του Παντελή Σαββίδη.
Οι Τούρκοι έβγαλαν το ξίφος από το θηκάρι και το κινούν ασύδοτα δεξιά και αριστερά, εγκαταλείποντας και τα τελευταία προσχήματα διπλωματικής συμπεριφοράς. Δυστυχώς δεν είναι μόνο η Τουρκία που συμπεριφέρεται με αυτόν τον τρόπο, αλλά και πλήθος άλλες χώρες, ακόμη και ευρωπαϊκές, που υποτίθεται είχαν μια διπλωματική αβρότητα στον δημόσιο λόγο τους.
Χαρακτηριστική ευρωπαϊκή περίπτωση είναι ο κ. Σόιμπλε και η περιφρονητική αντιμετώπιση της Ελλάδας την εποχή της κρίσης.
Η Τουρκία δεν το κάνει αυτό μόνο με την Ελλάδα, αλλά ακόμη και με τη Γερμανία. Ο παραλληλισμός της σημερινής πολιτικής της Γερμανίας με του ναζιστικού καθεστώτος ανάγκασε τον Γερμανό υπουργό Εξωτερικών να υπενθυμίσει στην Άγκυρα πως ξεπερνάει την κόκκινη γραμμή της χώρας. Ελάχιστα όμως επηρεάζει αυτό τον κ. Ερντογάν, ο οποίος διαπιστώνει πως η αντιπαράθεσή του με τη Γερμανία και άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες του δίνει πόντους ενόψει του δημοψηφίσματος – κάτι που δεν συμβαίνει με την Ελλάδα. Η κοινή γνώμη της Τουρκίας είτε έπαθε κάποιον μιθριδατισμό στην ανάδειξη των ζητημάτων με την Ελλάδα, είτε έχει διαμορφώσει μια υποσυνείδητη αίσθηση πως δεν είναι η Ελλάδα που ευθύνεται για τα προβλήματα της Τουρκίας – δεν εντυπωσιάζεται, τουλάχιστον αυτήν την περίοδο, με την καλλιέργεια ελληνοτουρκικής κρίσης.
Γι’ αυτό είναι αδικαιολόγητη η αγενής συμπεριφορά προς τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας, ή, αν έχει συμβεί και εκ μέρους της ελληνικής πλευράς, η αγενής συμπεριφορά προς Τούρκους κυβερνητικούς αξιωματούχους.
Το πλέον εύστοχο που ακούστηκε την τελευταία περίοδο ήταν η δήλωση του Έλληνα υπουργού εξωτερικών ότι η Τουρκία δεν θα μπορούσε να είχε καλύτερο γείτονα από την Ελλάδα. Δεν είναι μόνο ο ήπιος τρόπος που η Ελλάδα αντιμετωπίζει τις τουρκικές προκλήσεις, αλλά και η στρατηγική επιλογή της Αθήνας να βοηθήσει την ευρωπαϊκή προοπτική της γειτονικής χώρας. Το αν η Τουρκία έχει αλλάξει προσανατολισμό και επιθυμεί τον ανακατεύθυνση της πολιτικής της εκτός Ευρώπης, αυτό είναι μια άλλη υπόθεση.
Για την ιστορία, να θυμίσουμε πως δεν είναι η πρώτη φορά που η Ελλάδα συμπαραστέκεται στην Τουρκία σε ζωτικής σημασίας θέμα. Η Ελλάδα ήταν από τις πρώτες χώρες, ίσως η πρώτη, που συμπαραστάθηκαν στην Τουρκία στην επιδίωξή της για αναθεώρηση της Συνθήκης του Μοντρέ για τα Στενά.
Αφορμή για το σχόλιο αυτό αποτέλεσε η απαξιωτική δήλωση του Τούρκου υπουργού εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου ότι ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας δεν γνωρίζει τη Συνθήκη της Λοζάνης. Και η απάντηση της Ελληνικής Προεδρίας: «ελάτε να σας την μάθω».
Δεν είναι αυτός διάλογος ανθρώπων που ίστανται τόσο ψηλά στην κρατική ιεραρχία. Είναι που είναι δύσκολες οι σχέσεις των δύο χωρών, δεν χρειάζονται περαιτέρω λεκτική επιβάρυνση.
Πώς έχει, λοιπόν, το θέμα των νησιών, με βάση τη Συνθήκη της Λοζάνης αλλά και άλλων συνθηκών που τα διέπουν;
Επιγραμματικά
Με τη Συνθήκη της Λοζάνης (24 Ιουλίου 1923) η Λέσβος, η Χίος, η Σάμος και η Ικαρία ετέθησαν υπό καθεστώς μερικής αποστρατιωτικοποιήσεως. Αντιθέτως, η Λήμνος και η Σαμοθράκη (όπως και η Ίμβρος και η Τένεδος) συνδέθηκαν με το καθεστώς πλήρους ουδετεροποιήσεως της περιοχής των Στενών. Η Ίμβρος και η Τένεδος δόθηκαν στην Τουρκία υπό τον όρο παραχωρήσεως ειδικού καθεστώτος αυτονομίας. Ποτέ δεν παραχωρήθηκε.
Όπως φαίνεται από την παραπάνω επισήμανση, η Λήμνος, η Σαμοθράκη, η Ίμβρος και η Τένεδος συνδέθηκαν με τα Στενά. Προσέξτε το, γιατί έχει ιδιαίτερη σημασία.
Η Τουρκία στον Μεσοπόλεμο επεδίωξε τον επανεξοπλισμό των Στενών του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων. Την προσπάθειά της, που ξεκίνησε το 1934, υποστήριξε ενθέρμως η Ελλάδα. Η διεθνής διάσκεψη συνήλθε στο Μοντρέ της Ελβετίας το καλοκαίρι του 1936, και με το πρωτόκολλο που υπεγράφη, επετράπη ο επανεξοπλισμός των Στενών.
Δυστυχώς η Ελλάδα δεν κατόρθωσε να περιλάβει ρητή αναφορά στην άρση αποστρατιωτικοποιήσεως της Λήμνου και της Σαμοθράκης στο κείμενο της Συμβάσεως.
Η Σύμβαση του Μοντρέ, όμως, κατήργησε ρητώς τη Σύμβαση της Λοζάνης, ορίζοντας στο προοίμιό της ότι τα συμβαλλόμενα μέρη «απεφάσισαν να αποκαταστήσωσι την παρούσα Σύμβαση εις την Σύμβασιν την υπογραφείσαν εν Λωζάννη τη 24η Ιουλίου 1923». Επομένως, η κατάργηση ολόκληρης της Συμβάσεως για τα Στενά του 1923 επέφερε και την κατάργηση των διατάξεων αποστρατιωτικοποιήσεως της Λήμνου και της Σαμοθράκης.
Σε ό,τι αφορά τα Δωδεκάνησα
Όλα τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου είχαν απελευθερωθεί από τον ελληνικό στόλο το 1912-13, με την εξαίρεση των Δωδεκανήσων που είχαν καταληφθεί κατά τη διάρκεια του ιταλοτουρκικού πολέμου το 1911-12 από την Ιταλία.
Σύμφωνα με την ατυχήσασα Συνθήκη των Σεβρών, όλα τα νησιά του Αιγαίου –περιλαμβανομένης της Ίμβρου και της Τενέδου– που βρίσκονταν υπό ελληνική κατοχή, πέρασαν υπό ελληνική κυριαρχία. Αντιστοίχως, τα Δωδεκάνησα, περιλαμβανομένου του Καστελόριζου, εκχωρήθηκαν στην Ιταλία. Την ίδια ημέρα ο Βενιζέλος με τον Ιταλό υπουργό εξωτερικών Τομάσο Τιτόνι υπέγραψαν συμφωνία για εκχώρηση των Δωδεκανήσων στην Ελλάδα με την εξαίρεση της Ρόδου που θα παρέμενε άλλα πέντε χρόνια υπό ιταλική κυριαρχία.
Η Μικρασιατική Καταστροφή επέτρεψε τον Οκτώβριο του 1922 στην Ιταλία να καταγγείλει τη Συμφωνία Τιτόνι-Βενιζέλου, ενώ στη Συνδιάσκεψη της Λοζάνης η Τουρκία παραιτήθηκε υπέρ της Ιταλίας από τα δικαιώματά της επί των Δωδεκανήσων.
Μετά το τέλος του Β΄ ΠΠ το μεγαλύτερο αγκάθι στις ελληνοτουρκικές σχέσεις ήταν η τύχη των Δωδεκανήσων.
Μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας, το 1943, τα Δωδεκάνησα κατελήφθησαν από τους Γερμανούς. Τον Μάιο του 1945 παραδόθηκαν προσωρινά στους Συμμάχους και πέρασαν υπό βρετανική στρατιωτική κατοχή. Η τύχη των νησιών συζητήθηκε επανειλημμένως μεταξύ των Συμμάχων από τον Σεπτέμβριο του 1945. Μετά από πολλές περιπέτειες, με τη Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων του 1947 εκχωρήθηκαν τα Δωδεκάνησα στην Ελλάδα, με τον όρο της αποστρατιωτικοποίησης.
Η πρόταση ήταν σοβιετική, μεσούντος του Εμφυλίου, αλλά έγινε δεκτή από τους Αμερικανούς οι οποίοι ανησυχούσαν μήπως η Ελλάδα πέσει στο σοβιετικό στρατόπεδο, οπότε θα είχαν διασφαλίσει την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών. Ο όρος παραβιάστηκε πολλές φορές από ξένες (και αμερικανικές) δυνάμεις.
Μετά την εισβολή στην Κύπρο και τον κίνδυνο κατάληψης των ανατολικών ελληνικών νησιών από την Τουρκία, η Ελλάδα αποδέχεται ότι τα νησιά είναι στρατιωτικοποιημένα, επικαλούμενη το άρθρο 51 του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ περί νόμιμης άμυνας.
Αυτή είναι, πολύ επιγραμματικά, η ιστορία των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου (και των Δωδεκανήσων) την οποία γνωρίζουμε όλοι και δεν χρειάζεται να τη διδάξει ο ένας στον άλλον. Καιρός να την τηρήσουμε για ειρηνική συνύπαρξη.
pontos-news.gr
