8 Ιουνίου 2024
ΣΥΜΒΙΒΑΖΟΜΕΝΟΙ ΜΕ ΤΗΝ ΑΠΩΛΕΙΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ
NICK DANFORTH AND AARON STEIN
Μετά από δεκαετίες ανησυχίας για το «ποιος έχασε την Τουρκία», η Ουάσιγκτον φαίνεται επιτέλους να έχει ξεπεράσει τη θλίψη της. Έχοντας περάσει από τα στάδια του σοκ, της άρνησης και του θυμού, η διάθεση πλησιάζει τώρα σε εκείνη της αποδοχής. Αντί να επικρίνουν την Άγκυρα ή να επιδιώκουν απεγνωσμένα να κερδίσουν την εύνοιά της, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής των ΗΠΑ έχουν καθυστερήσει να εγκαταλείψουν τις προσδοκίες τους για εξασφάλιση αυτόματης τουρκικής συνεργασίας.
Το πνεύμα των μειωμένων συναισθημάτων, των μετριασμένων προσδοκιών και των μειωμένων κατηγοριών μπορεί να φανεί σε μερικά από τα δραματικά μη γεγονότα του περασμένου μήνα. Στις 24 Απριλίου, ο Πρόεδρος Τζο Μπάιντεν εξέδωσε μια δήλωση για τη μνήμη της γενοκτονίας των Αρμενίων, η οποία μετά βίας έγινε είδηση στις Ηνωμένες Πολιτείες ή την Τουρκία. Στη συνέχεια, στις αρχές Μαΐου, η Άγκυρα ανακοίνωσε ότι διακόπτει κάθε εμπόριο με το Ισραήλ. Αλλά η αντίδραση ήταν σιωπηλή και η συνέχεια της Τουρκίας φαίνεται προσεκτική: η Άγκυρα συνέχισε να στέλνει αζερικό πετρέλαιο στα ισραηλινά λιμάνια. Τελικά, στις αρχές Μαΐου, υπήρξε η ακύρωση της επίσκεψης του Τούρκου προέδρου στην Ουάσιγκτον. Αυτό το ταξίδι σχεδιάστηκε, δεν επιβεβαιώθηκε ποτέ και τελικά ακυρώθηκε χωρίς κανένας εκτός της κοινότητας των παρατηρητών της Τουρκίας να συνειδητοποιήσει ότι δεν συνέβη τίποτε.
Τελικά, αυτή η μεγαλύτερη συναισθηματική και γεωπολιτική απόσταση μπορεί να είναι πιο υγιής για όλους τους εμπλεκόμενους. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ εκτιμά τη σχέση της με την Τουρκία και συνεχίζει να εργάζεται για τη βελτίωση των διμερών δεσμών. Ωστόσο, ο στόχος έχει μετατοπιστεί από τις προηγούμενες δεκαετίες:
η πολιτική των ΗΠΑ είναι να συνεργάζονται τώρα με την Τουρκία σε συγκεκριμένα ζητήματα που προκαλούν ανησυχία, αντί να χτίζουν απλώς πολιτική γύρω από την Τουρκία ως κρίσιμο και αξιόπιστο εταίρο.
Απαλλαγμένοι από την προσδοκία να είναι σύμμαχοι και την αίσθηση προδοσίας που δημιουργούσε τακτικά αυτή η προσδοκία, τόσο η Ουάσιγκτον όσο και η Άγκυρα μπορούν να επικεντρωθούν στη διαχείριση μιας καθαρά συναλλακτικής σχέσης: να ξεπεράσουν τα αποκλίνοντα συμφέροντα όπου χρειάζεται και να χτίσουν σε κοινά όπου είναι δυνατόν.
Στρατηγικό σκηνικό
Η σχέση ΗΠΑ-Τουρκίας οικοδομήθηκε σε κοινά συμφέροντα ασφάλειας κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Αυτά τα συμφέροντα έχουν αποκλίνει σημαντικά τις τρεις δεκαετίες από την κατάρρευση της σοβιετικής αυτοκρατορίας. Η Τουρκία βλέπει τώρα τις οικονομικές σχέσεις με τη Ρωσία ως ουσιαστικές, ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες και μεγάλο μέρος του δυτικού κόσμου έχουν δεσμευτεί στη στρατιωτική ήττα της Μόσχας στην Ουκρανία.
Από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, οι αναλυτές στις Ηνωμένες Πολιτείες ανησυχούν για την απώλεια της Τουρκίας – ένας ευφημισμός για πράγματα που έκαναν τους Τούρκους ηγέτες τόσο τρελούς που επέλεξαν να επιδιώξουν διαφορετικά συμφέροντα από αυτά των Ηνωμένων Πολιτειών. Για πολλούς στην Τουρκία, αυτό το πλαίσιο της σχέσης ήταν προσβλητικό. Ένα κυρίαρχο κράτος δεν μπορεί να χαθεί. Εάν η Άγκυρα επέλεξε να ακολουθήσει πολιτικές που αποκλίνουν από αυτές της Ουάσιγκτον, αυτή η επιλογή ήταν απλώς μια αντανάκλαση των Τούρκων ηγετών που ζύγιζαν τα συμφέροντά τους. Πράγματι, η σχέση ΗΠΑ-Τουρκίας ήταν πάντα ασύμμετρη: η Ουάσιγκτον διαχειρίζεται ένα δίκτυο παγκόσμιων συμμαχιών, επομένως η εξωτερική της πολιτική εξαρτάται εν μέρει από τις ξένες χώρες που επιλέγουν να συμμαχήσουν με τις Ηνωμένες Πολιτείες, ακόμη και όταν υπάρχουν προφανή σημεία πολιτικών αποκλίσεων, Η αξία της στρατιωτικής προστασίας των ΗΠΑ υπερτερεί των περιόδων πολιτικών τριβών.
Η σχέση ήταν εύθραυστη εδώ και δεκαετίες. Το κομβικό σημείο για την Τουρκία, εκ των υστέρων, ήταν η στρατηγική των ΗΠΑ στη Συρία για την καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους, ακολουθούμενη από την τουρκική απόφαση να αγοράσει το ρωσικής κατασκευής πυραυλικό σύστημα S-400. Αυτό οδήγησε στην απομάκρυνση της Τουρκίας από την κοινοπραξία F-35 το 2019 και στην επιβολή κυρώσεων με εντολή του Κογκρέσου το 2020. Η Ουάσιγκτον συνεχίζει να συνεργάζεται με την Άγκυρα για το ζήτημα των S-400, αλλά παραμένει σε αδιέξοδο. Με την έναρξη του ρωσο-ουκρανικού πολέμου, οι Ηνωμένες Πολιτείες προσφέρθηκαν να βοηθήσουν την Τουρκία να μεταφέρει το σύστημα στην Ουκρανία. Αργότερα, η Ουάσιγκτον ζήτησε απο την Τουρκία να επιστρέψει στο πρόγραμμα των F-35 εάν η Άγκυρα κάνει καλή τη πίστη προσπάθεια να συνεργαστεί με τις Ηνωμένες Πολιτείες για τη μεταφορά του πυραυλικού συστήματος σε τρίτο μέρος ή λήψη άλλων μέτρων για να διασφαλίσει τη μη χρήση του. Ωστόσο, μέχρι σήμερα, καμία από αυτές τις προσπάθειες δεν έχει αποδώσει καρπούς.
Η αδιαλλαξία της Τουρκίας για την επέκταση του ΝΑΤΟ μετά την έναρξη του Ρωσο-Ουκρανικού Πολέμου και η προσπάθεια που απαιτείται για να κερδίσει την τουρκική έγκριση για την ένταξη της Σουηδίας, υπογράμμισαν περαιτέρω πόσο συναλλακτική έχει γίνει η σχέση. Η συμφωνία που τελικά οδήγησε στην πώληση F-16 στην Τουρκία με αντάλλαγμα τη σουηδική ένταξη στο ΝΑΤΟ δείχνει ότι η Ουάσιγκτον μπορεί να χρησιμοποιήσει τη μόχλευση της με την Άγκυρα όταν διακυβεύονται συγκεκριμένα συμφέροντα. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα είναι πάντα σε επιφυλακή για τρόπους οικοδόμησης μιας νέας συνεταιριστικής κανονικότητας. Αλλά πολύ λίγοι προσπαθούν να ξαναχτίσουν την παλιά σχέση πια. Η ελπίδα μπορεί να πεθαίνει τελευταία, αλλά με κάθε ψευδή υπόσχεση, η αισιοδοξία και το ενδιαφέρον για το μέλλον των σχέσεων ΗΠΑ-Τουρκίας μειώνονται σταθερά.
Η τουρκική κυβέρνηση έχει αποδειχθεί προσηλωμένη στην ανεξάρτητη εξωτερική της πολιτική και η Ουάσιγκτον έχει προσαρμοστεί ανάλογα. Οι Τούρκοι ηγέτες δεν βλέπουν πλέον τις Ηνωμένες Πολιτείες ως εκνευριστικό, αλλά τελικά απαραίτητο, εταίρο για την εξωτερική τους πολιτική. Στην πραγματικότητα, πολλοί στην Τουρκία βλέπουν τις Ηνωμένες Πολιτείες ως απειλή για τη χώρα ή εμπόδιο για τα συμφέροντά της. Για χρόνια, πολλοί στην Ουάσιγκτον θεωρούσαν την Τουρκία ως απαραίτητη, επειδή συνόρευε με πολλά μέρη για τα οποία ενδιαφέρονται οι πολιτικοί των ΗΠΑ και ότι η γεωγραφία υπερέβαινε τον εκνευρισμό που προκαλούσε η τουρκική πολιτική.
Αυτή η δυναμική έχει πλέον τελειώσει. Η Τουρκία εξακολουθεί να συνορεύει με πολλά μέρη για τα οποία νοιάζονται οι Ηνωμένες Πολιτείες. Αλλά η γεωγραφική πραγματικότητα του Ψυχρού Πολέμου έχει αλλάξει, καθώς η Τουρκία δεν είναι πλέον ο μοναδικός εταίρος της Αμερικής στη Μαύρη Θάλασσα. Επιπλέον, η Άγκυρα δεν μπορεί να υπολογίζει ότι θα υποστηρίξει τα συμφέροντα των ΗΠΑ σε περιόδους κρίσεων, γεγονός που έχει το στρεβλό αποτέλεσμα να κάνει την επικράτειά της λιγότερο πολύτιμη. Αυτή η πολιτική, αν και κατανοητή από την τουρκική προοπτική, διαφέρει από άλλες περιφερειακές δυνάμεις, πολλές από τις οποίες θεωρούν τη ρωσική απειλή τόσο οξεία που επιδιώκουν ενεργά μεγαλύτερη ανάμειξη των ΗΠΑ στην περιοχή.
Η προσέγγιση των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, τη Μαύρη Θάλασσα και τη Ρωσία είναι τώρα εν μέρει σε αντίθεση με τα συμφέροντα της Άγκυρας, καθιστώντας την παρουσία της Ουάσιγκτον στην περιοχή μια αντιληπτή απειλή για την Τουρκία.
Ο πόλεμος της Ουκρανίας
Μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή της Μόσχας στην Ουκρανία, πολλοί αναλυτές θεώρησαν ότι η Τουρκία θα αναγκαζόταν τελικά να πάρει θέση μεταξύ της Ρωσίας και των συμμάχων της στο ΝΑΤΟ. Η Τουρκία, όμως, σκέφτηκε διαφορετικά. Πάνω από δύο χρόνια μετά τη σύγκρουση, η Άγκυρα συνεχίζει να κρατά τον Βόσπορο κλειστό για ρωσικά και ΝΑΤΟϊκά πλοία, συναλλάσσεται και με τις δύο πλευρές και προωθεί τον πιθανό ρόλο της ως μεσολαβητή για την επίλυση της σύγκρουσης.
Οι υποστηρικτές του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχουν μερικές φορές διαφημίσει την ουδετερότητα της Τουρκίας ως στρατηγικό πλεονέκτημα για την Αμερική, υποδηλώνοντας ότι η Ουάσιγκτον θα επωφεληθεί από την ικανότητα της Άγκυρας να παίξει το ρόλο του έμπιστου ενδιάμεσου με τη Μόσχα. Αλλά φυσικά υπάρχουν πολλές χώρες που προσφέρουν τις υπηρεσίες τους ως διαμεσολαβητές. Αυτό που θέλει η Ουάσιγκτον από έναν σύμμαχο δεν είναι να φιλοξενεί τις διαπραγματεύσεις, αλλά μια χώρα της οποίας η πολιτική και στρατιωτική αλληλεγγύη θα επιτρέψει να διεξαχθούν αυτές οι διαπραγματεύσεις με τους πιο ευνοϊκούς δυνατούς όρους. Η πρόωρη επιτυχία του Ερντογάν στη διαπραγμάτευση ενός διαδρόμου σιτηρών αρχικά βοήθησε στην επικύρωση του ρόλου του ως ουδέτερου διαμεσολαβητή. Αλλά όταν η συμφωνία για τον διάδρομο χάλασε και οι σύμμαχοι της Ουκρανίας αναγκάστηκαν να βρουν μια διαφορετική εξαγωγική οδό, τα όρια της τουρκικής επιρροής έγιναν και πάλι σαφή.
Εν τω μεταξύ, η Ουάσιγκτον έχει επικεντρώσει τη μόχλευση της στην προσπάθεια να πείσει τις τουρκικές εταιρείες να περιορίσουν τις σχέσεις τους με τη Ρωσία. Όπου η Άγκυρα δεν θα συνεργαστεί με επίσημη ιδιότητα, η απειλή δευτερογενών κυρώσεων, η οποία ενισχύθηκε από πολλαπλές επισκέψεις αξιωματούχων του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ, έχει ασκήσει πίεση σε ιδιωτικούς φορείς.
Εν τω μεταξύ, η Τουρκία συνέχισε να εκμεταλλεύεται την αδυναμία της Ρωσίας να προωθήσει τα δικά της συμφέροντα σε άλλους τομείς. Στον Καύκασο, κυρίως, υποστήριξε το Αζερμπαϊτζάν στην καθιέρωση πλήρους ελέγχου στο έδαφος του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, όπου οι Ρωσικές ειρηνευτικές δυνάμεις δεν έκαναν τίποτα καθώς οι αζερικές δυνάμεις εκτόπισαν τελικά τους Αρμένιους κατοίκους της περιοχής. Αυτή η υποχώρηση της Ρωσίας δεν προώθησε τα αμερικανικά και τα ΝΑΤΟϊκά συμφέροντα στην περιοχή — και η επιλογή της Τουρκίας για την επίλυση αυτής της σύγκρουσης είναι να αποκλείσει τις δυτικές χώρες από τη συμμετοχή.
Ο πόλεμος της Γάζας
Ακόμη περισσότερο από τη σύγκρουση στην Ουκρανία, ο πόλεμος στη Γάζα αποκάλυψε την περιορισμένη σημασία της σχέσης ΗΠΑ-Τουρκίας ενόψει μιας νέας περιφερειακής κρίσης. Αμέσως μετά την 7η Οκτωβρίου, ο υπουργός Εξωτερικών Τόνι Μπλίνκεν έκανε ένα ταξίδι για να συναντηθεί με συμμάχους και εταίρους των ΗΠΑ στην περιοχή και, κυρίως, παρέλειψαν την Άγκυρα. Δεν ήταν ένα εσκεμμένο σνομπάρισμα του Ερντογάν, η απόφαση φαίνεται να αντικατοπτρίζει το γεγονός ότι οι πολιτικές και οι θέσεις της Τουρκίας την είχαν αφήσει σε ένα μέρος όπου ήταν απίθανο να διαδραματίσει εποικοδομητικό ρόλο στην επίλυση της σύγκρουσης.
Η δια δηλώσεων υπεράσπιση της Χαμάς από τον Ερντογάν όχι μόνο απομάκρυνε το Ισραήλ, αλλά προκάλεσε επίσης ανησυχία στους Άραβες συμμάχους της Ουάσιγκτον. Ωστόσο, παρά το γεγονός αυτό, η Τουρκία δεν ήταν ακόμη σε θέση να παίξει το ρόλο της Αιγύπτου ή του Κατάρ, λειτουργώντας ουσιαστικά ως ενδιάμεσος με την ομάδα. Ομοίως, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν αρχικά πρότεινε η Τουρκία να διαδραματίσει εγγυητικό ρόλο στη μετά τη σύγκρουση Γάζα – μια πολιτική που έχει παροδική ομοιότητα με τη συμφωνία στην Κύπρο. Ωστόσο, παραμένει δύσκολο να φανταστεί κανείς έναν ρόλο για τις τουρκικές δυνάμεις στο έδαφος που θα ήταν ταυτόχρονα αποδεκτός από την Άγκυρα, την Ιερουσαλήμ και όποιες άλλες αραβικές πρωτεύουσες θα συμμετείχαν στην προσπάθεια.
Στη συνέχεια, η Τουρκία έχει κλίνει προς μια ακόμη πιο σαφή κατεύθυνση υπέρ της Χαμάς. Στις τοπικές εκλογές τον Μάρτιο, το κόμμα του Ερντογάν έχασε ψήφους από ένα πιο δεξιό ισλαμιστικό κόμμα που τον είχε επικρίνει ότι δεν πήρε πιο σθεναρή θέση εναντίον του Ισραήλ. Τον Απρίλιο, ο Ερντογάν φιλοξένησε τον ηγέτη της Χαμάς Ισμαήλ Χανίγιε στην Άγκυρα. Πιο πρόσφατα, σε μια συνάντηση με τον Έλληνα ομόλογό του, ο Ερντογάν ανακοίνωσε ότι περισσότερα από 1.000 μέλη της Χαμάς είχαν νοσηλευτεί σε τουρκικά νοσοκομεία, έναν ισχυρισμό που (κάπως αλλά ίσως όχι) αργότερα αναίρεσε.
Πριν από τις 7 Οκτωβρίου, η Άγκυρα είχε επιδιώξει την προσέγγιση με την Ελλάδα, το Ισραήλ, την Αίγυπτο, τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, μέρος μιας προσπάθειας να αποτρέψει αυτές τις χώρες να εδραιώσουν περαιτέρω τις σχέσεις τους με τρόπο εχθρικό προς την Τουρκία.
Ενώ ο πόλεμος στη Γάζα έχει υπονομεύσει την τουρκο-ισραηλινή προσέγγιση, έδωσε επίσης στην τουρκική κυβέρνηση περιθώριο ανάσας από αυτή την άποψη, επιδεινώνοντας τις σχέσεις μεταξύ του Ισραήλ και των περιφερειακών εταίρων του.
Με το Ιράν, επίσης, οι σχέσεις της Τουρκίας παραμένουν περίπλοκες, όπως αντικατοπτρίζεται σε ένα ιδιαίτερα ποικίλο και περίπλοκο σύνολο αξιολογήσεων στον συνήθως συνεπή φιλοκυβερνητικό Τύπο. Οι δύο χώρες παραμένουν σε αντιπαράθεση στον Καύκασο, τη Συρία και το Ιράκ. Πιο πρόσφατα, εμφανίστηκαν ισχυρισμοί ότι το Ιράν παρείχε στο Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν όπλα για να καταρρίψει τουρκικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη. Ταυτόχρονα, ωστόσο, εάν οι εντάσεις ΗΠΑ-Ιράν επιδεινωθούν, δεν υπάρχει λόγος να αναμένουμε ότι η Τουρκία θα ταχθεί με την Ουάσιγκτον εναντίον της Τεχεράνης. Πιθανότατα, η Τουρκία θα συνεχίσει να κάνει ό,τι έχει κάνει από την επανάσταση του 1979: να υποστηρίζει το Ιράν όπου εξυπηρετεί τα τουρκικά συμφέροντα και να εκμεταλλεύεται τη δύσκολη θέση του Ιράν για να προωθήσει τα δικά της συμφέροντα και όχι της Ουάσιγκτον.
Αυτή, πράγματι, είναι η ρητή διατύπωση της εξωτερικής πολιτικής της Άγκυρας: ανεξαρτησία, ισορροπία και προτεραιότητα στα άμεσα συμφέροντα έναντι των μακροχρόνιων συμμαχιών.
Τώρα, αντί να αντιταχθεί σε αυτό ή να θρηνήσει, η Ουάσιγκτον το λαμβάνει υπόψη της. Κανείς δεν αναζητά βοήθεια από την Άγκυρα για την επίλυση των σημερινών κρίσεων. Κανείς δεν φαίνεται να ανησυχεί ιδιαίτερα ότι, παρά τη ρητορική του Ερντογάν, η Τουρκία θα αναδειχθεί ως κύριος χορηγός της Χαμάς ή άμεση στρατιωτική απειλή για το Ισραήλ.
Το αποτέλεσμα είναι ότι η Τουρκία τώρα βρίσκεται σταθερά, αν και αδέξια, στο διάστημα μεταξύ αντιπάλου και εταίρου.
Μελλοντικές Προκλήσεις
Αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι το μέλλον θα είναι ομαλό. Υπάρχουν πολλές προκλήσεις που θα μπορούσαν πάντα να ξεσπάσουν.
Πρώτον, η σημερινή προσέγγιση της Τουρκίας με την Ελλάδα είναι ευπρόσδεκτη τόσο στην Αθήνα όσο και στην Ουάσιγκτον. Ωστόσο, πολλές από τις δυναμικές που οδήγησαν τις κρίσεις των τελευταίων ετών είναι ακόμη παρούσες. Μια συνέπεια της διάβρωσης των δεσμών ΗΠΑ-Τουρκίας είναι ότι η Ουάσιγκτον έχει εδραιώσει ολοένα και περισσότερο τη στρατιωτική της θέση στην Ανατολική Μεσόγειο στην Ελλάδα, επεκτείνοντας τις αεροπορικές και ναυτικές εγκαταστάσεις εκεί καθώς αυξάνονται οι ανησυχίες για τις εγκαταστάσεις στην Τουρκία. Στο βαθμό που ο συναγερμός για αυτή τη μετατόπιση οδήγησε σε επιθετική ρητορική κατά της Ελλάδας, αυτό θα μπορούσε πάντα να επανεμφανιστεί γρήγορα. Ομοίως, ενώ ο Ερντογάν έχει απομακρυνθεί από τις προκλητικές δραστηριότητες εξερεύνησης πηγών ενέργειας που συνδέονται με τις διεκδικήσεις της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης απο την Τουρκία, παραμένει αφοσιωμένος στους ίδιους ισχυρισμούς, στους οποίους πρόσφατα δόθηκε αυξημένη προσοχή στα τουρκικά ΜΜΕ. Ομοίως, στην Κύπρο, ο Ερντογάν δεν υποχώρησε από τις διακηρύξεις του για λύση δύο κρατών, η οποία έρχεται σε αντίθεση με την ευρωπαϊκή και την αμερικανική πολιτική, και με πολλαπλά ψηφίσματα του ΟΗΕ.
Στο ΝΑΤΟ, το βέτο της Τουρκίας θα παραμείνει μια άλλη διαρκής πηγή έντασης. Όπως αποδεικνύεται με τη Σουηδία, η Τουρκία, όπως όλα τα μέλη, έχει τη δύναμη να διαταράξει τις δραστηριότητες της συμμαχίας για την επιδίωξη των συμφερόντων της. Όπως έχει επανειλημμένα σημειωθεί, δεν υπάρχει μηχανισμός για την απομάκρυνση της Τουρκίας από το ΝΑΤΟ ή τη διαμόρφωση συμμαχιών γύρω από το βέτο της. Ως αποτέλεσμα, τα μελλοντικά αδιέξοδα θα απαιτήσουν για άλλη μια φορά ένα μείγμα πιέσεων και κινήτρων για την εξασφάλιση προόδου.
Τα περιφερειακά ζητήματα θα μπορούσαν επίσης να αναδυθούν στο προσκήνιο και να επιδεινώσουν τις διμερείς σχέσεις. Περαιτέρω εντάσεις με την Ελλάδα θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο τη συμφωνία πώλησης των F-16. Εναλλακτικά, εάν το Κογκρέσο των ΗΠΑ επιδίωκε να τιμωρήσει την Τουρκία για τη στάση της κατά του Ισραήλ, πιθανώς επιβάλλοντας κυρώσεις ή αναστρέφοντας τις πωλήσεις F-16, αυτό θα μπορούσε κάλλιστα να δημιουργήσει μια καταστροφική αντίδραση. Ομοίως, εάν η Τουρκία υποστήριζε το Αζερμπαϊτζάν για άμεση επίθεση κατά του αρμενικού εδάφους, αυτό θα μπορούσε επίσης να προκαλέσει μια πιο δυναμική αμερικανική αντίδραση.
Τέλος, η παρουσία των δυνάμεων των ΗΠΑ στο πλευρό των Μονάδων Λαϊκής Άμυνας στη βορειοανατολική Συρία παραμένει η πιο άμεση και δυνητικά εκρηκτική πηγή έντασης. Η Άγκυρα έχει καταστήσει ξεκάθαρη την επιθυμία της να τερματίσει την παρουσία των ΗΠΑ εκεί, εναλλάσσοντας περιόδους στρατηγικής υπομονής και προσπαθειών προώθησης των δυνάμεών της μέσω απειλούμενων ή πραγματικών στρατιωτικών επιχειρήσεων που θα έθεταν σε κίνδυνο τις ζωές μελών των αμερικανών στρατιωτικών δυνάμεων. Καθώς οι προηγούμενες συζητήσεις για αποχώρηση των ΗΠΑ σταματούν μετά από επανάληψη των εντάσεων με το Ιράν και η Τουρκία επικρίνει έντονα τα σχέδια για εκλογές αυτό το καλοκαίρι στις περιοχές της Συρίας που διοικούνται από τους Κούρδους, η Άγκυρα μπορεί να αποφασίσει να ασκήσει εκ νέου πίεση στην παρουσία των ΗΠΑ. Για το ορατό μέλλον, η πιθανότητα μιας νέας τουρκικής εισβολής στη βορειοανατολική Συρία θα φέρει,τις σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας σε νέο χαμηλό.
Η Νέα Κανονικότητα
Γενικότερα, παραμένει η πρόκληση η ιδεολογία και η εσωτερική νομιοίηση του Ερντογάν να στηρίζονται στον αντιδυτικισμό και τον αντιαμερικανισμό. Όπως φάνηκε όταν κέρδισε την επανεκλογή του το 2023, αυτή η ρητορική εξυπηρετεί καλά τον Ερντογάν στον αιώνιο αγώνα του να διατηρήσει την πολιτική εξουσία. Και στον βαθμό που ο Ερντογάν κοιτάζει να εξασφαλίσει την κληρονομική διαδοχή του, αυτό θα τον οδηγήσει επίσης να θέσει ως προτεραιότητα τον συχνά δηλωμένο στόχο του να εξασφαλίσει την τουρκική επιρροή έναντι της Δύσης.
Η βασική συμφωνία που στήριξε τις ιστορικές σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας δεν υπάρχει πλέον.
Στην Άγκυρα, η Ουάσιγκτον δεν θεωρείται καλοπροαίρετος προστάτης της ασφάλειας της Άγκυρας έναντι ενός ξένου επιτιθέμενου. Η άποψη της Άγκυρας για αυτό είναι μοναδική στο ΝΑΤΟ. Στην Ευρώπη, το κύριο αποτέλεσμα του Ρωσο-Ουκρανικού Πολέμου ήταν η αναζωογόνηση της συμμαχίας και, κυρίως, η σύσφιξη των δεσμών ασφαλείας μεταξύ της Ουάσιγκτον και των υπολοίπων ιστορικών συμμάχων της. Το ίδιο ισχύει και για τη Μέση Ανατολή, όπου παρά τη συνεχή ανησυχία της Ουάσιγκτον για την παρέμβαση της Κίνας, η κύρια αραβική δύναμη στην περιοχή – η Σαουδική Αραβία – έχει προσπαθήσει να εμβαθύνει τους δεσμούς ασφαλείας της με την Ουάσιγκτον, ακόμη και εν μέσω σοβαρής δυσαρέσκειας για τον χειρισμό διαφόρων ζητήματα που κυμαίνονται από το Ιράν μέχρι την τρομοκρατία. Η αμερικανο-αραβική θέση έχει αντέξει σε σημαντικές αναταράξεις και, παρά τον πόλεμο του Ισραήλ στη Γάζα, εμφανίζεται στα πρόθυρα περαιτέρω εμβάθυνσης.
Η Τουρκία, από την άλλη πλευρά, παραμένει προσηλωμένη στην περιφερειακή της πολιτική. Αυτή η προσέγγιση είναι στενά δεμένη με τις ανησυχίες της για τον κουρδικό αυτονομισμό, ο οποίος στηρίζει τις σχέσεις του με πολλούς από τους Άραβες γείτονές του, και τώρα σε μια μουσουλμανική εθνικιστική δέσμευση για τα δεινά των Παλαιστινίων. Η πραγματικότητα είναι ότι τόσο στην Ευρώπη όσο και στη Μέση Ανατολή, όπου η γεωγραφία της Τουρκίας αναφέρεται συχνά ως αναγκαία για την προβολή της αμερικανικής ισχύος, η σημασία της Άγκυρας για τις Ηνωμένες Πολιτείες γίνεται όλο και πιο εφαπτομενική.
συμπέρασμα
Προς το παρόν, η Ουάσιγκτον και η Άγκυρα θα έκαναν καλά να αγκαλιάσουν το status quo. Και οι δύο χώρες έχουν πολλά ζητήματα μπροστά τους. Δεν είναι διατεθειμένες να συνεργαστούν για να βοηθήσουν στην επίλυσή τους, εντάξει. Αν και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και στις δύο χώρες υποψιάζονται ο ένας τον άλλον ότι προσπαθεί να υπονομεύσει τα βασικά του συμφέροντα, η σχέση εξακολουθεί να πηγαίνει πολύ καλύτερα από ό,τι αναμενόταν. Και για όσους πιστεύουν ότι η Ουάσιγκτον θα πρέπει να δώσει προτεραιότητα στην προώθηση της δημοκρατίας στη σχέση της με την Τουρκία, η εγκατάλειψη της αντανακλαστικής ευνοϊκής παρόρμησης προς την Άγκυρα θα δημιουργήσει περισσότερο χώρο για να το κάνει.
Σήμερα, ο συναλλακτισμός λειτουργεί. Η Ουάσιγκτον φαίνεται να έχει αναγνωρίσει ότι με την μείωση των κοινών συμφερόντων, δεν χρειάζεται να δώσει μόνη της προτεραιότητα στη συνεργασία με την Τουρκία.
Με αυτόν τον τρόπο, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής συμφώνησαν σιωπηρά με την προοπτική που εκφράζεται συχνά από τους Τούρκους συνομιλητές:
Η Τουρκία δεν μπορεί να απωλεσθεί επειδή η πολιτική της καθοδηγείται από τα δικά της συμφέροντα. Όπου επικαλύπτονται τα συμφέροντα ΗΠΑ-Τουρκίας, είτε στην Αφρική, στη Μέση Ανατολή ή στην Ευρασία, η Τουρκία θα εργαστεί προς την κατεύθυνση αυτών των συμφερόντων χωρίς να χρειάζεται αμερικανικά κίνητρα. Όπου τα συμφέροντα ΗΠΑ-Τουρκίας διαφοροποιούνται η Τουρκία θα κάνει ό,τι θέλει, ανεξάρτητα από το τι της λέει η Αμερική.
Ως αποτέλεσμα, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής των ΗΠΑ μπορούν να σταματήσουν να ανησυχούν για το ποιος έχασε την Τουρκία.
Η Άγκυρα θα βρει τον δρόμο της και η Ουάσιγκτον θα βρει αυτό που χρειάζεται στη Μέση Ανατολή ή αλλού.
Ο Nick Danforth είναι συντάκτης στο War on the Rocks και συγγραφέας του The Remaking of Republican Turkey: Memory and Modernity since the Fall of the Ottoman Empire.
Ο Άαρον Στάιν είναι πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του Ινστιτούτου Ερευνών Εξωτερικής Πολιτικής.
Εικόνα: Eboni Everson-Myart
