του Παντελή Σαββίδη
Παρουσιάσαμε, χθές, 18 Οκτωβρίου, στην Αίθουσα Τελετών της Παλιάς Φιλοσοφικής το λεύκωμα, συλλογική προσπάθεια, για την ιστορική διαδρομή της φημισμένης Φυσικομαθηματικής Σχολής του ΑΠΘ την οποία ο νόμος του 1982 μετονόμασε σε Σχολή Θετικών Επιστημών.
Απόφοιτος, και εγώ, του Τμήματος Μαθηματικών, προσκλήθηκα να πω δύο λόγια απο τον εμπνευστή της όλης προσπάθειας Χαρίτωνα Σαρλ Χιντίρογλου, πρώην Κοσμήτορα της Σχολής, Ομότιμο καθηγητή Βιολογικού σήμερα.
Παραθέτω την δική μου παρουσίαση.
Παντού, και στον ακαδημαϊκό χώρο, χρειάζεται η ανάληψη μιας πρωτοβουλίας απο κάποια ηγετική μορφή ή ηγετική ομάδα για να τελεσφορήσει κάποια ιδέα.
Στην προκειμένη περίπτωση έχουμε ένα αξιόλογο αποτέλεσμα, το λεύκωμα που παρουσιάζουμε, χάρη στην εμπνευσμένη προσπάθεια του Χαρίτωνα Χιντίρογλου, τον συντονισμό του Ομότιμου Καθηγητή Θεόδωρου Καρακώστα, την ενθάρρυνση της κοσμήτορος Χαράς Χαραλάμπους και την βοήθεια μιας ομάδας συναδέλφων τους.
Το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και ειδικά η Σχολή Θετικών Επιστημών, όπως μετονομάστηκε η Φυσικομαθηματική Σχολή, συνεχίζουν να αφήνουν το αποτύπωμά τους στην επιστημονική διαδρομή με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον.
Αλλά τόσο οι διάκονοί του, όσο και οι φοιτητές του πρέπει να γνωρίζουν την εξέλιξή του.
Η γνώση της ιστορίας ενός ακαδημαϊκού ιδρύματος είναι η ταυτότητά του.
Χωρίς ταυτότητα ο άνθρωπος νοιώθει να πετά στο κενό. Χωρίς την γνώση της εξέλιξης ενός ακαδημαϊκού χώρου ο απόφοιτος, απλώς, πέρασε από κάπου. Νοιώθει ένα κενό.
Έτσι όλοι εμείς που φοιτήσαμε σε αυτό το πανεπιστήμιο- και ειδικά όσοι φοιτήσαμε στην Φυσικομαθηματική Σχολή- πρέπει να χρωστάμε χάριτες στον πρώην Κοσμήτορα της Σχολής Χαρίτωνα Σαρλ Χιντίρογλου (μου αρέσει το Σαρλ διότι θυμάμαι τον Ντε Γκώλ), στον επιμελητή της έκδοσης Θεόδωρο Καρακώστα, δύο σοφούς καθηγητές, καθώς και στην νυν κοσμήτορα Χαρά Χαραλάμπους που προώθησε την προσπάθεια.
Είναι ένα ταξίδι πίσω στο χρόνο, λέει ο κ. Χιντίρογλου και επειδή μιλάμε για θετικές επιστήμες πρέπει να διευκρινήσουμε πως ο προσδιορισμός πίσω χρειάζεται διότι, πλέον, γίνονται και ταξίδια στο μέλλον.
Πέραν όλων των άλλων είναι και μια απόδοση φόρου τιμής στους ανθρώπους που υπηρέτησαν τον θεσμό σε δύσκολους καιρούς. Και η προσπάθεια καθιέρωσης κάτι νέου έχει την γοητεία του αλλά έχει και τα προβλήματά του.
Πέρασαν 94 χρόνια από τότε που άρχισε να λειτουργεί το πανεπιστήμιο και η διεθνής του καταξίωση είναι γεγονός.
Θα μπορούσε κατά την ταπεινή μου άποψη να είναι και καλύτερα διότι δεν πολυχαίρομαι που η θέση την οποία καταλαμβάνει είναι κάπου εκεί κοντά στο 300.
Το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και ειδικά η ΦΜΣ μπορεί και καλύτερα. Και θα το πετύχει.
Η Σχολή ιδρύθηκε το 27 και λειτούργησε το 28 ή 29 και τα πρώτα τμήματά της ήταν η Γεωπονική και Δασολογική.
Το κράτος σωστά σκεπτόμενο ήθελε να ενθαρρύνει την πρωτογενή και δευτερογενή παραγωγή σε μια περιοχή όπου λίγα χρόνια νωρίτερα κατεύθασαν εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες και είναι από τις λίγες του ελλαδικού χώρου με τόσο εκτεταμένες πεδιάδες.
(Επειδή από τη φύση μου δεν μπορώ να μιλήσω χωρίς να κάνω κριτική, εκείνο που δεν
καταλαβαίνω είναι τι χρειάζεται η Γεωπονική και Δασολογική Σχολή στην Αθήνα. Αλλά αυτό είναι άλλο θέμα).
Ακολούθησαν η φυσική και τα μαθηματικά σε ένα εμβληματικό κτίριο σε σχέδια Ποζέλι το οποίο αποπερατώθηκε το 1888. Στο κτίριο που λέμε η παλιά φιλοσοφική.
Καθώς ξεφύλιζα τις σελίδες του βιβλίου συνειδητοποίησα πως μόλις 15χρόνια πριν την ίδρυση του πανεπιστημίου τα μέρη αυτά βρίσκονταν υπό οθωμανική κατοχή. Και πως καθηγητές τους οποίους πρόλαβα στο Πανεπιστήμο όπως ο Αναστασιάδης ήταν βοηθοί από τις πρώτες ημέρες δημιουργίας του.
Μου έκανε εντύπωση. Δεν το είχα συνειδητοποιήσει.
Οι περισσότεροι καθηγητές μας ήταν η δεύτερη γενιά καθηγητών της Σχολής. Και συνάντησα στον τόμο ονόματα θρύλους όπως του Βαρόπουλου.
Έχει κάποια σημασία να γνωρίζεις πως εξελίχθηκε και από την άποψη των ανθρώπων που την υπηρέτησαν η επιστήμη που διδάχθηκες.
Η συμβολή τους στην καταξίωση της Σχολής διεθνώς υπήρξε τεράστια.
Τους ευχαριστούμε.
Αλλά τέτοιες ευκαιρίες αποτελούν αφορμές να θίξεις και μερικά άλλα ζητήματα
Αυτό το πανεπιστήμιο, διαμορφώθηκε σε έναν περιζήτητο χώρο και θα μπορούσε ως πανεπιστημιούπολη να αποτελούσε κόσμημα στην πόλη. Καλύτερο από τη σημερινή του μορφή. Έχει αρκετά όμορφα κτίρια αλλά και αρκετά βανδαλισμένα. Μερικά από αυτά, μάλιστα, όπως το Μετεωροσκοπείο, κοσμούνται με τοιχογραφίες καλλιτεχνών όπως ο Σπύρος Βασιλείου.
Ο κ. Χιντίρογλου στον χαιρετισμό του ορθά επισημαίνει πως οι σημαντικές στιγμές μεταρρυθμίσεων υπήρξαν ελάχιστες. Προφανώς η πρώτη με τον ιδρυτικό νόμο του Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή για τον οποίο το Μαθηματικό Τμήμα φαντάζομαι θα είναι υπερήφανο διότι διακονεί την ίδια επιστήμη.
Και η δεύτερη μεγάλη αλλαγή ο ν. 1268 ο οποίος στα βασικά του σημεία ισχύει μέχρι και σήμερα. Είναι ο νόμος που απελευθέρωσε τις ακαδημαϊκές δυνάμεις και έβγαλε το πανεπιστήμιο από ορισμένες μεσαιωνικές νοοτροπίες.
Η κοινωνία με τον ιδρώτα της προσέφερε και προσφέρει στο Πανεπιστήμιο αλλά και το Πανεπιστήμιο ανταποδίδει την προσφορά. Περίπου 800 απόφοιτους έχει τον χρόνο η Φυσικομαθηματική Σχολή και 36 διδάκτορες.
Αλλά και σε κοινωνικό επίπεδο η ΦΜΣ όποτε χρειάστηκε μπήκε στην πρωτοπορία.
Ο Σύλλογος Φυσικής και μαθηματικών συμμετείχε στις κινητοποιήσεις του 1931, όπως και στην αντίσταση κατά της ναζιστικής κατοχής. Στις 13 Νοεμβρίου 1941 εκτελείται από τους ΝΑΖΙ για τη δράση του ο φοιτητής της φυσικομαθηματικής Ηλίας Καπέσης.
Τη δεκαετία του 60οι φοιτητές συμμετείχαν στις διαδηλώσεις για το κυπριακό και την υπονόμευση της συνταγματικής τάξης (114).
Αρκετοί ήταν οι φοιτητές που δραστηριοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του 67 ενώ, μετά το 1974 το αμφιθέατρο της ΦΜΣ ήταν κέντρο συνελεύσεων για την διαμόρφωση του μεταπολιτευτικού ακαδημαϊκού περιβάλλοντος. Όπως και ο προαύλιος χώρος του Χημείου.
Υπάρχουν και αρνητικά.
Μετά την κατοχή οι καθηγητές Δ. Καβάδδας και Κ. Τζώνης απολύονται το 1946 μαζί με άλλους πέντε καθηγητές για την αντιστασιακή τους δράση. Αν είναι δυνατόν!!!
Το Μαθηματικό Τμήμα ήταν ένα αξιόλογο τμήμα στη διδασκαλία της μαθηματικής επιστήμης. Οι καθηγητές του είχαν σημαντική ακαδημαϊκή παρουσία και οι χώροι διδασκαλίας θα μπορούσαν να προσφέρουν περισσότερα αν τους πρόσεχαν, όχι, μόνο, οι διοικούντες το πανεπιστήμιο αλλά και οι φοιτητές του. Ο περιβάλλον χώρος επηρεάζει την διάθεση του φοιτητή. Διαμορφώνει και ψυχισμό.
Τα βιβλία συνεχώς βελτιώνονται με τα πρώτα μεταπολιτευτικά να επιδέχονται κριτικής. Αλλά στα μαθηματικά οι βασικές σκέψεις γίνονται στον εγκέφαλο. Χρειάζονται τα βιβλία αλλά ο Πυθαγόρας έγραφε στην άμμο.
Η εκτίμηση του κ. Χιντίρογλου στον χαιρετισμό του είναι ότι η Σχολή άντεξε στα μνημόνια αλλά ας μου επιτρέψει να έχω μερικές επιφυλάξεις. Οι άνθρωποι της σχολής άντεξαν, έδωσαν τον καλύτερο εαυτό τους και ανταπεξήλθαν αλλά όπως ακούω, η πολιτεία δεν καλύπτει τα κενά που αφήνουν καθηγητές που λόγω ηλικίας αποχωρούν.
Καθώς ξεφυλίζεις τον τόμο σε κάποιο σημείο διαβάζεις:
Το πανεπιστήμιο διευρύνεται επί κατοχής. Δυστυχώς, διευρύνεται, επειδή οι Βούλγαροι ήθελαν να αναπτύξουν στην πόλη ακαδημαϊκή δραστηριότητα. Δυστυχώς γνώμονα για να γίνει κάτι στην πόλη αποτελεί για το κέντρο το τι θέλουν κάποιοι άλλοι και πόσο επικίνδυνο είναι
Σου έρχεται να λες από μέσα σου μήπως πρέπει να υπάρχει ένας διαρκής κίνδυνος για να εκσυγχρονιζόμεθα;
Πάντως, επειδή γνώρισα και γνωρίζω αρκετούς καθηγητές του ΑΠΘ και της ΦΜΣ θα φύγω σήμερα από εδώ αισιόδοξος.
Το μέλλον μας ανήκει. Παιδιά εμπιστευθείτε τη Σχολή Θετικών Επιστημών του ΑΠΘ. Θα αποκτήσετε γερό υπόβαθρο και σίγουρες πιθανότητες εργασίας τώρα που αρχίζει ο προβληματισμός για σύνδεση του πανεπιστημίου με τις ανάγκες της κοινωνίας.
Σ αυτό θα προσφέρει και ο Σύλλογος Αποφοίτων του ΑΠΘ στον οποίο προεδρεύσει τώρα ο Ζαχαρίας Σκούρας.
