του Δημήτρη Τσαϊλά, Υποναυάρχου ε.α.
Εξακολουθείτε να πιστεύετε ότι ένα μνημόνιο μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) περιστατικών μεταξύ της Τουρκίας και της Ελλάδας είναι ένα είδος θεραπείας για τις διαφορές στη θάλασσα μεταξύ των δύο ναυτικών δυνάμεων; Το πολύ πολύ θα ήταν κάτι προσωρινά ανακουφιστικό.
Ας θέσουμε το βασανιστικό ερώτημα. Θα συμβιβαζόντουσαν στην Άγκυρα με μια συμφωνία του τύπου: «Οι κυβερνήτες αεροσκαφών των μερών θα επιδεικνύουν τη μέγιστη προσοχή και σύνεση όταν πλησιάζουν αεροσκάφη και πλοία του άλλου μέρους που επιχειρούν στη θάλασσα και πάνω από αυτά. Θα αποφεύγονται υπερπτήσεις εθνικού χώρου προς το συμφέρον της αμοιβαίας ασφάλειας. Θα αποφεύγονται επιθέσεις με προσομοίωση χρήσης όπλων κατά αεροσκαφών και πλοίων ή εκτέλεση διαφόρων σχηματισμών πάνω από πλοία ή ρίψη διαφόρων αντικειμένων κοντά τους με τρόπο που να είναι επικίνδυνο για τα πλοία ή να συνιστά κίνδυνο για τη ναυσιπλοΐα κα την αεροπλοΐα.» Μπλά-μπλά-μπλά……
Μα τι λέμε τώρα. Περίπου αυτά τα μέτρα προβλεπόντουσαν με το μνημόνιο Παπούλια-Γιλμάζ, ωστόσο, τα λόγια στα προηγούμενα ΜΟΕ δεν έκαναν πολλά για να εμποδίσουν τα τουρκικά επιθετικά αεροσκάφη να εκτελούν επανειλημμένα παραβιάσεις και υπερπτήσεις. Ούτε απέτρεψε την αμφισβήτηση νησιών. Ούτε το τουρκικό πολεμικό ναυτικό έδειξε σεβασμό στην έκδοση ΝΟΤΑΜ. Αυτά γίνονται ως μια σκόπιμη πρόκληση με κορυφαία το casus belli. Οι συμφωνίες των ΜΟΕ είναι καλές για την αποτροπή κλιμάκωσης κατά τη διάρκεια πραγματικών παρεξηγήσεων και μόνο. Οι πολεμικές πράξεις είναι εντελώς διαφορετικό θέμα.
Γιατί όμως επιδεικνύεται αυτή η συμπεριφορά;
Φαίνεται ότι η γεωπολιτική σχετικά με τις κλειστές και ημι-κλειστές θάλασσες που εφαρμόζεται από άλλες δυνάμεις (όπως Ρωσία-Κίνα) σε άλλες γεωγραφικές περιοχές (Σινική θάλασσα-Αρκτική ζώνη) ενθαρρύνει την Τουρκία, να σκεφτεί το Αιγαίο με ιδιόκτητους όρους. Πέραν του συγχρωτισμού από ισχυρές θαλάσσιες δυνάμεις, το Αιγαίο και η Μεσόγειος Θάλασσα ήταν ανέκαθεν μια αρένα ναυτικών συγκρούσεων από την κλασική αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Σε γενικές γραμμές, υπάρχουν δύο παραδείγματα, το ελληνικό και το τουρκικό. Στην εποχή μετά τις νικηφόρες ναυμαχίες του 1912-13 μέχρι το 1974, ο Ελληνισμός έβλεπε τον εαυτό του ως το νόμιμο φύλακα των θαλασσών του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου. Ποιο είναι όμως το τουρκικό μοντέλο; Ο αποκλεισμός των Ελλήνων πέραν του 25ου μεσημβρινού του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου με την ανακήρυξή ως «Γαλάζιας Πατρίδας». Αυτό ακούγεται ύποπτα σαν η Άγκυρα να θεωρεί αυτά τα ύδατα εσωτερικά, που υπόκεινται στο εσωτερικό δίκαιο. Έτσι απομονώνεται ο Ελληνισμός από τη γεωστρατηγική ζώνη αυτή και στραγγαλίζεται η ελευθερία των θαλασσών. Επίσης ακούμε διάφορες παραλλαγές περί ανοιχτής και κλειστής θάλασσας, με όρους υπεροχής τουρκικής ναυτικής δύναμης. Βέβαια δεν ξεχνάμε ότι στους παράγοντες αυτής της εξίσωσης βρίσκεται και η Ρωσία. Αφού η γεωγραφία της Μαύρης Θάλασσας δίνει στην Τουρκία, το ρόλο του κλειδοκράτορα. Ανοίγει-κλείνει την πύλη των στενών προς το Αιγαίο. Η προοπτική αποκοπής από τη Μεσόγειο και από εκεί από τον Ατλαντικό Ωκεανό και την Ερυθρά Θάλασσα, θα μπορούσε να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο βλέπει η Μόσχα αυτό το θαλάσσιο καταφύγιο.
Η γεωπολιτική του Αιγαίου ως ο σημαντικός κρίκος από τη λεκάνη της Μαύρης Θάλασσας μέχρι τη Μεσόγειο, λοιπόν, αξίζει να διερευνηθεί και να συγκριθεί με τη γεωπολιτική των άλλων περιορισμένων θαλασσών. Τα ΜΟΕ δεν αποτελούν δείκτη συμπεριφοράς. Η ανάλυση και της στάσης της Μόσχας απέναντι στις θαλάσσιες ζώνες μπορεί να μας προσφέρει ένα μέτρο, και πιστεύω ότι προς αυτή τη κατεύθυνση πρέπει να οδεύσουμε.
