Του Μπουράκ Μπεκντίλ.
Τα F-16 της Τουρκίας θα αποσυρθούν σταδιακά σε 10 έως 15 χρόνια. Τώρα που έχει εκδιωχθεί από το πρόγραμμα F-35 υπό την ηγεσία των ΗΠΑ και αντιμετωπίζει στρατιωτικές κυρώσεις στις ΗΠΑ, τι μπορεί να κάνει η Άγκυρα για να διατηρήσει την εναέρια δύναμη πυρός; Ένα ρωσικό μαχητικό φαίνεται η μόνη εφικτή επιλογή, αλλά ακόμη και αυτό μπορεί να έρθει πολύ αργά.
Ο δεύτερος μεγαλύτερος στρατός του ΝΑΤΟ είχε αποτρεπτική αεροπορική δύναμη τόσο κατά τη διάρκεια όσο και μετά τον Ψυχρό Πόλεμο. Το 2020, η Τουρκική Πολεμική Αεροπορία (TuAF) ήταν η 21η μεγαλύτερη αεροπορική δύναμη στον κόσμο. Η πιο δραματική στιγμή στην ιστορία της δύναμης ήταν στις 15 Ιουλίου 2016, όταν τα αεροσκάφη της Τουρκίας βομβάρδισαν καθορισμένους στόχους στην Άγκυρα, συμπεριλαμβανομένου του κτιρίου του κοινοβουλίου, ως μέρος μιας αποτυχημένης προσπάθειας εναντίον του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Η απόπειρα πραξικοπήματος οδήγησε σε δεκάδες χιλιάδες καθαιρέσεις από κυβερνητικά γραφεία, συμπεριλαμβανομένων χιλιάδων αξιωματικών του στρατού. Ο αριθμός των πτεράρχων στην τουρκική αεροπορία (TuAF) μειώθηκε από 72 πριν το αποτυχημένο πραξικόπημα σε 44 μετά. Η δύναμη έχασε γρήγορα το ήμισυ της πιλοτικής της ομάδας – από 1.350 σε 680. Οι παραιτήσεις και οι αναφορές για συνταξιοδότηση των πιλότων TuAF ακολούθησαν την εκκαθάριση, ανεβάζοντας τον αριθμό των πιλότων σε λιγότερους από 400 και εξασθενίζοντας περαιτέρω τις ικανότητες διοίκησης και λειτουργίας της δύναμης. Η τουρκική αεροπορία TuAF έπρεπε να προσλάβει πακιστανούς πιλότους για να πετάξει αποστολές F-16.
Δύο χρόνια μετά την τραυματική απόπειρα πραξικοπήματος, οι περισσότερες πληγές είχαν επουλωθεί και οι αεροπορικές δυνάμεις ανυπομονούσαν να αποκαταστήσουν τη δύναμη πυρός με την προγραμματισμένη απόκτηση του πιο προηγμένου μαχητικού αεροσκάφους στον κόσμο: F-35 Lightning II Μεταξύ μιας νέας δομής εντολών και του αναμενόμενου νέου υλικού, όλα έρχονταν ρόδινα.
Εκείνη την εποχή, η Τουρκία εξακολουθούσε να είναι μέλος της πολυεθνικής κοινοπραξίας Joint Strike Fighter (JSF) υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, η οποία κατασκευάζει το F-35. Συνεργαζόμενη με το μεγαλύτερο πρόγραμμα αεροσκαφών στον κόσμο, η Άγκυρα απέκτησε κρίσιμη πρόσβαση σε στρατηγικές τεχνολογίες αεροδιαστημικής και καθώς το πρόγραμμα F-35 απαιτούσε την προμήθεια περίπου 1.000 ανταλλακτικών, η τοπική αεροδιαστημική βιομηχανία της Τουρκίας άνθισε. Η Άγκυρα δεσμεύτηκε να αγοράσει τουλάχιστον 100 F-35 με κόστος περίπου 16 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Τον Μάιο του 2014, η Τουρκία είχε παραγγείλει επίσημα δύο αεροσκάφη F-35, χωρίς να γνωρίζει ότι δεν θα τα πάρει.
Αλλά τότε ο Ερντογάν προχώρησε στο απερίσκεπτο ρωσικό τυχερό παιχνίδι και εκθέτοντας την Τουρκία σε κίνδυνο αποδυναμώθηκε η αεροπορική της ισχύς. Η ερωτική του σχέση με το ρωσικό σύστημα αεροπορικής και αντιπυραυλικής άμυνας μεγάλου βεληνεκούς S-400 έθεσε σε κίνδυνο τη μελλοντική δύναμη ισχύος τηςTuAF.
Η απόφαση της Τουρκίας να αποκτήσει το σύστημα S-400 και ο επακόλουθος αποκλεισμός της χώρας, το 2019, από το πρόγραμμα JSF θα επιφέρει επιπλέον επιβάρυνση 500-600 εκατομμυρίων δολαρίων στον κύκλο παραγωγής F-35. Θα κοστίσει στους Τούρκους κατασκευαστές αεροδιαστημικής σχεδόν 10 δισεκατομμύρια δολάρια τα επόμενα 10 χρόνια. Τι γίνεται όμως με το πιθανό λειτουργικό κόστος για μια χώρα που πολεμά σε ασύμμετρους πολέμους τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό;
Η τουρκική αεροπορία TuAF λειτουργεί μοίρες τετάρτης γενιάς F-16 Fighting Falcons των ΗΠΑ και παλαιότερα F-4 Phantom IIs στις επιχειρήσεις της εναντίον αυτονομιστών Κούρδων μαχητών στα νοτιοανατολικά της Τουρκίας, καθώς και στο βόρειο Ιράκ και τη Συρία. Η Τουρκία άρχισε αρχικά να αποκτά τα F-16 από τις ΗΠΑ στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και έχει πάρει άδεια για το εικονικό μαχητικό αεροσκάφος, καθιστάμενη μια από τις πέντε χώρες που παράγουν τοπικά το αεροσκάφος. Σήμερα η TuAF διαθέτει συνολικά 270 αεροσκάφη F-16C / D στο απόθεμά της, όλα τα μοντέλα Block 30/40/50.
Δεν είναι αρκετά καλό. Τα περισσότερα από αυτά τα αεροσκάφη θα πρέπει να αποσυρθούν σταδιακά τα επόμενα 10 έως 15 χρόνια, ανάλογα με τις αναβαθμίσεις τους.
Η προθεσμία είναι εκεί και υπάρχει μια νέα παράμετρος στην εξίσωση. Στις 14 Δεκεμβρίου 2020, οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν ότι θα επιβάλουν κυρώσεις στην Τουρκία μέσω του νόμου Countering America’s Adversaries Through Sanctions (CAATSA) για την αγορά του συστήματος S-400. Ο υπουργός Εξωτερικών Mike Pompeo δήλωσε ότι οι ΗΠΑ θα απαγορεύσουν όλες τις άδειες εξαγωγής και τις άδειες για τον οργανισμό προμηθειών άμυνας της Τουρκίας (SSB στο τουρκικό ακρωνύμιο), ενώ θα εκδώσουν περιορισμούς περιουσιακών στοιχείων και βίζας εναντίον του Ismail Demir, προέδρου της SSB και άλλων αξιωματούχων της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει πλέον αμερικανική βοήθεια για τον υπάρχοντα στόλο F-16 της Τουρκίας.
Βεβαίως, δεν πρόκειται για επικείμενη επιχειρησιακή απειλή για την TuAF. Η Turkish Aerospace Industries μπορεί να προσφέρει στα F-16 δομικές αναβαθμίσεις, η Turkish Engine Industries μπορεί να προσφέρει λύσεις για συντήρηση και επισκευή κινητήρων, και η ειδικός στρατιωτικών ηλεκτρονικών Aselsan μπορεί να εκσυγχρονίσει τα ηλεκτρονικά όταν απαιτείται. Εάν είναι απαραίτητο, τα ανταλλακτικά F-16 μπορούν επίσης να διατεθούν διακριτικά από το Πακιστάν, στη σύμμαχό του Τουρκία.
Αλλά αυτή δεν είναι μια μακροπρόθεσμη λύση. Το πρόγραμμα της Τουρκίας για το σχεδιασμό, την ανάπτυξη και την παραγωγή του πρώτου αυτόχθονου μαχητικού αεροσκάφους, του TF-X, δεν προχωρά. Παραμένει κολλημένο στην προκαταρκτική φάση σχεδιασμού του, χωρίς αξιόπιστη επιλογή κινητήρα για την τροφοδοσία του αεροσκάφους. Το TF-X μοιάζει με αδιέξοδο. Ακόμα κι αν δεν είναι, μπορεί να χρειαστούν δεκαετίες για την τουρκική μηχανική να πετάξει πραγματικά το μαχητικό, το οποίο η Άγκυρα ήλπιζε να πετάξει το 2023.
Ποιες είναι οι επιλογές? Μια σουηδική λύση (Saab’s Gripen) δεν είναι πλέον πιθανή. Ούτε η Κίνα, καθώς το Πεκίνο εξακολουθεί να έχει μνησικακία για την απόφαση της Άγκυρας να ακυρώσει σύμβαση 3,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων που αρχικά ανατέθηκε σε μια κινεζική εταιρεία το 2013 για το πρόγραμμα αεροπορικής άμυνας – έναντι του οποίου η Άγκυρα επέλεξε αργότερα το ρωσικό S-400.
Αυτό αφήνει τη Ρωσία ως τον μόνο πιθανό προμηθευτή του στόλου επόμενης γενιάς της Τουρκίας. Το 2019, ένας ανώτερος στρατιωτικός αξιωματικός μου είπε: «Δεν μπορούμε να αφήσουμε το F-35 να μην αντικατασταθεί», και ένας αξιωματούχος προμηθειών άμυνας είπε ότι μια «γεωστρατηγική αξιολόγηση» θα έκανε τη ρωσική επιλογή τη φυσική πρώτη αντικατάσταση. «Η ρωσική τεχνολογία μαχητικών θα ήταν η πρώτη καλύτερη επιλογή εάν οι Αμερικανοί σύμμαχοί μας συμπεριφερόταν με μη συμμαχικό τρόπο και αμφισβητούσαν την ένταξη της Τουρκίας στο πρόγραμμα Joint Strike Fighter», είπε. (Έκανε αυτήν την παρατήρηση πριν από την έξοδο της Τουρκίας από το πρόγραμμα.)
Η επιλογή της Ρωσίας παραμένει στο τραπέζι. Εάν η προσφορά S-400 ήταν το ορεκτικό, το κύριο πιάτο θα μπορούσε να είναι η αγορά είτε ρωσικών Su-35s 4,5-γενιάς είτε ακόμη και Su-57s πέμπτης γενιάς. Αυτό ακριβώς πρέπει να είχε σκεφθεί ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν όταν σχεδίασε για πρώτη φορά το παιχνίδι των «S-400s για την Τουρκία». Θα είναι ένα καλό τέλος για την TuAF; Οχι.
Το να γίνει το πρώτο κράτος μέλος του ΝΑΤΟ με έναν ρωσικό στόλο μαχητικών αεροσκαφών δεν θα ήταν μόνο πολιτικά αλλά και υλικοτεχνικά περίπλοκο. Ανώτεροι αξιωματικοί της Πολεμικής Αεροπορίας λένε ότι θα χρειαστεί τουλάχιστον μια δεκαετία για την TuAF να χειριστεί ρωσικά αεροσκάφη μετά την εκπαίδευση, τον εφοδιασμό, τα ανταλλακτικά και τη συντήρηση και τη δημιουργία συμβατότητας ραντάρ.
Οι δυσκολίες είναι μπροστά για την Τουρκική Πολεμική Αεροπορία TuAF.
*Ο Μπουράκ Μπεκντίλ είναι σχολιαστής με έδρα την Άγκυρα. Γράφει για το Gatestone Institute, το Defense News και είναι συνεργάτης του Φόρους Μέσης Ανατολής.
