Δρ. Βλάδος Χάρης Οικονομολόγος Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
Το εγκεφαλικό προκαλείται όταν διακόπτεται απότομα η κυκλοφορία του αίματος προς ένα τμήμα του εγκεφάλου. Ένα εγκεφαλικό επεισόδιο συμβαίνει όταν ένα αιμοφόρο αγγείο που μεταφέρει οξυγόνο στον εγκέφαλο μπλοκάρεται από θρόμβο αίματος ή διαρρηγνύεται και προκαλεί ξαφνική βλάβη στον εγκεφαλικό ιστό. Φυσικά, χωρίς την παροχή αίματος τα εγκεφαλικά κύτταρα σταδιακά νεκρώνονται και εμφανίζεται αναπηρία ανάλογα με την περιοχή του εγκεφάλου που προσβάλλεται. Έτσι προκύπτουν τα αντίστοιχα συμπτώματα, τα οποία εγκαθίστανται απότομα, αιφνίδια και ανεξέλεγκτα. Οι συνέπειες, δε, ενός εγκεφαλικού επεισοδίου συχνά είναι μόνιμες, γιατί τα νεκρά νευρικά κύτταρα δεν μπορούν να αντικατασταθούν…
Ειδικότερα, όταν και αν ξεπεραστεί η οξεία φάση του εγκεφαλικού επεισοδίου, το ενδιαφέρον στρέφεται από τη λήψη βασικών μέτρων για την ζωτική υποστήριξη σε πιο εκτενείς και εστιασμένες προσπάθειες αποκατάστασης. Οι μακροπρόθεσμοι στόχοι της αποκατάστασης εξαρτώνται από τη δριμύτητα του αρχικού εγκεφαλικού επεισοδίου, την ηλικία και την συνολική κατάσταση της υγείας του ασθενούς σε σχέση με την παρουσία άλλων παραγόντων νοσηρότητας και άλλων χρόνιων παθήσεων. Το πρόγραμμα αποκατάστασης συνήθως συνίσταται σε διάφορους τύπους ασκήσεων και θεραπειών, συμπεριλαμβανομένης της νευρο-μυϊκής επανεκπαίδευσης, της κινητικής εκμάθησης και του κινητικού ελέγχου και των λειτουργικών δραστηριοτήτων που εστιάζουν στην επανεκμάθηση των βασικών δεξιοτήτων αυτοεξυπηρέτησης.
Θα αναρωτιέστε γιατί σας τα γράφω αυτά ενώ δεν είμαι ιατρός. Σας τα γράφω, λοιπόν, διότι ως οικονομολόγος δεν βρίσκω πιο κατάλληλη «μεταφορά» για να περιγράψω το τι συμβαίνει στις μέρες μας στην παγκόσμια οικονομία και, κατ’ επέκταση, στην ελληνική. Σήμερα εκτιμώ πως η οικονομία σε ολόκληρο τον πλανήτη ζει ένα εξωγενές «εγκεφαλικό επεισόδιο».
- Σύμφωνα με την έκθεση του ΟΟΣΑ[i], μόλις τον Μάρτιο που πέρασε, γινόταν η πρόβλεψη πως η ετήσια παγκόσμια αύξηση του ΑΕΠ θα μειωνόταν κατά 2,4% το 2020 συνολικά, έπειτα από ένα ήδη μέτριο ποσοστό αύξησης της, της τάξεως του 2,9%, το 2019. Γινόταν, δε, αναφορά πως ένα μακροχρόνιο και πιο εντατικό ξέσπασμα του κορωνοϊού, σε ολόκληρη την Ασία, την Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική, ενδέχεται να εξασθενούσε σημαντικά και τις προοπτικές ανάκαμψης για το 2021, που ήδη είχαν αρχίσει να διαφαίνονται πολύ ασθενείς…
- Μα ακόμα κι αυτό αποδεικνύεται πλέον υπεραισιόδοξο, δυστυχώς. Σύμφωνα με μια πιο πρόσφατη έκθεση του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ[ii] η παραγόμενη οικονομική κρίση του κορωνοϊού πιθανόν να μειώσει το παγκόσμιο εμπόριο έως και κατά το ένα τρίτο. Και, φυσικά, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου σημειώνει πως η παγκόσμια ύφεση που προκαλείται σήμερα από την πανδημία θα έχει σαφώς πιο καταστροφικές επιπτώσεις στο διεθνές εμπόριο από ό, τι το σχετικώς πρόσφατο οδυνηρό χρηματοοικονομικό σοκ του 2008…
- Μα η διαδοχή των όλο και πιο αρνητικών προβλέψεων δεν φαίνεται να σταματά εδώ. Πρόσφατα ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ[iii] δήλωσε ευθέως πως η πανδημία του νέου κορονοϊού δημιουργεί την χειρότερη παγκόσμια κρίση μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, εκφράζοντας παράλληλα την ανησυχία και για το ενδεχόμενο να προκύψουν περισσότεροι πόλεμοι στον κόσμο…
- Με την σειρά του, μιλώντας πρόσφατα στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, ο επικεφαλής του Παγκόσμιου Προγράμματος Σίτισης, Ντέιβιντ Μπίσλι[iv] τόνισε πως ο κόσμος μας σήμερα κινδυνεύει να βρεθεί απέναντι σε εκτεταμένους λιμούς «βιβλικής κλίμακας» κάνοντας σαφή αναφορά στην απειλή για την ζωή 250 εκατομμυρίων ανθρώπων στις φτωχές κοινωνίες του πλανήτη μας…
- Εξαιρετικά δυσοίωνη είναι και η πρόβλεψη της Κομισιόν[v] για την πορεία της Ευρωπαϊκή οικονομίας, αλλά ακόμα περισσότερο για την ελληνική οικονομία, το 2020. Σύμφωνα με τις προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η Ελλάδα θα καταγράψει ύφεση 9,7% το 2020, ενώ χαρακτηρίζεται ως η χώρα που θα δεχθεί το μεγαλύτερο πλήγμα από την πανδημία του κορονοϊού σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Σημειώνεται συγκεκριμένα πως ο αντίκτυπος της κρίσης αναμένεται να είναι τόσο μεγάλος, λόγω της μεγάλης σημασίας του τομέα του τουρισμού για την ελληνική οικονομία αλλά και των δομικών αδυναμιών των μικρομεσαίων επιχειρήσεων μας, που αποδεικνύονται εξαιρετικά ευάλωτες και, φυσικά, όλο αυτό το «πάγωμα» (το «εγκεφαλικό» που λέμε…) της οικονομικής δραστηριότητας αναμένεται να επιφέρει τεράστιο πλήγμα στην απασχόληση με την εκτίναξη των ποσοστών ανεργίας…
Με δυο λόγια, μέρα με την μέρα που περνάει γίνεται όλο και περισσότερο σαφές πως βρισκόμαστε μπροστά σε μια πρωτοφανή σε έκταση αλλά και σε «ποιότητα» κρίση η οποία θα αλλάξει, αναπόδραστα, σε βάθος την ζωή, τις οικονομίες και τις κοινωνίες μας.
Η προσωπική μου εκτίμηση είναι πως βρισκόμαστε στα πρόθυρα μια ιδιότυπης και πολύ σκληρής παγκόσμιας κρίσης «στασιμοπληθωρισμού»: Με σύγχρονη αύξηση ανεργίας και πληθωρισμού, και η οποία εκτιμώ πως θα εκδηλωθεί σε λίγους μήνες σε πολλά επιμέρους εθνικά οικονομικά συστήματα του πλανήτη. Βρισκόμαστε λοιπόν ενώπιον μιας παγκόσμιας κρίσης σίγουρα πολύ βαρύτερης από αυτές των τελευταίων δεκαετιών και μάλλον σημαντικότερης ακόμα και από την κρίση του ’29, δεδομένης της τρέχουσας, άμεσης και αναπότρεπτης παγκόσμιας σύστασης και διάχυσης της.
Δεν ευελπιστώ, δε, σε κάποια εύκολη αναπτυξιακή επαναφορά τύπου V, ειδικότερα για τις λιγότερο ισχυρές και ανταγωνιστικές οικονομίες, καθότι προβλέπω σημαντική αποδόμηση των παραγωγικών ιστών σε πολλά σχετικώς ευάλωτα κοινωνικοοικονομικά περιβάλλοντα, τόσο σε κλαδικούς όσο και σε τοπικούς και εθνικούς όρους. Μια εξέλιξη τύπου L μου φαίνεται, λοιπόν, πολύ πιθανότερη για πολλές περιπτώσεις λιγότερο ισχυρών τοπικών και εθνικών οικονομικών συστημάτων. Όλα δείχνουν πως βρισκόμαστε, δυστυχώς μπροστά στον ορίζοντα μιας πρωτοφανούς κατάστασης ταυτόχρονης κατάρρευσης της προσφοράς και της ζήτησης, με μεγάλες πτώσεις τιμών σε κάποιες αγορές σε μια πρώτη φάση (πχ. πετρέλαιο) και η οποία πιθανότητα θα ακολουθηθεί από σημαντικές αυξήσεις τιμών σε πολλούς κλάδους παγκοσμίως στην συνέχεια λόγω μείωσης της οικονομικής δραστηριότητας, με επιδεινούμενες αρνητικές προσδοκίες και με σημαντικά αρνητικά πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα.
Και τι μπορούμε να κάνουμε σε όρους οικονομικής πολιτικής προσπαθώντας να μειώσουμε τις επιπτώσεις;
Στα μάτια μου η δραστική τόνωση της ζήτησης – τόσο σε εθνικούς, σε διεθνείς όσο και σε κοινοτικούς όρους- είναι ναι μεν αναγκαία συνθήκη, αλλά όχι επαρκής. Δεν αρκεί, δυστυχώς, η τόνωση της ενεργού ζήτησης, είτε με δημοσιονομικά είτε με νομισματικά μέσα. Όπως δεν αρκούν οι μεταγγίσεις αίματος και οι «ζεστές κοτόσουπες» για την αναζωογόνηση κάποιου θύματος εγκεφαλικού. Το βλέμμα μας πρέπει να στραφεί άμεσα στην διάσωση και την αποκατάσταση των «οργάνων» της οικονομίας μας, όπως ακριβώς και στο «εγκεφαλικό». Στην Ελλάδα, πολλοί κλάδοι της οικονομίας μας, το γνωρίζουμε, είναι με «μακρύ ιστορικό ασθενείας», σημαντικά συγκριτικώς υπανάπτυκτοι και πάσχουν διαχρονικά σε δομικούς όρους ανταγωνιστικότητας. Το ίδιο και πολλές περιφέρειες της χώρας μας. Αυτά τα ήδη ασθενή κομμάτια του παραγωγικού μας ιστού η τρέχουσα κρίση θα τα χτυπήσει πολύ έντονα και θα τα σπρώξει προς την οριστική απονέκρωση, δυστυχώς.
Βαθύτερα από όλα όμως εκτιμώ πως θα δοκιμαστεί στο «κύτταρο» της η οικονομία μας: Στο επίπεδο της προσαρμοστικότητας των επιχειρήσεων μας και, κυρίως, των μικρομεσαίων. Θα δοκιμαστεί, συγκεκριμένα, η ικανότητα τους στο να χαράξουν νέες στρατηγικές, να αφομοιώσουν γρήγορα νέα τεχνολογία, να χρησιμοποιήσουν σύγχρονες μεθόδους διαχείρισης, καταφέρνοντας έτσι να καινοτομήσουν και να σωθούν. Και πολλές από αυτές θα πρέπει να ακολουθήσουν τον κύκλο αποκατάστασης όπως ακριβώς και στο «εγκεφαλικό» που περιγράψαμε σύντομα ξεκινώντας: Θα πρέπει, κατά κάποιο τρόπο, να ακολουθήσουν κι αυτές μια «νευρο-μυϊκή επανεκπαίδευση», να επανεκμάθουν να στέκονται μόνες τους στα πόδια τους…
Όχι λοιπόν μόνον χαμηλότοκα δάνεια και επιδοτήσεις, δεν αρκούν. Στα μάτια μου, θα χρειαστεί πλέον και μια «κλινική φροντίδα», ας το πω έτσι, για τις πληγωμένες επιχειρήσεις μας: Εστιασμένη στο πως θα αναπτύξουν γρήγορα και αποτελεσματικά το δυναμικό της διαχείρισης αλλαγής που απαιτείται στο εσωτερικό τους. Και για μένα σε αυτό το πεδίο μια σύγχρονη οικονομική πολιτική πρέπει να είναι έτοιμη να προσφέρει την αναγκαία υποδομή και κάλυψη, σε τοπικό και σε εθνικό επίπεδο.
Σε αυτά θα κριθεί το ξεπέρασμα της κρίσης, εκτιμώ, λοιπόν. Ας μην πιστέψουμε πάλι σε «μαγικές σωτηρίες» και σε νέα «λεφτόδεντρα». Ας ετοιμαστούμε όσο το δυνατόν ταχύτερα και πληρέστερα για αυτόν τον «νέο δύσκολο κόσμο» που ανατέλλει…
[i] OECD. (March 2, 2020). Coronavirus: The world economy at risk [OECD Interim Economic Assessment]. OECD.
[ii] World Economic Forum. (2020, April 9). Coronavirus could reduce world trade by up to a third, according to the WTO. World Economic Forum.
[iii] Κορωνοϊός – COVID 19. Μήνυμα Αντόνιο Γκουτέρες, ΓΓ ΟΗΕ: Μαζί θα τα καταφέρουμε.
https://www.youtube.com/watch?v=rDH9zXqtlgE
[iv]ΟΗΕ: Η κρίση του κορονοϊού απειλεί με πείνα πάνω από 250 εκατομμύρια ανθρώπους
https://www.sofokleousin.gr/oie-i-krisi-tou-koronoiou-apeilei-me-peina-pano-apo-250-ekatommyr
[v]Κομισιόν: Στο 9,7% η ύφεση της Ελλάδας το 2020
https://www.insider.gr/eidiseis/oikonomia/136288/komision-sto-97-i-yfesi-tis-elladas-2020
“Μακεδονία”
