο, μεν, πρώτος, ο Μοχαμάντ Μπαγερί, ξεκαθάρισε ότι «εάν το σιωνιστικό καθεστώς αναλάβει δράση κατά της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν είτε στο έδαφός μας είτε στα κέντρα μας στη Συρία ή σε άλλα μέρη, η επόμενη επιχείρησή μας θα είναι πολύ πιο μεγάλη από αυτήν». Ο, δε, δεύτερος, ο Χοσεΐν Σαλαμί, τόνισε ότι η επιχείρηση «Αληθινή Υπόσχεση» «άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο» και διακήρυξε ότι «αποφασίσαμε να δημιουργήσουμε μια νέα εξίσωση. Η νέα εξίσωση έχει ως εξής: Από εδώ και στο εξής, κάθε επίθεση από το σιωνιστικό καθεστώς εναντίον των συμφερόντων μας, των περιουσιακών στοιχείων μας, των ανθρώπων μας ή των πολιτών μας οπουδήποτε θα αντιμετωπίζεται με αντίποινα από το [έδαφος] της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν. Η επιχείρηση Αληθινή Υπόσχεση είναι ένα σαφές κι αξιοσημείωτο παράδειγμα αυτής της νέας εξίσωσης».
Από τη μεριά του, ο διοικητής των χερσαίων δυνάμεων του ιρανικού εθνικού στρατού σημείωσε ότι η εποχή κατά την οποία το Ισραήλ χτύπαγε αιφνίδια και στη συνέχεια τρεπόταν σε εσπευσμένη φυγή χωρίς τιμωρία έχει πλέον οριστικά παρέλθει. Επιπλέον, τόνισε ότι η χώρα του έχει επιβάλει νέους κανόνες στη Μέση Ανατολή.
Αναμφίλεκτα, πρόκειται για μια φιλόδοξη μετακίνηση των ιρανικών κόκκινων γραμμών, που εκτείνονται πλέον κι εκτός της ιρανικής επικρατείας, συμπεριλαμβάνοντας τα ιρανικά συμφέροντα και την ιρανική παρουσία παντού στο εξωτερικό.
Μένει, βέβαια, να φανεί, εάν οι καινούργιες κόκκινες γραμμές θα εφαρμοστούν στο ακέραιο το επόμενο διάστημα. Η προ ημερών περιορισμένη, κατά τα φαινόμενα, ισραηλινή ανταπάντηση στο ιρανικό έδαφος όχι μόνο υποβαθμίστηκε από την Τεχεράνη, αλλά επιπλέον η τελευταία απέφυγε επίμονα να τη συνδέσει επισήμως με το Τελ Αβίβ. Οι μετέπειτα δηλώσεις του Ιρανού υπουργού Εξωτερικών ότι η χώρα του θα απαντάει αμέσως στο Ισραήλ μόνο στις περιπτώσεις εκείνες όπου το τελευταίο «λάβει αποφασιστικά μέτρα κατά της χώρας μου, κι αυτό μας αποδεικνύεται», φαίνονται να δείχνουν μια πρόθεση της Τεχεράνης να διατηρήσει για τον εαυτό της μια ευελιξία ερμηνείας στο τι συνιστά επίθεση, ούτως ώστε να έχει τη δυνατότητα να απεγκλωβίζεται, όποτε το κρίνει σκόπιμο, από τις νέες σκληρές και φιλόδοξες κόκκινες γραμμές της. Ως εκ τούτου, μια πρώτη σοβαρή δοκιμασία των νέων κανόνων εμπλοκής του Ιράν θα αποτελούσε, αναμφίλεκτα, το σενάριο στο οποίο το Ισραήλ θα προχωρούσε ξανά σε δολοφονία στρατιωτικού στελέχους του Ιράν στη Συρία. Αυτό θα συνιστούσε την πραγματική λυδία λίθο των καινούργιων ιρανικών κόκκινων γραμμών.
Γιατί η επιχείρηση «Αληθινή Υπόσχεση» δεν πρέπει να υποτιμηθεί
Εν κατακλείδι, η «Αληθινή Υπόσχεση» ήταν μια άνευ προηγουμένου επιχείρηση, η οποία στο εσωτερικό του Ιράν χαρακτηρίζεται ως ιστορική, αφού πρώτη φορά έγινε απευθείας επίθεση στο Ισραήλ. Εν ολίγοις, έσπασε ένα μακροχρόνιο ταμπού της ιρανικής περιφερειακής πολιτικής. Ταυτόχρονα, το Ιράν επισημαίνει με αυταρέσκεια και με έκδηλη διάθεση εκφοβισμού του αντιπάλου ότι η χώρα επιστράτευσε ένα μικρό μόλις δείγμα των πραγματικών οπλικών δυνατοτήτων του.
Το πρώτιστο μέλημα της Τεχεράνης ήταν να πραγματοποιήσει μια προβολή ισχύος, για να αποκαταστήσει την αξιοπιστία της αποτροπής της έναντι του Τελ Αβίβ. Αυτό, άλλωστε, εξέφρασε κατηγορηματικά κι ο ανώτατος ηγέτης, ο αγιατολά Αλί Χαμενεΐ, λέγοντας δίχως περιστροφές ότι «το θέμα σχετικά με την ποσότητα των πυραύλων που εκτοξεύτηκαν ή πόσοι έπληξαν τους στόχους τους, με τα οποία η αντίπαλη πλευρά έχει εμμονή, είναι δευτερεύον. Το κύριο ζήτημα είναι ότι [η επιχείρηση] επέδειξε οριστικά την ισχύ και τη βούληση του ιρανικού έθνους και των ενόπλων δυνάμεων στη διεθνή σκηνή, προκαλώντας στην αντίπαλη πλευρά μεγάλη αγωνία». Φαίνεται προσώρας ότι το Ιράν επέτυχε αυτόν τον σκοπό, λαμβάνοντας υπόψιν και την περιορισμένη, μη αναλογική, ανταπάντηση του Ισραήλ.
Παράλληλα, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι, δοκιμάζοντας την ισραηλινή αεράμυνα, το Ιράν αποκόμισε χρήσιμες σχετικές εμπειρίες, τις οποίες θα μπορούσε να αξιοποιήσει σε μια ενδεχόμενη μελλοντική απάντησή του προς το Ισραήλ, όπως ανέφερε ο διοικητής των Φρουρών της Επανάστασης. Προφανώς, το μήνυμά του είχε μια πρακτική διάσταση, αλλά είχε ταυτόχρονα κι έναν αποτρεπτικό σκοπό.
Επιπλέον, η ιρανική επιχείρηση κατέδειξε ότι η περιλάλητη υπερσύγχρονη ισραηλινή αεράμυνα, ακόμη κι υποστηριζόμενη από τέσσερις άλλες χώρες, δεν είναι αδιαπέραστη. Δεν θα μπορούσε να υπάρξει πιο ενδεικτικό και γλαφυρό στιγμιότυπο αυτού του γεγονότος από εκείνο που έδειξε ιρανικούς πυραύλους να κάνουν πορεία πάνω από την ισραηλινή βουλή, την Κνεσέτ. Ως εκ τούτου, γεννάται το εύλογο ερώτημα, εάν το Ιράν δεν είχε προειδοποιήσει εκ των προτέρων για την επερχόμενη απάντησή του, πόσο καταστρεπτική ισχύ θα μπορούσε να είχε δυνητικά; Αυτό είναι ένα στοιχείο που η ισραηλινή ηγεσία θα λάβει, πιθανότατα, σοβαρά υπόψιν στους υπολογισμούς της εφεξής.
Βάσει των ανωτέρω, γίνεται σαφές ότι θα ήταν επιπόλαιο να υποτιμηθεί η ιρανική επιχείρηση. Το Ιράν απέδειξε για άλλη μια φορά ότι δεν διστάζει να προσαρμόζεται, δηλαδή στην προκειμένη περίπτωση να προχωρήσει στην αναθεώρηση των κανόνων εμπλοκής του και των κόκκινων γραμμών του, όταν νιώθει ότι πιέζεται εντόνως. Ενδεχομένως, αυτό θα μπορούσε να συμβεί κάποια στιγμή και στο πυρηνικό του δόγμα, όπως επισήμανε εσχάτως ο αρμόδιος αξιωματικός των Φρουρών της Επανάστασης για την προστασία των πυρηνικών εγκαταστάσεων της χώρας.
* Ο Αλέξης Λεκάκης Κερκυραίος είναι υποψήφιος διδάκτωρ Ιρανικής Εξωτερικής Πολιτικής στο τμήμα Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου. Στο πλαίσιο της υπό εκπόνηση διατριβής του, έχει πραγματοποιήσει επιτόπια έρευνα στην Τεχεράνη. Μελέτες του έχουν δημοσιευθεί σε διάφορα επιστημονικά περιοδικά.
