του Δημήτρη Τσαϊλά, Υποναυάρχου ε.α.
Η υπηρεσία σε πολεμικό πλοίο είναι πράγματι ένα από τα πιο επικίνδυνα και απαιτητικά επαγγέλματα. Οι κίνδυνοι από τη διαβίωση στο σκάφος είναι τεράστιοι, με τα στελέχη να αντιμετωπίζουν συνεχώς τις σκληρές, απρόβλεπτες συνθήκες της θάλασσας και τις απειλές που δημιουργούνται από τον ίδιο τον εξοπλισμό στον οποίο βασίζονται για να επιβιώσουν και να πολεμήσουν.
Από το προωστήριο σκεύος με τα παρελκόμενα μηχανήματα, οι αντλίες και οι σωληνώσεις υπό πίεση και τα σε συνεχή ετοιμότητα πυροβόλα όπλα και ραντάρ που υπάρχουν στο πλοίο απαιτούν ακριβή και προσεκτική λειτουργία. Οποιοδήποτε λάθος θα μπορούσε να οδηγήσει σε καταστροφικές συνέπειες, γεγονός που υπογραμμίζει τη βαρύτητα κάθε ενέργειας και απόφασης που λαμβάνεται στο πλοίο.
Πέρα από τους εγγενείς φυσικούς κινδύνους συνήθους πλου, η μάχη εισάγει ένα εντελώς νέο επίπεδο κινδύνου. Ο ναυτικός πόλεμος φέρνει μαζί του έντονο άγχος, όπου ακόμη και μια στιγμή καθυστέρησης ή λάθους μπορεί να καθορίσει τη διαφορά μεταξύ ζωής και θανάτου, νίκης και ήττας. Μόνο ένα καλά εκπαιδευμένο πλήρωμα με υψηλή εξειδίκευση μπορεί να ελπίζει ότι θα λειτουργήσει αποτελεσματικά σε τέτοιες ακραίες συνθήκες, και ακόμη και τότε, η επιτυχία απέχει πολύ από το να είναι εγγυημένη.
Ωστόσο, ίσως το μεγαλύτερο πλεονέκτημα που μπορεί να έχει ένα πλήρωμα σε αυτές τις καταστάσεις δεν είναι μόνο η τεχνική ικανότητα, αλλά η εμπιστοσύνη και ο δεσμός που αναπτύσσουν μεταξύ τους. Στο απομονωτικό και χαοτικό περιβάλλον ενός πλοίου στη θάλασσα, τα στελέχη του πληρώματος πρέπει να βασίζονται τόσο στους συναδέλφους τους όσο και στα συστήματα του πλοίου. Το πλήρωμα γίνεται μια οικογένεια που πρέπει να επικοινωνεί, να συνεργάζεται και να υποστηρίζει ο ένας τον άλλον σε κάθε πρόκληση. Η εμπιστοσύνη είναι το θεμέλιο που επιτρέπει στα στελέχη να λειτουργούν ως συνεκτική μονάδα, ειδικά σε στιγμές κρίσης.
Αυτή η εμπιστοσύνη δεν αποκτάται από τη μια μέρα στην άλλη. Απαιτεί χρόνο, κοινές εμπειρίες και αμοιβαίο σεβασμό, που σφυρηλατούνται μέσα από αμέτρητες ώρες εκπαίδευσης, εργασίας και ζωής δίπλα-δίπλα ο ένας με τον άλλο. Όταν πλησιάζει ο κίνδυνος, σημασία δεν έχει μόνο η ικανότητα ή το θάρρος του ατόμου, αλλά η εμπιστοσύνη που έχει κάθε στέλεχος στους συναδέλφους του πληρώματος για να εκτελέσουν τους ρόλους τους και να προστατεύσουν ο ένας τον άλλον. Για τις σύγχρονες μονάδες που αντιμετωπίζουν τη δυνατότητα μάχης για πρώτη φορά εδώ και δεκαετίες, η επένδυση στις σχέσεις μεταξύ του πληρώματος είναι εξίσου απαραίτητη με την ολοκλήρωση των τεχνικών δεξιοτήτων. Αυτοί οι δεσμοί εμπιστοσύνης και συναδελφικότητας μπορεί να σημαίνουν τη διαφορά μεταξύ επιβίωσης και καταστροφής, μεταξύ νίκης και απώλειας στον αγώνα υψηλής ποιότητας.
Για τα πληρώματα, το περιβάλλον στη θάλασσα είναι εγγενώς επικίνδυνο και οι κίνδυνοι είναι ακόμη πιο έντονοι σε καταστάσεις μάχης. Η αίσθηση δεσμών οικογένειας μεταξύ των μελών του πληρώματος είναι αυτό που τους επιτρέπει να εργάζονται απρόσκοπτα μαζί, δίνοντας τη συλλογική τους εμπιστοσύνη ο ένας στον άλλο για να αντιμετωπίσουν απειλητικές για τη ζωή τους προκλήσεις. Οι δεσμοί που δημιουργούνται μεταξύ των στελεχών, τους δίνουν τη δυνατότητα να ξεπεράσουν όχι μόνο τους συνεχείς κινδύνους που αντιμετωπίζουν αλλά και το ψυχολογικό άγχος της μάχης. Όταν τα άτομα αισθάνονται ότι αποτελούν μέρος μιας δεμένης ομάδας, αναπτύσσουν μια αυξημένη αίσθηση πίστης και εμπιστοσύνης που τους επιτρέπει να αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο πιο αποτελεσματικά ως ομάδα. Αυτοί οι οικογενειακοί δεσμοί γίνονται ζωτικό πλεονέκτημα όταν οι ζωές εξαρτώνται από τις πράξεις των γύρω τους.
Χωρίς εμπιστοσύνη, οι κίνδυνοι της μάχης επιδεινώνονται από ένστικτα φόβου και αυτοσυντήρησης. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, η κατάρρευση της εμπιστοσύνης μεταξύ των μελών του πληρώματος μπορεί να οδηγήσει σε αταξία και παράλυση, υπονομεύοντας ακόμη και την πιο προηγμένη τεχνολογία ή σχέδια μάχης. Από την άλλη πλευρά, οι ισχυρές σχέσεις που βασίζονται στην εμπιστοσύνη προάγουν την ενότητα και επιτρέπουν την ομαλή συνεργασία, ακόμη και στις πιο χαοτικές περιστάσεις. Ένα πλήρωμα που εμπιστεύονται ο ένας τον άλλον θα είναι πιο πιθανό να ενεργήσει με αυτοπεποίθηση, να παραμείνει συγκεντρωμένο στην αποστολή του και να παραμείνει ανθεκτικό στις αντιξοότητες.
Ιστορικά, οι δεσμοί μεταξύ των μελών του πληρώματος συχνά ενισχύονταν από τις κοινωνικές τους αλληλεπιδράσεις έξω από το πλοίο. Ο χρόνος που περνούσαμε μαζί εκτός της επίσημης δομής του στρατιωτικού καθήκοντος επέτρεψε στους ναυτικούς να οικοδομήσουν συντροφικότητα, φιλία και αμοιβαίο σεβασμό, ενισχύοντας περαιτέρω τη σύνδεσή τους ως οικογενειακή μονάδα. Αυτοί οι δεσμοί, με τη σειρά τους, μεταφέρθηκαν στη ζωή στο πλοίο, όπου η εμπιστοσύνη και η ομαδική εργασία έγιναν δεύτερη φύση. Αυτή η κοινή αίσθηση ευθύνης και πίστης ήταν ζωτικής σημασίας για να μπορέσουν οι προηγούμενες γενιές ναυτικών να πολεμήσουν και να κερδίσουν πολέμους στη θάλασσα.
Καθώς τα πολεμικά πλοία προετοιμάζονται για μελλοντική μάχη, η ενίσχυση αυτών των οικογενειακών δεσμών μεταξύ των πληρωμάτων παραμένει εξίσου σημαντική όσο ποτέ. Δεν πρόκειται μόνο για την τεχνική επάρκεια ή τον υπερσύγχρονο οπλισμό – πρόκειται για την οικοδόμηση της αίσθησης του ανήκειν και της εμπιστοσύνης που μπορεί να μεταφέρει ένα πλήρωμα στις πιο επικίνδυνες περιστάσεις.
Ο ρόλος του Κυβερνήτη καταρχάς και των αξιωματούχων στο πολεμικό πλοίο είναι κρίσιμος, ιδιαίτερα στο επικίνδυνο και υψηλού κινδύνου περιβάλλον της ναυτικής υπηρεσίας. Η ηγεσία σε αυτό το πλαίσιο δεν αφορά μόνο την καθοδήγηση ενός πληρώματος σε συνήθεις επιχειρήσεις, αλλά τη δημιουργία των συνθηκών όπου τα στελέχη μπορούν να ευδοκιμήσουν τόσο σε περιόδους ειρήνης όσο και υπό τις πιέσεις της μάχης. Για να επιτευχθεί αυτό, βασική αρχή είναι η ανθρωποκεντρική διοίκηση.
Η αποτελεσματική ηγεσία ξεκινά με την αληθινή γνώση των ανθρώπων που καθοδηγούμε, ειδικά στο απαιτητικό περιβάλλον της θάλασσας. Για τους Κυβερνήτες, αυτό σημαίνει ότι δεν αρκούνται στην κατανόηση των επαγγελματικών δεξιοτήτων και ευθυνών κάθε στελέχους αλλά απαιτούν εμβάθυνση στις προσωπικές λεπτομέρειες που διαμορφώνουν το ποιοι είναι ως άτομα. Αυτό περιλαμβάνει τη γνώση των αγωνιών, των ελπίδων, των φόβων και των φιλοδοξιών τους, καθώς και των προσωπικών τους καταβολών και κινήτρων. Επενδύοντας σε αυτές τις σχέσεις, οι Κυβερνήτες μπορούν να δημιουργήσουν μια κουλτούρα εμπιστοσύνης και αμοιβαίου σεβασμού που είναι απαραίτητη για την οικοδόμηση ενός συνεκτικού πληρώματος υψηλών επιδόσεων.
Αν και η ιδέα “γνωριμίας με τους ανθρώπους” μπορεί να φαίνεται απλή, στην πράξη μπορεί να είναι προκλητική. Η ηγεσία στο πλοίο συχνά έλκεται σε πολλαπλές κατευθύνσεις από ανταγωνιστικές προτεραιότητες—στόχους αποστολής, διοικητικά καθήκοντα, επιχειρησιακές απαιτήσεις και πολλά άλλα. Ωστόσο, οι πιο αποτελεσματικοί προϊστάμενοι αναγνωρίζουν ότι η γνωριμία με τους υφισταμένους τους πρέπει να παραμείνει κορυφαία προτεραιότητα, ακόμη και μέσα σε αυτές τις ανταγωνιστικές πιέσεις. Κατανοούν ότι οι ισχυρές, προσωπικές συνδέσεις μέσα σε μια ομάδα δεν είναι απλώς ωφέλιμες, είναι ζωτικής σημασίας για την επιτυχία στον κόσμο υψηλού στρες και υψηλού κινδύνου των ναυτικών επιχειρήσεων.
Δίνοντας προτεραιότητα στην τακτική αλληλεπίδραση με τους υφισταμένους, είτε μέσω επίσημων κατ’ ιδίαν συναντήσεων, ανεπίσημων συνομιλιών ή χρόνου εργασίας μαζί τους, οι αξιωματούχοι αρχίζουν να δημιουργούν τους ισχυρούς οικογενειακούς δεσμούς που είναι απαραίτητοι για ένα ενωμένο πλήρωμα. Αυτοί οι δεσμοί ενισχύουν την εμπιστοσύνη, επιτρέποντας στα στελέχη να αισθάνονται άνετα να μοιράζονται τις ανησυχίες και τις προκλήσεις τους με τους αξιωματούχους τους. Όταν ένας προϊστάμενος δείχνει γνήσια φροντίδα και κατανόηση, ενισχύει το ηθικό, αυξάνει την πίστη και βοηθά στη δημιουργία ενός περιβάλλοντος όπου όλοι νιώθουν ότι υποστηρίζονται.
Τελικά, οι αξιωματούχοι που κάνουν συνειδητή προσπάθεια να γνωρίσουν τους ανθρώπους τους σε βαθύτερο επίπεδο είναι αυτοί που χτίζουν ανθεκτικές, αποτελεσματικές ομάδες. Σε ένα επάγγελμα όπου οι ζωές είναι στο όριο, αυτές οι συνδέσεις μπορεί να σημαίνουν τη διαφορά μεταξύ ενός πληρώματος που συγκεντρώνεται σαν οικογένεια και ενός πληρώματος που αγωνίζεται να λειτουργήσει ως συνεκτική μονάδα.
Συνοπτικά, η ναυτική ηγεσία απαιτεί μια ολιστική προσέγγιση που εστιάζει στην προσωπική ευημερία, την επαγγελματική ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή του πληρώματος. Γνωρίζοντας τους ανθρώπους, καθοδηγώντας τους, καλλιεργώντας τους κοινωνικούς δεσμούς και διασφαλίζοντας ότι λαμβάνουν την κατάλληλη φροντίδα, οι αποτελεσματικοί Κυβερνήτες μπορούν να οικοδομήσουν την εμπιστοσύνη και την ενότητα που είναι απαραίτητη για να αντιμετωπίσουν τους ακραίους κινδύνους της ναυτικής ζωής, είτε σε επιχειρήσεις ρουτίνας είτε σε μάχες. Οι Κυβερνήτες που διαπρέπουν σε αυτούς τους τομείς θα είναι αυτοί που μπορούν να συγκεντρώσουν τα πληρώματά τους σε μια ισχυρή, οικογενειακή μονάδα ικανή να ξεπεράσει κάθε πρόκληση.
Στο σημερινό περίπλοκο θαλάσσιο περιβάλλον, οι άνθρωποι που υπηρετούν, τα στελέχη μας, είναι το πιο πολύτιμο πλεονέκτημά μας για τη διασφάλιση της νίκης. Η ανθεκτικότητα, οι δεξιότητες και η ενότητά τους είναι το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα που μας ξεχωρίζει από τους αντιπάλους μας. Αναγνωρίζοντας αυτό, οι αξιωματούχοι του Πολεμικού Ναυτικού δίνουν προτεραιότητα στην ανάπτυξη ισχυρών οικογενειακών δεσμών και δεσμών εμπιστοσύνης μεταξύ των πληρωμάτων τους, καθώς είναι η πιο ζωτική ευθύνη τους.
Τα πληρώματα που αντιμετωπίζουν το ένα το άλλο σαν οικογένεια -όπως αδέρφια, αδερφές, γιοι και κόρες- είναι αυτά που διαπρέπουν ακόμα και στις πιο αγχωτικές και επικίνδυνες συνθήκες. Αυτές οι ομάδες λειτουργούν ως συνεκτικές μονάδες, όπου η εμπιστοσύνη ρέει φυσικά και όλοι κατανοούν ότι η ευημερία τους είναι προτεραιότητα τόσο για τους συνομηλίκους τους όσο και για τους ηγέτες τους. Όταν τα μέλη του πληρώματος αισθάνονται αληθινά ότι τα βλέπουν, τα ακούνε και τα εκτιμούν οι ηγέτες τους, έχουν κίνητρο να καταβάλουν τον καλύτερο εαυτό τους, ανεξάρτητα από την πρόκληση.
Η εμπιστοσύνη χτίζεται όταν οι ηγέτες αφιερώνουν χρόνο για να γνωρίσουν τα στελέχη τους, να τους καθοδηγήσουν και να φροντίσουν για την ευημερία τους. Αυτή η επένδυση αποδίδει με τη μορφή υψηλού ηθικού και μιας κουλτούρας όπου οι ναυτικοί ενθαρρύνουν ο ένας τον άλλον να αναζητήσουν βοήθεια όταν χρειάζεται — είτε πρόκειται για ψυχική υγεία είτε για άλλα προσωπικά ζητήματα. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, οι δεσμοί αμοιβαίας υποστήριξης γίνονται μια ισχυρή δύναμη που κρατά το πλήρωμα ενωμένο τόσο στην ακτή όσο και στη θάλασσα.
Όταν υπάρχουν αυτοί οι δεσμοί, τα πληρώματα όχι μόνο εκτελούν τα καθημερινά τους καθήκοντα πιο αποτελεσματικά αλλά και ενεργούν με εξαιρετικό θάρρος και ενότητα απέναντι στη μάχη. Προστατεύουν ο ένας τον άλλον, παίρνουν σωστές αποφάσεις υπό πίεση και είναι πρόθυμοι να υπερβούν τα όρια για χάρη της ομάδας τους. Οι Κυβερνήτες του ναυτικού που χτίζουν αυτή την αίσθηση της οικογένειας δημιουργούν πληρώματα που δεν είναι απλώς έτοιμα να ανταποκριθούν στις προκλήσεις – είναι προετοιμασμένοι να τις ξεπεράσουν με αριστεία.
*Ο Δημήτριος Τσαϊλάς είναι απόστρατος Αξιωματικός του ΠΝ, δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου. Σήμερα είναι μέλος και ερευνητής του Institute for National and International Security, και του Strategy International.
