Η Υπερδνειστερία, μια αποσχισθείσα μολδαβική επαρχία πιστή στη Ρωσία, βρέθηκε στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων αυτή την εβδομάδα εν μέσω της ενεργειακής κρίσης που προκλήθηκε από την πρόσφατη απόφαση της Ουκρανίας να αναστείλει τη συμφωνία για τη διαμετακόμιση ρωσικού φυσικού αερίου μέσω του εδάφους της προς την περιοχή.

Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι στην Υπερδνειστερία βρέθηκαν τώρα εκτεθειμένοι σε έναν σκληρό χειμώνα χωρίς φυσικό αέριο, θέρμανση ή ηλεκτρισμό, ενώ η υποστηριζόμενη από το Κρεμλίνο ηγεσία στην Τιρασπόλ, την πρωτεύουσα της επαρχίας, αρνήθηκε τις προσφορές για την εξασφάλιση εναλλακτικών λύσεων από τη Μολδαβία.

Η ίδια η Μολδαβία βρίσκεται επίσης υπό πίεση αυτή τη στιγμή:  Βασιζόταν για το ένα τρίτο της ηλεκτρικής ενέργειας σε έναν μεγάλο σταθμό παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με φυσικό αέριο που βρίσκεται στην Υπερδνειστερία και τώρα έχει τεθεί σε αδράνεια.

Οι φιλοευρωπαίοι ηγέτες της κατηγορούν τη Μόσχα «ότι εκβιάζει με το φυσικό αέριο» στην προσπάθειά της να αποσταθεροποιήσει τη χώρα και προειδοποίησαν ότι η χώρα θα αντιμετωπίσει μια κρίση ασφαλείας που προκλήθηκε από τη Ρωσία.

Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή. Ακολουθεί μια σύντομη επεξήγηση όλων όσων πρέπει να γνωρίζετε για την περιοχή, την επιδεινούμενη κρίση εκεί και γιατί όλα αυτά έχουν σημασία για την υπόλοιπη Ευρώπη.

Τι είναι η Υπερδνειστερία;

Η Υπερδνειστερία, που στα λατινικά σημαίνει «πέρα από τον ποταμό Δνείστερο», έχει πληθυσμό περίπου 400.000 κατοίκους και ελέγχεται από φιλορώσους αυτονομιστές από το 1992, αν και παραμένει μέρος της Μολδαβίας.

Περίπου 1.500 ρωσικά «ειρηνευτικά» στρατεύματα παραμένουν σταθμευμένα εκεί, καθώς και μια σημαντική ρωσική εγκατάσταση αποθήκευσης όπλων, η αποθήκη πυρομαχικών Cobasna.

Πολλοί κάτοικοι της περιοχής αυτής έχουν περισσότερα από ένα διαβατήρια, με περίπου 350.000 να έχουν μολδαβική υπηκοότητα, σύμφωνα με το Κισινάου- περισσότεροι από 200.000 έχουν ρωσική υπηκοότητα, σύμφωνα με τη Μόσχα και  100.000 έχουν ουκρανική υπηκοότητα.

Η Υπερδνειστερία έχει ενταχθεί στη ζώνη ελεύθερου εμπορίου και στο καθεστώς απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης με την ΕΕ, γεγονός που έχει οδηγήσει σε σημαντική αύξηση του αριθμού των κατοίκων της Υπερδνειστερίας που υποβάλλουν αίτηση για μολδαβικό διαβατήριο.

Έχει επίσης το δικό της νόμισμα, το ρούβλι της Υπερδνειστερίας, και το δικό της στρατό.

Πόσο πιθανό είναι να παρέμβει η Ρωσία;

Η Υπερδνειστερία που βρίσκεται ανάμεσα στο Κισινάου και το Κίεβο, και το ανεπίλυτο καθεστώς της και η ισχυρή εξάρτησή της από τη Ρωσία έχουν δώσει στη Μόσχα εδώ καιρό ένα ισχυρό έρεισμα στη Μολδαβία.

Το σχέδιο της Μόσχας να δημιουργήσει έναν χερσαίο διάδρομο προς τον αποκλεισμό μέσω της νότιας Ουκρανίας μέχρι την Υπερδνειστερία, προκειμένου να τη συνδέσει με τη φρουρά των στρατευμάτων της εκεί, απέτυχε όταν τα στρατεύματα του Κιέβου σταμάτησαν τις ρωσικές δυνάμεις στην ανατολική πλευρά του ποταμού Δνείπερο μετά την εισβολή της Μόσχας το 2022.

Ενώ η Ρωσία έχει επανειλημμένα διαβεβαιώσει ότι θα «προστατεύσει τους Ρώσους πολίτες», όπου κι αν βρίσκονται, η ικανότητα της Μόσχας να το κάνει πράξη τελικά, καθώς μαίνεται ο πόλεμος στην Ουκρανία, έχει περιοριστεί σημαντικά.

Παρ’ όλα αυτά, η Μόσχα δεν έχει εγκαταλείψει τις προσπάθειές της να παρεμβαίνει στις εσωτερικές υποθέσεις της Μολδαβίας, με το περσινό δημοψήφισμα για την ΕΕ και τις προεδρικές εκλογές να έχουν επισκιαστεί σε μεγάλο βαθμό από τους ισχυρισμούς περί ρωσικής εξαγοράς ψήφων.

Ποιος είναι ο αντίκτυπος της Υπερδνειστερίας στις φιλοδοξίες της Μολδαβίας στην ΕΕ;

Το καθεστώς απόσχισης της Υπερδνειστερίας υπήρξε μακράν το σημαντικότερο εμπόδιο που δυσχέραινε την πορεία της Μολδαβίας προς την ένταξη στην ΕΕ.

Ενώ οι Βρυξέλλες ήταν ανυποχώρητες προηγουμένως στο ότι καμία υποψήφια προς ένταξη χώρα της ΕΕ δεν θα μπορούσε να προχωρήσει σε ενταξιακές συνομιλίες ενώ καραδοκεί μια σύγκρουση στο έδαφός της, εγκατέλειψαν αυτή τη στάση σε μεγάλο βαθμό μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, και ξεκίνησαν επίσημα ενταξιακές συνομιλίες τόσο με την Ουκρανία όσο και με τη Μολδαβία.

Ωστόσο, το κατά πόσον η χώρα μπορεί να εισέλθει στην ΕΕ πριν από την επίλυση του καθεστώτος της Υπερδνειστερίας παραμένει ένα ανοιχτό ζήτημα.

Ποια είναι η κατάσταση της οικονομίας της περιοχής;

Η ενεργειακή κρίση της Υπερδνειστερίας ακολουθεί μια απότομη μείωση του εμπορίου με τη Μόσχα και μια αυξανόμενη οικονομική εξάρτηση από τα κράτη μέλη της ΕΕ, καθώς η εισβολή της Ρωσίας έχει αλλάξει ριζικά την οικονομική τύχη της αποσχισθείσας περιοχής.

Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσίευσε τον περασμένο μήνα η επίσημη στατιστική υπηρεσία της Υπερδνειστερίας, κατά την περίοδο Ιανουαρίου-Νοεμβρίου 2024, το συνολικό εμπόριο μεταξύ της περιοχής και της Ρωσίας μειώθηκε κατά 45% σε σχέση με την ίδια περίοδο του προηγούμενου έτους.

Μεγάλο μέρος της μείωσης οφείλεται στην κατάρρευση των ρωσικών εισαγωγών ενέργειας, οι οποίες μειώθηκαν κατά 46% ή 608 εκατομμύρια δολάρια κατά την περίοδο αυτή: ένα ποσό που αντιπροσωπεύει πάνω  από το ένα τέταρτο του συνολικού εμπορίου της περιοχής το 2023.

Το εμπόριο μεταξύ της Υπερδνειστερίας και της ΕΕ, εν τω μεταξύ, αυξήθηκε κατά 12% κατά την ίδια περίοδο, με τις εισαγωγές και τις εξαγωγές να σημειώνουν σημαντική άνοδο, σύμφωνα με τα στοιχεία της περιοχής. Οι εισαγωγές ενέργειας από την ΕΕ αυξήθηκαν επίσης κατά 17%, ή 11 εκατομμύρια δολάρια.

Η Ρουμανία είναι επίσης μακράν ο κυριότερος εμπορικός εταίρος της Υπερδνειστερίας στην ΕΕ, αντιπροσωπεύοντας το 14,6% του συνολικού εμπορίου της περιοχής το 2024 και περισσότερο από το ήμισυ του συνολικού εμπορίου της με την ΕΕ.

Ένας πρόσθετος παράγοντας έλξης αναμένεται να έρθει από την προοπτική των αυξημένων επενδυτικών ροών προς τη χώρα στο πλαίσιο των ενταξιακών της διαπραγματεύσεων, μεταξύ άλλων από ένα σχέδιο ανάπτυξης και επενδύσεων ύψους 1,8 δισ. ευρώ.

Θα ήθελε η Μολδαβία να ανακαταλάβει την Υπερδνειστερία;

Η Ρωσία έχει επανειλημμένα κατηγορήσει την κυβέρνηση της Μολδαβίας ότι σχεδιάζει στρατιωτική επιχείρηση κατά της Υπερδνειστερίας, διαδίδοντας το αφήγημα ότι οι μολδαβικές αρχές θα ήταν έτοιμες να καταλάβουν την αποσχισθείσα περιοχή με τη βία.

Μολδαβοί αξιωματούχοι έχουν διαψεύσει τέτοιους ισχυρισμούς, επιμένοντας ότι η κεντρική κυβέρνηση δεν είχε τέτοια σχέδια για στρατιωτική είσοδο στην Υπερδνειστερία, παρόλο που δεν έχει πρόθεση να παραιτηθεί από τις εδαφικές της διεκδικήσεις στην περιοχή.

Η Μολδαβία προσπαθεί να χρησιμοποιήσει την τρέχουσα ενεργειακή κρίση για να φέρει την περιοχή πιο κοντά της, προσφέροντας βοήθεια έκτακτης ανάγκης, όπως γεννήτριες ηλεκτρικού ρεύματος, στην Υπερδνειστερία. Είπε επίσης ότι θα μπορούσε να εξασφαλίσει φυσικό αέριο για την περιοχή στις διεθνείς αγορές. Ωστόσο, η ηγεσία της Υπερδνειστερίας έχει απορρίψει αυτές τις προσφορές μέχρι στιγμής.

Ο πρωθυπουργός της Μολδαβίας Ντορίν Ρετσεάν  δήλωσε ότι η κρίση θα μπορούσε τελικά να οδηγήσει στο τέλος της αυτοανακηρυχθείσας ανεξαρτησίας της Υπερδνειστερίας.

Μακροπρόθεσμα, μια απορρόφηση θα μπορούσε να αποτελέσει σημαντική πρόκληση για τη Μολδαβία, καθώς ο πληθυσμός της Υπερδνειστερίας – σε μεγάλο βαθμό φιλορώσοi και δύσπιστος απέναντι στην κεντρική κυβέρνηση – είναι πιθανό να δημιουργήσει μια φιλορωσική πλειοψηφία στον εκλογικό χάρτη.

euractiv.gr