της Παναγιώτας Παπαρούνα, αποφοίτου ΠΜΣ, Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, ερευνήτρια
Β’ ΜΕΡΟΣ
Β. Γιατί καμία δύναμη δεν μπορεί μόνη της να επιλύσει τον αφγανικό γρίφο
Οι Ταλιμπάν δεν θα αποφύγουν τον εμφύλιο σπαραγμό μεταξύ των φυλών, ή ένοπλη αντιπαράθεση με τις τρομοκρατικές οργανώσεις που μέχρι πρότινος πολεμούσαν μαζί, όπως το Ισλαμικό Κράτος. Ο ξένος παράγοντας από Ανατολή και Δύση απαιτεί να διαρρήξουν οριστικά τους δεσμούς τους από τις αδερφές τρομοκρατικές οργανώσεις, όπως η Αλ Κάιντα, να αποτρέψουν την εγκατάσταση τρομοκρατών στο έδαφός τους και να καταπολεμήσουν την καλλιέργεια και το εμπόριο του οπίου. Ωστόσο αυτό φαντάζει ανέφικτο, καθώς οι οργανώσεις αυτές, διεκδικούν μερίδιο της νίκης και συμμετοχή στη διακυβέρνηση.[1] Επιπλέον, είκοσι χρόνια δυτικής παρουσίας διαμόρφωσαν τις νέες γενιές κυρίως τις γυναίκες να ονειρεύονται και να διεκδικούν ένα καλύτερο μέλλον, από το να γίνουν νύφες-σκλάβες στους μαχητές Ταλιμπάν, οι ίδιες ή οι ανήλικες κόρες τους. Αλλά και οι άνδρες Παστούν, από τους οποίους προέρχονται οι Ταλιμπάν συχνά υποχρεώνονται να τους ακολουθούν ειδάλλως δεν έχουν θέση στην οικονομική και κοινωνική ζωή. Οι άλλες φυλές και τα δόγματα αντιμετωπίζουν ήδη διακρίσεις και άνιση αντιμετώπιση, που τους καταδικάζει στην ανέχεια και τον βίαιο εκτοπισμό. Η κοιλάδα της Παντσίρ,[2] ανέκαθεν αποτελούσε θύλακα αντίστασης. Ο ισχυρός πολέμαρχος Ahmad Shah Masud, το «λιοντάρι της Παντζίρ», αντιστάθηκε στους Ταλιμπάν τριάντα χρόνια πριν. Σήμερα ο γιός του συσπειρώνει τις δυνάμεις εναντίον τους,[3] «η λέξη ‘παράδοση’ δεν υπάρχει στο λεξιλόγιό του. Αλλά θα παλέψει για τη Δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα και ειδικότερα των γυναικών».[4]
Οι ΗΠΑ θα χρειαστούν χρόνο να ανακάμψουν, από την οδυνηρή αποχώρησή τους. Διατηρούν το ενδιαφέρον τους, αλλά καμία από τις γειτονικές χώρες δεν φαίνεται διατεθειμένη να δεχτεί αμερικανική παρουσία, με δεδομένη τη σαφή στρατηγική Κίνας, Ρωσίας και Ιράν να μην την επιτρέψουν. Η στρατιωτική υπερ-επέκταση, για την διάδοση του δημοκρατικού μοντέλου ανάπτυξης στοίχησε ακριβά στις ΗΠΑ.[5] Παρόλα αυτά, ο δυτικός κόσμος παραμένει στην ίδια βάρκα και έχει να αντιμετωπίσει τα ίδια προβλήματα ολοκληρωτισμού, μισαλλοδοξίας και τρομοκρατίας.[6] Η αποχώρηση των Αμερικανών ήταν ζήτημα χρόνου, [7] ενώ «οι Ταλιμπάν όμως απλώς ήταν πάντα εκεί» [8] και «οι Αφγανοί ήθελαν να τους αφήσουμε ήσυχους» καθώς «δεν υπάρχουν στρατιωτικές λύσεις σε πολιτικά προβλήματα».[9] Εξάλλου, η διμερής αποτροπή που επιδιώκουν οι ΗΠΑ απέναντι ταυτόχρονα στην Κίνα και την Ρωσία θα τις κρατήσουν απασχολημένες για καιρό στα νερά του Ινδο-Ειρηνικού Ωκεανού. Συγχρόνως, οι επεισοδιακές προεδρικές εκλογές και η εισβολή στον Λευκό Οίκο αποτελούν δείγμα του βαθύτατου διχασμού, που υφέρπει στην αμερικανική κοινωνία και της πολιτικής πόλωσης στο εσωτερικό.[10] Σύμφωνα με την Nadia Schallow η ταπεινωτική ήττα των ΗΠΑ «θα έχει πέντε μακροπρόθεσμες συνέπειες». Ειδικότερα, ο τρόπος της υποχώρησης έχει την «ενοχλητική αίσθηση της αμερικανικής παρακμής», η «άκαρδη» στάση τόσο για τους Αμερικανούς που έμειναν παγιδευμένοι στο Αφγανιστάν όσο και για τους απελπισμένους συνεργάτες τους εγκαταλείφθηκαν ομολογώντας ότι οι ΗΠΑ αδυνατούν, να τους βοηθήσουν. Οι συμμαχίες των ΗΠΑ έχουν διαρραγεί και δύσκολα θα μπορέσουν να ανακτήσουν την εμπιστοσύνη τους. Αναζωπυρώνεται ο κίνδυνος επανεμφάνισης του Ισλαμικού Κράτους παγκοσμίως ενώ κερδίζει ο στρατηγικός αντίπαλος, η Κίνα, που διευρύνει ανενόχλητη την επιρροή της, καθώς αποχωρούν οι ΗΠΑ.[11] Απεναντίας, για τον αναλυτή Ραμπίνι «μέχρι χθες η Αμερική και η Κίνα ήταν …Σιαμαίες. Με πολύ προχωρημένο επίπεδο συμβίωσης, καταμερισμό εργασίας και συμπληρωματικότητα, με […] τους ‘Τριάκοντα Τυράννους’ δηλαδή τις ισχυρές δυνάμεις του αμερικανικού καπιταλισμού που έκαναν υπέροχες συναλλαγές με την Κίνα (από την Apple έως την Goldman Sachs και την General Motors)». Κατά τον Ραμπίνι οι κολοσσοί αυτοί αποτελούν την φιλοκινεζική πέμπτη φάλαγγα, εντός της Αμερικής,[12] μέχρι πρότινος, τουλάχιστον.[13]
Επομένως, το αμερικανικό μοντέλο φαντάζει να τρίζει και χρειάζεται (αισθητικές και όχι μόνον) παρεμβάσεις, για να ανακτήσει το κύρος του. Οι ΗΠΑ δεν θα μπορούν να ασχοληθούν εκτενώς με το αφγανικό ζήτημα. Απεναντίας, η Κίνα βυθίζεται όλο και περισσότερο στον αφγανικό βάλτο.
Illustration: Liu Rui/GT https://www.globaltimes.cn/page/202107/1227992.shtml
Η Κίνα πάνω στον παλιό εμπορικός δρόμο του μεταξιού που «στήριξε μία αυτοκρατορία», τη βυζαντινή και «απειλεί» σήμερα μίαν άλλη (ΗΠΑ),[14] χαράσσει τα μεγαλεπήβολα σχέδιά της. Ο παλιός Δρόμος του Μεταξιού έπεσε σε παρακμή εξαιτίας της κυριαρχίας των Οθωμανών, προκαλώντας αστάθεια και ραγδαία μείωση των εμπορικών συναλλαγών τον 15ο αιώνα. Σήμερα, η Κίνα είναι «ταυτόχρονα δύο διαφορετικά πράγματα: η νεότερη παγκόσμια υπερδύναμη και το μεγαλύτερο απολυταρχικό κράτος του πλανήτη», όπου «συγκρούονται δύο δυνάμεις: της φιλοδοξίας και του αυταρχισμού». Μέσα σε μία γενιά εκατομμύρια Κινέζοι απέκτησαν πρόσβαση στον πλούτο, την ελεύθερη πληροφόρηση, άρα και την αλήθεια, αλλά και την πίστη.[15] Με ένα δαιδαλώδες δίκτυο εμπορικών δρόμων και υποδομών σε όλες τις ηπείρους, πάνω από 140 χώρες. Στηρίζεται όμως σε τεράστιας έκτασης δανεισμό που επιφέρει δυσβάσταχτη επιβάρυνση στις τράπεζες και τις χώρες που συμμετέχουν.[16] Ο Νέος Δρόμος του Μεταξιού (One Belt(χερσαίος) One Road (θαλάσσιος) Initiative (OBORI) είναι το όραμα του δραστήριου Κινέζου Προέδρου Σι Τζινπινγκ που ανακοινώθηκε το 2013 και εγκαινιάστηκε το 2017 ως το «σχέδιο του αιώνα».[17] Στόχος, είναι η μείωση του κόστους διακίνησης εμπορικών και βιομηχανικών αγαθών μέσα από τη χερσαία και θαλάσσια οδό, που αναπτύσσεται ραγδαία και περιλαμβάνει δρόμους, σιδηροδρόμους, λιμάνια και αεροδρόμια κομβικής σημασίας. Στον OBORI εντάσσεται και η Περιφερειακή Διάσκεψη Οικονομικής Συνεργασίας για το Αφγανιστάν (Regional Economic Cooperation Conference of Afghanistan-RECCA), όπως αποτυπώνεται στο σχήμα που ακολουθεί. Πρόκειται για μία πρωτοβουλία του 2005 που έλαβε το Υπουργείο Εξωτερικών του Αφγανιστάν[18] με σκοπό να συνδέσει και να αναπτύξει δίκτυα μεταξύ του Αφγανιστάν, με τους γείτονές του και ευρύτερα.[19] Άραγε θα αποφύγει η Κίνα την «αφγανική παγίδα» για να προστατεύσει τα επενδυτικά της προγράμματα είναι το ερώτημα του μέλλοντος.[20] Πάγια θέση της κινεζικής διπλωματίας είναι να μην εμπλέκεται ανοικτά στα εσωτερικά άλλων χωρών. Το ζήτημα είναι αν θα υποχρεωθεί όπως και οι άλλες υπερδυνάμεις στο παρελθόν.[21] Αντικρουόμενες είναι οι απόψεις, για τις κινεζικές επενδύσεις στο Αφγανιστάν. Άλλοι δεν τις θεωρούν σημαντικές[22] ενώ άλλοι ότι λαμβάνουν «τρομακτικές διαστάσεις» καθώς το 2020 η Κίνα ήταν ο μεγαλύτερος ξένος επενδυτής με τεράστια έργα κρατικών υποδομών και γεωοικονομικών έργων. Από το 2007 ανέλαβε τον εξοπλισμό τηλεπικοινωνιών και αγόρασε τα δικαιώματα εξόρυξης σπάνιων γαιών, χωρίς να τα αξιοποιήσει ακόμη. Το 2016 ξεκίνησε το πρώτο τραίνο με απευθείας σύνδεση Κίνας- Χαϊρατάν ενώ σιδηροδρομικοί σταθμοί ενώνουν το Πακιστάν με την Κίνα και την Τουρκία.[23] Υπολογίζεται ότι το κόστος του OBORI θα ξεπεράσει το 1 τρις δολάρια, δηλαδή εφτά φορές περισσότερο από το Σχέδιο Μάρσαλ, για την ανοικοδόμηση της μεταπολεμικής Ευρώπης. Κινδυνεύει όμως να προκαλέσει «την πρώτη κρίση υπερπόντια κρίση χρέους της Κίνας».[24] Εάν έτσι έχουν τα πράγματα τότε ο φιλόδοξος Δρόμος δεν είναι στρωμένος με ροδοπέταλα και δείχνει έντονα σημάδια κόπωσης. Επομένως, εάν οι ΗΠΑ έπεσαν στην παγίδα της στρατιωτικής υπερ-επέκτασης δεν αποκλείεται η Κίνα να πέσει στην παγίδα της οικονομικής υπερ-επέκτασης. Χάνει τεράστια κεφάλαια επίσης εξαιτίας της πανδημίας και ευρύτερα της οικονομικής κρίσης, αλλά και την αστάθεια καθώς διάφορα επενδυτικά προγράμματα εκατομμυρίων δέχονται επιθέσεις. Επηρεάζεται όμως και η ίδια η κινεζική οικονομία μεταφέροντας την αστάθεια στο εσωτερικό της καθώς στην επιτυχημένη ανάπτυξη της στηρίζεται ως ένα βαθμό και η ανοχή των Κινέζων πολιτών απέναντι στις δυσλειτουργίες του αυταρχικού κινεζικού μοντέλου διακυβέρνησης. Ίσως γι αυτό προωθείται ο Οργανισμός να εξελιχθεί σε μία «κοινότητα για το κοινό μέλλον», ώστε να μη χρειάζεται να δρα μονομερώς.[25] Συνεπώς, η Κίνα μπορεί να φαίνεται ότι κερδίζει στο Αφγανιστάν, αλλά για να υποστηρίξει τα επενδυτικά της προγράμματα εξαρτάται, από τις πολυάριθμες τρομοκρατικές και ευρύτερα εγκληματικές οργανώσεις[26], που πολλαπλασιάζονται αναλόγως την δυσφορία των φυλών, των τρομοκρατικών δικτύων ή απλώς την ανέχεια και την απόγνωση. Προφανώς, οι άλλοι παίκτες δεν θα συνδράμουν στην επίτευξη των κινεζικών στόχων. Η συνεργασία με τη Ρωσία είναι αναγκαία με την ισχύ που διαθέτει ακόμη στον στρατιωτικό τομέα, αλλά δεν είναι αρκετή. Ίσως είναι και ένας λόγος που προωθεί ένθερμα και τις στρατιωτικές προοπτικές του Οργανισμού.
Πηγή: https://recca.af/
Η Ρωσία στο πνεύμα του δόγματος Πριμακόφ (1996) ξεκίνησε επίσημα την συνεργασία της με Κίνα και Ινδία προσπαθώντας να αντιμετωπίσει την αμερικανική ηγεμονία παρά τις εδαφικές διαφορές και την κινεζική διείσδυση της ήπιας ισχύς στον ζωτικό χώρο επιρροής της την Κεντρική Ασία και την Άπω Ανατολή. Καταφεύγοντας στην Κίνα εξασφαλίζει ισορροπία για την ανάπτυξή της. Δεν έχει την αίγλη της παλιάς υπερδύναμης, αλλά τα ευφυή αντανακλαστικά της διπλωματίας της την καθιστούν και πάλι σημαντικό παίκτη στην διεθνή σκακιέρα, μαζί με το πυρηνικό οπλοστάσιο και τις ενεργειακές πηγές της.[27] Χρειάζεται τις υποδομές, τα κεφάλαια και τη στήριξη της Κίνας. Δεν θα μπορούσε να αναλάβει μονομερώς δράση στο Αφγανιστάν, αλλά είναι υποχρεωμένη να στηρίζει τις, πάλαι ποτέ σοβιετικές, ισλαμικές δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας, για να διατηρεί τα ερείσματα στην περιοχή. Χαρακτηριστική είναι η στήριξη στο Τατζικιστάν, και το Καζακστάν σε διμερές επίπεδο, αλλά χρειάζεται και το πολυμερές επίπεδο στο πλαίσιο του Οργανισμού της Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας, τον οποίο επικαλείται.[28] Στο Αφγανιστάν οι Τατζίκοι αποτελούν, την δεύτερη εθνοτική ομάδα και διώκονται από τους παστούν -Ταλιμπάν. Συνεπώς, η Ρωσία αν και αναγκαστικά συνομιλεί με τους Ταλιμπάν συχνά βρίσκεται απέναντί τους.[29] Μετά την επίθεση στην Ουκρανία βρίσκεται σε δυσχερή θέση και εξαιρετικά απομονωμένη από τη Δύση ενώ παραμένουν οι παθογένειες που κληρονόμησε από το σοβιετικό παρελθόν της.[30] Συνεπώς, ικανοποιείται βλέποντας τις ΗΠΑ να φεύγουν ταπεινωμένες, όπως η Σοβιετική Ένωση κάποτε, όμως αναλαμβάνει ευθύνες στην περιοχή που δεν μπορεί να επωμισθεί, όπως αποδεικνύει η έκβαση της ουκρανικής εισβολής.
Η Ινδία βρίσκεται εγκλωβισμένη από τις εξελίξεις. Έχει επενδύσει τεράστια κεφάλαια και στήριξε σθεναρά την απερχόμενη δυτικόστροφη αφγανική κυβέρνηση Γκάνι, αλλά βλέπει το εφιαλτικό σενάριο να παίρνουν τον έλεγχο οι Ταλιμπάν με τους αδιάρρηκτους δεσμούς με το εχθρικό Πακιστάν. Η δυσαρέσκεια της φάνηκε από την ομιλία του Ινδού Πρωθυπουργού Μόντι[31] στην επετειακή σύνοδο κορυφής του Οργανισμού αν και «προειδοποιήθηκε» σύμφωνα με κινεζικά μέσα, να μην εγείρει το ζήτημα.[32] Απεναντίας, η άσπονδη φίλη της, Κίνα, έχει αναπτύξει εδώ και καιρό διάλογο με τους Ταλιμπάν. Εξάλλου ο OBORI, για την Ινδία αποτελεί κινεζική επέκταση που την εγκλωβίζει ενώ κονταροχτυπιούνται και για τον έλεγχο του Δόγματος της Σειράς Μαργαριταριών, δηλαδή στρατηγικής σημασίας λιμάνια στην Νότια Κινεζική Θάλασσα.[33] Φαινομενικά η Ινδία είναι η μεγάλη ηττημένη[34] και τελευταία άρχισε να αναζητεί γέφυρες επικοινωνίας με τους Ταλιμπάν. Απαιτούνται λεπτοί χειρισμοί επειδή έχει μουσουλμάνους στην επικράτειά της. Έχει ερείσματα στην περιοχή μπορεί να γίνει υπολογίσιμη δύναμη δεν μπορεί όμως να επηρεάσει τις αφγανικές εξελίξεις, κατά το δοκούν.
Το Πακιστάν απεναντίας αν και φαίνεται να κερδίζει εντούτοις μπορεί να συμβεί το αντίθετο. Συχνά στη Δύση μετά την 9/11 επικράτησε η τάση να αντιμετωπίζονται Αφγανιστάν και Πακιστάν ως ενιαίο πρόβλημα, όπως η φράση του Ράμσφελντ «Afpak»[35] Οι εγγενείς σχέσεις των Ταλιμπάν, με τις μυστικές πακιστανικές υπηρεσίες είναι διαχρονικές. Το μέλλον θα δείξει αν θα παραμείνουν αρραγείς, καθώς η άνοδος των Ταλιμπάν ενθαρρύνει τις τρομοκρατικές οργανώσεις εντός Πακιστάν ενώ υπάρχουν και αμφισβητούμενες διασυνοριακές περιοχές.[36] Οι στενές σχέσεις των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν και του «μητρικού» Κινήματος Ταλιμπάν του Πακιστάν (Tahrik-i-Taliban-Pakistan-TTP) αποτελούν κίνδυνο για το Πακιστάν, γι αυτό δεν βιάστηκε να αναγνωρίσει το καθεστώς των Ταλιμπάν.[37] Σημειολογικά, η 14η Αυγούστου αποτελεί εθνική επέτειο απελευθέρωσης του Πακιστάν από τους Βρετανούς,[38] ενώ η 15η Αυγούστου απελευθέρωση του Αφγανιστάν από τις ΗΠΑ. Το λιμάνι-κόμβος Γκουαντάρ του Πακιστάν με την ιδιαίτερη γεωπολιτική σημασία, ως στρατιωτικό λιμάνι θα μπορούσε εν δυνάμει να αποτελέσει ορμητήριο, για κινεζική επίθεση εναντίον της Ταιβάν, όπως αναφέρει απόστρατος αξιωματικός του Πακιστάν συμπληρώνοντας ότι το Πακιστάν δεν θα πρόβαλε αντίρρηση.[39] Το λιμάνι ανήκει στην επαρχία του Μπαλουχιστάν στα νοτιοδυτικά του Πακιστάν που δρά ο Απελευθερωτικός Στρατός του Μπαλουχιστάν με συχνές τρομοκρατικές επιθέσεις διεκδικώντας την αυτονομία της περιοχής.[40] Βρίσκεται κοντά στα Στενά του Ορμούζ και θα αποτελούσε ιδανική ενεργειακή δίοδο, από την δυτική Κίνα μέσω Πακιστάν, προς τον Περσικό Κόλπο. Γι αυτό αποτελεί λαμπρό «μαργαριτάρι» στη Σειρά Μαργαριταριών της (String of Pearls’ strategy), [41] ενώ οι ΗΠΑ δεσμεύτηκαν να στηρίξουν την ανεξαρτησία του Μπαλουχιστάν,[42] που ίσως δικαιολογούσε κάποια αμερικανική παρουσία. Ένα τέτοιο ενδεχόμενο, θα ανάγκαζε το Πακιστάν να διαλέξει με ποιον θα συμμαχήσει και ποιον θα δυσαρεστήσει. Επομένως, οι σχέσεις με τους Ταλιμπάν θα είχαν το ανάλογο αντίτιμο. Πάντως για τον Πρωθυπουργό του Πακιστάν Ιμπραν Χαν πρόκειται για μία «νέα πραγματικότητα», που διαμορφώνεται στο Αφγανιστάν.[43]
Το Κατάρ διατηρεί άριστες σχέσεις με τους Ταλιμπάν. Αποτελεί κεντρικό παίκτη και συχνά ρυθμιστή των εξελίξεων φιλοξενώντας τις διαπραγματεύσεις μεταξύ ΗΠΑ -Ταλιμπάν, αλλά και άλλων παικτών. Αποτελεί ασφαλή δίοδο προς το Αφγανιστάν. Συγχρόνως, συνεργάζεται στενά με τους διεθνούς οργανισμούς, για την αποστολή ανθρωπιστικής βοήθειας και τον απεγκλωβισμό δυτικών στελεχών. Έχει διαχρονικά στενούς δεσμούς με το κίνημα των Ταλιμπάν και θεωρείται ότι τους χρηματοδοτεί γενναιόδωρα αν και απέρριψε τις κατηγορίες.[44] Η στήριξη των Ταλιμπάν για την ανοικοδόμηση του Αφγανιστάν θα ενισχύσει τη θέση του Κατάρ, εάν εξελιχθεί στον βασικό διαμεσολαβητή, που συνάδει, με την στρατηγική ασφαλείας που εφαρμόζει.[45] Παράλληλα, φιλοξενεί τη μεγαλύτερη αμερικανική βάση στον Κόλπο. Συγχρόνως διατηρεί άριστες σχέσεις με την Μουσουλμανική Αδελφότητα καθώς είναι υπέρ του αυστηρού μουσουλμανικού δόγματος.[46] Επιπλέον, έχει αγαστή συνεργασία με την Τουρκία και ιδιαίτερα με τον Τούρκο Πρόεδρο Ερντογάν. Παρόλα αυτά, δεν θα μπορούσε να αναλάβει τον έλεγχο του Αφγανιστάν, καθώς θα ενεργοποιούσε τα αντανακλαστικά αντιπάλων, όπως η Σαουδική Αραβία, ή το Ιράν.
Το Ιράν διαδραματίζει ιδιαίτερο περιφερειακό ρόλο και είναι απαραίτητη η συνεργασία του για τη σταθερότητα, χωρίς να μπορεί να παρακαμφθεί. Έγινε μόνιμο μέλος του Οργανισμού εν μέρει εξαιτίας των εξελίξεων στο Αφγανιστάν. Αναζητούσε διακαώς να ξεφύγει από την απομόνωση της Δύσης, με τις κυρώσεις που του επιβάλει επί δεκαετίες, για το πυρηνικό του πρόγραμμα.[47] Για χρόνια επιδίωκε την πλήρη ένταξή του με τη στήριξη της Ρωσίας. Εκτιμάται ότι θα συμβάλει στην συζήτηση για την περιφερειακή ασφάλεια παρά τις προστριβές, με το Τατζικιστάν που εμπόδιζαν μεταξύ άλλων την ένταξή του. Σύμφωνα με τον νέο ανώτατο ηγέτη Ιμπραχίμ Ραΐσι προτεραιότητα της ιρανικής διπλωματίας είναι οι στρατηγικές σχέσεις με μη δυτικές χώρες, όπως η Κίνα και η Ρωσία και «προσανατολίζεται προς την Ανατολή».[48] Δίνοντας παράλληλα έμφαση στον «πολιτιστικό και πνευματικό θησαυρό του κόσμου στην Ασία….όπου το Ιράν μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη πολιτιστικού τοπικισμού».[49] Δεν μπορεί όμως να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στο αφγανικό ζήτημα, με τις συνεχείς απειλές από το Ισραήλ δίνοντας έμφαση στην άμυνα και την ασφάλειά του. Διαθέτει όμως αρκετά πλεονεκτήματα, θρησκευτικά ή φυλετικά εντός και εκτός Αφγανιστάν.
Η Τουρκία και η αλλοπρόσαλλη στρατηγική του Προέδρου της Ταγίπ Ερντογάν παρά τα νέο-οθωμανικά παλάτια (της Χαλιμάς) και τις φιέστες για να
γίνει χαλίφης στη θέση του (προηγούμενου) Αμερικανού «χαλίφη» μάλλον θα κρατήσουν λιγότερο από τις χίλιες και μία νύχτες της Σεχραζάτ.[50] Παρά τις τουρκικές φιλοδοξίες και τους επεκτατικούς πολέμους, που έχει εμπλακεί στη Συρία, το Ιράκ, τη Λιβύη, το Ναγκόρνο Καραμπάχ, αλλά και στην αφρικανική ήπειρο. Εντούτοις, η αστάθεια που επικρατεί στη χώρα και η αμφιλεγόμενη πολιτική Ερντογάν δεν δύναται να εγγυηθεί την σταθερότητα. Προθυμοποιήθηκε να αναλάβει τη διοίκηση του διεθνούς αεροδρομίου της Καμπούλ, αλλά προχωρεί με προσεκτικά βήματα, διαβλέποντας τους κινδύνους, που έχει να αντιμετωπίσει, με τη διφορούμενη στάση των Ταλιμπάν. Βρίσκονται σε διαπραγμάτευση, αλλά αρνούνται να επιτρέψουν την είσοδο τουρκικών στρατευμάτων στο Αφγανιστάν. Υπάρχουν και οι εξωτερικοί κίνδυνοι για την Τουρκία καθώς θα ενεργοποιηθούν αντανακλαστικά ανταγωνιστικών παικτών σε ενδεχόμενη επέκταση και στο Αφγανιστάν. Παρόλα αυτά η Τουρκία επιδιώκει να είναι ο δίαυλος επικοινωνίας των Ταλιμπάν με τη Δύση, αλλά ως τώρα δεν έχει επιτευχθεί ο στόχος της καθώς ερίζουν και άλλοι παίκτες, όπως το Κατάρ, αλλά και το Πακιστάν. Και μπορεί να δηλώνουν ότι Τουρκία και Πακιστάν είναι «αδέρφια», αλλά συχνά τα εθνικά τους συμφέροντα διαφοροποιούνται, παρά την αγαστή συνεργασία μεταξύ τους.
Στο πλαίσιο αυτό η σταθερότητα στο Αφγανιστάν είναι ευθέως ανάλογη με την σταθερότητα στην ευρύτερη περιοχή, αλλά κι από που θα περάσει ο OBOR. Επαγωγικά, η επιλογή της μίας διέλευσης ενισχύει τη γεωπολιτική θέση ορισμένων χωρών υποβιβάζει άλλες με αποτέλεσμα να συγκρούονται γεωπολιτικά συμφέροντα. Επομένως, καμία δύναμη δεν φαίνεται ικανή να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά την κόλαση του Αφγανιστάν και τον ισλαμικό κίνδυνο που απειλεί ανοικτά όλον τον πολιτισμένο κόσμο Ανατολής και Δύσης. Άρα μόνο μέσω της περιφερειακής συνεργασίας, μπορούν να τεθούν οι βάσεις για την σταθερότητα στην περιοχή και ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης, θα μπορούσε ίσως να λειτουργήσει ως μηχανισμός αντίβαρο.
Γ. Ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης[51] –«Ήταν πέντε, ήταν έξι» κι έγιναν εννιά
Η κατάρρευση της ΕΣΣΔ με τα ρευστά σύνορα που άφησε πίσω της στάθηκε η αφορμή για τους «Πέντε της Σαγκάης» (Κίνα, Καζακστάν, Κιργισία, Ρωσία και Τατζικιστάν) το 1996, που έγιναν έξι με το Ουζμπεκιστάν το 2001 να ιδρύσουν τον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης και ένας από τους λόγους ίδρυσης ήταν και το Αφγανιστάν. Το 2017 προστέθηκαν η Ινδία και το Πακιστάν, ενώ στην πανηγυρική Σύνοδο Κορυφής του Ντουσάμπε για τα 20 χρόνια του Οργανισμού το 2021 εντάχθηκε το Ιράν, ως ένατο μέλος του. Πλέον ο Οργανισμός καλύπτει περίπου το 23% της χερσαίας γης του πλανήτη ενώ αγγίζει το 45% του παγκόσμιου πληθυσμού της γης. Περιλαμβάνει επίσης ως χώρες «παρατηρητές» το Αφγανιστάν, τη Λευκορωσία και τη Μογγολία. Την ιδιότητα του «Συνομιλητή» έχουν Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν, Καμπότζη, Νεπάλ, Σρι Λάνκα και Τουρκία. Η Τουρκία αποτελεί ιδιαίτερη περίπτωση καθώς είναι η μόνη χώρα μέλος του ΝΑΤΟ που συμμετείχε από το 2012, ως παρατηρητής ενώ παραδόξως ανέλαβε την προεδρία το 2017 του ενεργειακού συλλόγου, χωρίς να είναι πλήρες μέλος. Αξίζει να σημειωθεί όμως ότι το 2021 δεν κατέθεσε αίτηση ένταξης στον Οργανισμό, [52] ενώ το 2022 ο Πρόεδρο Ερντογάν έγινε δεκτός πανηγυρικά ύστερα από ρωσική πρόσκληση στην ετήσια σύνοδο κορυφής[53].
Ειδικότερα, στην επετειακή Σύνοδο κορυφής του Ντουσάμπε (2021) συμμετείχαν ως «Προσκεκλημένοι» (Gest) το Τουρκμενιστάν και διεθνείς περιφερειακοί οργανισμοί ενώ ο γ.γ. ΟΗΕ απέστειλε βιντεοσκοπημένο μήνυμα. Η Σαουδική Αραβία, η Αίγυπτος και το Κατάρ συμμετείχαν ως νέοι «Εταίροι Διαλόγου». Ειδική αναφορά περιλαμβάνεται στην Διακήρυξη για το Αφγανιστάν στον τομέα της Ασφάλειας ενώ θεωρείται υψηλής προτεραιότητας η κατάσταση στο Αφγανιστάν σύμφωνα με τον γ.γ. του Οργανισμού Νόραβ,[54] ότι μόνο η πολιτική και διπλωματική λύση μπορεί να αντιμετωπίσει την έκρυθμη κατάσταση στο Αφγανιστάν.[55] Τονίζεται ότι «τα κράτη μέλη στηρίζουν την ανάδυση του Αφγανιστάν ως ανεξάρτητο, ουδέτερο, ενωμένο, δημοκρατικό και ειρηνικό κράτος, απαλλαγμένο από την τρομοκρατία, τον πόλεμο και τα ναρκωτικά» ενώ εγγυώνται την ακεραιότητα της χώρας. Τονίζεται η σημαντική συμβολή γειτονικών κρατών, που για χρόνια φιλοξενούν Αφγανούς πρόσφυγες. Επισημαίνεται επίσης ότι η διεθνής κοινότητα πρέπει να αναλάβει ενεργό δράση, για τον ασφαλή και βιώσιμο επαναπατρισμό τους.[56]
Στην ίδια ενότητα για την Ασφάλεια υπογραμμίζεται ότι στόχος του Οργανισμού παραμένει ο πόλεμος ενάντια στους τρεις δαίμονες (τρομοκρατία, αποσχίσεις και εξτρεμισμός) και η συνεργασία ενάντια στα ναρκωτικά και το οργανωμένο έγκλημα. Γι αυτό περιλαμβάνονται και προγράμματα δράσης για τους νέους ανθρώπους, που θα εμποδίσουν την περιθωριοποίηση ή τον αποκλεισμό που συχνά είναι η αιτία στρατολόγησης από τις τρομοκρατικές ή εγκληματικές οργανώσεις, στις διασυνοριακές περιοχές. Στον τομέα της οικονομικής συνεργασίας γίνεται εκτενής αναφορά μεταξύ άλλων, για τον Νέο Δρόμο του Μεταξιού (BRI projects) ενώ προτείνεται ως ιδέα η δημιουργία της Greater Eurasian Partnership,[57] όπου τα κράτη μέλη θα συμβάλλουν στην οικονομική συνεργασία, για την ενοποίηση περιφερειακών οργανισμών, όπως ο Οργανισμός (SCO), η Ευρασιατική Ένωση (Eurasian Economic Union), και ο ASEAN. Στον τομέα της Ανθρωπιστικής Διάστασης του Οργανισμού προτάσσεται και ο πολιτισμός, με την εκπαίδευση. Έμφαση δίνεται στο Πανεπιστήμιο του Οργανισμού (SCO University) αλλά και το Συμβούλιο Νεότητας (SCO Youth Council) που ενθαρρύνει την νεανική επιχειρηματικότητα και τις οικονομικές δράσεις, εντός του χώρου εμβέλειας του Οργανισμού. Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο τότε γ.γ. του Οργανισμού Βλαντιμίρ Νόραβ «η νεολαία είναι η κινητήριος δύναμη πίσω από την ανάπτυξη και την πρόοδο του χώρου του Οργανισμού».[58] Σημαντικό στοιχείο αποτελεί η έμφαση που δίνεται στο ότι ο Οργανισμός δεν επιδιώκει να εξελιχθεί σε «Συμμαχία», αλλά στηρίζεται στις Αρχές των Ηνωμένων Εθνών, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο και επιδιώκει τη συνεργασία με τους διεθνείς φορείς του και τους δύο μόνιμους μηχανισμούς του Οργανισμού (SCO Secretariat & Executive Committee of the Regional Anti-Terrorist Structure – RATS[59]).[60] Εξάλλου τα Ηνωμένα Έθνη αναγνωρίζουν ότι ο Οργανισμός προωθεί τις αρχές και τους στόχους του.[61]Απεναντίας, για τη Δύση χαρακτηρίζεται μάλλον απαξιωτικά σαν το «ΝΑΤΟ της Ασίας» ή αντι-ΝΑΤΟ. Στο χέρι της Δύσης είναι να μην εξελιχθεί ο Οργανισμός «από το πνεύμα της Σαγκάης» στο πνεύμα του «λευκού τίγρη».[62] Ωστόσο, ο Οργανισμός εξελίσσεται ως ένα νέο μοντέλο χαλαρής περιφερειακής συνεργασίας και προχωρά στις γενικές γραμμές που συμφωνούν τα κράτη μέλη αποφεύγοντας να πάρει θέση στις συνοριακές έριδες, όπως της Ινδίας με την Κίνα και το Πακιστάν. Ο Οργανισμός αποτελεί μία νέα μορφή περιφερειακής συλλογικής συνεργασίας με κύρια χαρακτηριστικά διαφοροποίησης από τους αντίστοιχους θεσμούς της Δύσης μεταξύ άλλων 1) την μη ανάμειξη στα εσωτερικά των κρατών μελών του, 2) και την έμφαση στον πολιτισμικό παράγοντα καθώς όλες σχεδόν οι χώρες μέλη νιώθουν περήφανες για την πλούσια και διαχρονική συμβολή τους στο πολιτισμικό γίγνεσθαι. Συμμετέχουν τρείς γιγάντιες δυνάμεις (Κίνα, Ρωσία και Ινδία), μαζί με το Πακιστάν και τους άρρηκτους δεσμούς, με το καθεστώς των Ταλιμπάν και τις δύο πιο άμεσα πληττόμενες γειτονικές χώρες του Αφγανιστάν Τατζικιστάν και Ουζμπεκιστάν. Το ίδιο το Αφγανιστάν έχει την ιδιότητα του παρατηρητή. Από την ίδρυσή του συμμετέχει σε πρωτοβουλίες για την επίλυση του αφγανικού ζητήματος ενώ υπό την αιγίδα του στηρίζει τον διάλογο με το Αφγανιστάν, όπως με την Ομάδα Επαφής με το Αφγανιστάν τον Ιούλιο του 2021.[63] Παράλληλα, ο Οργανισμός συμμετέχει ενεργά στις διαβουλεύσεις διεθνών οργανισμών για το Αφγανιστάν, όπως στη Διάσκεψη της Γενεύης[64] ή του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (OSCE)[65] Οι ισχυροί περιφερειακοί παίκτες αντιμετωπίζουν τον ισλαμικό κίνδυνο στις επικράτειές τους, όπως η Ρωσία στον Καύκασο (Τσετσενία), η Κίνα με τους Ουιγούρους κοντά στα λίγα χιλιόμετρα που συνορεύουν η Κίνα με το Αφγανιστάν, η Ινδία με τους μουσουλμανικούς πληθυσμούς στην επικράτειά της. Από την άλλη πλευρά άμεσα πλήττονται οι γείτονες του Αφγανιστάν πρώην σοβιετικές και νυν ισλαμικές δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας, όπως το Τατζικιστάν και το Ουζμπεκιστάν που προσδοκούν άμεση στήριξη. Μοιραία θα δεχτούν και σημαντικές προσφυγικές ροές, που θα προστεθούν στους ήδη υπάρχοντες Αφγανούς πρόσφυγες που φιλοξενούν. Ευρύτερα, ο «χώρος του Οργανισμού» αντιμετωπίζει πολλών ειδών κινδύνους και προκλήσεις. Στο εκρηκτικό μείγμα εντάσσεται και το διασυνοριακό οργανωμένο έγκλημα διακίνησης, ανθρώπων, όπλων και ναρκωτικών, όπου το Αφγανιστάν πρωτοστατεί κατέχοντας πάνω από το 90% της παγκόσμιας παραγωγής οπίου.[66]
Σε κάθε περίπτωση ο Οργανισμός θα αναγκαστεί να αναλάβει πρωτοβουλίες για το Αφγανιστάν, επειδή επηρεάζει ή και απειλεί τις χώρες που συνορεύει και αποτελούν οι περισσότερες μέλη του. Επομένως, το διακύβευμα για τον Οργανισμό είναι υψηλού ρίσκου για τη σταθερότητα αλλά και την ίδια την αξιοπιστία του εφόσον δεν μπορεί να χειριστεί ένα τόσο κρίσιμο ζήτημα στον ζωτικό χώρο κυριαρχίας του.[67] Ίσως για άλλη μια φορά η κρίση στο Αφγανιστάν αφυπνίσει τον Οργανισμό, όπως θα επιθυμούσε η Κίνα.[68] Εξάλλου, κατά μία εκδοχή ο Οργανισμός είναι ο μόνος που μπορεί να «δαμάσει τους πολεμοχαρείς Ταλιμπάν».[69] Ο Οργανισμός αποτελεί βήμα διαλόγου, αλλά και δικλείδα ασφαλείας που αποφορτίζει έκρυθμες συνοριακές διενέξεις ή αποσοβεί συγκρούσεις, ώστε να παραμένει ελεγχόμενη η εχθρικότητα μεταξύ κρατών μελών. Από την άλλη πλευρά, οι μικρές ισλαμικές Δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας και πρώην σοβιετικές Δημοκρατίες δεν μπορούν να αφεθούν έρμαια στις διασυνοριακές τρομοκρατικές δραστηριότητες του οργανωμένου εγκλήματος, εμποδίζοντας τις εμπορικές δραστηριότητες του OBOR, που είναι ζωτικής σημασίας, για την Κίνα και την καθιστά ευάλωτη, σε κάθε λογής εγκληματική οργάνωση. Ένας επιπλέον λόγος που αναγκάζει τον Οργανισμό να δράσει είναι η απειλή αθρόας ροής μεταναστών και προσφύγων που φεύγουν κυνηγημένοι και τρομοκρατημένοι, από την επιβολή της σαρία ή συνεργάστηκαν για χρόνια με τις δυτικές δυνάμεις. Συγχρόνως, οι μεταναστευτικές και προσφυγικές ροές είναι εφιάλτης για τη Δύση, που οφείλει να συνεργαστεί με τον Οργανισμό, στο πλαίσιο των αμοιβαία κοινών συμφερόντων. Ούτε τον Οργανισμό συμφέρει η απογύμνωση των δυναμικών και ενεργών στοιχείων, που χρειάζονται, για την ανάπτυξη της περιοχής. Προφανώς, δεν συμφέρει τη Δύση η εισροή προσφύγων να κατακλύσουν, για άλλη μια φορά τα χερσαία και θαλάσσια σύνορά της. Οι ευρωπαϊκές κοινωνίες έχουν ήδη δείξει έντονα σημάδια κόπωσης από την μαζική μετανάστευση, από τον πόλεμο δι’ αντιπροσώπων στη Συρία του 2015. Επομένως, χρειάζεται η προώθηση «μιας πραγματικά πολυμερούς διεθνούς τάξης», όπως υπογράμμισε ο Γάλλος Υπουργός Εξωτερικών σε συνάντηση με τον Ινδό ομόλογό του σχετικά με τη συνεργασία σε ένα κοινό πρόγραμμα των δύο χωρών.[70]
Ο Οργανισμός αποτελεί ένα νέο Παράδειγμα περιφερειακής συλλογικής συνεργασίας, που διαφοροποιείται από τους αντίστοιχους στόχους της Δύσης και ενδεχομένως, θα μπορούσε να αποτελέσει το αντίδοτο στο αφγανικό παράδοξο, επειδή:
- Μέσω της πολυμερούς περιφερειακής συνεργασίας συμβάλει στην ισορροπία και την σταθερότητα στην περιοχή και ειδικότερα του Αφγανιστάν
- Δίνει έμφαση στη νεολαία ως ανάχωμα στο φανατισμό και την στρατολόγηση νέων σε τρομοκρατικές οργανώσεις και αποσχιστικά κινήματα
- Προχωρά σε συχνούς και εντατικούς διασυνοριακούς ελέγχους, για την αντιμετώπιση της παραβατικότητας κάθε είδους όπως τα ναρκωτικά, παράνομη διακίνηση ανθρώπων και όπλων
- Απορροφά τους κραδασμούς και αποτελεί φόρουμ συνεννόησης για αποφυγή συγκρούσεων δι’ αντιπροσώπων στο πολύπαθο Αφγανιστάν των σημαντικών παικτών της περιοχής, που είναι κράτη -μέλη του ή συμμετέχουν στις δραστηριότητες του.
- Συνεργάζεται με τον ΟΗΕ για τη διευθέτηση ζητημάτων και προγραμμάτων του όπως η ανθρωπιστική βοήθεια, ο περιορισμός πηγής χρηματοδότησης τρομοκρατών κλπ.
Τον Οργανισμό επικαλείται για τις συνομιλίες με τους Ταλιμπάν και ο Ρώσος Πρόεδρος Πούτιν τονίζοντας ότι «Ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σανγκάης, υπό την ηγεσία του Πεκίνου και της Μόσχας, θα πρέπει να επιβληθεί ως εταίρος των ταλιμπάν ώστε αυτοί να τηρήσουν τις υποσχέσεις τους στην αντιμετώπιση της τρομοκρατίας».[71] Σημαντική είναι η πρόταση του ΝΑΤΟ προς Κίνα και Ρωσία για από κοινού συνεργασία απέναντι στο Ισλαμικό Κράτος και τα παρακλάδια του στο Αφγανιστάν[72] αποδεικνύοντας την ανάγκη συλλογικής και περιφερειακής συνεργασίας, για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του αφγανικού γρίφου. Τη συμβολή όμως του Οργανισμού για το Αφγανιστάν είχε επισημάνει και ο πρώην Πρόεδρος του Αφγανιστάν Χαμίτ Καρζάι κατά την επίσκεψή του στο Πεκίνο το Μάϊο του 2014.[73] Ήταν οι πρώτες επίσημες επαφές των δύο χωρών ύστερα από 50 χρόνια και αφορμή στάθηκε η επικείμενη αποχώρηση των δυνάμεων του ΝΑΤΟ, όπως μετέδιδε το κινεζικό πρακτορείο ειδήσεων Νέα Κίνα.[74]
Συμπεράσματα
«Υπήρξαν τύραννοι και δολοφόνοι που για κάποιο διάστημα φαίνονταν ανίκητοι, αλλά στο τέλος πάντοτε, όλοι γκρεμίζονται. Σκεφθείτε το, πάντοτε», σύμφωνα με τον Μαχάτμα Γκάντι.[75] Ιδανικό παράδειγμα-απόδειξη είναι το Αφγανιστάν. Εφικτή φαντάζει μόνο μία πολυμερής συνεργασία στο πλαίσιο περιφερειακών οργανισμών, όπως ο Οργανισμός. Λόγω γεωγραφικής εγγύτητας θα αναγκαστεί να πάρει πρωτοβουλίες, ώστε να διασφαλισθούν τα πανάκριβα έργα υποδομής, για τη διακίνηση αγαθών, ανθρώπων και κεφαλαίων. Πρόκειται για την επιτομή της παγκοσμιοποίησης, για την ομαλή λειτουργία του νεοφιλελεύθερου συστήματος στο σύγχρονο περιβάλλον. Αν και ο κόσμος του μέλλοντος φαντάζει να αναδύεται πολυπολικός, δεν χρειάζεται να αντιμετωπίζεται ο Οργανισμός σαν αντί-G7[76] ή αντι-ΝΑΤΟ.[77] Απεναντίας, αν οι ΗΠΑ πήραν τα μαθήματά τους από την αφγανική περιπέτεια, θα πρέπει να επενδύσουν στην βιώσιμη ανάπτυξη και σε έργα υποδομής, στο Αφγανιστάν.[78] Η Δύση και περισσότερο η Ευρωπαϊκή Ένωση θα μπορούσε να αδράξει την ευκαιρία (carpe Diem) της πολυεπίπεδης συνεργασίας, της ανάπτυξης διαλόγου. Να μην κοιτάζει με εχθρική διάθεση την Ανατολή «Carthago delenda est», ότι ο «αντίπαλος πρέπει να εξοντωθεί» κατά τη ρήση του Κάτωνα «η Καρχηδόνα πρέπει να καταστραφεί», αλλά και αντιστρόφως.
Εντός του Οργανισμού η οικονομική ισχύς της Κίνας, η στρατιωτική και ευρύτερη παρουσία της Ρωσίας, η Ινδία που επένδυσε τεράστια ποσά στην ανοικοδόμηση του Αφγανιστάν που απειλούνται με την άνοδο των Ταλιμπάν και με τους άρρηκτους δεσμούς με το “άσπονδο” Πακιστάν, το οποίο επίσης έχει κάθε λόγο και άμεση εμπλοκή στα ζητήματα του Αφγανιστάν μαζί με τις ισλαμικές δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας. Αλλά και το νέο μέλος, το Ιράν αποτελεί αναπόσπαστο μέρος μιας βιώσιμης λύσης στο Αφγανιστάν. Ο Οργανισμός θα μπορούσε να αποτελέσει ανάχωμα στην διάδοση του εξτρεμισμού και του τυχοδιωκτισμού των κάθε λογής παράνομων διασυνοριακών ισλαμικών οργανώσεων που εκμεταλλεύονται τους δυστυχείς και ταλαιπωρημένους από τους εμφυλίους, τις εξωτερικές εισβολές και την φτώχια, που καταδικάζει τους νέους να πέφτουν στα δίχτυα τρομοκρατών. Τους προσηλυτίζουν και τους στρατολογούν για παράνομες δραστηριότητες προκειμένου να επιβιώσουν οι ίδιοι και οι οικογένειές τους είτε συμμετέχοντας στο παράνομο εμπόριο ναρκωτικών, όπλων και ανθρώπων είτε προσπαθώντας να καταφύγουν στη Δύση μέσω παράνομων δουλεμπορικών κυκλωμάτων και πανίσχυρων Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, που τους υπόσχονται να ζήσουν το απατηλό όνειρο μιας καλύτερης ζωής στη Δύση.
Η παρακμή της Δύσης μπορεί να μην σημαίνει το τέλος της, αλλά παραμένει ως σκιά του πάλαι ποτέ ένδοξου εαυτού της με τους ολέθριους χειρισμούς σε μια σειρά αδιέξοδων πολέμων. Οι Αφγανοί έχουν κάθε λόγο να νιώθουν προδομένοι από τη Δύση, όπως εκφράζει την απογοήτευσή του ο Αφγανός πρώην πρέσβης στην Ελλάδα.[79] Κι όμως οι ΗΠΑ είναι αναγκαίες για τον κόσμο αρκεί να μη παίζουν το ρόλο του «Μεγάλου Ιεροεξεταστή». «Τώρα καλύτερα να λησμονήσουμε πάνω σε τούτα τα χαλίκια δε φελά να μιλάμε, τη γνώμη των δυνατών ποιος μπορεί να τη γυρίσει, ποιος θα μπορούσε ν’ ακούσει; Καθένας χωριστά ονειρεύεται και δεν ακούει το βραχνά των άλλων».[80] Όταν αποφασίσουν να ακούει ο ένας τον βραχνά των άλλων, τότε μια καλύτερη μέρα θα ξημερώσει για την ανθρωπότητα και ένα «σταχτί» φύλλο, το Αφγανιστάν, θα είναι πάλι η αφορμή να αλλάξει ο κόσμος εξαιτίας του.
Ωστόσο, ζούμε στην «εποχή των δικτύων» και ο κόσμος συνδέεται σε υπερθετικό βαθμό, ώστε να μην μπορεί πια να διαχωριστεί. Κατά μερικά δυστοπικά σενάρια ο κόσμος του μέλλοντος θα συγκροτηθεί ως αλυσίδα εφοδιασμού, «όπου παγκόσμιες εταιρείες, μεγαλουπόλεις,[..] και «περιφερειακές κοινοπολιτείες» επιδίδονται σ’ έναν ατέρμονο, αλλά ουσιαστικά ειρηνικό αγώνα «διελκυστίνδας» για την απόκτηση οικονομικού πλεονεκτήματος, όπου θα μοιάζει μ’ ‘ένα τεράστιο παιχνίδι πολλαπλών παικτών».[81] Προφανώς, μια τέτοια εξέλιξη δεν θα έφερνε σταθερότητα και ευημερία, αλλά χάος και απόγνωση, γι’ αυτό χρειάζεται σωφροσύνη. «Για να ξεφύγουμε από την ‘Παγίδα του Θουκυδίδη’, πρέπει να είμαστε πρόθυμοι να σκεφτούμε το αδιανόητο και να φανταστούμε το αφάνταστο…[…] να απαιτήσει να αλλάξουμε τον ρου της ιστορίας»,[82] ιδίως , όταν ελλοχεύει η πυρηνική απειλή. Ενδεχομένως, ένας νέος Ψυχρός Πόλεμος θα περιλαμβάνει οικονομικές και περιφερειακές συγκρούσεις παρά ιδεολογικές, όπως ο προηγούμενος.[83]
Μοιραία Δύση και Ανατολή θα αναγκαστούν να συνεργαστούν για ένα κοινό μέλλον έστω κι αν δεν έχουν φανεί ακόμα τα χαρακτηριστικά αυτής της πιθανής συνεργασίας και αν θα πάρει τη μορφή μίας ισχυρής παγκόσμιας διακυβέρνησης. «Συγκυριαρχίας» (συντεταγμένη συνδιαχείριση κυριαρχικών εξουσιών εντός σύνθετης τάξης), «συναρχίας» (από κοινού διακυβέρνηση διαφορετικών αρχών) ή μιας «συσπονδίας», («κοινός δεσμός: συνέχει διακριτά υποκείμενα σε μία συλλογική ενότητα σκοπών»), όπως θα έλεγε ο καθηγητής Δημήτρης Χρυσοχόου.[84] Αρκεί να αποφευχθεί πυρηνική σύρραξη που θα καταστρέψει τον πλανήτη εκτός ίσως από το Αφγανιστάν που μπορεί και πάλι να επιβιώσει…..
Βιβλιογραφία
- Allison Graham, Σε τροχιά πολέμου: μπορούν ΗΠΑ και Κίνα να αποφύγουν την Παγίδα του Θουκυδίδη;, εκδ. Πεδίο, Αθήνα 2020
- Boniface Pascal, (επιμ.), Άτλας Διεθνών Σχέσεων, εκδ. Ελληνικά Γράμματα,2001
- Γουϊτλοκ Κρέγκ, Τα έγγραφα του Αφγανιστάν, Η κρυφή ιστορία του Πολέμου, εκδ. ΤΟ ΒΗΜΑ, Αθήνα 2021
- Γρίβας Κωνσταντίνος, Η στρατιωτική άνοδος της Κίνας και η γεωπολιτική του πολέμου στη Μέση Ανατολή: εισαγωγή στη Γεωγραφία των Πολεμικών Τεχνολογιών, της Ασφάλειας και των Αφοπλισμών στην Ευρύτερη Μέση Ανατολή και την Ασία, εκδ. Λιβάνη, Αθήνα, 2013
- Ferguson Niall, Η πλατεία και ο πύργος: δίκτυα, ιεραρχίες και η πάλη για παγκόσμια ισχύ, εκδ. Αλεξάνδρεια, 2017
- Όσνος Εβαν, Η εποχή της φιλοδοξίας: το παιχνίδι της τύχης, της αλήθειας και της πίστης, σε μία Κίνα που μεταμορφώνεται, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης Προοπτικές,2018
- Παγκόσμια Ιστορία: Εγκυκλοπαιδικοί Θησαυροί της Εκδοτικής Αθηνών, Παραπολιτικά 2015, τόμος Α’
- Rumer Eugene, The Return of Global Russia-The Primakov (Not Gerasimov) Doctrine in Action, June 2019, Carnegie Endowment for International Peace, https://carnegieendowment.org/files/Rumer_PrimakovDoctrine_final1.pdf
- Samuel Ph.Huntington(W. Mcneil, Θ. Στοφορόπουλος, Κ. Ζουράρις, Γ. Καραμπελιάς, Χ. Γιανναράς), Η Σύγκρουση ανατολής-δύσης και η πρόκληση Χάντινγκτον, Εναλλακτικές Εκδόσεις, γ’ έκδοση συμπληρωμένη-Σεπτέμβριος 2001
- Spykman Nickolas J., Η Γεωγραφία της Ειρήνης, εκδ. Παπαζήση,2004
- Χρυσοχόου, Δημήτρης, Πολιτειολογία των ενώσεων, εκδ. Ι. Σιδέρη, Αθήνα, 2020
[1] Πρόκειται για αντάρτες που δρούσαν για χρόνια στα δύσβατα βουνά και άλλοι απαιτούν ασυλία για τα εγκλήματα που διέπραξαν, είτε ανταλλάγματα για μια πιο ήρεμη ζωή ή διευκολύνσεις παντός είδους για τις παράνομες δραστηριότητές τους.
[2] «Αφγανιστάν: Σκληρή αντίσταση κατά Ταλιμπάν στο Παντσίρ- Αμιγώς ισλαμική κυβέρνηση αναλαμβάνει τις τύχες του Αφγανιστάν», ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 4.9.2021, https://www.kathimerini.gr/world/561485887/afganistan-skliri-antistasi-kata-talimpan-sto-pantsir/ [ανακτήθηκε 4.10.2021]
[3] «Η αντίσταση ξεκινά: Ποιος είναι ο γιος «του λιονταριού της Παντσίρ» που θα πολεμήσει τους Ταλιμπάν», Sputnic Ελλάς, 20.8.2021 https://sputniknews.gr/20210820/i-antistasi-xekina-poios-einai-o-gios-toy-liontarioy-tis-pantzir-poy-tha-polemisei-toys-talimpan-16838314.html [ανακτήθηκε 10.10.2021]
[4] «Αχμάντ Μασούντι: Το «λιονταράκι» είναι η τελευταία ελπίδα για το Αφγανιστάν», ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ, 1.9.2021, https://www.parapolitika.gr/stories/article/1135401/ahmad-masoud-to-liodaraki-einai-i-teleutaia-elpida-gia-to-afganistan/ [ανακτήθηκε 6.10.2021]
[5] Παντελής Σαββίδης, «Πως θα είναι ο κόσμος μας μετά τα γεγονότα στο Αφγανιστάν;» 24.8.2021 https://infognomonpolitics.gr/2021/08/pos-tha-einai-o-kosmos-mas-meta-ta-gegonota-sto-afganistan/ [ανακτήθηκε 4.10.2021]
[6] Οι ΗΠΑ σκληραίνουν τη στάση τους απέναντι στην Κίνα, αλλά θα αργήσουν να εμπνεύσουν εμπιστοσύνη στους συμμάχους τους, ύστερα από την εσωστρέφεια και την φανερή εγκατάλειψη των συμμάχων τους, υπέρ των εθνικών τους συμφερόντων.
[7]Ο οποίος λειτουργούσε εναντίον τους ή όπως αποδίδεται ανέφερε ο Μουλά Ομάρ σε Βρετανό αξιωματούχο σχολιάζοντας την αμερικανική επέμβαση στο Αφγανιστάν «Εσείς έχετε τα ρολόγια, εμείς τον χρόνο»[7] (You have the watches. We have the time). Sami Yousafzai, ‘10 years of Afghan war: How the Taliban Go on’ Newsweek, 2.10.2011 https://www.newsweek.com/10-years-afghan-war-how-taliban-go-68223 [ανακτήθηκε 4.10.2021]
[8] Leonid Bershidsky, Γιατί οι Αμερικανοί έχασαν, όπως οι Ρώσοι, στο Αφγανιστάν, Capital.gr- Bloomberg Opinion, 9.7.2021 https://www.capital.gr/bloomberg-view/3558299/giati-oi-amerikanoi-exasan-opos-oi-rosoi-sto-afganistan [ανακτήθηκε 10.10.2021]
[9] «Μιχαήλ Κωσταράκος: δεν υπάρχουν στρατιωτικές λύσεις σε πολιτικά προβλήματα» ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 16.8.2021, https://www.kathimerini.gr/world/561467332/michail-kostarakos-gia-afganistan-den-yparchoyn-stratiotikes-lyseis-se-politika-provlimata/ [αναρτήθηκε 9.10.2021]
[10] Ο Φράνσις Φουκουγιάμα για το τέλος της αμερικανικής ηγεμονίας The Economist- OT.gr 19.8.2021 https://www.ot.gr/2021/08/19/partners/the-economist/o-fransis-foukougiama-gia-to-telos-tis-amerikanikis-igemonias/ [ανακτήθηκε 4.10.2021]
[11] Nadia Schadlow, «Πέντε τρόποι με τους οποίους η ήττα μας στο Αφγανιστάν θα αποδυναμώσει τις Ηνωμένες Πολιτείες»,Ανιχνεύσεις,27.8.2021, https://www.anixneuseis.gr/%CF%80%CE%AD%CE%BD%CF%84%CE%B5-%CF%84%CF%81%CF%8C%CF%80%CE%BF%CE%B9-%CE%BC%CE%B5-%CF%84%CE%BF%CF%85%CF%82-%CE%BF%CF%80%CE%BF%CE%AF%CE%BF%CF%85%CF%82-%CE%B7-%CE%AE%CF%84%CF%84%CE%B1-%CE%BC%CE%B1/ [ανάκτηση 10.10.2021]
[12] «Βουτιά» στα χρηματιστήρια από Χόνγκ Κόνγκ έως τη Νέα Υόρκη», ΠΕΝΤΑΠΟΣΤΑΓΜΑ, 22.9.2021 https://www.pentapostagma.gr/oikonomia/7038156_boytia-sta-hrimatistiria-apo-hongk-kongk-eos-ti-nea-yorki [ανακτήθηκε 7.10.2021]
[13] Πράγματι είναι εκπληκτική η διείσδυση της Κίνας στην καθημερινή ζωή των ΗΠΑ.Ενδεικτική είναι η πρώτη ταινία της Μάρβελ, όπου ο υπερ-ήρωας είναι Κινέζος και ο Σάνγκ-Τσι αντικαθιστά τον Ράμπο και απευθύνεται στα παιδιά. Αδιανόητη φαντάζει και η κυνική ομολογία από τον αρχηγό του γενικού επιτελείου στρατηγό Μάρκ Μίλι, ο οποίος εξαιτίας της αλλοπρόσαλλης, όπως εκτιμούσε στάσης του Προέδρου Τράμπ επικοινώνησε εμπιστευτικά στον Κινέζο ομόλογό του προκειμένου να τον καθησυχάσει ότι δεν πρόκειται να επιτεθούν στην Κίνα. Σύμφωνα με δημοσιογράφους της Washington Post στο βιβλίο τους ‘Peril’αναδεικνύεται ότι εμπιστευόταν περισσότερο την Κίνα από τον απερχόμενο Πρόεδρο Τράμπ. Isaac Stanley-Becher, ‘Top general was so fearful Trump might spark war that he made secret calls to his Chinese counterpart, new book says ‘Peril’ by Bob Woodward and Robert Costa reveals that Gen A. Milley called his Chinese counterpart before the election and after Jan.6 in a bid to avert armed conflict’ The Washington Post, 14.9.2021, https://www.washingtonpost.com/politics/2021/09/14/peril-woodward-costa-trump-milley-china/ [ανακτήθηκε 4.10.2021]
[14] Γιώργος Αϊβαλιώτης, «Ο Δρόμος του Μεταξιού: Στήριξε μία αυτοκρατορία (Βυζάντιο), απειλεί μίαν άλλη (ΗΠΑ), 18.6.2018, Geopolitics & Daily News, http://geopolitics.iisca.eu/?p=4171 [ανακτήθηκε 1.10.2021]
[15]Έβαν Όσνος, Η εποχή της φιλοδοξίας: το παιχνίδι της τύχης, της αλήθειας και της πίστης, σε μία Κίνα που μεταμορφώνεται, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης Προοπτικές,2018,σελ.20
[16] Παύλος Κακλατζής, «Ο Νέος Δρόμος του Μεταξιού», Power politics 15.1.2018 https://powerpolitics.eu/%CE%BF-%CE%BD%CE%AD%CE%BF%CF%82-%CE%B4%CF%81%CF%8C%CE%BC%CE%BF%CF%82-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%BC%CE%B5%CF%84%CE%B1%CE%BE%CE%B9%CE%BF%CF%8D/ [ανακτήθηκε 1.10.2021]
[17] «Το υπέρογκο χρέος μπλοκάρει τον νέο Δρόμο του Μεταξιού», 15.12.2020, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, https://www.kathimerini.gr/economy/561195994/to-yperogko-chreos-mplokarei-ton-neo-dromo-toy-metaxioy/ [ανακτήθηκε 1.10.2021]
[18]RECCA : Regional Economic Cooperation Conference of Afghanistan, Ministry of Foreign Affairs- Islamic Republic of Afghanistan https://recca.af/ [ανακτήθηκε 1.10.2021]
[19] Hussein Askary, «Afghanistan and the BRI: Extending the Belt and Road to Afghanistan-The Geo-Economics of Growth», EIR, 27.8.2021, LaRouche’s Foresight, Then and Now, https://larouchepub.com/eiw/public/2021/eirv48n34-20210827/eirv48n34-20210827_005-extending_the_belt_and_road_to_a.pdf [ανακτήθηκε 1.10.2021]
[20] Zhang Jiadong, ‘China will not fall into ‘Afghan trap’ as other powers have bitterly learned’, Global Times, 6.6.2021, https://www.globaltimes.cn/page/202107/1227992.shtml [ανακτήθηκε 10.10.2021]
[21] Εάν εξασφαλίσει την αναγκαία ασφάλεια για τα πολυδάπανα επενδυτικά της σχέδια, δεν έχει λόγο να εμπλακεί. Σε αντίθετη περίπτωση, θα υποχρεωθεί να τα προστατεύσει με δυναμικότερο τρόπο, από την ήπια ισχύ που χρησιμοποιεί ως τώρα με δέλεαρ την οικονομική ανάπτυξη.
[22] Raffaello Pantucci, ‘The myth of Chinese investment in Afghanistan’, JST Nikkei Asia, 16.8.2021 [ανακτήθηκε 10.10.2021]
[23] «Η τρομακτική διάσταση του BRI στις σχέσεις Αφγανιστάν -Κίνας», Infognomon Politics, 18.8.2021 https://infognomonpolitics.gr/2021/08/i-tromaktiki-diastasi-tou-bri-stis-scheseis-afganistan-kinas/ [ανακτήθηκε 10.10.2021]
[24] Χαρακτηριστικό είναι ότι οι κινεζικές τράπεζες China Develompent Bank kai Export – Import Bank of China που ήταν οι κύριοι χρηματοδότες αποδέσμευσαν 75 δις δολάρια που όμως το 2019 μειώθηκε στα 4 δις. «Το υπέρογκο χρέος μπλοκάρει τον νέο Δρόμο του Μεταξιού, ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 15.12.2020 https://www.kathimerini.gr/economy/561195994/to-yperogko-chreos-mplokarei-ton-neo-dromo-toy-metaxioy/ [ανακτήθηκε 10.10.2021]
[25] Chinese FM calls for building closer SCO community with shared future, Xinhua, 15.6.2021, http://www.xinhuanet.com/english/2021-06/15/c_1310009526.htm [ανακτήθηκε 18.10.2021]
[26] Liu Xin, Zhang and Bai Yunyi, TTP’s enmity toward Pakistan creates risk for Chinese projects, 18.9.2021, Global Times, https://www.globaltimes.cn/page/202109/1234606.shtml [ανακτήθηκε 10.10.2021]
[27] Eugene Rumer, The Return of Global Russia-The Primakov (Not Gerasimov) Doctrine in Action, June 2019, Carnegie Endowment for International Peace, https://carnegieendowment.org/files/Rumer_PrimakovDoctrine_final1.pdf [ανακτήθηκε 7.10.2021]
[28]Ενδεικτική της ρευστότητας και της καχυποψίας που επικρατεί στα σύνορα των κρατών της Κεντρικής Ασίας είναι η τατζικική οργάνωση που πιθανόν σε συμφωνία με τους Ταλιμπάν ετοιμάζει εισβολή στο γειτονικό Τατζικιστάν. «Η Ρωσία θα προστατεύσει το Τατζικιστάν σε περίπτωση εισβολής από το Αφγανιστάν» Euro2day.gr 8.10.2021 https://www.euro2day.gr/news/world/article/2100307/h-rosia-tha-prostateysei-to-tatzikistan-se-peripto.html [ανακτήθηκε 9.10.2021]
[29] Kiril Krivosheer, «Η Ρωσία μπορεί να μετανιώσει που αποφάσισε να στηρίξει τους Ταλιμπάν», Cantegie Moscow Center-Capital.gr 19.08.2021, https://www.capital.gr/carnegie-ru/3576632/i-rosia-mporei-na-metaniosei-pou-apofasise-na-stirixei-tous-talimpan [ανακτήθηκε 19.8.2021]
[30] Επιπλέον, πρέπει να διαφυλάξει τα σύνορά της, αλλά και να εγγυηθεί τα σύνορα εύθραυστων χωρών της περιοχής.
[31] ‘Power shift in Afghanistan not inclusive, happened without negotiations: PM Modi in SCO address’, 17.9.2021, Firstpost,.com https://www.firstpost.com/india/power-shift-in-afghanistan-not-inclusive-happened-without-negotiations-pm-modi-in-sco-address-9974001.html [ανακτήθηκε 10.10.2021]
[32] Zhang Hui and Liu Xin, ‘ India warned not to be ‘poison’ for SCO cooperation, as it seeks influence on Afghan issue’, Global Times.cn, 17.9.2021, https://www.globaltimes.cn/page/202109/1234579.shtml?id=12 [ανακτήθηκε 10.10.2021]
[33] Raagini Sharma, India’s Unofficial Deterrence Towards the Hegemonic Vision by China in Indian Ocean Region, RIEAS, 26.9.2021, https://www.rieas.gr/images/editorial/inocean2.pdf [ανακτήθηκε 10.10.2021]
[34] Abhinandan Mishra, Why India finds itself ‘lost’ in Afghanistan: An Opinion, RIEAS.GR, https://rieas.gr/images/Eurasiapage/newdelhi21.pdf [ανακτήθηκε 12.10.2021]
[35] Με τη σύντμηση των ονομάτων των δύο χωρών.Angela Stanzel, ‘After ‘’AFPAK’’ Reframing Europe’s Pakistan Policy’, ECFR.EU, Policy Brief, September 2014, https://ecfr.eu/publication/after_afpak_reframing_europes_pakistan_policy317/ [ανακτήθηκε 4.10.2021]
[36] Ευθύμιος Τσιλιόπουλος, « Οι Πακιστανοί Ταλιμπάν αποσταθεροποιούν τις σχέσεις Ισλαμαμπάντ-Καμπούλ», SLpress.gr 7.10.2021 https://slpress.gr/diethni/oi-pakistanoi-talimpan-apostatheropoioyn-tis-scheseis-islamampant-kampoyl/ [ανακτήθηκε 9.10.2021]
[37] Πλάμεν Τόντσεφ, «Θρυαλλίδα περιφερειακής αστάθειας το Αφγανιστάν», Kappa News, 29.8.2021, https://kappanews.gr/2021/08/29/8ryallida-perifereiakhs-asta8eias-to-afganistan/?fbclid=IwAR1x1Mc_gZNdrssGEEJIs0fw_pL82WRD37tnq4A2oFC0TlGhdjtD9FJv9wM [ανακτήθηκε 10.10.2021]
[38] «Independence Day 2021: Why Pakistan celebrates freedom a day before India» 14.8.2021 https://www.hindustantimes.com/world-news/independence-day-2021-why-pakistan-celebrates-freedom-a-day-before-india-101628920124972.html [ανακτήθηκε 11.9.2021]
[39] Angela Stanzel, ‘After ‘’AFPAK’’ Reframing Europe’s Pakistan Policy’ ό.π.
[40] «Αιματηρή επίθεση στο Μπαλουχιστάν», Euronews, 11.5.2019, https://gr.euronews.com/2019/05/11/aimathrh-epithesh-sto-baluhistan [ανακτήθηκε 10.10.2021]
[41] Sued Fazl-E- Haider, «Ένα στρατηγικό λιμάνι: Είναι το Πακιστάν κλειδί για την ενεργειακή κυριαρχία της Κίνας;», 9.3.2015, Foreign Affairs, https://foreignaffairs.gr/articles/70217/syed-fazl-e-haider/ena-stratigiko-limani [ανακτήθηκε 10.10.2021]
[42] Michael Rubin, Could Washington support Balochistan Independence? The possibility that a future American administration may try a ‘kuwait’ solution with Balochistan is growing, 12.9.2021, The National Interest https://nationalinterest.org/feature/could-washington-support-balochistan-independence-193477 [ανακτήθηκε 9.10.2021]
[43] Afghanistan dominates SCO talks: Highlights of who said what at Dushanbe summit, FirstPost.com, 17.9.2021, https://www.firstpost.com/world/afghanistan-dominates-sco-talks-highlights-of-who-said-what-at-dushanbe-summit-9973991.html [ανακτήθηκε 10.10.2021]
[44] Όταν κατηγορήθηκε από την Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μπαχρέιν και την Αίγυπτο το 2017, που προχώρησαν και σε μποϊκοτάζ εναντίον του «Γιατί το Κατάρ διατηρεί στενούς δεσμούς με τους Ταλιμπάν», DW, 1.9.2021 https://www.dw.com/el/%CE%B3%CE%B9%CE%B1%CF%84%CE%AF-%CF%84%CE%BF-%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%AC%CF%81-%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CF%84%CE%B7%CF%81%CE%B5%CE%AF-%CF%83%CF%84%CE%B5%CE%BD%CE%BF%CF%8D%CF%82-%CE%B4%CE%B5%CF%83%CE%BC%CE%BF%CF%8D%CF%82-%CE%BC%CE%B5-%CF%84%CE%BF%CF%85%CF%82-%CF%84%CE%B1%CE%BB%CE%B9%CE%BC%CF%80%CE%AC%CE%BD/a-59042350 [ανακτήθηκε 9.10.2021]
[45] «Το Κατάρ μπορεί να σώσει το Αφγανιστάν» ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 28.8.2021 https://www.kathimerini.gr/economy/561477856/to-katar-mporei-na-sosei-to-afganistan/ [ανακτήθηκε 7.10.2021]
[46] Γιώργος Αναγνωστόπουλος, «Αφγανιστάν : Μια ‘μπίζνα’ από δύο διαφορετικές αμερικανικές οπτικές γωνίες…και κατάρρευση» dpoint 23.8.2021 https://www.defence-point.gr/news/afganistan-mia-quot-mpizna-quot-apo-dyo-diaforetikes-amerikanikes-optikes-gonies-eferan-katarreysi [ανακτήθηκε 7.10.2021]
[47] Fardin Eftekhari, Why is Iran So Keen on Joining the SCO?, The Diplomat.com, 7.9.2021 https://thediplomat.com/2021/09/why-is-iran-so-keen-on-joining-the-sco/ [ανακτήθηκε 10.10.2021]
[48] Vladimir Platov, «Γιατί το Ιράν προσχωρεί στον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης», 20.9.2021, New Eastern Outlook-Millitaire.gr https://www.militaire.gr/giati-to-iran-proschorei-ston-organismo-synergasias-tis-sagkais/ [ανακτήθηκε 7.10.2021]
[49] «Ολοκληρώθηκε η πλήρης ένταξη του Ιράν στην συμμαχία της Σαγκάης», The PressProject 17.9.2021, https://thepressproject.gr/oloklirothike-i-pliris-entaxi-tou-iran-stin-symmachia-tis-sagkais/ [ανακτήθηκε 10.10.2021]
[50] Μηχανή του Χρόνου: «Πως βγήκε η έκφραση «τα παραμύθια της Χαλιμάς». Το τέχνασμα της βεζυροπούλας που της έσωσε τη ζωή και κράτησε χίλιες και μια νύχτες», [ανακτήθηκε 3.10.2021]
[51] Επίσημη ιστοσελίδα του Οργανισμού http://eng.sectsco.org/about_sco/
[52] «Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης: Το Ιράν προσχώρησε το ‘Ασιατικό ΝΑΤΟ’», Capital.gr 17.9.2021, https://www.capital.gr/diethni/3582502/organismos-sunergasias-tis-sagkais-to-iran-prosxorise-sto-asiatiko-nato [ανακτήθηκε 10.10.2021]
[53] «Η Διεθνής των Αυταρχικών Ηγετών: Συνάντηση του Ρώσου προέδρου με τον Ερντογάν στην Σαμαρκάνδη στο πλαίσιο της συνόδου του Οργανισμού της Σαγκάης», εφ.Καθημερινή, 17.9.2022 https://www.kathimerini.gr/world/562047634/i-diethnis-ton-aytarchikon-igeton/ [ανακτήθηκε 22.11.2022]
[54] ADRESS of Mr Vladimir Norov, SCO Secretary- General at a video conference ‘SCO: Shaping Eurasia’, 27.10.2020 http://eng.sectsco.org/news/20201027/686654.html [ανακτήθηκε 18.10.2021]
[55] (there is no alternative to a political and diplomatic solution to conflict situation)
[56] Dushanbe Declaration on the 20th Anniversary of the SCO 17.9.2021 {3.1. Afghanistan and regional security} http://eng.sectsco.org/news/20210917/782639.html [ανακτήθηκε 10.10.2021]
[57] «The Member States consider it important to use the potential of the region’s countries international organisations and multilateral associations to develop a space for wide, open, mutually beneficial and equal interaction in Eurasia in accordance with the norms of international law and taking into account their national interests. In this regard, they noted the idea of creating a Greater Eurasian Partnership that would include the SCO countries, the Eurasian Economic Union, the Association of Southeast Asian Nations, as well as other interested states and multilateral associations».
[58] Pakistani mass-media: Youth are the driving force behind the development and progress of the SCO Space, Islamabad Post, 17.8.2021 http://eng.sectsco.org/news/20210817/772159.html [ανακτήθηκε 12.10.2021]
[59] Executive Committee of the Regional Anti-Terrorist Structure https://ecrats.org/en/
[60] Αποφασίστηκε επίσης η βελτίωση του RATS με τη δημιουργία μόνιμου ξεχωριστού οργανισμού στο Ντουσάμπε (Counter-Terrorism Centre). Ίδρυση εντός της RATS στην Τασκένδη, του Universal Centre to Counter Challenges and Threats to Security στη Ρωσία, το Information Security Centre στο Καζακστάν και το Centre against International Organised Crime στο Μπισκέτ της Κιργισίας.
[61] United Nations: Resolution adopted by the General Assembly, Cooperation between the United Nations and regional and other organizations: cooperation between the United Nations and the Shanghai Cooperation Organization, 25 March 2021 https://undocs.org/en/A/RES/75/268 [ανακτήθηκε 7.10.2021]
[62] Παναγιώτα Παπαρούνα, Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης: Από το ‘πνεύμα της Σαγκάης’ στο πνεύμα του ‘λευκού τίγρη», ΙΔΟΣ, Αθήνα, Οκτώβριος 2017 https://drive.google.com/file/d/0B8_1lDT4phjxZFYzei1jNTItODg/view?resourcekey=0–mvMeFq-h1geD9Vt9dm9YA
[63] Join Statement of Foreign Ministers of SCO Member States on the results of the meeting in the format of the SCO-Afghanistan Contact Group. 14.7.2021 http://eng.sectsco.org/news/20210714/768423.html
[64] SCO Secretary- General’s remarks at 2020 Afghanistan Conference in Geneva 25.11.2020 http://eng.sectsco.org/news/20201125/694600.html
[65] Remarks by the SCO-Secretary – General Vladimir Norov at the Joint Session of the OSCE with International Organizations on Afghanistan, 9.7.2021 http://eng.sectsco.org/news/20210709/767748.html
[66] Κρέγκ Γουίτλοκ, Τα έγγραφα του Αφγανιστάν : Η κρυφή ιστορία του πολέμου, Το Βήμα, Αθήνα 2021,σελ.176
[67] Andrey Kortunov, ‘Afghanistan will test SCO’s capacity’, Global Times, 15.6.2021, https://www.globaltimes.cn/page/202106/1226198.shtml [ανακτήθηκε 10.10.2021]
[68] Kinling Lo, Could Afghanistan crisis give Shanghai Cooperation Organisation the key role China wants for bloc?, South China Morning Post, 20.7.2021 https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3141672/could-afghanistan-crisis-give-shanghai-cooperation [ανακτήθηκε 10.10.2021]
[69] Ayjaz Wani, ‘Shanghai Cooperation Organisation: The only way to tame a belligerent Taliban’, ORF Observer Research Foundation, 23.6.2021, https://www.orfonline.org/expert-speak/shanghai-cooperation-organisation-only-way-tame-belligerent-taliban/ [ανακτήθηκε 10.10.2021]
[70] Μάριος Πούλλαδος, «Ο ρόλος κλειδί της Ινδίας στον γεωπολιτικό άξονα Ελλάδας -Κόλπου: η σημασία διεύρυνσης των σχέσεων της Λευκωσίας με το Νέο Δελχί και οι λόγοι ανησυχίας της Τουρκίας» Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ, 4.10.2021 https://simerini.sigmalive.com/article/2021/10/4/o-rolos-kleidi-tes-indias-ston-geopolitiko-axona-elladas-kolpou/ [ανακτήθηκε 6.10.2021]
[71] «Ρωσική και κινεζική ‘κυριαρχία’ στο Αφγανιστάν θέλει ο Βλαντιμίρ Πούτιν», Defence-point.gr, 17.9.2021 https://www.defence-point.gr/news/rosiki-kai-kineziki-quot-kyriarchia-quot-sto-afganistan-thelei-o-vlantimir-poytin [ανακτήθηκε 10.10.2021]
[72] ‘ NATO in favor or Russia, China Participation in Anti-Terrorism Efforts in Afghanistan’ FARSNEWSAGENCY.GR 5.9.2021 https://www.farsnews.ir/en/news/14000614000610/NATO-in-Favr-f-Rssia-China-Paricipain-in-Ani-Terrrism-Effrs-in [ανακτήθηκε 10.10.2021]
[73] Angela Stanzel, Policy Brief: After ‘Afpak’: Reframing Europe’s Pakistan Policy, p.7
[74] «Επίσκεψη στο Αφγανιστάν υψηλόβαθμου Κινέζου αξιωματούχου», Ναυτεμπορική, 23.9.2014, https://www.naftemporiki.gr/story/364794/episkepsi-sto-afganistan-upsilobathmou-kinezou-aksiomatouxou [ανακτήθηκε 12.10.2021]
[75] «Μαχάτμα Γκάντι: 21 μαθήματα ζωής από τον κήρυκα της μη βίας στον 20ο αιώνα», Πενταπόσταγμα, 2.10.2021, https://www.pentapostagma.gr/politismos/istoria/7040495_mahatma-gkanti-21-mathimata-zois-apo-ton-kiryka-tis-mi-bias-ston-20o [ανακτήθηκε 2.10.2021]
[76] Ξένια Κουναλάκη, «Οργανισμός της Σαγκάης, το αντι-G7 των Σι και Πούτιν», ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 17.6.2018 https://www.kathimerini.gr/969922/gallery/epikairothta/kosmos/organismos-ths-sagkahs-to-anti-g7-twn-si-kai-poytin [ανακτήθηκε 3.8.2020]
[77] Tamara Makarenko, «Ο επερχόμενος ρόλος της Ασίας», https://www.nato.int/docu/review/2009/Asia/central_asian_geopolitics/GR/index.htm [ανακτήθηκε 3.8.2020]
[78] Helga Zepp-LaRouche, ‘ Can ‘The West’ Learn? What Afghanistan Needs Now!’ The International Schiller Institute, 9.9.2021 https://schillerinstitute.com/blog/2021/09/06/can-the-west-learn-what-afghanistan-needs-now/ [ανακτήθηκε 10.10.2021]
[79] Αποκλειστικό-Αφγανός πρέσβης στην Ελλάδα: «Μας πρόδωσε η Δύση- Άδικα χύσαμε τόσο αίμα;- Θα ξεκινήσει αντάρτικο αν…», 26.8.2021 Pronews.gr https://www.pronews.gr/kosmos/diethnis-politiki/1012517_apokleistiko-afganos-presvis-stin-ellada-egkataleifthikame-apo-tis [ανακτήθηκε 27.8.2021]
[80] Γιώργος Σεφέρης, «Σαλαμίνα της Κύπρου»
[81] Niall Ferguson, Η πλατεία και ο πύργος: δίκτυα, ιεραρχίες και η πάλη για παγκόσμια ισχύ, εκδ. Αλεξάνδρεια, 2017,σελ.14
[82] Graham Allison, Σε τροχιά πολέμου: μπορούν ΗΠΑ και Κίνα να αποφύγουν την Παγίδα του Θουκυδίδη;», εκδ.Πεδίο, Αθήνα 2020, σελ.28
[83] «Θα πέσουν ΗΠΑ-Κίνα στην παγίδα του Θουκυδίδη; Και τι σημαίνει αυτό για την ΕΕ και την Ελλαδα;: ο Χ. Παπασωτηρίου και ο Π. Τόντσεφ αναλύουν τη μάχη αφηγημάτων των δυο μεγάλων δυνάμεων», Ναυτεμπορική, 29.4.2020, https://m.naftemporiki.gr/story/1594260 [ανακτήθηκε 10.10.2021]
[84] Δημήτρης Χρυσοχόου, Πολιτειολογία των ενώσεων, εκδ. Ι. Σιδέρη, Αθήνα, 2020
