Του Π. Γιαννακόπουλου
Και η ζωή συνεχίζεται. Και θα συνεχίζεται η ζωή αυτού του τύπου των ανθρώπων και των άλλων όντων αυτής της Γης, όσο η παραφροσύνη των ηγητόρων των μεγάλων και ισχυρών κρατών θα συγκρατείται, θα τιθασεύεται, θα ελέγχεται από τη λογική του λαού τους, από τη συλλογική ισχύ της δυναμικής που υποκρύπτεται στο μεγαλείο των συμπράξεων, των συμμαχιών, των πάσης φύσεως συμφωνιών των μικρών (ενίοτε και μεγάλων αλλά…) αδύναμων και ανίσχυρων κρατών που θα συναποφασίσουν να διασφαλίσουν την απρόσκοπτη πορεία τους, χαράσσοντας την ιστορική διαδρομή τους στο χώρο αυτό του σύμπαντος. Γιατί αν οι αλαζόνες κυβερνητικοί πάτρωνες των ευφυών πλην φιλόδοξων εφευρετών των ανυπολόγιστης καταστρεπτικής δυνατότητας βομβών πολλαπλής και πολλαπλασιαστικής δράσης αφεθούν απολύτως ελεύθεροι στον σχεδιασμό και υλοποίηση
των φιλοδοξιών τους, τότε είναι σχεδόν βέβαιον ότι οι ευφυείς εφευρέτες θα υπερακοντίσουν προκειμένου να ανακαλύψουν το όπλο της απόλυτης καταστροφής. Και τότε ο πλανήτης μας θα μετατραπεί σε μία απέραντη έρημο… Όμως, ας συνεχίσουμε την ανάλυσή μας. Έχουμε τόσες πολλές και ενδιαφέρουσες πληροφορίες να εξετάσουμε σε βάθος και τέτοια πλημμυρίδα γεγονότων να αναψηλαφίσουμε και να επεξεργασθούμε σε όλο τους το εύρος, ώστε να καθίσταται αναγκαίο, ευθύς αμέσως, να… αναλάβουμε δράση, αφήνοντας σε … χαλαρότερους χρόνους την κατευθυνόμενη (πλην ευπρόσωπη) λογοτεχνία και το κεκαλυμμένο κουτσομπολιό.
Ας βυθισθούμε λοιπόν σε πρώτη φάση στις ενδιαφέρουσες σελίδες του άρθρου: “Ρωσία, Τουρκία, Ισραήλ: Στρατηγικές εξελίξεις με την Ελλάδα αδύναμη και απούσα” του καθηγητού Παναγιώτη Ήφαιστου. Σταχυολογώ (επιλέγω) λοιπόν τις ουσιωδέστερες, κατά τη γνώμη μου, θέσεις του και σας τις παραθέτω για ενημέρωση και προβληματισμό: «Πριν μισό χρόνο περίπου, σε συνέδριο, συνάντησα διακεκριμένο συνάδελφο Ισραηλινό καθηγητή στρατηγικών σπουδών. Έγραφα τότε το δικό μου κεφάλαιο του βιβλίου “Ελληνική Αποτρεπτική Στρατηγική”, που εκδόθηκε λίγο αργότερα. Έγραφε κι’ εκείνος κάτι παρόμοιο και ανταλλάσσαμε απόψεις γύρω από το μεγάλο αυτό θέμα. Κάποια στιγμή και εξ αφορμής
των συνεχών παραβιάσεων του ελληνικού χώρου από την τουρκική πολεμική αεροπορία, αλλά και των θαλασσίων περασμάτων από τουρκικά πολεμικά πλοία σε συνάρτηση με την αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας επί πολλών νήσων και βραχονησίδων μας, τόνισα στον συνομιλητή μου ότι κατά περίπτωση και συγκυρία ένας στρατός θα πρέπει να έχει δεκάδες επεξεργασμένα σχέδια ενταγμένα στους κανόνες εμπλοκής. Ωστόσο, διστάζω, είπα στον διακεκριμένο Ισραηλινό συνάδελφο, να τα καταγράψω σε Ελληνικό βιβλίο, γιατί εδώ άμα πεις δημόσια λέξεις όπως “αποτροπή”, “αποτροπή απειλών χαμηλής έντασης” ή “εμπλοκή και κλιμάκωση ανάλογα και αντίστοιχα με την αντίδραση του αντιπάλου”, ένας όχλος ανόητων, αγράμματων και κάποιων ενδεχομένως ξένων συνειδητών ή ανεπίγνωστων πρακτόρων άλλων κρατών, επιδίδονται στο αποκρουστικό έργο της δολοφονίας χαρακτήρα, της εκτόξευσης υβριστικών επιθέτων και χαρακτηρισμών όπως εθνικιστής ή ακόμη και πολεμοκάπηλος. Ο άνθρωπος έμεινε άφωνος. “Άμα για να γράψεις αυτά τα πράγματα τα οποία όχι μόνο στο Ισραήλ αλλά σε κάθε βιώσιμο κράτος είναι Αλφαβητάριο, τότε η Ελλάδα έχει μεγάλο πρόβλημα ασφαλείας”, παρατήρησε»… Τελικά τα έγραψε ο κ. καθηγητής και έγινε -πληροφορήθηκα- στόχος αναρίθμητων επιθέσεων. Εύγε αδέλφια! Διαιωνίστε το πρόβλημα, μπορείτε ακόμη να συμφωνείτε με το επαίσχυντο, ανελεύθερου και αντιδημοκρατικό σχέδιο Ανάν. Τίποτε δεν είναι ικανό να σας σταματήσει. Αφού τα κάθε είδους συμφέροντα σας (εξ) ωθούν (διάβαζε και ενθαρρύνουν) ακόμη, να συνεχίσετε να… σοφολογείτε και να κυριαρχείτε στις “κοινωνικοακαδημαϊκοπολιτικές” πασαρέλες, καλά να πάθουμε.
Σε ένα άλλο σημείο του βιβλίου του ο καθηγητής Ήφαιστος αναφέρει: «Στη συνάντησή μας με τον ισραηλινό συνάδελφο συζητήσαμε ακόμη για ζητήματα που αφορούσαν την εξέλιξη των στρατηγικών δομών τον 21 αιώνα, τις σχετικές αναλύσεις του John Mearsheimer, την πλανητική κατανομή ισχύος, τις υπερπόντιες εξισορροπήσεις των μεγάλων δυνάμεων, το διαρκώς μεταλλασσόμενο διεθνές σύστημα λόγω αναδυόμενων μεγάλων δυνάμεων, τις σχέσεις Τουρκίας-Ισραήλ σε αναφορά με τους πολέμους στο Ιράκ και την Συρία. Συνεχίσαμε με το κουρδικό, την ενέργεια και τους πιθανούς συμμαχικούς άξονες που αφορούν τους αγωγούς και πολλά άλλα»… Από άλλες σελίδες της συναρπαστικής μελέτης του καθηγητού αρύομαι τα παρακάτω εντυπωσιακά: «Έμμονα ήθελε να μάθει και να καταλάβει [ο Ισραηλινός καθηγητής] τι κάνουμε εμείς, ιδιαίτερα στην Κύπρο. Με δεδομένες τις εύλογες ισραηλινές επιφυλάξεις απέναντι στην νέο-ισλαμική Τουρκία, επιθυμούσε να καταλάβει εάν εμείς κατανοούμε το αναδυόμενο στρατηγικό περιβάλλον καθότι η πολιτική “λύσης” του Κυπριακού με πρόσδεση στο άρμα της Τουρκίας θεωρείται στρατηγική παράκρουση»…
Δεν θα παραλείψω να συμπεριλάβω από τις παραπομπές μου στο άρθρο του καθηγητού Ήφαιστου και τις παρακάτω που αφορούν στην Κύπρο μας: «Μου είπε [ο Ισραηλινός συνάδελφος, ο μνημονευθείς καθηγητής δηλαδή], πράγματα που γνωρίζουμε πολύ καλά: “Όλοι οι στρατηγικοί παίχτες παρατηρούν, σταθμίζουν, εκτιμούν και ορίζουν εναλλακτικές αποφάσεις ανάλογα με τους συσχετισμούς, την κατανομή ισχύος, τους αναλώσιμους κρατικούς παίχτες ή νέους αναδυόμενους. Εάν η Κύπρος ενταχθεί στην σφαίρα επιρροής της Τουρκίας, λογικό είναι με όρους πάγιων στρατηγικών θεσφάτων, όλες οι ηγεμονικές και οι περιφερειακές δυνάμεις και όλα τα κράτη θα προσανατολίσουν τη στρατηγική τους ανάλογα”. Συνδυάζοντάς το με την κρίση της Ελλάδας ο ισραηλινός ήταν ρητός: “Κινδυνεύετε…”, είπε με έμφαση, “…αμφότερα τα κράτη, Ελλάδα και Κύπρος, να θεωρηθούν παντελώς αναξιόπιστα και αναλώσιμα. Μια μεγάλη δύναμη ή μια περιφερειακή δύναμη συνεκτιμά ποια κράτη είναι αναλώσιμα ή ποια γίνονται και αρχίζει έγκαιρα να τα οδηγεί στην κλίνη του Προκρούστη. Συχνά αυτό είναι αόρατο, αλλά κάποια στιγμή γίνεται πράξη και το συνειδητοποιούν όλοι”. Ο καθηγητής Ήφαιστος θεώρησε κατάλληλη τη στιγμή να υπογραμμίσει: «Για να το πούμε διαφορετικά, εν μέσω καταιγιστικών στρατηγικών ανακατατάξεων ισχύουν τα ανελέητα αξιώματα του Θουκυδίδη και του Κονδύλη: “Δίκαιο έχει όποιος έχει ίση δύναμη και όταν αυτό δεν συμβαίνει ο αδύνατος υποχωρεί και προσαρμόζεται” και “Η έσχατη πραγματικότητα συνίσταται από υπάρξεις, άτομα ή ομάδες που αγωνίζονται για την αυτοσυντήρησή τους και μαζί αναγκαστικά, για τη διεύρυνση της ισχύος τους. Γι’ αυτό συναντώνται ως φίλοι ή ως εχθροί και αλλάζουν φίλους και εχθρούς ανάλογα με τις ανάγκες του αγώνα για την αυτοσυντήρησή τους και τη διεύρυνση της ισχύος τους”».
Περαιτέρω ανάλυση των ανωτέρω διαπιστώσεων θα αποτελούσε μια συναρπαστική αναρρίχηση στις κορυφές της κεκαλυμμένης διεθνούς ψυχροπολεμικής τακτικής. Ακριβώς! Μόνο που θα μονοπωλούσε όλον τον διατιθέμενο χώρο και χρόνο συμμετοχής μου στην προσωπική σας ιστοσελίδα, το περιοδικό ή την εφημερίδα του ινστιτούτου ή του συνδέσμου μας, με ένα σωρό ερωτηματικά -για την παρελθούσα, την παρούσα αλλά και την μελλοντική θέση (αντίδραση συμπεριφορά και γενικότερη στάση) των κρατών- να αιωρούνται και να παραμένουν αναπάντητα. Ας μεταθέσουμε συνεπώς σε ευθετότερο χρόνο την εκτενέστερη ανάλυση και ας περιορισθούμε στην πεζή πλην εξόχως σημαντική καθημερινότητα.
Γεγονός μη επιδεχόμενο υποβάθμιση: Η επαναπροσέγγιση Ρωσίας-Τουρκίας μετά την κρίση που ξέσπασε μεταξύ των δύο κρατών εξ αφορμής της κατάρριψης ρωσικού πολεμικού αεροσκάφους από την τουρκική πολεμική αεροπορία [Πολλαπλώς αναφερθήκαμε σε προηγούμενα άρθρα μας]. Έγινε τόσο σύντομα η … επανένταξή τους στην πορεία συμφιλίωσης, τόσο εντυπωσιακά και τόσο ανώδυνα, για αμφότερα τα μέρη, ώστε να προκαλεί σε κάθε σοβαρό μελετητή (παρατηρητή) προβληματισμό, θλίψη και κατήφεια για το …διεθνές ήθος (-ύφος) και την παγκόσμια εντιμότητα. Αλίμονο! Αισθήματα- συναισθήματα, ιστορικά και θρησκευτικά θέσφατα, ιερές παρακαταθήκες απεμπολήθηκαν, για να δικαιολογηθεί η ανίερη mancipatio. Πατήρ πάντων απεδείχθη το συμφέρον το… εξαργυρούμενον και όχι ο πόλεμος.
Συμφωνία μαμούθ για την δημιουργία του αγωγού Turkish Stream υπέγραψαν Πούτιν – Ερντογάν το βράδυ της 10/10/2016 (Δευτέρα) στην Κωνσταντινούπολη, αναφέρει η εφημερίδα Σαμπάχ. Η ιδέα για την δημιουργία του αγωγού είχε διατυπωθεί πρώτη φορά τον Δεκέμβριο του 2014 από τον Ρώσο ηγέτη σε επίσημη επίσκεψή του στην Τουρκία. Ο αγωγός θα διασχίζει τη Μαύρη Θάλασσα και θα φτάνει στην Ανατολική Θράκη. Θα περιλαμβάνει δύο γραμμές χωρητικότητας 15.75 δισεκατομμύρια m3 αερίου και 63 δισεκατομμύρια m3 αντίστοιχα, με την πρώτη να καλύπτει τις τουρκικές ανάγκες και τη δεύτερη τις ευρωπαϊκές. Η συνάντηση των δύο προέδρων έγινε στο περιθώριο της 23ης Συνόδου του Παγκόσμιου Συμβουλίου Ενέργειας και επετεύχθη μετά από αλλεπάλληλα βήματα επαναπροσέγγισης των δύο χωρών αμέσως μετά το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου. Πρόκειται για την τρίτη -μέσα σε δύο μήνες- συνάντηση των δύο ηγετών, ενώ στο ίδιο διάστημα Ερντογάν και Πούτιν είχαν τέσσερις τηλεφωνικές συνομιλίες. Και η Ελλάδα, η αγαπημένη μας πατρίδα; σε ποια γωνιά του θεάτρου των περιπεπλεγμένων συμπράξεων βρίσκεται; Είναι σε θέση να προβάλει προτάσεις, αιτήματα, αντιρρήσεις; Ή παρακολουθεί “με τα μάτια κλειστά” όλο αυτό το όργιο των επαφών, των λεκτικών επιδαψιλεύσεων, των αμοιβαίων υποσχέσεων αιώνιας πίστης;
……………………………………………………………………………………………………………………………………………….
Μεταφέρω από το διαδίκτυο: Είναι γνωστό ότι η προσέγγιση της μετασοβιετικής Ρωσίας με την Τουρκία εξελίχθηκε σχετικά γρήγορα. Χάρη σε πλανόδιους πωλητές, φθηνά ρούχα από την Τουρκία κατέκλυσαν σε σύντομο χρονικό διάστημα τη ρωσική αγορά. Η ζήτηση προϊόντων ένδυσης και υπόδησης «δυτικού» στιλ και μόδας ήταν μεγάλη στη Ρωσία. Πέραν αυτού, τουρκικές επιχειρήσεις κατάφεραν να δικτυωθούν με ταχείς ρυθμούς και στον ρωσικό κατασκευαστικό κλάδο. Σημαντική ώθηση στην περαιτέρω διεύρυνση των διμερών οικονομικών σχέσεων έδωσε και η συμφωνία για τη μεταφορά φυσικού αερίου μέσω του αγωγού Blue Stream που υπεγράφη το 1997. Ο αγωγός θα απέδιδε 16 δισεκατομμύρια m3 αερίου και θα αφορούσε αποκλειστικά στην εξυπηρέτηση της Τουρκίας. Σε ανώτατο πολιτικό επίπεδο όμως οι σχέσεις πέρασαν στο στάδιο της εμβάθυνσης αρκετά αργότερα και συγκεκριμένα όταν ανέλαβε την εξουσία στη Ρωσία ο Βλαντιμίρ Πούτιν το 2000 και ο Ταγίπ Ερντογάν στην Τουρκία το 2003. Για πολλά χρόνια η σχέση μεταξύ των δυο ανδρών ήταν στενή και φιλική. Στο διάστημα αυτό εκτοξεύθηκε στα ύψη ο όγκος των εμπορικών συναλλαγών μεταξύ των δυο πλευρών όπως και οι αγοραπωλησίες φυσικού αερίου. Το 2014 υπήρχε πλέον μια ισχυρή σχέση αλληλεξάρτησης. Οι μετέπειτα …τραυματικές εμπειρίες μεταξύ των δύο λαών, ως φαίνεται, δεν επηρεάσθηκαν τόσο, όσο θα υπέθετε κανείς, αφού το …νερό (διάβαζε: το αέριο) ξαναμπήκε γρήγορα στο αυλάκι.
Εμείς, προφανώς, απείχαμε από την κοινοπραξία Ρώσων-Τούρκων-Ολλανδών-Ιταλών. Μας απασχολούσε η κατά τακτά χρονικά διαστήματα εκδηλούμενη λαϊκή ετυμηγορία, την οποία -πάντως- προκαλούσαν οι ηγεσίες των κομμάτων και στην οποία προσέφευγαν οι ταγοί μας για να σκαρφαλώσουν στους κυβερνητικούς θώκους. Πού χρόνος για σχεδιασμό και υλοποίηση ενεργειών των οποίων το αποτέλεσμα θα εστρέφετο υπέρ ημών! Που καθαρό μυαλό για χειραγώγηση των εξελίξεων! Το τεράστιο παίγνιο των συμφερόντων προϋποθέτει ιδιαίτερα επιδέξιους χειρισμούς προκειμένου αυτά να ρευστοποιηθούν σε: δολλάρια, γουάν, ρούβλια, γιέν, ευρώ εφόσον ο ενδιαφερόμενος προσβλέπει στην αποκόμιση οφέλους από συμφωνία τινά, σύμπραξη ή συνδιαλλαγή. Προπάντων όμως οι δικαιοπραξίες αυτού του τύπου απαιτούν την απαρέγκλιτη παρουσία του ενδιαφερομένου στους χώρους των αποφάσεων, κάτι που εμείς -περιέργως- αγνοούσαμε.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Είναι αλήθεια ότι πριν από το τέλος και της παρούσας ανάλυσης, είχα προγραμματίσει να αναφερθώ κοντολογίς στο θέμα των αγωγών, που μια 20ετία τώρα και ενώ αναμένουμε αγωνιωδώς να λειτουργήσουν κάποιοι από δαύτους, φαίνεται να διαψευδόμαστε τελικώς πανηγυρικά, κάθε φορά που οι διαβεβαιώσεις των αρμοδίων για την λειτουργία των αγωγών φαίνονται έγκυρες και απολύτως κατηγορηματικές. Είναι τότε που αναπτερώνονται οι ελπίδες μας για τη μεταφορά μέσω της χώρας μας του πολύχρηστου (πολλαπλώς χρήσιμου) φυσικού αερίου σε όλην την Ευρώπη, με απόδοση στην πατρίδα μας ενός σοβαρού εσόδου. Είναι αλήθεια ότι μέχρι σήμερα, τίποτε ακόμη δεν ολοκληρώθηκε, κατά τρόπο που να προοιωνίζει και να προδιαθέτει θετικά (προσθετικά στο κατά κεφαλήν εισόδημα του Έλληνα) τον λαό μας. Όμως, ας μην απογοητευόμαστε. Όλα μπορούν να συμβούν και ίσως οι ημέρες που θα έλθουν, να είναι καλύτερες από τις παρούσες. Προς το παρόν σας προτείνω να αναγνώσετε τις παρακάτω γραμμές που αφορούν στους αγωγούς. Τα στοιχεία ελήφθησαν από άρθρα ειδικών προς το θέμα συντακτών και κυρίως από το: “Μύθοι και αλήθειες για τους αγωγούς”, του Κ.Ν. Σταμπολή, αντιπροέδρου και εκτελεστικού διευθυντή του Ινστιτούτου Ενέργειας ΝΑ Ευρώπης (ΙΕΝΕ). Έγραφε λοιπόν ο Κ.Ν.Σ. στις 30/4/2015: «Τα τελευταία χρόνια Κυβερνήσεις και μεγάλες ξένες εταιρείες προγραμματίζουν την κατασκευή μεγάλων αγωγών για τη μεταφορά φυσικού αερίου στο ελληνικό έδαφος από την ενεργειακά πλούσια Ανατολή (βλέπε Κασπία, Ρωσία) προς τις πάντα απαιτητικές αγορές της Ευρώπης… Έτσι, παρά την βαθύτατη οικονομική κρίση που ταλανίζει τη χώρα μας, παρατηρείται μία άνευ προηγουμένου κινητικότητα και ένα αυξανόμενο ενδιαφέρον για την κατασκευή ενός ολόκληρου πλέγματος αγωγών και εγκαταστάσεων φυσικού αερίου στη Βόρεια Ελλάδα... Σχεδιαζόμενοι αγωγοί όπως ο TAP (Trans Adriatic Pipeline), ο ελληνοβουλγαρικός διασυνδετήριος IGB (Gas Interconnector Ελλάδα–Βουλγαρία), ο Κάθετος Διάδρομος, ο ελληνοϊταλικός αγωγός ITGI (Interconnector Turkey–Greece–Italy) που μαζί με τον ΤΑΡ αποτέλεσαν μέρος αυτού που ονομάζουμε Νότιος Διάδρομος και ο Turkish Stream με την ελληνική του επέκταση τον Greek Stream να αποτελούν πλέον μέρος του καθημερινού ενεργειακού λεξιλογίου, αφού η χώρα μας επωφελείται από την υλοποίηση του ανωτέρω εγχειρήματος, κυρίως λόγω του αποκλεισμού αρχικά επιλεγμένων και προωθούμενων λύσεων όπως οι αγωγοί Nabucco -που θα μετέφερε κασπιανό αέριο μέσω Τουρκίας, Βουλγαρίας και Ρουμανίας στην Ευρώπη- και του South Stream, που θα χρησιμοποιείτο για τη διοχέτευση ρωσικού φυσικού αερίου μέσω Βουλγαρίας, Σερβίας, Ουγγαρίας προς την Αυστρία».
Η πατρίδα μας, όπως γίνεται αντιληπτό, δεν είναι… μακριά από αυτή την ελεγχόμενη …κοσμογονία. Βούληση μόνον απαιτείται από τους κυβερνώντες, αποφασιστικότητα, ομοψυχία και συνέπεια. Η χώρα μας βρίσκεται και θα βρίσκεται εσαεί στο κέντρο των εξελίξεων για ιστορικούς, γεωπολιτικούς και άλλους, τοις πάσι γνωστούς, λόγους∙ σε εμάς εναπόκειται να απλώσουμε το χέρι μας και να αδράξουμε την ευκαιρία∙ αρκεί να μην μας καταβάλει η “δολερή” διχόνοια. Όμως, ας επανέλθουμε στο άρθρο του Κ.Ν.Σ.: «Τελικά από τους ανωτέρω αγωγούς επελέγη ο ελβετικής έμπνευσης αγωγός TAP από την κοινοπραξία εταιρειών που αναπτύσσουν το κοίτασμα Shaz- DenizII στην Κασπία απ’ όπου και θα προέλθει το αέριο. Βέβαια αυτός ο αγωγός δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει χωρίς την ύπαρξη ενός πολύ μεγαλύτερου και πλέον κρισιμότερου αγωγού του TANAP (Trans-Anatolian Natural Gas Pipeline Project ) , η κατασκευή του οποίου ξεκίνησε στις 15/3/2015. Ο εν λόγω αγωγός διασχίζει οριζόντια την Τουρκία μεταφέροντας αέριο από τα (όχι και τόσο πλούσια) κοιτάσματα του Αζερμπαϊτζάν στην Κασπία προς την τουρκική ενδοχώρα»…
Κλείνοντας το τελευταίο κεφάλαιο των ανά τον κόσμο αντιπαραθέσεων, διαμαχών, διενέξεων, εχθροπραξιών, συγκρούσεων και συρράξεων, αλλά και συμπράξεων, ανίερων συμμαχιών και ανέντιμων συμπορεύσεων για την δημιουργία και διασφάλιση των συμφερόντων εκείνων τα οποία αποφέρουν τεράστια κέρδη στους νικητές (ή τους επικυριαρχούντες) των ευρείας έκτασης πολεμικών ή άλλων τινών εμπλοκών, επιθυμώ να τονίσω προς κάθε κατεύθυνση, ότι αποτελεί ιστορική δικαίωση για την πατρίδα μας, να αναδείξει -επιτέλους- τα (αναδυόμενα) δικά της συμφέροντα, λειτουργώσα για πρώτη, ίσως, φορά στην πολύχρονη ιστορική της πορεία κατά τρόπο ορθολογικό.
Το ρεπορτάζ του Κώστα Κουκουμάκα με τίτλο: Το κατασκευαστικό υπερθέαμα της Θράκης, για λογαριασμό της εφημερίδας ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ στις 22/1/2017 ήταν απολύτως διαφωτιστικό: «Στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης κυριαρχεί μια εντυπωσιακή γεωμετρία. Χιλιάδες ατσάλινοι σωληναγωγοί είναι τοποθετημένοι στη σειρά, έτσι που ο ήλιος και το γυμνό μάτι να παίζουν παιχνίδια στο φυλασσόμενο κομμάτι της προκυμαίας, όπου μεταφέρονται τα μεταλλικά τμήματα για τη συναρμολόγηση του αγωγού φυσικού αερίου ΤΑΡ. Φοράμε προστατευτικά παπούτσια, κράνος, γυαλιά και φωσφορούχο γιλέκο. Ένας γερανός πιάνει προσεκτικά έναν-έναν τους σωλήνες και τους τοποθετεί σε ειδικά φορτηγά που κινούνται σαν μυρμήγκια προ το εργοτάξιο». Ο αγωγός αερίου ΤΑΡ είναι σήμερα το μεγαλύτερο έργο που κατασκευάζεται στην Ελλάδας μας…………
Βρισκόμαστε σε μια άλλη εποχή. Κάτι στο βάθος των οριζόντων αχνοφέγγει γαλανόλευκο, που γεμίζει με τον αυξανόμενο οσημέραι όγκο του (καθώς κινείται αργά, στέρεα, ήρεμα, φιλικά, καθησυχαστικά), όλον τον διαστασιακό χώρο της αναγεννώμενης χώρας μας. Στην παρούσα συγκυρία, που αποτελεί κομβικό-αφετηριακό σημείο για την έναρξη επαναπροσδιορισμού και επανόρθωσης της πατρίδας μας, ώστε και η ίδια με τη σειρά της να λειτουργήσει ευεργετικά (αναζωογονητικά) υπέρ ημών, των τέκνων της, ξαναζωντανεύοντας και πάλιν τη χαμένη αυτοεκτίμηση του περιούσιου λαού των Ελλήνων, οφείλουμε να στηρίξουμε με όλες μας τις δυνάμεις την τεραστίως και κατά συνείδηση καταβαλλομένη αυτή προσπάθεια των συνελλήνων προς δόξαν Θεού και ανθρώπων. 
Π. Γιαννακόπουλος
