Του Αλκη Καλλιαντζίδη, Οικονομολόγου, [email protected], www.kalkis.eu
Η μεγάλη οικονομική είδηση της ημέρας (1-9-2021) για τη χώρα μας είναι ότι οι περίφημες αγορές κεφαλαίων προσφέρθηκαν να μας δανείσουν, για άλλη μια φορά φέτος, με πλέον των 19 δις ευρώ και μάλιστα με ιστορικά χαμηλά επιτόκια, όταν εμείς (δηλαδή ο ΟΔΔΗΧ) ζήτησε μόνο 2,5 δις. ! Συγκεκριμένα το επιτόκιο για το 5ετές ομόλογο ήταν 0,05% και για το 30ετές 1,65%. Ποιος φαινομενικά λογικός έλληνας δεν θα ήταν ικανοποιημένος από την εμπιστοσύνη που εισέπραξε έτσι η χώρα του, για το σημερινό αξιόχρεό της, όταν θυμάται τον εφιαλτικό αποκλεισμό της πριν 11 χρόνια (το 2010) από τις ίδιες αγορές, ως μια αναξιόπιστη και χρεοκοπημένη οικονομία ;
Να χαλάσω εγώ «ο κακός» αυτήν την αναμφισβήτητα καλή είδηση για την Ελλάδα ; Σε καμία περίπτωση. Όμως οφείλω να υπενθυμίσω συνετά στους αναγνώστες μου ότι η χώρα μας είναι πρώτη στο δημόσιο χρέος της στην ευρωζώνη σε σχέση με το ΑΕΠ της και δεύτερη στον κόσμο πίσω από την βιομηχανική Ιαπωνία, όπως έγραψα στις Αντιθέσεις στις 3-8-2021 : https://www.anixneuseis.gr/?p=261838.
«Θα ήταν περιπετειώδες να στηρίξουμε τη στρατηγική μας για τα δημόσια οικονομικά στην αιώνια διατήρηση των χαμηλών επιτοκίων», προειδοποίησε ο Διοικητής της Τράπεζας της Γαλλίας, François Villeroy de Galhau, στις 9 Ιουλίου 2021 για τη χώρα του. Αλλοίμονο αν η Ελλάδα ξαναβρεθεί στιγματισμένη από τις αγορές για υπερβολικό χρέος, όπως συνέβη το 2010.
Οι αγορές βασίζονται σήμερα στο ότι η Ελλάδα έχει ένα ρυθμισμένο χρέος και ότι τα ομόλογά της τα αποδέχεται επί του παρόντος η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, παρόλο ότι δεν αξιολογούνται ακόμα «ως επενδυτικά», στα πλαίσια του προγράμματος έκτακτης ανάγκης (PEPP) που αυτή εφαρμόζει λόγω της πανδημίας.
Όμως τα «τραπεζικά γεράκια» του Βορρά της Ε.Κ.Τ. πιέζουν ήδη να ανοίξει η συζήτηση για τον περιορισμό του εν λόγω προγράμματος. Αυτό προκύπτει από το
δημοσίευμα την 1η Σεπτεμβρίου 2021 του Guillaume Benoit στην ηλεκτρονική έκδοση της εφημερίδας Les Echos με τίτλο : «Η πίεση αυξάνεται στο πρόγραμμα έκτακτης ανάγκης της ΕΚΤ» (La pression monte sur le programme d’urgence de la BCE). Ανάμεσα στο αναμενόμενο σφίξιμο της βίδας από την αμερικανική κεντρική Τράπεζα Fed και την ανάκαμψη του πληθωρισμού στη ζώνη του ευρώ, οι αγορές κεφαλαίων 
αναρωτιούνται σήμερα για το μέλλον της εξαιρετικής στήριξης της ΕΚΤ στα Κράτη μέλη της. Οι διοικητές των κεντρικών τραπεζών που είναι περισσότερο προσκολλημένοι στη δημοσιονομική ορθοδοξία ζητούν ήδη να ανοίξουν οι συζητήσεις για το τέλος του προγράμματος, διότι τα επιτόκια δανεισμού των Κρατών αυξάνονται καθαρά, εκτός της Ελλάδας.
Σε λιγότερο από 10 ημέρες από την επόμενη συνάντηση της νομισματικής πολιτικής, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα βρίσκεται ήδη στο επίκεντρο της προσοχής. Και ακόμη περισσότερο από την περασμένη Τρίτη, όταν τα στοιχεία του πληθωρισμού στην ευρωζώνη για τον Αύγουστο έχουν ξεπεράσει και πάλι το 2% που είχε θέσει ως στόχο η ΕΚΤ. Οι τιμές καταναλωτή αυξήθηκαν έτσι κατά 3% (σε ετήσια βάση), κάτι το ανήκουστο εδώ και 10 χρόνια. Αρκετές για να ρίξουν νερό στο μύλο όσων βρίσκονται στο Συμβούλιο των Διοικητών της και που πιστεύουν ότι ήρθε η ώρα να αρχίσει να συρρικνώνεται ο όγκος της επείγουσας βοήθειας. Μπορούν να βασιστούν στην αντίστοιχη απόφαση της Fed, που επιβεβαιώθηκε την περασμένη εβδομάδα, να καταργήσει σταδιακά το δικό της πρόγραμμα βοήθειας.
Τα «γεράκια» άρχισαν να υψώνουν τους τόνους
Προς το παρόν, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα πιστεύει ότι είναι ακόμη πολύ νωρίς για να λάβει μια τέτοια απόφαση. Αλλά όμως να μην μιλήσουμε για αυτό το ζήτημα ; Τα «γεράκια» της ΕΚΤ – δηλαδή οι διοικητές των κεντρικών τραπεζών που είναι περισσότερο προσκολλημένοι στη νομισματική ορθοδοξία – σίγουρα σκοπεύουν να 
εκμεταλλευτούν τη δυναμική του πληθωρισμού.
«Βρισκόμαστε τώρα σε μια κατάσταση όπου μπορούμε να σκεφτούμε πώς να μειώσουμε τα ειδικά προγράμματα πανδημίας. Νομίζω ότι αυτή είναι μια ανάλυση που συμμεριζόμαστε [στο Συμβούλιο των Διοικητών]», δήλωσε ο διοικητής της αυστριακής κεντρικής τράπεζας, Robert Holzmann, σε μια συνέντευξή του στο Bloomberg.
Ο ολλανδός ομόλογός του Klaas Knot ακολούθησε : «Το πρόγραμμα PEPP έχει έναν σαφώς
καθορισμένο στόχο : να αποκαταστήσει τη ζημιά που έχει προκαλέσει ο κορωναϊός στις προοπτικές του πληθωρισμού», είπε, πιστεύοντας ότι αυτός ο στόχος ήταν τώρα κοντά στο «να επιτευχθεί». Συμπέρασμα του κυβερνήτη, το PEPP δεν πρέπει να επεκταθεί πέρα από τον Μάρτιο του 2022.
Αύξηση επιτοκίων
Για τις αγορές που έχουν ήδη νευριάσει με τη δημοσίευση των στοιχείων του πληθωρισμού, δεν χρειάστηκε τίποτα περισσότερο. Το γαλλικό επιτόκιο των 10ετών ομολόγων αυξήθηκε κατά 5 μονάδες βάσης στο -0,034%, για πρώτη φορά από τις αρχές Ιουλίου 2021. Η απόδοση των γερμανικών κρατικών ομολόγων της ίδιας λήξης άγγιξε το -0,386%. Και το ιταλικό ομόλογο – μιας από τις χώρες που επωφελήθηκαν περισσότερο από τις αγορές του προγράμματος PEPP – αυξήθηκε σχεδόν κατά 10 μονάδες βάσης, δηλαδή μια ιδιαίτερα απότομη αύξηση.
Αυτή η αντίδραση μπορεί να φαίνεται λίγο υπερβολική. Η ΕΚΤ όμως θα πρέπει να
τοποθετηθεί για το πρόγραμμα PEPP την επόμενη Πέμπτη, αλλά εκ των προτέρων μόνο για να μειώσει το ρυθμό των αγορών ομολόγων. Το ίδιο το πρόγραμμα θα πρέπει να διαρκέσει καλά τουλάχιστον μέχρι τον επόμενο Μάρτιο 2022. Μια υπόθεση που είχε ήδη αναφερθεί τη Δευτέρα από τον François Villeroy de Galhau, κυβερνήτη της Banque de France. «Για τους όγκους των μηνιαίων αγορών ομολόγων, εξετάζουμε τους όρους χρηματοδότησης και πρέπει να σημειωθεί ότι είναι πιο ευνοϊκοί σήμερα από ό,τι στην τελευταία μας συνάντηση τον Ιούνιο», εξήγησε. Ενώ διευκρινίζεται ότι πέρα από αυτό το ερώτημα, η απόφαση για την κατάργηση του PEPP δεν θα ληφθεί πριν από το φθινόπωρο, ή ακόμη και αργότερα.
Τι θα γίνει μετά από το πρόγραμμα έκτακτης ανάγκης ;
Μόλις τελειώσει αυτό το πρόγραμμα έκτακτων αγορών ομολόγων, η ΕΚΤ δεν θα διαθέτει πλέον παρά «μόνο» το κλασικό της πρόγραμμα, που ονομάζεται APP. Δηλαδή αυτό, το οποίο διαθέτει επί του παρόντος ένα μηνιαίο κονδύλι 20 δισεκατομμυρίων ευρώ, και που είναι πολύ λιγότερο ευέλικτο από το PEPP. Δεν περιλαμβάνει, για παράδειγμα, ομόλογα του ελληνικού δημοσίου (κι άρα πώς μπορώ εγώ ο εχέφρων να μην ανησυχώ και να πανηγυρίζω για το σημερινό αποτέλεσμα 😉 και υπόκειται σε όρια ως προς το ποσό αγοράς ανά χώρα και το ποσοστό των τίτλων που μπορεί να κατέχει η ΕΚΤ (δηλαδή 33%).
Ωστόσο, το τελευταίο έχει ήδη ξεπεραστεί για τα γερμανικά ομόλογα και τα πορτογαλικά, αν λάβουμε υπόψη τις αγορές του PEPP, σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Bloomberg. Η Γαλλία δεν απέχει πολύ από αυτήν την υπέρβαση. Οι κανόνες του APP θα πρέπει σίγουρα να αναθεωρηθούν, εάν η ΕΚΤ θέλει να είναι σε θέση να συνεχίσει να υποστηρίζει την οικονομία της ζώνης του ευρώ. Αλλά αυτό θα απαιτήσει να πειστούν οι πιο διστακτικοί κυβερνήτες, κάτι που δεν θα είναι εύκολο. Χωρίς ένα σαφές μήνυμα από την ΕΚΤ στις 9 Σεπτεμβρίου 2021, οι αγορές μάλλον θα παραμείνουν νευρικές.
Και τότε μάλλον δεν θα εξελιχθούν καλά τα πράγματα…
