ΤΟΥ ΠΑΝΤΕΛΗ ΣΑΒΒΙΔΗ
(Φωτ.: EPA / Erdem Sahin)
Το ερώτημα είναι τι γίνεται από δω και πέρα:
Τουρκικές προκλήσεις
Η Τουρκία αναμένεται να προκαλέσει στην κυπριακή ΑΟΖ και στην περιοχή ανατολικά της Κρήτης όπου κινήθηκε το «Nautical Geo» και παρενοχλήθηκε από τουρκικά πολεμικά.
Στην Κύπρο πρόκειται να αρχίσουν ενέργειες της αμερικανικής ExxonMobil και της γαλλικής Total στα οικόπεδα που έχουν αναλάβει. Η Τουρκία δεν θα τολμήσει να παρενοχλήσει την αμερικανική εταιρεία η οποία έχει λάβει την έγκριση του αμερικανικού κράτους για την επανενεργοποίησή της.
Αναμένουμε να δούμε πώς θα συμπεριφερθεί η Γαλλία, υποστηρίζοντας την Total. Όλα αυτά, βεβαίως, εκτός της ελληνογαλλικής συμφωνίας, αλλά με δεδομένο ότι το Παρίσι θέλει να αναλάβει την ηγεσία στη Μεσόγειο, καθώς οι Αμερικανοί μειώνοντας την παρουσία τους θα αφήσουν κάποιον τοποτηρητή.
Η Γαλλία συγκεντρώνει όλες τις προϋποθέσεις να είναι αυτή η δύναμη που θα ηγηθεί μιας σειράς άλλων χωρών στις οποίες συμπεριλαμβάνονται η Ελλάδα και η Κύπρος. Η αντίδρασή της στη δραστηριοποίηση της Total θα είναι ένα πρόκριμα για το τι μέλλει γενέσθαι.
Ενδιαφέρον, επίσης, παρουσιάζει η επανάληψη της δραστηριότητας του «Nautical Geo», το οποίο έκανε έρευνες στη διαδρομή του αγωγού EastMed επί μη οριοθετημένης, αλλά ελληνικής, υφαλοκρηπίδας. Υπενθυμίζεται ότι είναι εμπορικό πλοίο, γαλλικών συμφερόντων και η παρενόχλησή του είναι έξω από κάθε διεθνή πρακτική και νομιμότητα.
Ερντογάν εκτός ελέγχου
Η υπόθεση της δήλωσης δέκα πρέσβεων υπέρ της αποφυλάκισης του ανθρωπιστή και επιχειρηματία Οσμάν Καβαλά οδήγησε στα άκρα τον Τούρκο πρόεδρο, ο οποίος ζήτησε από το υπουργείο Εξωτερικών της χώρας του να αρχίσουν οι διαδικασίες για να χαρακτηριστούν personae non gratae και να απελαθούν.
Ο Ερντογάν δέχθηκε κριτική από νουνεχείς δυνάμεις στο εσωτερικό της Τουρκίας, όπως ο πρώην πρέσβης Ναμίκ Ταν ο οποίος πρότεινε να εγκαταλείψει η τουρκική κυβέρνηση τις προκλήσεις και να επανέλθει στην πολιτική της ήπιας ισχύος.
Ακόμα, ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Γιασάρ Γιακίς εκτίμησε πως η «διορθωτική» δήλωση των δέκα πρέσβεων ότι «επιβεβαιώνουν την προσήλωσή τους στο άρθρο 41 της Σύμβασης της Βιέννης για τις Διπλωματικές Σχέσεις», είναι κάτι αυτονόητο και δεν σημαίνει υποχώρησή τους και νίκη του Ερντογάν.
Και οι δύο θεώρησαν πως η τουρκική εξωτερική πολιτική έχει υποστεί μεγάλη ζημία η οποία θα χρειαστεί χρόνια για να αποκατασταθεί.
Ο Ερντογάν, έχοντας συνείδηση ότι πλησιάζει το τέλος του, επιμένει σε επιλογές που όπως υπολογίζει θα τον καθιερώσουν ως ιστορική προσωπικότητα της Τουρκίας, αν όχι υποκαθιστώντας τον Κεμάλ, τουλάχιστον με ένα κάδρο δίπλα του.
Ιστορικός διχασμός
Ο ισλαμισμός, όπως προσλήφθηκε από τον οθωμανισμό, και ο κεμαλισμός είναι τα δύο κύρια ιδεολογικά ρεύματα της Τουρκίας μετά το 1922 και τη Συνθήκη της Λοζάνης. Σήμερα, αμφότερα έχουν υποστεί αναθεωρήσεις.
Η νεοοθωμανική περιπλάνηση του Ερντογάν φαίνεται να οδηγείται σε αδιέξοδο, αφού οι όποιες επιτυχίες ήταν προσωρινές.
Στη Συρία το αδιέξοδο είναι εμφανές. Η Τουρκία ενεπλάκη ευελπιστώντας να εγκαταστήσει μια φιλική προς την Άγκυρα κυβέρνηση, αλλά μετά τη ρωσική ανάμιξη και την επικράτηση του Άσαντ αντιμετωπίζει τεράστιες δυσκολίες.
Το άμεσο διακύβευμα ήταν να αποτρέψει τη δημιουργία ενός κουρδικού κρατικού μορφώματος, αλλά μετά τις πληροφορίες ότι οι ΗΠΑ επιδιώκουν τη δημιουργία μιας κουρδικής υπόστασης στη Βόρεια Συρία η αποτυχία της και στο στόχο αυτό είναι εμφανής.
Η Τουρκία δεν θα μπορέσει να αποτρέψει τη δημιουργία κουρδικού κράτους που θα απειλήσει και την ίδια, διότι οι Κούρδοι και πληθυσμιακά είναι πολλοί (φτάνουν τα 35 εκατομμύρια) και η παρουσία τους ευνοεί τα αμερικανικά και ισραηλινά συμφέροντα. Δεν φαίνεται να έχουν μαζί τους πρόβλημα και οι Ρώσοι.
Κατά μία άποψη, η οποία επιδέχεται κριτικής, για να αποσπαστεί η προσοχή της Τουρκίας από τη Μέση Ανατολή δεν πρέπει να αποκλειστεί ένα θερμό επεισόδιο με την Ελλάδα, ώστε να σταθεί δυνατή η ίδρυση του κουρδικού κράτους.
Ο κεμαλισμός υφίσταται και αυτός αλλοιώσεις. Σύνθημά του ήταν το «Ειρήνη στο εσωτερικό και ειρήνη στον κόσμο», το οποίο ερμηνεύθηκε ως αποδοχή των συμφωνιών, κυρίως της Λοζάνης. Η αναθεωρητική πολιτική του Ερντογάν, το Δόγμα της Γαλάζιας Πατρίδας και όσα τα ακολούθησαν έχουν δημιουργήσει μια νέα κατάσταση.
Ο νεοκεμαλισμός απειλεί εξίσου με τον ισλαμισμό την Ελλάδα και τα κυριαρχικά της δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένων και αυτών νοτίως και ανατολικά της Κρήτης τα οποία παρανόμως διεκδικεί και η Τουρκία με το τουρκολιβυκό σύμφωνο, η βιωσιμότητα του οποίου θα κριθεί από τις εξελίξεις στη Λιβύη μετά τις εκλογές.
Ρευστότητα στην Τουρκία
Μπορεί να έχει κουράσει ως επαναλαμβανόμενη διαπίστωση, αλλά η τουρκική οικονομία δεν πηγαίνει καλά, ούτε προβλέπεται να βελτιωθεί. Αλλά δεν πηγαίνει καλά και η υγεία του Ερντογάν.
Η ρευστότητα στην τουρκική πολιτική σκηνή είναι δεδομένη. Το θέμα είναι πού θα οδηγήσει.
Ο Ερντογάν δεν έχει ορίσει διάδοχό του, ούτε θα το κάνει. Ήθελε να τοποθετήσει τον γαμπρό του, όμως μετά την αποτυχία του στο υπουργείο Οικονομικών και τα σκάνδαλα που συνόδευσαν την απομάκρυνσή του ούτε αυτό φαίνεται να κάνει.
Οι κεμαλιστές με τον αλεβίτη Κιλιτσντάρογλου δεν φαίνεται να εισπράττουν τη λαϊκή δυσαρέσκεια και η συνεργασία τους με την πρώην Γκρίζα Λύκαινα Μεράλ Ακσενέρ αλλοιώνει προς το εθνικιστικότερο τη φυσιογνωμία τους.
Στον δήμαρχο Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου, ο οποίος ανήκει στο κεμαλικό κόμμα, υπεδείχθη κομματικά αρμοδίως να μην εκδηλώσει το ενδιαφέρον του για την ηγεσία. Επίσης, είναι αμφίβολο αν και πώς θα μπορέσουν να αναδειχθούν στην πολιτική σκηνή ο υπουργός Άμυνας Χουλουσί Ακάρ και ο αρχηγός της ΜΙΤ Χακάν Φιντάν, ο οποίος έχει και μία κουρδική ρίζα.
Τα ποσοστά τόσο των πρώην πρωθυπουργών Αλί Μπαμπατζάν και Αχμέτ Νταβούτογλου είναι πολύ χαμηλά ενώ και ο σύμβουλος του Τούρκου προέδρου Ιμπραήμ Καλίν αναμένεται να διαδραματίσει ρόλο στη διαδοχή.
Το δίδυμο Μπαμπατζάν-Νταβούτογλου δείχνει το διχασμό της τουρκικής κοινωνίας, με τον Μπαμπατζάν να υποστηρίζει πως θα δώσει έμφαση στην οικονομία και τον Νταβούτογλου στην ισλαμική και οθωμανική ταυτότητα. Αυτή η διάσταση είναι που δεν επέτρεψε τη συνεργασία τους.
Ο Νταβούτογλου, ειρήσθω εν παρόδω, είναι ο εμπνευστής της σύγχρονης νεοοθωμανικής πολιτικής του Ερντογάν, την οποία υλοποιεί· τα μικρά ποσοστά του είναι ενθαρρυντική ένδειξη για τους γείτονες.
Εν κατακλείδι, η Τουρκία με τη μακρόχρονη παρουσία του Ερντογάν και του ισλαμικού κόμματος στην ηγεσία της απομονώθηκε από τους γείτονες στην περιοχή και οι απειλές της τους ώθησαν σε συνεργασίες επωφελείς για μία ισορροπία που θα εγγυάται την ειρήνη.
Υπάρχουν όμως πολλά επεισόδια ακόμη, μέχρι να δούμε την τελική κατάληξη.
Έστω και αν επιδέχεται κριτικής, το θερμό επεισόδιο με την Ελλάδα θα πρέπει να είναι το πρώτο σενάριο της Ελληνικής σχεδίασης. Διότι όπως γράφουν οι περισσότερες αμυντικές αναλύσεις “δεν θα αποφύγουμε το απευκταίο”.
Ο Μητσοτάκης καλό θα είναι να αντιληφθεί τη σοβαρότητα της κατάστασης και να αφήσει τις business με τους Σαουδάραβες, προσφέροντας οπλικά συστήματα και στρατιωτικό προσωπικό. Μετά θα τρέχει για Μαδρίτη 2, ή θα λέει “ευχαριστώ την κυβέρνηση των ΗΠΑ” όπως ο Σημίτης.
Όσο για τον στριμωγμένο Ερντογάν κάτι μπορεί να αρπάξει από τη συνάντηση με τον “Μπαιντενόπουλο”.
Κριτική επιδέχεται το σενάριο θερμού επεισοδίου που περιέγραψα. Για να αποπροσανατολιστεί η Τουρκία απο τη Συρία. Θερμό επεισόδιο (του οποίου ο ορισμός είναι ασαφής) δεν αποκλείεται.
Επιδέχομαι κριτική (αλλά επιδεκτικός κριτικής)
Οι αφορμές του θερμού επεισοδίου (τύπου Ιμίων η εντονότερου) μπορεί να είναι πολλές: Συριακό, Κουρδικό, Αιγαίο, Τουρκολιβυκό μνημόνιο, Κύπρος, κ.λπ.
Το αίτιο όμως είναι ένα, η ενίσχυση του Ερντογάν στο εσωτερικό της Τουρκίας για να κερδίσει τις επόμενες εκλογές και να μείνει στην ιστορία ως αναθεμελιωτής της σύγχρονης Τουρκίας. Δηλ. το τέλος του Κεμαλισμού. Και επειδή οι Κεμαλιστές έχουν την Μικρασιατική καταστροφή κορώνα τους, ψάχνει κάτι πολεμικό με την Ελλάδα για να αποδομήσει τον Κεμαλισμό.
Πρέπει να έχουν αλλάξει τα πράγματα. Δεν είναι τόσο εύκολα για την Τουρκία
Εύκολα ως προς τι; Ως φυσικό, όταν ένας λαός πεινά, το μόνο που δεν τον απασχολεί είναι η “Γαλάζια Πατρίδα” και οι νεοοθωμανικές ονειρώξεις τού Ερντογάν. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν την καθημερινή πτώση του.
Αν εννοείτε να κάμει πόλεμο η Τουρκία στην Ελλάδα, όπως έχω ξαναγράψει, εδώ και 25 χρόνια (από τα Ίμια και μετά) μάς δοκιμάζει συνεχώς και μάς βρίσκει υπέρ το δέον υποχωρητικούς. Όμως, δεν αποτολμά κάτι περισσότερο, διότι ξέρει ότι θα πάθει και η ίδια μεγάλη ζημιά, που θα την γυρίσει πολλές δεκαετίες πίσω. Μειονέκτημα δικό μας οι πολλοί λαθρομετανάστες, ιδίως οι μουσουλμάνοι. Μειονέκτημα δικό τους τα πολλά μέτωπα που έχουν ανοίξει.
Η Τουρκία ,για να μη ξεχνιόμαστε-από την εποχή του Κεμάλ -που μέχρι τον θάνατό του ήταν δικτάτορας και μέχρι το 1952 είχε μονοκομματικό καθεστώς με το ρεμπουπλικανικό κόμμα συνεχώς στην κυβέρνηση -δεν ήταν ένα κράτος που είχε στρατό ,αλλά ένας στρατός που είχε κράτος .
Τώρα -ιδιαίτερα μετά το αποτυχημένο για πρώτη φορά στρατιωτικό πραξικόπημα (πραγαματικό ή, προσχηματικό)του 2016 δεν γνωρίζουμε αν η Τουρκία έγινε κράτος που έχει στρατό ,ή, συνεχίζει ο στρατός να έχει κράτος.
Πάντως το ”πρεστιζ”των ηγετών του τουρκικού στρατού είναι στο εσωτερικό της Τουρκίας ανεβασμένο μετά την επί 10ετίαν εμπλοκή του σε νικηφόρες πολεμικές επιχειρήσεις με τους Κούρδους ,Σύρους, Λιβυους κλπ και αυτός ο στρατός σε καμιά περίπτωση δεν θέλει να νικηθεί από τον ελληνικό στρατό ,γιαυτό και περιμένει καμιά ”παραπανίσια παλληκαριά” από κανένα Έλληνα στρατιωτικό -κάτι σαν τον Ιωαννίδη του 1974 – παλληκαριά που θέλουν και πολλοί Έλληνες-(τα παρακολουθεί αυτά η ΜΙΤ) για να επέμβει δικαιολογημένα , αλλά ο δικός μας πρωθυπουργός ”κάνει τον μπουχό” ,όπως ο Μεταξάς προ της 28ης Οκτωβρίου 1940 και αυτό άρχισε ο τουρκικός στρατός μετά και τις Στρατιωτικές Συμφωνίες μας με Γαλλία και ΗΠΑ να το υπολογίζει.
Στην Ανατολική Μεσόγειο ας τα βρουν οι Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις με τις όπισθεν των ερευνητικών σκαφών Γαλλία και ΗΠΑ.
Ενδεικτκό για το τι πιστεύει η Τουρκία για την πάρτη της.
https://www.iefimerida.gr/kosmos/den-tha-paei-erntogan-cop26-epestrepse-toyrkia
Η φιλοξενούσα βρετανική κυβέρνηση το Σαββατοκύριακο έκανε τελικά πίσω και είπε στους Τούρκους ομολόγους της πως θα εφαρμόσει το ίδιο πρωτόκολλο στον Ερντογάν με αυτό που χρησιμοποιεί και ο Αμερικανός πρόεδρος. Φαίνεται όμως, πως η πρόταση δεν έγινε αποδεκτή.