Φώτης Καγγελάρης: ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΣΗΜΑΙΕΣ

του Φώτη Καγγελάρη

Εικόνα:Ναταλία Σταμοπούλου: World Mask Formation

Με αφορμή το άρθρο του Π. Σαββίδη: η υποστολή της σημαίας σ’ ένα κόσμο που αλλάζει, Ανιχνεύσεις, 25/12/23

Είναι ένα πικρό κείμενο αυτό του Π. Σαββίδη. Και αληθινό. Εμπεριέχει μια μελαγχολία, ο τίτλος του σαν να παραπέμπει στο γνωστό στίχο «Αποχαιρέτα την, την Αλεξάνδρεια που χάνεις».

Αλλά ποιος νοιάζεται γι’ αυτή την Αλεξάνδρεια, για την απώλεια της εθνικής ταυτότητας, σήμερα;

Η εθνική ταυτότητα είναι πια μόνο ένα διαβατήριο, όχι απαραίτητο, για την μεγάλη χώρα της μη-ταυτότητας, την παγκοσμιοποίηση. Αλλά και αυτό ισχύει μόνο για μια προσωρινή περίοδο εγκατάστασης ούτως ώστε αφενός  να μην χαθεί κάποιος στο πέλαγος των σβησμένων ταυτοτήτων της χώρας υποδοχής αφετέρου να γίνεται ευκολότερη η μετατροπή των ατόμων σε αριθμούς με την άφιξή τους.

Η ταυτότητα σήμερα είναι μια προσωρινή διευκόλυνση στο αίτημα της μη-ταυτότητας ούτως ώστε οι νεοαφιχθέντες στην χώρα της παγκοσμιοποίησης, για ένα διάστημα, να έχουν έναν συνδετικό ιστό μέσω γλώσσας και θρησκείας, αλλά όχι εθνικής ταυτότητας.

Ότι ακριβώς συνέβη κάποτε στην Αμερική αλλά και που εξακολουθεί να συμβαίνει μέχρι σήμερα. Η ελληνική πχ ταυτότητα στην Αμερική είναι πια ένα λόμπι ή μια παρέλαση στις 25 Μαρτίου. Οι Έλληνες στην Αμερική, πρωτίστως, είναι Αμερικανοί, Αμερικανοέλληνες και όχι Ελληνοαμερικανοί, με αμερικανικό διαβατήριό άσχετα αν διατηρούν και δεύτερο, ελληνικό ή άλλο λόγω συζύγου. Η ελληνική ταυτότητα ορκίζεται πίστη στην Αμερικανική Σημαία. Εκτός και νομίζαμε ότι ο Agnew και τόσοι άλλοι διεκδίκησαν αμερικανικό πολιτικό πόστο ως Έλληνες. Σήμερα, με μια ματιά στα ταμπελάκια ταυτότητας που κρέμονται στο πουκάμισο των συνοριοφυλάκων στο αεροδρόμιο της Νέας Υόρκης θα δούμε ότι είναι ονόματα ισπανόφωνων. Μήπως νομίζουμε ότι η Αμερική προσέλαβε τον Gonzales ή τον Lopez, ως ισπανόφωνους σεκιουριτάδες, για τα σύνορά της; Όχι, είναι μεν ισπανόφωνοι, αλλά Αμερικανοί πολίτες που έχουν ορκιστεί πίστη στο Σύνταγμα και τη Σημαία της Αμερικής.

Σήμερα, κανείς δεν θέλει την εθνική ταυτότητα. Ίσως μόνο η θρησκεία, τουλάχιστον στην Ελλάδα και σε παρόμοιες χώρες, όπου ο ασφυκτικός εναγκαλισμός θρησκείας-πατρίδας δημιουργούσε την ιστορία. Η πολιτική εξουσία σήμερα κάνει χρήση της θρησκείας όταν την χρειάζεται ή όταν δεν μπορεί να κάνει αλλιώς, πληρώνοντας ένα τίμημα για το αδιαφόρητο πολιτείας–θρησκείας που υπερασπιζόταν κάποτε. Έτσι, όλες οι εξουσίες (δείτε ορκωμοσίες παντού στον κόσμο) κόπτονται για την ιερότητα της θρησκείας όπως προσποιητά κόπτονται οι δυτικές εξουσίες για την υπεράσπιση και την ιερότητα του Κορανίου.

Ο κόσμος έχει αρχίσει να αισθάνεται ότι δονείται μέσα στο τεράστιο Μπλέντερ της μη διαφοροποίησης, της μη άποψης, της μη επιθυμίας στο όποιο έχει μεταμορφωθεί. Οι καπιταλιστές όλου του κόσμου πρόλαβαν να ενωθούν πριν τους προλετάριους όλου του κόσμου. Ένας πλανήτης χωρίς σύνορα, με θρησκεία το κέρδος και υπερεθνική γλώσσα την γλώσσα του google.

Προσέξτε πως όλοι οι μετανάστες όταν δίνουν μια συνέντευξη στα media στο σημείο εισόδου τους σε μια ξένη χώρα μιλούν σπαστά Αγγλικά. Αυτή είναι πια η γλώσσα. Φτάνει τόσο. Και ο λόγος της ταλαιπωρίας του μέτοικου; Μα, να προσκυνήσουν την Μέκκα ή τα Ιεροσόλυμα του κέρδους, να μην πεθάνουν χωρίς να έχουν ζήσει τα υλικά αντικείμενα του πόθου.

Πόσο λάθος κάνουν οι λεγόμενες διεθνικές συνειδήσεις όταν νομίζουν ότι η επίσημη εξουσία στη Δύση δεν θέλει μετανάστες. Φυσικά και τους θέλει, αν μπορούσε να αποφύγει το χάος θα τους μετέφερε όλους εν μια νυκτί στον χώρο της Δύσης. Το μοντέλο ενσωμάτωσης είναι αυτό που ήταν κάποτε η Αμερική ή η Γερμανία: κάλεσμα μεταναστών αλλά και εμπόδια στην άφιξη και παραμονή τους.

Είναι, παράλληλα, σημαντικό να υπογραμμίσουμε ότι οι οικονομικοί μετανάστες που φτάνουν στην Δύση έρχονται ως κατακτητές για να επιβάλλουν ανώτερη κουλτούρα, θρησκεία, οικογενειακές σχέσεις, αριθμό παιδιών, ανώτερη θεώρηση της ποιότητας των έμφυλων σχέσεων, ανώτερη μουσική, ανώτερη κουζίνα, ανώτερη ανοικτή κοινωνική ζωή από αυτήν της κοινωνικής διακριτικότητας κ.λπ. Ωστόσο, παρότι υπερασπίζονται τις παραπάνω αξίες ως στοιχεία της ταυτότητας τους δεν υπερηφανεύονται για την χώρα καταγωγής, για την εθνική τους ταυτότητα. Αισθάνονται μεν ότι το μέλλον τους ανήκει, απαξιώνοντας πολιτισμικά την χώρα φιλοξενίας, αλλά  αυτό δεν είναι παρά μια  αντίδραση επιβίωσης, μια ανόητη αντίδραση, σαν κι αυτή που είχαν οι Έλληνες όταν ονόμαζαν τους Αμερικανούς κατακτητές «Αμερικανάκια». Σε λίγο θα προσκυνούν το Σύνταγμα της χώρας που τους φιλοξενεί (άσχετα εάν κάπου-κάπου διαπράττουν έναν φόνο ηθικής υπέρ  της ενδοοικογενειακής συνοχής και των φατριακών αξιών).

Δείτε τα νέα παιδιά των μεταναστών πως κουρεύονται: όπως επιτάσσει το δυτικό πνεύμα, η ραπ ή η τραπ. Αισθάνονται έτσι ενσωματωμένοι στον δυτικό πολιτισμό γιατί αυτό ήταν το όνειρο.

Λεπτεπίλεπτοι αστοί όλου του κόσμου ποιος σας είπε ότι θα υποδεχτούμε μόνο πεντακόσιες χιλιάδες ανθρώπους ;  Όλος ο κόσμος έχει δει και τον Πάπα και τον Μητσοτάκη να ανοιγοκλείνουν το μάτι στους απόκληρους ή τους φτωχούς  του κόσμου παρότι υψώνουν φράχτες εμποδίων.

Το ερώτημα είναι αν μπορούσε να συνεχίσει να υπάρχει το σύστημα έχοντας μες στα πόδια του μια Γάζα, μια Ουκρανία, αύριο μια Ταϊπέι, σύνορα και ταυτότητες; Για το σύστημα, το Μπλέντερ δεν είναι παρά μια επιτακτική ανάγκη επιβίωσης σαν την συμφωνία που επετεύχθη μεταξύ Γαλλίας-Γερμανίας για τον άνθρακα και τον χάλυβα (J. Monet, 1951) κι ενώ ακόμα η Γερμανία ήταν μοιρασμένη σε ζώνες κατοχής. Η συμφωνία αυτή οφείλει να γίνει παγκόσμια αφού παγκόσμια κινείται πια το σύστημα. Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που ο Bismarck, ο Garibaldi, ο Μέγας Αλέξανδρος, νωρίτερα ο Δαρείος Α΄, αργότερα ο Genghis Khan κάλεσαν τα διάσπαρτα κρατίδια να ενωθούν για την αντιμετώπιση είτε του εχθρού είτε την κατάκτηση νέου πλούτου. Μόνο που τώρα ο εχθρός του συστήματος είναι ο ίδιος του ο εαυτός εάν συνεχίσει να οριοθετείται από σύνορα, ταυτότητες και εθνικισμούς, εκτός και είναι φολκλόρ εθνογραφικού ενδιαφέροντος.

Οι αριστοκράτες του Λεοπόλδου του Βελγίου, λοιπόν, δεν θα μπορούσαν να επιβιώσουν εάν δεν ζητούσαν, έστω υποκριτικά, συγγνώμη από τον μαύρο πληθυσμό του Ζαΐρ.

Στα καθ’ ημάς ο Κασσελάκης υπήρξε η πλήρης και ενσυνείδητη προσαρμογή της ελληνικής πολιτικής σκηνής στα παγκόσμια σημαίνοντα. Ο Κασσελάκης, απλώς, ως πολιτική παρουσία επισημοποιεί τη σύγχυση, το ανοριοθέτητο Δεξιά-Αριστερά που ήταν ήδη σε σύγχυση μετά το σβήσιμο της Ένωσης Κέντρου το οποίο τεχνητά διαχειριζόταν το όριο της Δεξιάς από την Αριστερά.

Ο Κασσελάκης απροκάλυπτα πια μιλά για μη σύνορα κεφαλαίου-εργασίας και μας λέει να εννοήσουμε ότι ο κόσμος είναι ένας αχταρμάς στον οποίο οφείλουμε να προσαρμοστούμε. Ο κόσμος και η πολιτική επιλογή είναι πια θέμα στυλ, αν είναι γυμνασμένος ή όχι ο ηγέτης.

Τί είναι λοιπόν, αυτό που πέρασε απαρατήρητο στο συμβάν με την σημαία στο ελληνικό προξενείο της Νέας Υόρκης;

Το θέμα εδώ δεν είναι αν υπήρξε ή όχι βεβήλωση του εθνικού συμβόλου. Το θέμα είναι ότι πια το εθνικό σύμβολο είναι αυτό που παρουσιάζεται ως σημαία. Δηλαδή, κάτι το οποίο δεν ανάγεται στην εθνική ταυτότητα, στην πατρίδα, στο έθνος αλλά κάτι το οποίο ανάγεται στην ταυτότητα του φύλου. Η εθνική ταυτότητα έχει υποσταλεί προ της ανάδυσης άλλων ταυτοτήτων οι οποίες δεν θα παρέχουν την συνείδηση του ανήκειν σύμφωνα με το παλαιό καθεστώς.

Γιατί, ακριβώς, η αναθεώρηση και μετατροπή του κόσμου σε τεράστιο Μπλέντερ δεν αφορά μόνο την οικονομία και την μετακίνηση των πληθυσμών. Αλλά έχει ως συνέπεια και προϋπόθεση την αναθεώρηση αξιών που έως τώρα φαίνονταν αμετακίνητες διαχρονικά. Η θρησκεία είχε αξία γιατί υπήρχαν διαχρονικές αξίες τις οποίες υπερασπιζόταν μέσω της Παράδοσης. Σήμερα, ποιες είναι οι αξίες προς υπεράσπιση όταν οι αξίες του χθες οφείλουν να καταπέσουν για να εγκαινιαστεί ο νέος κόσμος;

Έτσι, πχ τα θρησκευτικά σύμβολα πρέπει να εξαφανίζονται όταν δεν διευκολύνουν την επικοινωνία και την συνύπαρξη των φιλοξενουμένων χωρών.

Το έργο με την σημαία, λοιπόν, δεν σηματοδοτεί μια βεβήλωση του εθνικού συμβόλου. Πρόκειται για την ανάδειξη του νέου «εθνικού» συμβόλου, ή μάλλον ενός εκ των νέων «εθνικών» συμβόλων το οποίο δεν άπτεται και δεν αφορά πια το παλαιώς εννοούμενο «εθνικό». Το νέο «εθνικό» σύμβολο είναι πια, μεταξύ άλλων, ο έμφυλος προσανατολισμός, η έμφυλη αυτοπροσδιοριζόμενη ταυτότητα η οποία περνά μέσω της εξάρθρωσης της παραδοσιακής αντίληψης των φύλων. ( Όχι ότι η παραδοσιακή αντίληψη των φύλων ήταν κάτι σημαντικό. Όχι ότι η παραδοσιακή αντίληψη των φύλων αξίζει τον θρήνο μας).

Η αναφορά στο φύλο ως σημαία δεν είναι τυχαία ή ευκαιριακή. Δεν είναι σημαία ευκαιρίας. Δεν είναι «από νάιλον σημαία». Ούτε βέβαια είναι εκείνη που «κυματίζει ο αέρας, τη βαμμένη μες το αίμα του λαού». Έχει όμως ένα σοβαρό επιχείρημα: ότι είναι βουτηγμένη στο αίμα του μισού πληθυσμού της ανθρωπότητας. Μην ξεχνάμε, ο πόλεμος με τα περισσότερα θύματα στην ιστορία της ανθρωπότητας είναι ο πόλεμος των φύλων. Ας ετοιμαστούμε, λοιπόν, να αναρτήσουμε στα μπαλκόνια μας το ερυθρόλευκο σύμβολο, την ημέρα της εθνικής επετείου, ας πούμε, στις 8 Μαρτίου.

Η ταξινόμηση των φύλων άπτεται μιας κοινωνικής, μιας φιλοσοφικής , μιας θρησκευτικής και μιας φυσικής αντίληψης. Το φύλο υπήρξε ο ακρογωνιαίος λίθος, ο στυλοβάτης της ιστορίας και της κοινωνίας κατ’ εντολή του Θεού. Η παρούσα αμφισβήτηση των ορίων του κόσμου, των συνόρων, των χωρών και των κρατών αναγκαστικά διέρχεται μέσω της αναθεώρησης της έμφυλης ταυτότητας. Αναγκαστικά η Καθολική Εκκλησία αποδέχθηκε ή καταδέχθηκε στον κόσμο της αυτό που κάποτε και μόνο ως σκέψη ήταν διαβολικό, δηλαδή, διαβολή στην τάξη και αρμονία του κόσμου.

Ο Μεταμοντερνισμός σε όλα αυτά έχει συμβάλλει τα μάλα, θα έλεγε κανείς ότι είναι το επίσημο Σύνταγμα του κόσμου που έρχεται.

Μήπως, εξάλλου, ο Ai Weiwei δεν έφτιαξε έργο τέχνης-μνημείο με τα κίτρινα σωσίβια των μεταναστών, η Beloso δεν έφτιαξε έργο με αίμα περιόδου, ο πρωτοστάτης Manzoni δεν παρουσίασε ως έργο τέχνης τα κόπρανά του και ο Acconci τον δημόσιο αυνανισμό;

Καλή χρονιά!

Με τη μέγιστη αισιοδοξία! Ότι το Μπλέντερ μπορεί να χαλάσει… Και το κύριο μέτρημα αυτών των ημερών, οι θερμίδες, να σταματήσει, έστω προσωρινά, για  ν’ ακούσουμε τους ήχους από την Γάζα.