ΤΟ ΑΦΓΑΝΙΚΟ ΠΑΡΑΔΟΞΟ I

της Παναγιώτας Παπαρούνα, αποφοίτου ΠΜΣ, Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, ερευνήτρια

“ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΩΝ” Το άρθρο γράφηκε όταν οι Αμερικανοί αποχώρησαν απο το Αφγανιστάν και παρουσιάζεται σήμερα με αφορμή τη συμπλήρωση τριών ετών απο την αναχώρησή τους. Ένα μέρος του άρθρου παρουσιάσθηκε φέτος στο Συνέδριο Διεθνών Σχέσεων “Mare Mediterraneum II (16-18 Μαΐου 2024): Συμμαχίες, συμπράξεις, αντιπαλότητες και επαναπροσεγγίσεις οι νέες δυναμικές που αναπτύσσονται στη Μεσόγειο, στην Μέση Ανατολή και στον Κόλπο». Το θέμα της παρουσίασης ήταν: « Η γεω-στρατηγική και γεωοικονομική σημασία του Αφγανιστάν: Το αφγανικό παράδοξο».

Α’ ΜΕΡΟΣ

Εισαγωγή

Αφορμή για το άρθρο αυτό είναι οι δραματικές εξελίξεις στο Αφγανιστάν μετά την απόσυρση των ΗΠΑ και την ακαριαία ‘παλινόρθωση’ του καθεστώτος των Ταλιμπάν. Αλλά και η ευρύτερη αστάθεια στην Κεντρική Ασία[1] που έρχεται στο προσκήνιο αποκτώντας συνεχώς και περισσότερο ενδιαφέρον στο διεθνές γίγνεσθαι, καθώς μετατοπίζεται, εμφανώς, το κέντρο βάρος του κόσμου, από τη Δύση προς την Ανατολή. «Χρυσοπράσινο φύλλο» όχι «ριγμένο στο πέλαγος»[2],  το Αφγανιστάν βρίσκεται σφηνωμένο στην καρδιά της Ευρασίας, με μίσχο τη χαράδρα Βακάν[3], που διασχίζει από τα νοτιοδυτικά προς βορειοανατολικά τη χώρα.[4] Ανάμεσα σε απόκρημνα και αδιάβατα ψηλά βουνά αποτελεί σκόπελο, που σκοντάφτουν πάνω του αυτοκρατορίες και υπερδυνάμεις, που αναδύονται στο παγκόσμιο γεωπολιτικό γίγνεσθαι, χωρίς να μπορούν να τον αποφύγουν και εδώ έγκειται το αφγανικό παράδοξο. Εισβάλλουν, με την αλαζονεία του Γολιάθ και τελικά υποχωρούν νικημένες και ταπεινωμένες από τον μικροσκοπικό και φαινομενικά ασήμαντο Δαβίδ.

Ανέκαθεν, το Αφγανιστάν υπήρξε σπουδαίο σταυροδρόμι πολιτισμών, θρησκειών, εμπορικών και ευρύτερα πολιτισμικών ζυμώσεων, ως τμήμα του δρόμου του μεταξιού, καθώς η γεωγραφία παραμένει διαχρονικός παράγοντας και ρυθμιστής των παγκόσμιων εξελίξεων. Εκεί όπου κονταροχτυπιούνται μικροί, μεσαίοι και μεγάλοι παίκτες στο θρυλικό Rimland του Μακίντερ και Heartland του Σκάϊκμαν, με απώτερο στόχο να μην ενωθεί ποτέ η Ευρασία υπό το σκήπτρο ενός παίκτη.[5] Απεναντίας, σήμερα ο Νέος Δρόμος του Μεταξιού οικοδομείται αθόρυβα από την Κίνα στοχεύοντας, ακριβώς σε αυτό, στην ένωση της Ευρασίας, επιφέροντας τεράστιες κοσμοϊστορικές αναταράξεις στο διεθνές γίγνεσθαι.  Σκοπός του άρθρου είναι να αναδειχθεί ότι στις καταλυτικές εξελίξεις στο Αφγανιστάν, κανένας περιφερειακός ή παγκόσμιας εμβέλειας παίκτης δεν μένει ανεπηρέαστος, αλλά ούτε δύναται να επιβάλλει μονομερώς τα γεωπολιτικά του συμφέροντα. Το Αφγανιστάν θα κακοφορμίζει για χρόνια μέχρι να βρεθεί, κάποια πραγματική εξισορρόπηση δυνάμεων και σταθεροποίηση στην περιοχή. Κι αν ποτέ επιτευχθεί θα χρειαστεί χρόνο, χρήματα και υπομονή που κανείς δεν δείχνει να διαθέτει ή να επιτρέπει στον αντίπαλο να επενδύσει στην κινούμενη άμμο του Αφγανιστάν ανενόχλητος, ενώ πλανάται το φάντασμα του ισλαμικού φονταμενταλισμού. Μοιραία, η λύση στο ζήτημα του Αφγανιστάν δεν μπορεί να είναι ούτε μονοσήμαντη, ούτε σύντομη, ούτε άμεση. Χρειάζεται να πεισθούν όλοι οι εμπλεκόμενοι να λάβουν γενναίες αποφάσεις, για μία πραγματικά βιώσιμη λύση. Μεταξύ των παικτών που εμπλέκονται στην επίλυση του αφγανικού γρίφου είναι και ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης (θα αναφέρεται ως Οργανισμός), ο οποίος θα αναγκαστεί λόγω εντοπιότητας να αναλάβει ενεργότερη δράση. Ο Οργανισμός γιορτάζει, την 20^η επέτειο του (15/6/2001). Διαδέχτηκε τους «Πέντε της Σαγκάης» (26/4/1996), που συνασπίστηκαν για να απομονώσουν τον αφγανικό κίνδυνο και να διευθετήσουν τα «ακανθώδη» σύνορα της ΕΣΣΔ. Συμπληρώνονται τριάντα χρόνια από την διάλυση της (1991), που η εισβολή στο Αφγανιστάν και η ταπεινωτική αποχώρηση επέσπευσε τη διάλυσή της.

Α. Το αφγανικό παράδοξο

Το αφγανικό παράδοξο έγκειται στο ότι καμία αυτοκρατορία ή υπερδύναμη δεν μπορεί να το υποτάξει και φεύγει ταπεινωμένη,  συνήθως με οδυνηρές συνέπειες, για την ίδια. Σύμφωνα με τον Χάρολντ Μακμίλαν, πρώην Βρετανό πρωθυπουργό ο πρώτος νόμος της πολιτικής είναι να μην εισβάλεις στο Αφγανιστάν.[6] Το μεγάλο ερώτημα είναι γιατί δεν έχει επιτευχθεί βιώσιμη διακυβέρνηση της χώρας. Έστω κι αν έχουν δοκιμαστεί όλα τα συστήματα διακυβέρνησης, από τη φιλελευθεροποίηση της χώρας μέχρι την κομμουνιστική ουτοπία, αλλά και την ισλαμική δικτατορία των Ταλιμπάν. Μέσα από την ιστορική αναδρομή της αφγανικής περιπέτειας, αναδεικνύεται ότι κάθε κατακτητής άφησε ανεξίτηλα τα σημάδια του στο διάσπαρτο αφγανικό ανάγλυφο μωσαϊκό παραδόσεων, φυλών και θρησκειών.

Προφανώς, για να σταθεροποιηθεί η χώρα χρειάζεται αφενός να συμφωνήσουν στο εσωτερικό οι πολυάριθμες φυλές και θρησκείες σε κυβέρνηση κοινής αποδοχής, που να κυβερνήσει ορθολογικά. Απαιτείται όμως ένα στοιχειώδες επίπεδο διαβίωσης του πληθυσμού που λιμοκτονεί. Έχει ταλαιπωρηθεί από εξωτερικές εισβολές, εμφύλιους πολέμους και ξένες επεμβάσεις καθώς και τρομοκρατικές και ευρύτερα εγκληματικές ομάδες που δρουν εντός και εκτός συνόρων. Πολλοί όμως είναι και οι δρώντες στο εξωτερικό που θα πρέπει να συμφωνήσουν και φυσικά να τηρήσουν μία «συμφωνία Κυρίων»,  εάν αυτό μπορεί να επιτευχθεί, στο πλαίσιο των διεθνών σχέσεων και της διπλωματίας, όπως μας παραδόθηκε από τον Θουκυδίδη έως τον Ρισελιέ και τον διαβόητο Χένρι Κίσινγκερ, αλλά, και τις μακιαβελικές μεθόδους άσκησης της εξωτερικής πολιτικής των κρατών, που επανέρχονται στο προσκήνιο, στο όνομα του εθνικού συμφέροντος. Ή την κινεζικής εμπνεύσεως« διπλωματία του πολεμιστή-λύκου».[7] Εδώ έγκειται άλλο ένα παράδοξο της ιστορίας καθώς η παγκοσμιοποίηση «συνιστά στην πραγματικότητα την εφαρμογή παγκόσμιων στρατηγικών από μία πλειάδα σημαντικότατων παραγόντων. Ο καθένας συμμετέχει σε διαφορετικό βαθμό και υφίσταται τις συνέπειές της».[8] Εντούτοις, η εξέλιξη της παγκοσμιοποίησης, η οποία στηρίζεται στην λογική του κέρδους αναμενόταν να αντικαταστήσει την παραδοσιακή λογική της εδαφικής επικράτειας, αλλά κινείται διαφορετικά από τις προσδοκίες των εμπνευστών της και τα εθνικά-κρατικά συμφέροντα επανέρχονται στο διεθνές προσκήνιο-γίγνεσθαι. Όπως διέβλεψαν σκεπτικιστές από το 2001 ότι «όλοι οι παίκτες του διεθνούς συστήματος θα αναζητήσουν την ενίσχυση της αυτονομίας τους, εθνικής ή περιφερειακής».[9] Συγχρόνως, «ζούμε τις ωδίνες ενός νέου πολυπολικού κόσμου», που όμως ως τώρα «είναι ασαφής, ασχηματοποίητη κατάσταση, ένας ‘μη πολικός’ (non polar), κατά κάποιον τρόπο, κόσμος, μίας και ναι μεν έχει υπάρξει αποδόμηση του μύθου της αμερικανικής παντοδυναμίας, όχι όμως και απόλυτη…..[…] ένας πολυπολικός κόσμος δεν έχει προκύψει γιατί δεν αρκεί να υπάρξουν μερικές χώρες που θα έχουν τις δυνατότητες να παίξουν έναν αυτόνομο ρόλο […] τώρα όμως εμφανίζονται νέες καταστάσεις, που αρχίζουν να οδηγούν σε αλλαγή των σχέσεων μεταξύ των δρώντων του διεθνούς συστήματος και στη δημιουργία ενός νέου κόσμου ρευστών και ευμετάβλητων σχέσεων, κάτι που αποτελεί ένα από τα χαρακτηριστικά στοιχεία κάθε πολυπολικού συστήματος».[10]

Ωστόσο, για το Αφγανιστάν χρειάζεται να συμφωνήσουν χώρες με ετερόκλητα ζωτικά συμφέροντα στην περιοχή όπως: Ρωσία, Κίνα, Ινδία, Πακιστάν, Ιράν, Κατάρ, Τουρκία, αλλά και οι ΗΠΑ που αποχώρησαν πρόσφατα μεν, χωρίς προφανώς να έχουν χάσει και το ενδιαφέρον τους ή την παρουσία τους στην περιοχή. Στο εγγύς μέλλον θα φανεί εξάλλου εάν η εσπευσμένη αποχώρηση των ΗΠΑ ήταν επιλογή, όπως διατείνονται για την στροφή προς την Ασία ή αναγκαιότητα «δείχνοντας μουντά, χωνεμένη τη δύναμη της πολύχρυσης αυτοκρατορίας», όπως θα έλεγε ο Σεφέρης[11], εξ αιτίας εσωτερικών δομικών προβλημάτων.

Παρόλα αυτά, το μεγάλο ερώτημα παραμένει : γιατί δεν έχει βρεθεί ακόμη το κατάλληλο κοσμικό ή θεοκρατικό καθεστώς διακυβέρνησης (ή υποταγής) αν και δοκιμάστηκαν όλα τα πολιτικά, θρησκευτικά και ιδεολογικά συστήματα. Αρχικά, επιχειρείται μία εξήγηση μέσα από την γεωγραφική και ιστορική συνοπτική προσέγγιση που εκπλήσσει με τις ομοιότητες του σήμερα με το απώτερο παρελθόν του. Αλλά και πόσο οι παράγοντες που προκαλούν αστάθεια στην περιοχή παραμένουν εν πολλοίς οι ίδιοι με τις φυλές και τις θρησκείες που κυριαρχούν, τις ξένες επιρροές που εμπλέκονται άλλοτε εμφανώς και άλλοτε στην πορεία της χώρας αν θα στραφεί προς το δυτικό, το ανατολικό ή το ακραίο ισλαμικό καθεστώς διακυβέρνησης. Το επόμενο ερώτημα είναι ποιος και πως θα μπορούσε να επιλύσει τον αφγανικό γρίφο και να φέρει την πολυπόθητη σταθερότητα και ισορροπία δυνάμεων. Σημαντικός αναμένεται να είναι ο ρόλος που θα μπορούσε να διαδραματίσει ο Οργανισμός, στο Αφγανιστάν και την Ευρασία ευρύτερα, καθώς και οι πρωτοβουλίες που θα πάρει ή υποχρεώνεται να πάρει συσφίγγοντας τις σχέσεις με τους παίκτες εντός ή εκτός Οργανισμού και συνθέτουν τον ευρασιατικό κόσμο του.[12]

Γεωγραφική, ιστορική προσέγγιση[13] και πολιτιστική παράδοση[14] του Αφγανιστάν 

Η περίκλειστη χώρα του Αφγανιστάν χρειάζεται πάντα κάποιον γείτονα για να επικοινωνήσει με τον υπόλοιπο κόσμο, συνήθως το Πακιστάν. Συνορεύει με : Ιράν, Τουρκμενιστάν, Ουζμπεκιστάν, Τατζικιστάν, Κίνα και Πακιστάν που μοιράζονται φυλές, θρησκείες και παραδόσεις. Έχει πολύτιμη και διαχρονική γεωπολιτική σημασία για κάθε ισχυρή δύναμη που αναδείχθηκε στην ανθρώπινη ιστορία, αλλά εξελίχθηκε σε «αφγανικό βάλτο», [15] που κανένας δεν μπόρεσε να βγει αλώβητος. Δέλεαρ τόσο η γεωπολιτική του σημασία όσο και οι πλουτοπαραγωγικές πηγές που διαθέτει.  Πρόκειται για μία εξαιρετικά αφιλόξενη και φτωχή περιοχή με μοναδική δίοδο διέλευσης το πέρασμα Ουακτζίρ ή Βακτζίρ σφηνωμένο στις οροσειρές Χίντου Κους και Παμίρ καθιστώντας ακόμη πιο ζηλευτή τη γεωπολιτική θέση του Αφγανιστάν. Επιπλέον, συνδέεται με το Ουακχάν του Αφγανιστάν και την Αυτόνομη Κομητεία Τασκουργκάν Τατζίκ στο Σιντιάνκ της Κίνας στα 4.293 μέτρα ύψος.[16] Συγχρόνως, εκτείνεται ανάμεσα στις σκληροτράχηλες διακλαδώσεις  του Χίντου Κους, που χωρίζει τη χώρα από το κέντρο της με τρεις ακόμη οροσειρές (Κούχε Μπαμπα, Μπαντ-ε Μπαγιάν, Σαφίντ Κοχ ή Κουχ). Εξαιτίας του «Μεγάλου Παιχνιδιού» (Great Game) της Ασίας μεταξύ Βρετανικής Αυτοκρατορίας και Τσαρικής Ρωσίας απέκτησε το 1895[17] τον πολύτιμο μικροσκοπικό μίσχο, μόλις 74 χιλιόμετρα, που το συνδέει με την Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας.

Η διακυβέρνηση του πολυεθνικού και πολυφυλετικού Αφγανιστάν[18], των 33 περίπου εκατομμυρίων κατοίκων, ήταν ανέκαθεν σε άμεση συνάρτηση με τη συνεννόηση των διάσπαρτων φυλών και τη μεταξύ τους ισορροπία δυνάμεων για την αποτελεσματική άσκηση της εξουσίας του αποκεντρωμένου κράτους. Η ιστορική αναδρομή αποτελεί προβολή στο σημερινό Αφγανιστάν καθώς δείχνει να έχει δεχτεί ελάχιστες αλλαγές στον σκληρό πυρήνα διακυβέρνησης, αλλά και στις φυλές, οι οποίες συνεχίζουν να διατηρούν ως επί το πλείστων τα αρχέγονα, ιδιαίτερα και συνάμα διακριτά χαρακτηριστικά τους. Επιπλέον, η βία αποτελούσε ανέκαθεν αναπόσπαστο μέρος του αφγανικού τρόπου ζωής. Χαρακτηριστικό είναι επίσης ότι ο αφγανικός εθνικός ύμνος περιλαμβάνει 14 εθνικές ομάδες.[19]

Πηγή: https://sputniknews.gr/20210830/oi-ethnotikes-omades-poy-kyriarhoyn-sto-afganistan-17134240.html

Οι φυλές που κατοικούν το Αφγανιστάν

• Παστούν (42%) η παλαιότερη φυλή. Αγωνίζεται από τον 17^ο αιώνα για την ανεξαρτησία της. Είναι σουνίτες μιλούν τα παστούν ενώ είναι ινδοευρωπαϊκό ιρανικό φύλο. Βρίσκονται κυρίως στο νότιο τμήμα από το Φαράχ έως το Τζελλαμπάντ.
• Τατζίκοι (22%) ιρανική φυλή δυτικά της χώρας γύρω από τη Χεράτ και μιλούν τα νταρί που είναι περσική διάλεκτος.
• Χάζαροι (12%) μιλούν επίσης τα νταρί που πολιτισμικά είναι εκπερσισμένοι αν και αποτελούν απομεινάρι της μογγολικής κυριαρχίας στην Κεντρική Ασία και κατοικούν κυρίως στο Κουχ-ε- Μπαμπά και στον Ινδοκαύκασο (Χιντούκους).
• Ουζμπέκοι (9%) και Τουρκμένοι (8%) αποτελούν το τουρκομογγολικό στοιχείο, θρησκευτικά έχουν επηρεαστεί από Τατζίκους και Πέρσες και ανήκουν στο σιιτικό Ισλάμ. Από το βόρειο τμήμα της χώρας και από νομάδες σταδιακά εγκαθίστανται στα αστικά κέντρα.
• Κιργίζιοι (3%) είναι τουρκικό φύλο
• Βελούχοι ή Βαλούχοι (1%) είναι ιρανικό φύλο και ζουν στο νότο στα αφγανικά σύνορα στις επαρχίες του Βελουχιστάν μεταξύ Ιράν και Πακιστάν.
• Καφίρ (1%) (άπιστοι). Βρίσκονται στο Νουριστάν στο βορειοανατολικό άκρο της χώρας κοντά στα πακιστανικά σύνορα στο Σιτράλ και θεωρούνται από ορισμένους ως οι εναπομείναντες απόγονοι των Ελλήνων κατοίκων του κράτους της Βακτριανής και των στρατιωτών του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Η γλώσσα τους δεν μοιάζει με καμία από τις γλώσσες της περιοχής. H θρησκεία είναι εξελιγμένο είδος διονυσιακών λατρειών.[20]
• Αιμάκοι, Πασάγοι, Άραβες Μπραχούι, Παμίροι, Γκουρτζάρ κ.α συμπληρώνουν το πολυφυλετικό πάζλ.[21]

Οι αυτοκρατορίες που επιχείρησαν να κατακτήσουν το Αφγανιστάν

• Περσική Αυτοκρατορία: Στα τέλη του 17^ου αιώνα, η εξέγερση Παστούν και Τατζίκων υπό τον Μιρ Ουαίς (1698) έδιωξε τις περσικές φρουρές των Σαφεβιδών. Όταν η περσική δυναστεία έπεσε από τη δυναστεία των Κατζάρ υπό τον τουρκικής καταγωγής Ναντέρ Σαχ. Ο Αχμέντ Σάχ που ηγείτο της φρουράς του Ναντέρ Σαχ άρχισε να καταλαμβάνει τη Χεράτ, το Κανταχάρ και την Καμπούλ. Στηρίχτηκε από τους τοπικούς φυλάρχους και μουλάδες ως ανεξάρτητος μονάρχης υπό την προϋπόθεση να ηγηθεί ενός αντιπερσικού συνασπισμού δυνάμεων. Το 1747 ο Αχμάντ Σαχ ιδρύει την πρώτη δυναστεία των εμίρηδων του Αφγανιστάν και ανεξαρτητοποιείται από την Περσία.
• Βρετανική Αυτοκρατορία: Οι Βρετανοί εμφανίστηκαν στην περιοχή το 1838-1839 στο πλαίσιο του «Μεγάλου Παιχνιδιού» (Grant Game) με την Τσαρική Ρωσία. Αποχώρησαν το 1842 και επέστρεψαν το 1878 για να διασφαλίσουν την οδό προς τις βρετανικές Ινδίες που προσάρτησαν το 1858, ως αποικία, επιβάλλοντας τοποτηρητή στο Αφγανιστάν, που όμως δολοφονήθηκε. Αργότερα επιβλήθηκε μία μορφή προτεκτοράτου, όπου ο εμίρης Αμπτερραχμάν (1880-1901) υποχρεώθηκε να απομακρυνθεί από την Ρωσία. Παρά την έκρυθμη κατάσταση ως το 1893 υπογράφτηκε συνθήκη για την οριστική διευθέτηση της συνοριακής γραμμής με τις βρετανικές Ινδίες, που σήμερα εκτείνεται το Πακιστάν.
• Ανακήρυξη της ανεξαρτησίας του Αφγανιστάν από την βρετανική επιρροή τον Αύγουστο του 1919 και υπογραφή της νέας συνθήκης του Ρουαλπίντι. Αναπτύσσεται μία υποτυπώδης αστική τάξη τέλη του 19^ου και αρχές του 20^ου αιώνα με ένα εκρηκτικό μείγμα επιρροών από τον έντονο αραβικό εθνικισμό για ανεξαρτησία, το κίνημα των Νεότουρκων, αλλά και την Οκτωβριανή Επανάσταση στη Ρωσία με κοινή συνισταμένη το αντι-βρετανικό μένος. Ο εμίρης Αμανουλάχ Χαν προχώρησε στον εκσυγχρονισμό της χώρας κατά τα δυτικά πρότυπα θέτοντας τις προϋποθέσεις για μία πραγματικά κεντρική εξουσία και συγκεντρωτική διακυβέρνηση, που ως σήμερα δεν έχει επιτευχθεί.
• Απαγορεύοντας στους φυλάρχους και τους μεγάλους γαιοκτήμονες την είσπραξη κρατικών φόρων.
• Κατάσχοντας πολλά κτήματα του ισλαμικού κλήρου.
• Θεσπίζοντας υποχρεωτική στρατιωτική θητεία
• Θέτοντας το πλαίσιο για ανεξάρτητη δικαστική αρχή
• Συστήνοντας κρατικό εκπαιδευτικό σύστημα

Έλαβε γενναίες αποφάσεις για την οργάνωση του πολιτικού βίου σύμφωνα με τα αστικά δημοκρατικά ευρωπαϊκά πρότυπα παρέχοντας δικαίωμα ψήφου ακόμη και στις γυναίκες και αναδιανέμοντας σημαντικά τμήματα του εθνικού πλούτου στην αστική τάξη και επιχειρώντας την εκβιομηχάνιση της χώρας

• Ο Αμανουλάχ Χαν υπήρξε πρωτοπόρος, αλλά και ριψοκίνδυνος, για την εποχή του καθώς προηγήθηκε του Κεμάλ στην Τουρκία και του Παχλεβί στην Περσία. Για τα συντηρητικά ήθη των αυστηρών μουσουλμάνων του Αφγανιστάν τα ξένα δυτικά αποικιακά πρότυπα ήταν αδιανόητα απειλώντας την εθνική τους υπόσταση. Το ισλαμικό ιερατείο καιροφυλακτούσε ενάντια στο μικρό κίνημα των μετριοπαθών δυτικόφιλων «Νεοαφγανών». Επιπλέον, ο Αμανουλάχ Χαν προχώρησε ακόμη περισσότερο συνάπτοντας συνθήκη φιλίας και συνεργασίας με τους Σοβιετικούς (28.2.1921) ενώ ήταν ο πρώτο ηγέτης που επισκέφτηκε τη σοβιετική Μόσχα.
• Το Νοέμβριο του 1921 το Αφγανιστάν ανακηρύχθηκε συνταγματική μοναρχία ενώ το 1923 με βρετανική υποκίνηση εκδηλώθηκε η πρώτη ισλαμική εξέγερση. Το 1929 ξέσπασε νέα σοβαρότερη εξέγερση και ανέλαβε ο στρατηγός Μοχαμάντ Ναντίρ Χαν ακυρώνοντας τις μεταρρυθμίσεις το δικαίωμα ψήφου και εκπαίδευσης των γυναικών ενώ μία συμμαχία φεουδαρχών και κλήρου μοιράστηκαν στην εξουσία.  Ο Ζαχίρ Σαχ το 1933 διαδέχτηκε τον πατέρα του και έμεινε για 40 χρόνια στην εξουσία (1933-1973) διατηρώντας τη σύμπραξη φεουδαρχών και κλήρου εξασφαλίζοντας την πολυπόθητη ισορροπία μεταξύ αντίπαλων φυλών που αντικατοπτρίζεται στο Σύνταγμα του 1964.
• Λαϊκό Δημοκρατικό Κόμμα: Μετά τον Β’ ΠΠ η παλαιά αστική τάξη των «Νεοαφγανών» επανεμφανίζεται στο πολιτικό σκηνικό με το «Βις Ζαλμιάν» (Αφυπνισμένη Νεολαία), ένα προοδευτικό κίνημα που εντάσσονται και οι ηγέτες του Λαϊκού Δημοκρατικού Κόμματος (Ταράκι, Καρμάλ κά), γύρω από το μαχητικό περιοδικό Ανγκάρ (φωτιά) μπαινοβγαίνοντας στις φυλακές. Χαρακτηριστικό είναι ότι στις αρχές του ’70 το 90% του πληθυσμού, ήταν αγρότες και αναλφάβητοι ενώ πάνω από τις μισές εκτάσεις νέμονταν μόλις το 0,2% του πληθυσμού αποδεικνύοντας ανάγλυφα την τρομακτική κοινωνική ανισότητα. Στο κλίμα αυτό ιδρύθηκε το 1965 το μαρξιστικό-λενινιστικό Λαϊκό Δημοκρατικό Κόμμα του Αφγανιστάν (Λ.Δ.Κ.Α) υπό τον Νουρ Μοχάμαντ Ταράκι και εκδίδεται τον Απρίλιο του 1966 το πρώτο φύλο της ημερήσιας εφημερίδας του Κόμματος, Χάλκ (λαός). Σταδιακά το ΛΔΚΑ απέκτησε λαϊκό έρεισμα. Το στρατιωτικό πραξικόπημα 17.7.1973 του Ζαρντάρ Μοχάμαντ Νταούντ Χαν με πρότυπο το μετριοπαθές δυτικόφιλο της Τουρκίας και του Πακιστάν ανέτρεψε την βασιλεία και αρχικά συνεργάστηκε με το ΛΔΚΑ και διευρυμένες εξουσίες. Αργότερα αντιμετωπίστηκε ως αντίπαλον δέος από το καθεστώς δολοφονώντας το ηγετικό στέλεχος του Μιρ Ακμπάρ Χαυμπαρ (1977).  Η φυλάκιση των ηγετικών στελεχών του ΛΔΚΑ πυροδότησε ακόμη μεγαλύτερη κοινωνική ένταση.
• ΕΣΣΔ: Νέο στρατιωτικό πραξικόπημα κατά του Νταούντ με τη λαϊκή συναίνεση εξασφάλισε τη νομιμοποίηση του νέου καθεστώτος. Συγκεκριμένα του Επαναστατικού Συμβουλίου της Λαϊκής Δημοκρατίας του Αφγανιστάν υπό τον Ταράκι. Παρόλα αυτά το πολιτικό σύστημα παρέμενε διχασμένο από τις φυλετικές διαφορές της πτέρυγας Χάλκ (λαός) που μιλούσαν παστούν και το Παρσάμ (σημαία) που μιλούσαν τα νταρί. Υπό το τοξικό πολωτικό περιβάλλον φάνηκαν και οι ξένες επιρροές με αποκορύφωμα τη συνωμοσία του Χαφιζουλάχ Αμίν το Σεπτέμβριο του 1979 από τους «Χαλκ» που στηριζόταν σε Αμερικανούς και Πακιστανούς συμβούλους για συνεργασία με τον φανατικό αντισοβιετικό ‘ισλαμιστή’ Γκουλμπουντίν. Ο Αμίν ανατράπηκε τον Δεκέμβριο από τον Μπαμπράκ Καρμάλ που είχε τη στήριξη των Σοβιετικών. Αντιδρούσαν όμως έντονα οι φύλαρχοι που ήταν προσκείμενοι στο Πακιστάν προκαλώντας την σοβιετική επέμβαση τα Χριστούγεννα του 1979 προκειμένου να στηρίξουν τη φιλοσοβιετική αφγανική κυβέρνηση, για να αποτραπεί ο σχηματισμός ενός ακραίου αντισοβιετικού καθεστώτος στα τότε κοινά σύνορα Αφγανιστάν -ΕΣΣΔ.
• Στο καθεστώς Καρμάλ δεν συγχωρέθηκε η πρόσκληση στους Σοβιετικούς, οι οποίοι αντιμετωπίστηκαν εξαρχής ως εισβολείς πυροδοτώντας απηνή εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα. Η δεκαετή σοβιετική κατοχή προκάλεσε διεθνή κατακραυγή τόσο από τους δυτικούς αντιπάλους στο πλαίσιο του ψυχρού πολέμου όσο και στους ανατολικούς συμμάχους των Σοβιετικών.
• Ο εθνο-απελευθερωτικός συνασπισμός των φυλών και ο ισλαμικός ανταρτοπόλεμος που στηριζόταν στο Πακιστάν, αλλά και στην Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν που στο μεταξύ είχε επιβληθεί υπό τον Χομεϊνί έφθειρε και τελικά προκάλεσε την υποχώρηση των Σοβιετικών στο πνεύμα της Περεστρόικα του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ. Παρόλα αυτά η φιλο-κομμουνιστική κυβέρνηση του Αφγανιστάν άντεξε τους κραδασμούς από τη σοβιετική αποχώρηση που συν έπεσε και με τον θάνατο του Χομεϊνί στο Ιράν, αλλά και την εγκατάλειψη των ανταρτών από τους δυτικούς υποστηρικτές τους τις ΗΠΑ, αλλά και την Σαουδική Αραβία που ήταν οι κύριοι χορηγοί κατά τη διάρκεια της σοβιετικής κατοχής.

Καθοριστικό ρόλο στην σοβιετική ήττα στάθηκε το αντίπαλον αμερικανικό δέος.

Η εμπλοκή των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν: Από τον Ράμπο στον Σανγκ-Τσι

Στην χολιγουντιανή κινηματογραφική ταινία δράσης του 1988 Ράμπο ΙΙΙ, ο κεντρικός ήρωας αναγκάζεται να πάει στο Αφγανιστάν «για να βοηθήσει έναν φίλο», που έπεσε στα χέρια των επάρατων Σοβιετικών κατακτητών ενώ η ταινία[22] ήταν αφιερωμένη στους «γενναίους ανθρώπους του Αφγανιστάν».[23] Την επόμενη χρονιά η ΕΣΣΔ αποσύρθηκε ταπεινωμένη από τους Αφγανούς Μουτζαχεντίν φίλους των ΗΠΑ λίγο πριν πέσει το σιδηρούν παραπέτασμα το 1989 (9/11) και η ΕΣΣΔ το 1991 (26/12) διαλύθηκε εις στα εξ ων συνετέθη, σαν χάρτινος πύργος[24], αφήνοντας μοναδική υπερδύναμη τις ΗΠΑ, σε έναν μονοπολικό κόσμο.[25]

Από την άλλη πλευρά, στο Αφγανιστάν ύστερα από έναν αιματηρό εμφύλιο μεταξύ φυλάρχων, το1996  ανέρχεται στην εξουσία το κίνημα των Ταλιμπάν, ενός ακραίου ισλαμικού καθεστώτος, που επιβάλλει τη σαρία. Δεν αναγνωρίζει δικαιώματα στις γυναίκες ενώ καταστρέφει πολιτιστικά στοιχεία αντίθετα στο ισλάμ απαγορεύοντας τη μουσική, δυτικές αξίες και πρότυπα ακόμη και το ξύρισμα των ανδρικών γενειάδων.  Στο μεταξύ μεσολάβησε ο Πόλεμος του Κόλπου (1990-1991) με την έγκριση όμως των Ηνωμένων Εθνών. Μετά την 11/9, οι ΗΠΑ αξίωσαν την παράδοση του αρχηγού της τρομοκρατικής μουσουλμανικής οργάνωσης Αλ Κάϊντα Οσάμα Μπιν Λάντεν, ως υπαίτιο της επίθεσης με ορμητήριο το Αφγανιστάν. Οι δύο λόγοι εχθρότητας, που επικαλέστηκε ο Μπιν Λάντεν ήταν αφενός η συνεχιζόμενη παρουσία αμερικανικών στρατευμάτων στην Σαουδική Αραβία, παρά την λήξη του Πολέμου στον Κόλπο[26] και αφετέρου η αμερικανική στήριξης στο Ισραήλ.[27] Η άρνηση παράδοσης από τους Ταλιμπάν επέφερε την στρατιωτική επέμβαση 7/11, στην «Επιχείρηση Διαρκής Ελευθερία». Το καθεστώς των Ταλιμπάν έπεσε και ενθουσιασμένοι και φρεσκοξυρισμένοι καταπιεσμένοι νεαροί Αφγανοί πάνω σε φορτηγά, χόρευαν  ξέφρενα στους ρυθμούς του «Αντώνη» από την «Μπαλάντα του Μάουτχάουζεν», από πειρατικές κασέτες που κυκλοφορούσαν κρυφά,[28] καθώς μπαίνανε οι Αμερικανοί στην Καμπούλ, σε απευθείας τηλεοπτική σύνδεση.

Είκοσι χρόνια μετά οι σκηνές ευφορίας διαδέχτηκαν την αποτρόπαια και ακαριαία επάνοδο των Ταλιμπάν στην εξουσία, μόλις οι τελευταίες αμερικανικές δυνάμεις αποχώρησαν από την Καμπούλ. Η μοναδική υπερδύναμη ύστερα από 30 χρόνια πρωτοκαθεδρίας στον κόσμου με «παράλογη στρατηγική».[29] Μια αλυσίδα αδιέξοδων πολέμων κυρίως στη Μέση Ανατολή και «παράπλευρες απώλειες», υποχωρεί ταπεινωμένη, χωρίς καν να προλάβει να απεγκλωβίσει, τόσο το προσωπικό των δυτικών δυνάμεων όσο και των Αφγανών, που τη βοήθησαν. Αφήνοντας πίσω, τον πανάκριβο στρατιωτικό εξοπλισμό της στους Ταλιμπάν.

Μία από τις παράπλευρες απώλειες της 20ετούς αμερικανικής εισβολής εκτός από τις απώλειες του άμαχου πληθυσμού στο κυνήγι της τρομοκρατίας εντός και εκτός του Αφγανιστάν είναι και ο Τζουλιάν Ασάνζ. Πληρώνει από το 2010 με την έγκλειστη ομηρία του, την διάσημη πλατφόρμα των Wikileaks, αποχαρακτηρίζοντας χιλιάδες επίσημα έγγραφα που αποδείκνυαν τα σκληρά βασανιστήρια που διέπραξαν οι Αμερικανοί στο Αφγανιστάν και το Ιράκ, περιμένοντας για χρόνια την έκδοσή του στις ΗΠΑ, από τη Βρετανία.[30]  Αλλά και δημοσιεύματα, όπως της The Washington Post «at war with the truth» το Δεκέμβριο του 2019[31] ανέδειξαν με τραγικά γλαφυρό τρόπο τι πήγε λάθος στην αμερικανική επέμβαση στο Αφγανιστάν, αλλά και τις βαρύτατες παθογένειες του αμερικανικού πολιτικού συστήματος. Ενδεικτικό της αδυναμίας κατανόησης της κατάστασης στο Αφγανιστάν είναι το ζήτημα της καλλιέργειας του οπίου, που ενώ επιχειρήθηκε να καταπολεμηθεί τελικά έφερε τα αντίθετα αποτελέσματα.[32]  Συγχρόνως, η κυβέρνηση Τράμπ είχε αρχίσει ήδη συνομιλίες με τους Ταλιμπάν για το τέλος του πολέμου, ενώ από το 2009 ο Πρόεδρος Ομπάμα άφηνε ανοικτό το ενδεχόμενο αποχώρησης από το Αφγανιστάν. Μέχρι την άτακτη αμερικανική αποχώρηση επί προεδρίας Μπάϊντεν.

Ενδεικτικά ένας απολογισμός των απωλειών του πολέμου στο Αφγανιστάν απεικονίζεται στο σχήμα που ακολουθεί.

Πως όμως έφτασε στην απόφαση βιαστικής αποχώρησης η αμερικανική στρατηγική, ήταν επιλογή ή ανάγκη. Σχετίζεται άραγε με την αύξηση της έντασης στην Νότια Κινεζική Θάλασσα  που περνά το 1/3 της παγκόσμιας ναυτιλίας και η Κίνα διεκδικεί το 80% σύμφωνα με χάρτη που κατέθεσε στον ΟΗΕ. Οι ΗΠΑ κάνουν αισθητή την παρουσία τους στην περιοχή με μαχητικά αεροσκάφη και ισχυρές ναυτικές δυνάμεις.[33] Σύμφωνα με τον Αμερικανό Πρόεδρο Μπάιντεν ο κύριος λόγος της αναθεώρησης της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής είναι η προσήλωση στην αντιμετώπιση του κύριου εχθρού, που αναγνωρίζεται ότι είναι η Κίνα. Δεν αποκλείεται να αποδεικνύει την αποδυνάμωση της αμερικανικής υπερδύναμης σε απευθείας σύνδεση από τα ΜΜΕ.[34]

Υπάρχουν όμως και σκεπτικιστές αναλυτές, που θεωρούν εσκεμμένη την απόφαση των ΗΠΑ άμεσης αποχώρησης από το Αφγανιστάν, με απώτερο στόχο την κατατριβή των μεγάλων δυνάμεων μεταξύ τους, όπως Κίνας, Ρωσίας, Ινδίας και Ιράν ενώ συγχρόνως οι ΗΠΑ αποδεσμεύονται και ανασυντάσσονται κερδίζοντας πολύτιμο χρόνο. Εάν έτσι έχουν τα πράγματα η μακιαβελική αντίληψη των ΗΠΑ τις απομακρύνει από το πρόβλημα του Αφγανιστάν και αφήνει τους γείτονές του σε έναν αγώνα μέχρις εσχάτων για την κυριαρχία της περιοχής «rat race» προκειμένου να αλληλοεξοντωθούν ή έστω να αποδυναμωθούν αρκετά ενώ οι ίδιες οι ΗΠΑ θα ανακάμπτουν.[35] Το ζήτημα όμως δεν είναι τόσο απλό ούτε για τις ΗΠΑ γιατί το μεγάλο πρόβλημα του μέλλοντος θα είναι οι σύμμαχοι που θα έχει κατορθώσει κάθε δύναμη να έχει υπό την επιρροή της ή έστω να στερεί από τους αντιπάλους της. Οι ΗΠΑ αντιμετωπίζονται πλέον με σκεπτικισμό κι από μέχρι πρότινος ακλόνητους συμμάχους τους.[36]

Ωστόσο, το 2020 (29/2) υπογράφτηκε η συμφωνία ΗΠΑ με εκπροσώπους των Ταλιμπάν στην Ντόχα του Κατάρ.[37] Ορίστηκε ένας οδικός χάρτης για απόσυρση των ξένων δυνάμεων από το Αφγανιστάν, απελευθέρωση 5.000  κρατούμενων Ταλιμπάν, στην οποία αντιδρούσε έντονα η τότε δυτικόφιλη αφγανική κυβέρνηση του προέδρου Ασράφ Γκάνι, προκειμένου να αρχίσουν επίσημα οι συνομιλίες για τη λήξη του πολυετούς πολέμου. Χαρακτηριστικός είναι επίσης ο παραγκωνισμός της επίσημης αφγανικής κυβέρνησης υπό τον Γκάνι, διδάκτορα του Πανεπιστημίου της Κολούμπια και με θητεία στην Παγκόσμια Τράπεζα[38] πριν αναλάβει τα ηνία της χώρας το 2014 ύστερα από βουλευτικές εκλογές. Όπως αποδείχθηκε οι Ταλιμπάν δεν είχαν κανένα λόγο, αν και είχαν δεσμευτεί, να διαπραγματευτούν με την επίσημη δυτικόφιλη κυβέρνηση, αφού κατέλαβαν άμεσα όλη τη χώρα. Είναι μία από τις σπάνιες περιπτώσεις στο διεθνές δίκαιο, όπου ένα κράτος εδώ οι ΗΠΑ, καταλήγουν σε συμφωνία με μία εξτρεμιστική οργάνωση, που δεν εκπροσωπεί συνολικά τη χώρα ούτε αποτελεί αντιπροσωπευτικό τμήμα της πολυφυλετικής χώρας. Οι Ταλιμπάν είναι στη συντριπτική τους πλειοψηφία παστούν και επομένως δεν εκφράζουν όλες τις κυρίαρχες φυλές στην μεταβατική κυβέρνηση που σχηματίστηκε. Από την πλευρά των ΗΠΑ σκοπός στάθηκε ο τερματισμός της πιο μακροχρόνιας σύγκρουσης στην αμερικανική ιστορία, καθώς δεχόταν εκτεταμένο πόλεμο φθοράς  και θεωρήθηκε επιτυχία ότι μειώθηκαν οι επιθέσεις από 70 κατά μέσο όρο σε μόλις 4 ημερησίως, τις ημέρες της αποχώρησης, [39] ενώ είχαν μειωθεί αισθητά οι στρατιωτικές δυνάμεις.  Από το 2011 με τις δηλώσεις του ο Πρόεδρος Ομπάμα ανακοίνωσε τον θάνατο του Οσάμα Μπιν Λάντεν σε αμερικανική επιχείρηση στα σύνορα Αφγανιστάν- Πακιστάν θεωρήθηκε ότι ο στόχος των ΗΠΑ να εξοντώσουν την Αλ Κάιντα και τον ηγέτης της είχε επιτευχθεί.

Επομένως, ήταν ζήτημα χρόνου η απόσυρση των αμερικανικών δυνάμεων άρα και των συμμάχων τους. Την απεμπλοκή των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν χειρίστηκαν αρκετοί Αμερικανοί πρόεδροι από τον Μπαράκ Ομπάμαμ στον Πρόεδρο Τράμπ που ανέλαβε τις διαπραγματεύσεις στη Ντόχα του Κατάρ με τους εκπροσώπους των Ταλιμπάν για τη λήξη του πολέμου. Αλλά και ο νυν Πρόεδρος Μπάιντεν που την υλοποίησε, σε μία δραματική ομιλία επιχείρησε να εξηγήσει, να δικαιολογήσει, αλλά και να υπεραμυνθεί της απόφασης απόσυρσης στην άναυδη αμερικανική κυρίως και δευτερευόντως στην διεθνή κοινή γνώμη, τους λόγους αποχώρησης των Αμερικανικών δυνάμεων από το Αφγανιστάν.[40]  Επισήμανε ότι ξοδεύτηκαν πάνω από 1 τρις δολάρια, αλλά ο στρατός του Αφγανιστάν δεν έδωσε τη μάχη που έπρεπε αν και του δόθηκε κάθε μέσο  δεν είχε την επιθυμία να πολεμήσει σύμφωνα με τον Αμερικανό Πρόεδρο και άρα ήταν μάταιο να παραμείνουν.

Το δίλημμα των Ταλιμπάν και  -το φάντασμα του ισλαμισμού πάνω από τον κόσμο[41]

Σύμφωνα με τον Γερμανό διπλωμάτη Γιούργκεν Κρόμπογκ «τόσο οι Ευρωπαίοι όσο και οι Αμερικανοί αιφνιδιάστηκαν από τις εξελίξεις» στο Αφγανιστάν και την ακαριαία ανακατάληψη της Καμπούλ από τους Ταλιμπάν. Παρόλα αυτά η Δύση είναι υποχρεωμένη να μιλήσει με τους Ταλιμπάν, οι οποίοι ζητούν πλήρη αναγνώριση και την γερμανική οικονομική βοήθεια που δινόταν ως τώρα στο Αφγανιστάν. «Έχουν γίνει πλούσιοι από το εμπόριο ναρκωτικών και κάθε είδους λαθρεμπορίου[…]. Αυτό που μπορούμε να προσφέρουμε είναι τα μέσα που χρειάζονται για να κυβερνήσουν. Μόνοι τους δεν μπορούν, δεν έχουν καμία οργάνωση, χρειάζονται γιατρούς, χρειάζονται δημόσιους υπαλλήλους, χρειάζονται τα πάντα» επισημαίνει μεταξύ άλλων ο Γερμανός διπλωμάτης.[42] Είναι το μέσο πίεσης της Δύσης αφενός να διαχειριστεί τις εξελίξεις στο εσωτερικό του Αφγανιστάν και αφετέρου, για τον ισλαμικό κίνδυνο, να απαιτήσει τη μη συνεργασία της νέας κυβέρνησης με τρομοκρατικές οργανώσεις, που επιτίθενται στις δυτικές χώρες, καθώς οι Ταλιμπάν αναζητούν διακαώς την αναγνώρισή τους από τη διεθνή κοινότητα.

Πηγές χρηματοδότησης τους σύμφωνα με δημοσιεύματα είναι το παράνομο εμπόριο ναρκωτικών ουσιών στο Αφγανιστάν, οι φόροι που επιβάλλουν στους καλλιεργητές οπίου, ενώ στις περιοχές που ελέγχουν επιβάλλουν το σύστημα της φορολόγησης στις επιχειρήσεις, για παράδειγμα καυσίμων που δραστηριοποιούνται σε παραμεθόριες περιοχές. Συχνά έχουν έσοδα κι από εξορύξεις σε παράνομα ορυχεία. Από το εξωτερικό  χρηματοδοτούνται από υποστηρικτές τους τόσο από το Πακιστάν όσο κι από χώρες του Κόλπου. Σύμφωνα με ερευνητές του ΝΑΤΟ τα έσοδά τους φτάνουν μέχρι και 1,6 δις δολάρια ετησίως ενώ σύμφωνα με τον ΟΗΕ τα έσοδά τους από το 2011 φτάνουν μέχρι τα 400 εκατομμύρια δολάρια.[43] Εκ των πραγμάτων οι δυτικές κυβερνήσεις υποχρεώνονται να συνομιλήσουν με την μεταβατική κυβέρνηση των Ταλιμπάν, για επείγοντα ζητήματα ζωτικής σημασίας, όπως, ο απεγκλωβισμός των συνεργατών των δυτικών χωρών, ή την  ανθρωπιστική κρίση που μαστίζει τον αφγανικό πληθυσμό, όπου το μεγαλύτερο ποσοστό του βρίσκεται σε επίπεδα κάτω από τα όρια της φτώχιας, ως τη λιμοκτονία ή και το εφιαλτικό ενδεχόμενο μεταναστευτικές ροές να κατακλύσουν και πάλι την Ευρώπη.

Παράλληλα, οι δυτικοί επενδυτές είναι επιφυλακτικοί και καμία εταιρεία «εισηγμένη στην Αυστραλία , τον Καναδά ή τις ΗΠΑ θα έμπαινε στη διαδικασία να αγοράσει περιουσιακά στοιχεία στο Αφγανιστάν, διαχωρίζοντας την Κίνα ως ‘τον μόνο πιθανόν αγοραστή», σύμφωνα με τον Ben Cleary, διευθύνων σύμβουλο σε επενδυτική εταιρεία.[44] 

Ποιοι είναι όμως οι Ταλιμπάν ;

Οι Ταλιμπάν εμφανίστηκαν στο νότιο Αφγανιστάν κατά την περίοδο της Σοβιετικής κατοχής, με ηγέτη τον Μουλά Μοχάμεντ Ομάρ από τη φυλή των παστούν και διοικητή μουτζαχεντίν μέχρι την σοβιετική αποχώρηση το 1989 και ήρωα του απελευθερωτικού αγώνα. Το 1994 δημιούργησε το κίνημα των Ταλιμπάν μαζί με 50 περίπου ομοϊδεάτες του στην Κανταχάρ,  στα σύνορα με το Πακιστάν, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η αστάθεια και το χάος από τη σοβιετική αποχώρηση, αλλά και τη διαφθορά και το έγκλημα που ανθούσε κατά τον ανελέητο εμφύλιο πόλεμο μεταξύ των πολέμαρχων. Ονομάστηκαν Ταλιμπάν δηλαδή «σπουδαστές» για να δηλωθεί ότι σπούδασαν το κίνημα της ισλαμικής γνώσης απευθείας από τον Μουλά Ομάρ. Δεν άργησαν να καταλάβουν την Κανταχάρ και στη συνέχεια την Καμπούλ το 1996 πιάνοντας εξαπίνης όλη τη χώρα, που ήταν παραδομένη στην αναρχία και το χάος. Επέβαλαν τον αυστηρό νόμο της σαρίας απαγορεύοντας την τηλεόραση και τη μουσική, στα κορίτσια να πηγαίνουν σχολείο, ενώ υποχρέωσαν τις γυναίκες να ενδυθούν ένα είδος ρούχου, που καλύπτει ολόκληρο το γυναικείο σώμα, τη λεγόμενη μπούρκα, που έκτοτε έγινε σήμα κατατεθέν του ολοκληρωτικού θεοκρατικού καθεστώτος τους ενώ προχωρούσαν σε δημόσιες εκτελέσεις και ανατινάξεις αγαλμάτων διαφορετικής πολιτιστικής κληρονομιάς, από το Ισλάμ.

Η υπόθαλψη του Οσάμα Μπιν Λάντεν ήταν το μοιραίο λάθος που προκάλεσε την πτώση της κυβέρνησης του Μουλά Ομάρ, μετά την αμερικανική εισβολή στο Αφγανιστάν. Ο Μουλά Ομάρ εκτιμάται ότι πέθανε το 2013 και οι Ταλιμπάν ανακοίνωσαν τον θάνατό του 2015. Διάδοχός του αναδείχθηκε ο Μουλά Αχτάρ Μοχμάντ Μανσούρ, ο οποίος σκοτώθηκε στο Πακιστάν σε αμερικανική επιχείρηση με μη επανδρωμένο αεροσκάφος, το 2016. Έκτοτε τη σκυτάλη ανέλαβε ο Χαμπτουλάχ Αχουντζάντα, ο οποίος ως τότε είχε διδάξει επί 15 χρόνια κοντά στα σύνορα Αφγανιστάν -Πακιστάν και για ένα διάστημα υπήρξε και αρχιδικαστής του δικαστικού συστήματος του κινήματος.[45] Σύμφωνα με δημοσιεύματα οι Ταλιμπάν έχουν ένα συμβούλιο ηγετών που εδρεύει στο Πακιστάν, γνωστό ως Quetta Shura, όπου λαμβάνονται οι αποφάσεις του κινήματος. Ως επικηρυγμένη τρομοκρατική οργάνωση δεν εμφανίζονται όλοι οι ηγέτες, αλλά μόνο ένα δημόσιο πρόσωπο που είναι και επικεφαλής της πολιτικής πτέρυγας, ο Μουλά Αμπτούλ Γκάνι Μπαραντάρ, που ανέλαβε να διεκπεραιώσει τις συνομιλίες με τις ΗΠΑ στη Ντόχα, αφού προηγουμένως ζητήθηκε η αποφυλάκισή του.[46]

Η γρήγορη κατάληψη της χώρας μετά την αμερικανική αποχώρηση ήταν μάλλον αναμενόμενη για τους παίκτες στην περιοχή, που άρχισαν καιρό πριν ο καθένας για λογαριασμό του να συνομιλεί με τους Ταλιμπάν, για την μετά-ΗΠΑ εποχή. Οι Κινέζοι ήταν σε ανοικτή επικοινωνία και τους υποδέχτηκαν πανηγυρικά στο Πεκίνο υψηλά ιστάμενοι Κινέζοι αξιωματούχοι για ειρηνευτικές συνομιλίες από το 2019,[47] αλλά και νωρίτερα από το 2014 με τον πρώην Πρόεδρο Καρζάι. Ομοίως οι Ρώσοι έχουν γέφυρες επικοινωνίας και διαπραγματεύονται μαζί τους.

Η στάση που θα κρατήσουν οι Ταλιμπάν αλλά και με ποιους τελικά θα συνεργαστούν είναι κρίσιμη, για τους υπόλοιπους δρώντες στην περιοχή. Εάν οι Ταλιμπάν απορρίψουν τους Κινέζους τότε ανακόπτεται ο Δρόμου του Μεταξιού, με συνέπεια να καταδικαστεί η δυτική Κίνα σε φτωχοποίηση.[48] Ο χερσαίος οικονομικός διάδρομος είναι ζωτικής σημασίας για την επιβίωση της δυτικής Κίνας, με σημαντική μουσουλμανική μειονότητα. Καταβάλλονται σημαντικές προσπάθειες για την κοινωνική συνοχή, ώστε να αποφευχθούν αποσχίσεις ή διείσδυση ριζοσπαστικών ακραίων ισλαμικών ομάδων.

Υπάρχει όμως και ο αφγανικός λαός που, για μία ακόμη φορά υφίσταται μία ακόμη ανθρωπιστική κρίση, που είτε φύγει και θα γίνει πρόσφυγας ή μετανάστης είτε θα μείνει και θα έχει να αντιμετωπίσει από τη μία τη σκληρή ισλαμική πυγμή των Ταλιμπάν κι από την άλλη τις τρομοκρατικές επιθέσεις ανεξέλεγκτων σκληροπυρηνικών οργανώσεων, που διαγκωνίζονται για μια θέση στη διακυβέρνηση της χώρας ενώ είναι εμφανής ο κίνδυνος εξαγωγής της τρομοκρατίας και πάλι στις δυτικές χώρες και κυρίως στις ΗΠΑ.[49]

Όμως θα είναι δύσκολο για τους Ταλιμπάν να εξασφαλίσουν την πολυπόθητη σταθερότητα για την αξιοποίηση των πλουτοπαραγωγικών πηγών και την ασφαλή διέλευση, στον Νέο Δρόμο του Μεταξιού που ενδιαφέρει όλους τους δρώντες που συμμετέχουν. Παρόλα αυτά, σχημάτισαν μεταβατική κυβέρνηση με την πλειοψηφία από τους Παστούν, επιβολή της σαρίας και απαγόρευση των δικαιωμάτων της γυναίκας και των άλλων ελευθεριών παρά τις ισχυρές πιέσεις για μία όσο το δυνατόν αντιπροσωπευτική κυβέρνηση. Το τραγελαφικό είναι ότι στην  ετήσια σύνοδο των Ηνωμένων Εθνών ζήτησαν να τους δοθεί ο λόγος ενώπιον των ηγετών[50] αν και για τις περισσότερες δυτικές χώρες παραμένουν παράνομη εγκληματική οργάνωση.

Ωστόσο, το δίλημμα των Ταλιμπάν είναι, αν θα διαρρήξουν τους δεσμούς τους με την Αλ Κάιντα που ίσως θα προκαλέσει την αποσκίρτηση σκληροπυρηνικών μελών των Ταλιμπάν προς την Αλ Κάιντα και άρα θα την αναβάθμιζε εμπνέοντας νέους μαχητές να συνταχτούν μαζί της. Σύμφωνα με το Stratfor αυτό θα αποτελούσε θανάσιμο κίνδυνο για τις χώρες της Δύσης και για τα γειτονικά καθεστώτα του Αφγανιστάν. Συγχρόνως θα ευνοηθεί το Ισλαμικό Κράτος και τα παρακλάδια που θα απειλούν το καθεστώς Ταλιμπάν.[51] Γι’ αυτό και εξηγείται η αντιπαράθεση Ταλιμπάν -ΙΣΙΣ με τις τρομοκρατικές επιθέσεις στο Αφγανιστάν και τις διώξεις εναντίον του.

Σε κάθε περίπτωση η επάνοδος των Ταλιμπάν ενθαρρύνει τρομοκρατικές οργανώσεις όπως αποδεικνύει το γράφημα για τις ισλαμικές τρομοκρατικές επιθέσεις που ακολουθεί.

Πηγή: https://www.ot.gr/2021/08/28/partners/the-economist/h-apoxorisi-ton-amerikanikon-dynameon-apo-to-afganistan-tha-entharrynei-tzixanistes-se-olo-ton-kosmo/

[1] Συνήθως με τον όρο Κεντρική Ασία περιλαμβάνονται οι πέντε πρώην σοβιετικές ισλαμικές δημοκρατίες της περιοχής και συγκεκριμένα: Καζακστάν, Ουζμπεκιστάν, Τατζικιστάν, Κιργισία και Τουρκμενιστάν. AthensVoice.gr 20.3.2019 https://www.athensvoice.gr/politics/529655_stin-kardia-tis-eyrasias-i-ayxanomeni-simasia-tis-kentrikis-asias [ανακτήθηκε 26.7.2021]

[2] «χρυσοπράσινο φύλλο», 1964, στίχοι του κύπριου ποιητή Λεωνίδα Μαλένη που μελοποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης και τραγούδησε ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης. Ακούστηκε πρώτη φορά το 1965 στο ντοκιμαντέρ «Το νησί της Αφροδίτης»  του Γιώργου Σκαλενάκη με πρωταγωνίστρια την Κατίνα Παξινού και αφορούσε τον αγώνα της ΕΟΚΑ κατά των Βρετανών. https://www.youtube.com/watch?v=uoWNapOYUjc [ανακτήθηκε 26.7.2021]

[3] Που συνδέει το Αφγανιστάν με μόλις 74 χλμ σύνορα με την Κίνα ενώ εκατέρωθεν συνορεύει με το Πακιστάν και το Τατζικιστάν.

[4] http://www.silkroadstoriesco.com/chores/afganistan/istoria/ [ ανακτήθηκε 26.7.2021]

[5] Nickolas Spykman J., Η Γεωγραφία της Ειρήνης, εκδ. Παπαζήση,2004,σελ.16

[6] Cris Patten, «Μαθήματα από την ήττα στο Αφγανιστάν: Εάν εμείς- πάνω απ’ όλα οι ΗΠΑ και η Ευρώπη- αποτύχουμε, τότε το Αφγανιστάν θα συμπαρασύρει τη φιλελεύθερη δημοκρατία του 21^ου αιώνα», 1.9.2021, OT.GR, https://www.ot.gr/2021/09/01/apopseis/experts/mathimata-apo-tin-itta-sto-afganistan/ [ανακτήθηκε 26.9.2021]

[7] Κατά την οποία «΄όποιος βλάπτει τα κινεζικά συμφέροντα πολεμάται με όλα τα μέσα όπου και αν βρίσκεται».  Κωνσταντίνος Λαμπρόπουλος, «Το μοντέλο του πολεμιστή -λύκου: Η νέα κινεζική διπλωματία και οι προεκτάσεις της», The Huffingtonpost.gr, 29.4.2020 [ανακτήθηκε 9.9.2022]     https://www.huffingtonpost.gr/entry/to-montelo-toe-polemiste-lekoe_gr_5ea92b53c5b6106b8ecf871f  και Plamen Tonchev, Chinese influence in Greece, CEPA, 24.8.2022, https://cepa.org/chinese-influence-in-greece/ [ανακτήθηκε 9.9.2022]

[8] Pascal Boniface, (επιμ.), Άτλας Διεθνών Σχέσεων, εκδ. Ελληνικά Γράμματα,2001, σελ.50-51

[9] Γιώργος Καραμπελιάς. Εισαγωγή, στο Samuel Ph.Huntington (W. Mcneil, Θ. Στοφορόπουλος, Κ. Ζουράρις, Γ. Καραμπελιάς, Χ. Γιανναράς), Η Σύγκρουση ανατολής-δύσης και η πρόκληση Χάντινγκτον, Εναλλακτικές Εκδόσεις, γ’ έκδοση συμπληρωμένη-Σεπτέμβριος 2001, σελ. 13

[10] Κωνσταντίνος Γρίβας, Η στρατιωτική άνοδος της Κίνας: και η γεωπολιτική του πολέμου στη Μέση Ανατολή, εκδ. Α.Α. Λιβάνη, Αθήνα 2013, σελ.32-33

[11] Γιώργος Σεφέρης, «Σαλαμίνα της Κύπρου», https://www.greek-language.gr/digitalResources/literature/tools/concordance/browse.html?cnd_id=1&text_id=3185 [ανακτήθηκε 6.10.2021]

[12] «Συμπωματικά» οι περισσότεροι περιφερειακοί παίκτες είναι και μέλη του Οργανισμού ή συμμετέχουν ως παρατηρητές ή καλεσμένοι, εκτός βέβαια από τις Ηνωμένες Πολιτείες που επιχείρησαν μάταια στο παρελθόν να ενταχθούν στον Οργανισμό καθώς υπάρχει όρος στον καταστατικό χάρτη ότι εντάσσονται μόνο χώρες της Ευρασίας.

[13] Παγκόσμια Ιστορία: Εγκυκλοπαιδικοί Θησαυροί της Εκδοτικής Αθηνών, Παραπολιτικά 2015, τ. Α’, σελ.111-113

[14]Raagini Sharma, Afghanistan’s Cultural Heritage RIEAS  https://www.rieas.gr/researchareas/editorial/4649-afghanistan-s-cultural-heritage [ανακτήθηκε 10.10.2021]

[15] Pascal Boniface, (επιμ.), Άτλας Διεθνών Σχέσεων, σελ.91

[16] «Αφγανιστάν και Κίνα μοιράζονται μία μικρή συνοριακή γραμμή -αλλά δεν ήταν πάντα γείτονες. Η ενδιαφέρουσα ιστορία μιας σχετικά νέας γειτονίας» Newsroom HuffPost Greece 28.6.2019  https://www.huffingtonpost.gr/entry/afyanistan-kai-kina-moirazontai-mia-mikre-senoriake-yramme-alla-den-etan-panta-yeitones_gr_5d14b60ce4b09ad014fba900 [ανακτήθηκε 10.9.2021]

[17] Όταν οι μεγάλες δυνάμεις της εποχής ήρθαν σε συμφωνία για τη δημιουργία ζώνης ασφαλείας μεταξύ τους.

[18] «Εθνοτικές ομάδες στο Αφγανιστάν» Sputniknews.gr  https://sputniknews.gr/20210830/oi-ethnotikes-omades-poy-kyriarhoyn-sto-afganistan-17134240.html

[19] Raagini Sharma, Afghanistan’s Cultural Heritage RIEAS, 22.8.2021 https://www.rieas.gr/images/editorial/afghani22.pdf  [ανακτήθηκε 9.9.2022]

[20] Παγκόσμια Ιστορία: Εγκυκλοπαιδικοί Θησαυροί της Εκδοτικής Αθηνών, Παραπολιτικά 2015, τ. Α’, σελ.111

[21] The World Factbook, CIA, Afghanistan, https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/afghanistan/#people-and-society [ανακτήθηκε 11.9.2021]

[22] «This film is dedicated to the gallant people of Afghanistan», Ράμπο ΙΙΙ https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A1%CE%AC%CE%BC%CF%80%CE%BF_%CE%99%CE%99%CE%99 [ανακτήθηκε 27.8.2021]

[23] Σύμφωνα με ορισμένους αστικούς μύθους των μυστικών υπηρεσιών καθοριστικό ρόλο για την νίκη των Μουτζαχεντίν απέναντι στους Σοβιετικούς είχε ο διαβόητος, Γκούσταφ (Γκάστ) Λάσκαρης Αβράκωτος, στέλεχος των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών, με την ευφάνταστη ιδέα του να χρησιμοποιήσει για οχήματα μεταφοράς χαριτωμένα υποζύγια που προμηθεύτηκε από την Κύπρο, μεταφέροντας πολύτιμο οπλισμό και αντάρτες στα δυσπρόσιτα  αφγανικά βουνά.Τίνα Μανδηλαρά, «Γκάστ Αβράκωτος: Ο Έλληνας της CIA που «έστησε» τους μουτζαχεντίν», 24.8.2021, Πρώτο Θέμα, https://www.protothema.gr/stories/article/1154558/gast-avrakotos-o-ellinas-tis-cia-pou-estise-tous-moutzahedin/ [ανακτήθηκε 22.9.2021]

[24] Με 15 σοβιετικές δημοκρατίες : Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν, Γεωργία, Εσθονία, Καζακστάν, Κιργισία, Λετονία, Λιθουανία, Λευκορωσία, Μολδαβία, Ουζμπεκιστάν, Ουκρανία, Ρωσία, Τατζικιστάν και Τουρκμενιστάν.

[25] Οι ΗΠΑ ξεκίνησαν την πρωτοκαθεδρία τους στον κόσμο ως φίλοι των μουσουλμανικών πληθυσμών και υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των μειονοτήτων. Προωθώντας την «εξαγωγή» του «πετυχημένου» φιλελεύθερου μοντέλου τους, που νίκησε στον Ψυχρό Πόλεμο. Στάθηκαν στο πλευρό των μουσουλμάνων φίλων τους  στον εμφύλιο πόλεμο της Βοσνίας το 1999 ενάντια στους «κακούς» Ορθόδοξους Σέρβους. Το άγαλμα του Αμερικανού Προέδρου  Κλίντον βρίσκεται στο κέντρο της Πρίστινας ως φόρο τιμής που «έκανε πόλεμο για χάρη τους», παρά τους δισταγμούς ακόμη και μουσουλμανικών αραβικών κρατών Τάνια Μποζανίνου, « Ο Μπιλ Κλίντον και ο «ανθρωπιστικός πόλεμος», 5.1.2019, ΤΟ ΒΗΜΑ, https://www.tovima.gr/printed_post/o-mpil-klinton-kai-o-anthropistikos-polemos/ [ανακτήθηκε 2.10.2021] και Charles Recknagel, Yugoslavia: Iran, Iraq, Other Muslim Countries Resent NATO Bombing, 9.4.1999, Radio Free Europe Radio Liberty, https://www.rferl.org/a/1090961.html [ανακτήθηκε 2.10.2021]

[26] ‘Bin Laden’s Fetwa’ https://web.archive.org/web/20011031024057/http://www.pbs.org/newshour/terrorism/international/fatwa_1996.html  [ανακτήθηκε 3.10.2021]

[27] «Al Qaeda’s Second Fatwa PBS News Hour, 23.2.198, https://web.archive.org/web/20131128194258/http://www.pbs.org/newshour/updates/military/jan-june98/fatwa_1998.html [ανακτήθηκε 3.10.2021]

[28] μάλλον, αγνοώντας ότι πρόκειται για μελωδία του Μίκη Θεοδωράκη, «Η μουσική ήχησε πάλι στην Καμπούλ, πέντε χρόνια μετά…», 14.11.2001, Καθημερινή, [ανακτήθηκε 5.9.2021] https://www.kathimerini.gr/world/105289/i-moysiki-ichise-pali-stin-kampoyl-pente-chronia-meta/

[29] Κρέγκ Γουιτλοκ, Τα έγγραφα του Αφγανιστάν, Η κρυφή ιστορία του Πολέμου, εκδ. ΤΟ ΒΗΜΑ, Αθήνα 2021, σελ.165

[30] Ματίας φον Χάιν, «Τζουλιάν Ασάνζ: Ο αργός θάνατος», DW, 11.8.2021 https://www.dw.com/el/%CF%84%CE%B6%CE%BF%CF%8D%CE%BB%CE%B9%CE%B1%CE%BD-%CE%B1%CF%83%CE%AC%CE%BD%CE%B6-%CE%BF-%CE%B1%CF%81%CE%B3%CF%8C%CF%82-%CE%B8%CE%AC%CE%BD%CE%B1%CF%84%CE%BF%CF%82/a-58822100 [ανακτήθηκε 10.9.2021]

[31] Craig Whitlock, «The Afghanistan Papers: A secret history of the war, At war with the truth: U.S. officials constantly said they were making progress. They were not, and they knew it, an exclusive Post investigation found», 9.12.2019  https://www.washingtonpost.com/graphics/2019/investigations/afghanistan-papers/afghanistan-war-confidential-documents/  [ανακτήθηκε 28.9.2021]

[32] Όπως οι Βρετανοί πλήρωναν τους καλλιεργητές να καταστρέφουν τους σπόρους του οπίου με αποτέλεσμα την επόμενη χρονιά να φυτεύουν περισσότερους για να πληρωθούν. Ομοίως οι Αμερικανικές δυνάμεις υποχρέωναν τους καλλιεργητές να ξεριζώσουν τα δεντρύλλια χωρίς να τους αποζημιώσουν με αποτέλεσμα να καταφεύγουν στους Ταλιμπάν για να επιβιώσουν.  Το 2007 η παραγωγή του οπίου έφτανε το 90% της παγκόσμιας παραγωγής. Κρέγκ Γουιτλοκ, Τα έγγραφα του Αφγανιστάν, Η κρυφή ιστορία του Πολέμου, εκδ. ΤΟΒΗΜΑ, Αθήνα 2021, σελ.176

[33] Βασίλης Τσακρακλίδης, «Επικίνδυνα παιχνίδια πολέμου στην θάλασσα της Νότιας Κίνας, ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ, 8.8.2021, https://www.anixneuseis.gr/%CE%B5%CF%80%CE%B9%CE%BA%CE%B9%CE%BD%CE%B4%CF%85%CE%BD%CE%B1-%CF%80%CE%B1%CE%B9%CF%87%CE%BD%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%B1-%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%B5%CE%BC%CE%BF%CF%85-%CF%83%CF%84%CE%B7-%CE%B8%CE%B1%CE%BB/ [ανακτήθηκε 10.10.2021]

[34] Όπως τον 19^ο αιώνα αποτυπώθηκε εικαστικά η δραματική βρετανική υποχώρηση στον πίνακα της Elizabeth Thompson (Λαίδης Μπάτλερ) τον Ιανουάριο του 1842, «απομεινάρια μίας στρατιάς» ή «επιστροφή από την Καμπούλ»Remnants of an Army https://www.tate.org.uk/art/artworks/butler-the-remnants-of-an-army-n01553  by Elizabeth Butler (Lady Butler) 1879

[35] «Στόχος των ΗΠΑ είναι η κατατριβή Κίνας -Ρωσίας στο Αφγανιστάν», 1.9.2021 https://armynow.gr/stoxos-hpa-sto-afganistan/ [ανακτήθηκε 11.9.2021]

[36] «Κριτική Βρετανίας σε ΗΠΑ: Πλέον η Δύση θα φαντάζει αδύναμη- ‘Καταστροφή και εφιάλτης’ λέει ο Μπορέλ» Capital, 19.8.2021 https://www.capital.gr/diethni/3576738/kritiki-bretanias-se-ipa-pleon-i-dusi-tha-fantazei-adunami-katastrofi-kai-efialtis-leei-o-mporel [ανακτήθηκε 3.0.2021]

[37] «Αφγανιστάν: Συμφωνία κυβέρνησης -Ταλιμπάν για ιστορική, πρώτη συνάντηση στην Ντόχα»,  εφ. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ  15.6.2020 https://www.kathimerini.gr/world/1082846/afganistan-symfonia-kyvernisis-talimpan-gia-istoriki-proti-synantisi-stin-ntocha/ [ανακτήθηκε 27.9.2021]

[38] «Αφγανιστάν: Με σπουδές στις ΗΠΑ και θητεία στην Παγκόσμια Τράπεζα, ο  Ασράφ Γκάνι που το έσκασε με εκατομμύρια δολάρια», 16.8.2021 ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ, https://www.protothema.gr/world/article/1152588/afganistan-me-spoudes-stis-ipa-kai-thiteia-stin-pagosmia-trapeza-o-asraf-gani-pou-to-eskase-me-ekatommuria-dolaria/ [ανάκτηση 27.9.2021]

[39] «Αφγανιστάν: Η ιστορική συμφωνία της Ντόχα ανοίγει το δρόμο για την ειρήνευση στην περιοχή» Le Monde μτφρ από NewEurope Greece 1.3.2020 https://www.neweurope.gr/%CE%B1%CF%86%CE%B3%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%AC%CE%BD-%CE%B7-%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CF%83%CF%85%CE%BC%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%AF%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%BD%CF%84/ [ανακτήθηκε 27.9.2021]

[40] 1) Δεν θέλαμε ποτέ να χτίσουμε ένα νέο έθνος 2)Δεν μπορούν να πεθαίνουν οι Αμερικανοί πολεμώντας σε έναν πόλεμο που δεν πολεμούν οι Αφγανοί, 3)μειώθηκε η στρατιωτική παρουσία (από 15.500 σε 2.500 ) επί προεδρίας Τράμπ και επομένως ήταν λόγοι ασφαλείας που χρειάστηκε να εγκαταλείψουν τη χώρα, 4)Κάποτε έπρεπε να φύγουν και ποτέ δεν υπήρξε μια καλή στιγμή για την αποχώρηση,5)δεν θα μεταφερθεί η ευθύνη  στον πέμπτο πρόεδρο «Μπάιντεν: Η αποστολή μας στο Αφγανιστάν δεν ήταν ποτέ να χτίσουμε μία νέα χώρα», CAPITAL.gr 16.8.2021, https://www.capital.gr/diethni/3576314/mpainten-i-apostoli-mas-sto-afganistan-den-itan-pote-na-xtisoume-mia-nea-xora [ανακτήθηκε 9.10.2021]

[41] «Η αποχώρηση των Αμερικανικών δυνάμεων από το Αφγανιστάν θα ενθαρρύνει τζιχαντιστές σε όλο τον κόσμο», The Economist. Com, 28.8.2021  https://www.ot.gr/2021/08/28/partners/the-economist/h-apoxorisi-ton-amerikanikon-dynameon-apo-to-afganistan-tha-entharrynei-tzixanistes-se-olo-ton-kosmo/ [ανακτήθηκε 10.10.2021]

[42] «Πρέπει να μιλήσουμε με τους Ταλιμπάν»,DW 28.8.2021 https://www.dw.com/el/%CF%80%CF%81%CE%AD%CF%80%CE%B5%CE%B9-%CE%BD%CE%B1-%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%AE%CF%83%CE%BF%CF%85%CE%BC%CE%B5-%CE%BC%CE%B5-%CF%84%CE%BF%CF%85%CF%82-%CF%84%CE%B1%CE%BB%CE%B9%CE%BC%CF%80%CE%AC%CE%BD/a-58999069 [ανακτήθηκε 11.9.2021]

[43] «Ταλιμπάν: από που προέρχονται τα έσοδά τους, ΤΟ ΒΗΜΑ, 29.8.2021 https://www.tovima.gr/2021/08/29/world/talimpan-apo-pou-proerxontai-ta-esoda-tous/ [ανακτήθηκε 6.10.2021]

[44] «Reuters: Η επιστροφή των Ταλιμπάν ‘παγώνει’ τα projects για τον ορυκτό πλούτο του Αφγανιστάν, Capital.gr 19.8.2021 https://www.capital.gr/diethni/3576818/reuters-i-epistrofi-ton-talimpan-pagonei-ta-projects-gia-ton-orukto-plouto-tou-afganistan [ανακτήθηκε 10.10.2021]

[45] «Αφγανιστάν: ο ανώτατος ηγέτης των Ταλιμπάν βρίσκεται στην Κανταχάρ» Defencepoint.gr 29.8.2021 https://www.defence-point.gr/news/afganistan-o-anotatos-igetis-ton-talimpan-vrisketai-stin-kantachar [ανακτήθηκε 6.10.2021]

[46] Dion Nissenbaum, «Ποιοι είναι οι Ταλιμπάν και πως κατέκτησαν το Αφγανιστάν;», The Wall Street Journal, OT.gr 25.8.2021 https://www.ot.gr/2021/08/25/partners/wsj/poioi-einai-oi-talimpan-kai-pos-katektisan-to-afganistan/ [ανακτήθηκε 6.10.2021]

[47] «Η Κίνα ίσως έχει σύντομα έναν απρόσμενο υποστηρικτή στην Κεντρική Ασία: τους Ταλιμπάν», 14.7.2021  CNN Greece, https://www.cnn.gr/kosmos/story/274060/h-kina-isos-exei-syntoma-enan-aprosmeno-ypostirikti-stin-kentriki-asia-toys-talimpan [ανακτήθηκε 10.10.2021]

[48] https://armynow.gr/stoxos-hpa-sto-afganistan/

[49] Αξίζει να σημειωθεί ότι την ημέρα της ανακοίνωσης της νέας κυβέρνησης των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν, η Γαλλία διεξάγει τη δίκη για την πολύνεκρη τυφλή επίθεση στο συναυλιακό χώρο Μπατακλάν το 2015, ξυπνώντας οδυνηρές μνήμες στη γαλλική κοινωνία. Απόστολος Στάϊκος, «Μπατακλάν: Η δίκη ξυπνά οδυνηρές μνήμες σε όσους επέζησαν» 8.9.2021 https://gr.euronews.com/2021/09/08/bataklan-i-diki-xipna-odinires-mnimes-se-osous-epezisan [ανακτήθηκε 10.9.2021] και «Γαλλία: Ξεκίνησε η δίκη για το πολύνεκρο τρομοκρατικό χτύπημα στο Μπατακλάν»,8.9.2021 https://gr.euronews.com/2021/09/08/gallia-xekinise-i-diki-gia-to-polinekro-tromokratiko-xtipima-sto-mpataklan [ανακτήθηκε 10.9.2021] και «Μπατακλάν: Το χρονικό του τρόμου», 7.9.2021 https://gr.euronews.com/2021/09/07/bataklan-to-xroniko-tou-tromou [ανακτήθηκε 10.9.2021]

[50]«Στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ζητούν να μιλήσουν οι Ταλιμπάν», 22.9.2021, Euronews, https://gr.euronews.com/2021/09/22/sti-geniki-synlefsi-tou-ohe-zhtoun-na-milisoun-oi-taliban [ανακτήθηκε 3.10.2021]

[51] «Η επάνοδος των Ταλιμπάν και η επόμενη ημέρα της τρομοκρατίας», Stratfor-Euro2day.gr 8.10.2021, https://www.euro2day.gr/news/world/article/2097870/h-epanodos-ton-talimpan-kai-h-epomenh-hmera-ths-tr.html [ανακτήθηκε 10.10.2021]

ΑΥΡΙΟ ΤΟ Β’ ΜΕΡΟΣ