ΤΙ ΚΑΝΕΙ Η ΤΟΥΡΚΙΑ ΣΤΗΝ ΑΦΡΙΚΗ;

What is Turkey doing in Africa?⁽¹⁾

Alex Kliment ⁽²⁾, 19 Οκτωβρίου 2021

Μετάφραση: Ηλίας Α Λεοντάρης⁽³⁾

Εισαγωγικό Σχόλιο

Πολλοί παρακολουθούν αλλά λίγοι ανησυχούν για την «επέκταση» και εμπλοκή της Τουρκίας στην Αφρικανική Ήπειρο.

Στις περισσότερες των περιπτώσεων η προσέγγιση αυτή προσλαμβάνει μια μορφή κριτικής για την επεκτατική πολιτική του Ερντογάν στη Μαύρη Ήπειρο και όχι μόνο.

Είναι βέβαιο ότι ο Ερντογάν και η Τουρκία έχουν τους στόχους τους για κάθε πεδίο (πολιτικό, διπλωματικό, οικονομικό, θρησκευτικό, αμυντικό κλπ).  Σε ποιο βαθμό υλοποιούνται ή επιτυγχάνονται είναι αντικείμενο μια ιδιαίτερης συζήτησης. Ωστόσο τα πρώτα σημάδια δηλώνουν ότι, στην Αφρική, υπάρχει έδαφος για την Τουρκία.

Ποιοι θα έπρεπε να ανησυχούν; Εκτιμώ η Ευρώπη….. αλλά γιατί όχι  και η Ελλάδα.

Είναι η μετανάστευση το «μείζον» θέμα για την Ευρώπη; Αν ΝΑΙ. Τότε η  Ευρώπη και ΜΟΝΟ για αυτόν το λόγο, την εμπλοκή της Τουρκίας στην Αφρική,  πρέπει ν’ ασχοληθεί με τη Μαύρη Ήπειρο. Και η λύση είναι «ΜΙΑ» και απλή. Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ της Αφρικής που θα εξασφαλίσει την παραμονή και την ευημερία των κατοίκων της στον τόπο τους.

Θεωρώ επίσης απαραίτητο να αναθεωρήσει και η Ελλάδα την πολιτική για την ήπειρο αυτή. Η ιστορία, η έντονη ελληνική παρουσία σε πολλές χώρες της Αφρικής,  οι οικονομικές σχέσεις, η δραστήρια και εποικοδομητική παρουσία και δράση του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας  σε συνδυασμό που τις προοπτικές που διαφαίνονται πρέπει να αξιοποιηθούν. Η στρατιωτική εμπλοκή στον περιοχή της Sahel, είναι θετική, αλλά από μόνη της δεν αρκεί.

Ο ΥΠΕΞ – Ν Δένδιας, σε πρόσφατη ομιλία του, παρομοίασε την εξωτερική πολιτική της χώρας με τους έξη κύκλους της Ολυμπιακής Αεροπορίας και  πρόσθεσε  έναν έβδομο  ο οποίος αφορά στο ενδιαφέρον της Ελλάδας για της Αφρικανική ήπειρο.  Μένει να δούμε και έργα. Οι καιροί ου μενετοί.

Το Κείμενο του Άρθρου σε Μετάφραση

Αν έπρεπε να μαντέψεις ποιος Αρχηγός Κράτους έχει κάνει τα περισσότερα ταξίδια στην Αφρική, ποιον θα έλεγες; Ο Κινέζος Xi Jinping ; Όχι, έχει πάει εκεί μόνο τέσσερις φορές. Ο Γάλλος Emmanuel Macron; Λάθος

Η απάντηση μπορεί να σας εκπλήξει: είναι ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος έχει πάει στην ήπειρο περισσότερες φορές από τους αρχηγούς οποιουδήποτε άλλου μη αφρικανικού κράτους.

Αυτή την εβδομάδα πραγματοποίησε την 28η επίσκεψή του, με στάσεις στην Αγκόλα, τη Νιγηρία και το Τόγκο. Η παρουσία στην εξουσία για δύο δεκαετίες δημιουργεί πολλές ευκαιρίες για ενδιαφέροντα και εξωτικά ταξίδια, αλλά ακόμη και ο Βλαντιμίρ Πούτιν της Ρωσίας απέχει πολύ απ΄ αυτόν τον αριθμό. Έχει πάει στην Αφρική μόλις πέντε φορές. Όλες οι επισκέψεις στη Νότια Αφρική ή την Αίγυπτο.

Η ταξιδιωτική εμμονή του Ερντογάν για την Αφρική αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης πολιτικής. Από την αρχή της ανάληψης της πρωθυπουργίας το 2003, ο Ερντογάν έχει αυξήσει μαζικά την παρουσία της χώρας του στην Αφρική.

Ο αριθμός των τουρκικών πρεσβειών εκεί έχει αυξηθεί από μόλις δώδεκα το 2009 σε περισσότερες από 40 σήμερα.

Τα αεροσκάφη της Turkish Airlines διασχίζουν τον αφρικανικό ουρανό, κάνοντας περισσότερα από 50 δρομολόγια που συνδέουν τις πόλεις της αφρικανικής ηπείρου με την Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή.

Σε όλη την Αφρική, τουρκικές εταιρείες έχουν κατασκευάσει εντυπωσιακά και δημοφιλή έργα υποδομής: τεράστια αθλητικά συγκροτήματα στη Σενεγάλη  και τη Ρουάντα, το νέο εθνική τζαμί στη Γκάνα, ένα μοντέρνο  Διεθνές Αεροδρόμιο στο Νίγηρα και σημαντικές σιδηροδρομικές γραμμές στην  Αιθιοπία.

Μια πιο ήπια μορφή επίδειξης δύναμης κάνουν τα τουρκικά σχολεία  που δίνουν το στίγμα τους στην ήπειρο, ενώ οι τουρκικές τηλεοπτικές παραγωγές/σαπουνόπερες αποτελούν μέρος της επιτυχίας και της πολιτιστικής παρουσίας, ιδιαίτερα στην Ανατολική Αφρική.

Επιπλέον αυτών η Τουρκία χρησιμοποιεί για τον εαυτό της και τον τίτλο της  “Αφρο-Ευρασιατικής” χώρας.

Ταυτόχρονα με τις άλλες δράσεις, η Τουρκία έχει εισβάλει στη γεωπολιτική της ηπείρου,  χτίζοντας τη μεγαλύτερη, εκτός τουρκικού εδάφους, βάση στη Σομαλία, παίρνοντας μέρος στον εμφύλιο πόλεμο στη Λιβύη, με την υπογραφή συμφωνίας Αμυντικής Συνεργασίας με το Νίγηρα και με την εμπλοκή της στην περιοχή του Sahel⁽⁴⁾ εκπαιδεύοντας τοπικά στρατεύματα. Έτσι σημειώνεται αύξηση πωλήσεων αμυντικού υλικού σε χώρες αυτής της ηπείρου.

Γιατί η Τουρκία ενδιαφέρεται τόσο για την Αφρική;

Προέχει η οικονομική διάσταση. Ο Ερντογάν επιθυμεί να ανοίξει ευκαιρίες για τις ισχυρές τουρκικές επιχειρήσεις έργων υποδομής, εξόρυξης και καταναλωτικών αγαθών. Η εύρεση νέων ξένων αγορών αποτελεί μέρος του οράματος του Ερντογάν για την Τουρκία ως εξαγωγική δύναμη, αναφέρει ο  Emre Peker, αναλυτής  της Eurasia Group για την Τουρκία.

Ωστόσο συμβαίνει επίσης  και κάτι μεγαλύτερο. Ο Peker υποστηρίζει ότι από τότε που ανέλαβε την εξουσία,  ο Ερντογάν  έχει δει την Τουρκία ως ένα είδος γεωπολιτικού κληρονόμου της παλιάς Οθωμανικής αυτοκρατορίας — ως τον ισχυρό παράγοντα στη Μέση Ανατολή και πέραν αυτής, με θέληση να ενεργήσει ανεξάρτητα από τους εταίρους του την εποχή του Ψυχρού Πολέμου στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Αν και αυτή η πολιτική φαίνεται ότι είναι πιο δυναμική στη Μέση Ανατολή, η επέκταση της επιρροής της Άγκυρας στην Αφρική, δεν παύει να αποτελεί μέρος αυτού του ευρύτερου οράματος.

Γιατί οι αφρικανικές κυβερνήσεις ενδιαφέρονται για την Τουρκία;

Για τον ίδιο λόγο ενδιαφέρονται να συνεργαστούν με άλλους εξωτερικούς παίκτες: θέλουν να εξασφαλίσουν ποιοτικές άμεσες επενδύσεις και νέες υποδομές.

Αλλά ενώ η Άγκυρα δεν έχει φθάσει στο επίπεδο των πόρων που, μπορεί να φέρει στο τραπέζι, η Κίνα για παράδειγμα, έχει ένα σοβαρό λόγο να είναι εκεί. «Γι’ αυτό που δεν είναι».  “Η Τουρκία έχει πολλά πλεονεκτήματα”, λέει ο Tochi Eni-Kalu αναλυτής της Αφρικής στον Όμιλο Eurasia: «Το πρώτον είναι, ότι δεν είναι η Γαλλία ή το Ηνωμένο Βασίλειο ή το Βέλγιο ή οποιαδήποτε από τις άλλες μετα-αποικιακές δυνάμεις». Την ίδια στιγμή, ο Ερντογάν παρουσιάζει την Τουρκία ως μια μικρότερη και περισσότερο αποδεκτή/συμπαθή εναλλακτική λύση σε σχέση με τις μεγάλες δυνάμεις όπως οι ΗΠΑ και η Κίνα.

Ποιος δεν χαίρεται αρκετά γι’ αυτό;

Αν και δεν έχει υπάρξει μεγάλη αντίδραση εναντίον της Τουρκίας μεταξύ των αφρικανικών πληθυσμών, αναφέρει o Eni-Kalu, η είσοδος της Άγκυρας έχει προκαλέσει ένα είδος αναστάτωσης  σε άλλες χώρες. Η Γαλλία είναι εξαιρετικά δυσαρεστημένη με την παρουσία της Τουρκίας στη Δυτική Αφρική, και ο Πρόεδρος Μακρόν κατηγορεί ανοιχτά την Τουρκία ότι καλλιεργεί ένα «αντι-γαλλικό» κλίμα/συναίσθημα στην περιοχή.

Παράλληλα, η έντονη περιφερειακή αντιπαλότητα της Τουρκίας με τα ΗΑΕ είναι εμφανής επίσης στην Αφρική. Οι δύο δυνάμεις υποστηρίζουν τις αντιμαχόμενες πλευρές στον εμφύλιο πόλεμο της Λιβύης και ανταγωνίζονται για τη μεγαλύτερη επιρροή και στην Ανατολική Αφρική. Σύμφωνα με πληροφορίες η Άγκυρα θεώρησε το πραξικόπημα του Απριλίου του 2019 εναντίον του επί μακρόν Σουδανού δικτάτορα Ομάρ αλ-Μπασίρ, συνεργάτη της Άγκυρας, ως χτύπημα που υποστηρίζεται από τον Κόλπο για τον περιορισμό της τουρκικής επιρροής στην περιοχή.

Ας δούμε την προοπτική.

Όσο και αν έχουν αυξηθεί οι δεσμοί της Τουρκίας με την Αφρική, η ήπειρος παραμένει πολύ λιγότερο σημαντική οικονομικά για τους Τούρκους από ό,τι η Ευρώπη ή η Μέση Ανατολή. Σκεφτείτε ότι ενώ τα τελευταία χρόνια το τουρκικό εμπόριο με την Αφρική έχει πενταπλασιαστεί σε περίπου 25 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, αυτό εξακολουθεί να είναι δέκα φορές λιγότερο από το εμπόριό του με την Ευρώπη και τρεις φορές λιγότερο από ό,τι με την Ασία. Το εμπόριο και οι επενδύσεις της Κίνας στην αφρικανική ήπειρο, η οποία ανέρχεται σε εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, επισκιάζουν οτιδήποτε μπορεί εύλογα να επιτύχει η Τουρκία.

Αν και η Τουρκία δεν είναι σε θέση να ανταγωνιστεί ευθέως τις  στρατιωτικές δυνατότητες των ΗΠΑ και της Γαλλίας, αλλά ούτε και τους οικονομικούς πόρους της Κίνας.

Η η Άγκυρα έχει βρει άλλους τρόπους, που ενδιαφέρουν τις τοπικές κυβερνήσεις,  για να περάσει τις θέσεις της στην Αφρική και ταυτόχρονα να ενοχλεί  άλλους περιφερειακούς  ή και παγκόσμιες αντιπάλους της.

• https://www.gzeromedia.com/what-is-turkey-doing-in-africa
• https://www.gzeromedia.com/u/alexkliment
• Αντγος εα Επίτιμος Δκτης 1ης ΣΤΡΑΤΙΑΣ & Τέως Αρχηγός ΓΕΕΦ
• https://en.wikipedia.org/wiki/Sahel