Της Marina Rafenberg, ανταποκρίτριας στην Αθήνα της εφημερίδας Le Monde, 9-9-2021
Μετάφραση και επεξεργασία : Αλκης Καλλιαντζίδης
Οι αιτούντες άσυλο στο ελληνικό νησί μεταφέρθηκαν εσπευσμένα στη θέση Μαυροβούνι, όπου οι συνθήκες διαβίωσης παραμένουν επισφαλείς.
Το νέο στρατόπεδο προσφύγων και μεταναστών του Μαυροβουνίου, στη Μυτιλήνη, στο ελληνικό νησί της Λέσβου, 30 Μαρτίου 2021. ARIS MESSINIS / AFP
«Βλέπω ακόμα τις φλόγες που κατέστρεψαν το στρατόπεδο της Μόριας … Και τις σκηνές που ακολούθησαν. Για μέρες, μείναμε μόνοι μας εγκαταλειμμένοι στην άκρη του δρόμου. Κοιμόμασταν στην άσφαλτο, χωρίς νερό, χωρίς φαγητό », δήλωσε ο 27χρονος Σύρος Abo Khaled. Μεταξύ 8 και 9 Σεπτεμβρίου 2020, δύο διαδοχικές πυρκαγιές έπληξαν το ανθυγιεινό στρατόπεδο της Μόριας, στο ελληνικό νησί της Λέσβου, το οποίο φιλοξενούσε τότε περίπου 13.000 άτομα, δηλαδή τέσσερις φορές την επίσημη ικανότητά του, και όπου η βία μεταξύ εθνοτικών ομάδων εξερράγη.
Ένα χρόνο αργότερα, στο νέο στρατόπεδο Μαυροβουνίου της παραπάνω φωτογραφίας, χτισμένο βιαστικά σε πρώην πεδίο βολής του στρατού για τη μετεγκατάσταση των αιτούντων άσυλο, δεν μένουν παρά μόνο περίπου 3.700 μετανάστες. Η επανένωση ορισμένων οικογενειών, η μετεγκατάσταση, ιδίως των 400 ασυνόδευτων ανηλίκων, σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες (δέσμευση που ανέλαβαν ορισμένες κυβερνήσεις μετά τις πυρκαγιές), η μείωση των αφίξεων στα ελληνικά νησιά κατά 84% σε ένα χρόνο, αλλά και η παράνομη πρακτική επαναπροώθησης μεταναστών στο Αιγαίο πέλαγος, μείωσε τον αριθμό τους.
Αλλά για τον Daouda, έναν Μπουργκιναμπέζο, ο οποίος έχει περάσει ήδη δύο χρόνια στη Λέσβο, περιμένοντας απάντηση στο αίτημά του για άσυλο, «αυτό το στρατόπεδο παραμένει μια φυλακή όπως ήταν η Μόρια». Οι ντόπιοι το ονόμασαν «Μόρια 2.0». Γιατί προφανώς οι συνθήκες ζωής είναι καλύτερες, αλλά αυτό δεν είναι παρά μια ψευδαίσθηση». «Είμαστε παρκαρισμένοι σαν τα πρόβατα, δεν ξέρουμε τι μας επιφυλάσσει το μέλλον. Δεν σπουδάζουμε, δεν δουλεύουμε, κοιμόμαστε σε σκηνές όπου ασφυκτιούμε το καλοκαίρι και όπου παγώνουμε το χειμώνα … », συνεχίζει ο 30νταρης.
Για τον Κωνσταντίνο Πσυκάκο, επικεφαλή της αποστολής των Γιατρών Χωρίς Σύνορα
(ΓΧΣ) στη Λέσβο, «η Μόρια δεν υπάρχει πλέον, αλλά η ιδέα πίσω από τη δημιουργία αυτού του στρατοπέδου, που σχεδιάστηκε αρχικά για να κλειδώσει τους πρόσφυγες και να αποθαρρύνει τους υποψήφιους από την άλλη πλευρά των ακτών της Τουρκίας να έρθουν, παραμένει». Στην ψυχιατρική κλινική των ΓΧΣ, ο αριθμός των ιατρικών συνεδριών, περισσότερο από το 90% των ασθενών πάσχουν από κατάθλιψη. «Με την πανδημία, η απομόνωση των προσφύγων έχει ενισχυθεί. Δεν μπορούν να βγουν εύκολα από την εγκατάσταση, να έχουν πρόσβαση σε νοσοκομεία, νομική βοήθεια και τα παιδιά δεν πηγαίνουν σχολείο», δήλωσε ο εν λόγω ανθρωπιστής.
Έχουν διεξαχθεί έργα για την τοποθέτηση ηλεκτρικού ρεύματος και νερού στο 
συγκρότημα, έχουν τοποθετηθεί κοντέινερ, σημειώνει η Astrid Castelein, εκπρόσωπος στη Λέσβο της Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες. «Αλλά, για έκτη συνεχόμενη χρονιά, ένα μεγάλο ποσοστό των
αιτούντων άσυλο, το 32% των οποίων είναι παιδιά, θα περάσουν το χειμώνα σε μη θερμαινόμενες σκηνές», επικρίνει. Οι κατασκηνώσεις με σκηνές δεν μπορούν να αποτελέσουν μια μόνιμη λύση! Τον Ιούλιο, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων διαπίστωσε ότι το στρατόπεδο Μαυροβουνίου ήταν πολύ κάτω από τα ευρωπαϊκά πρότυπα και κάλεσε την Ελλάδα να αναλάβει δράση.
Εκτός από αυτές τις επισφαλείς συνθήκες στο στρατόπεδο της Λέσβου, οι ΜΚΟ ανησυχούν για τη συνεχιζόμενη αυστηροποίηση της ελληνικής μεταναστευτικής πολιτικής. Από τη συμφωνία μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και της Τουρκίας το 2016, το μεγαλύτερο κέντρο φιλοξενίας προσφύγων στην Ευρώπη φάνηκε να σχεδιάστηκε κυρίως για να αποτρέψει τους μετανάστες να έρθουν. Και αυτή η πολιτική έχει παραταθεί.
«Καμία μελλοντική προοπτική»
Τον περασμένο Ιούνιο, το Υπουργείο Μετανάστευσης υπέγραψε διάταγμα που 
χαρακτηρίζει την Τουρκία ως «ασφαλή χώρα» για τους περισσότερους αιτούντες άσυλο, ιδιαίτερα τους Αφγανούς, οι οποίοι αποτελούν περισσότερο από το 60% των προσφύγων στα ελληνικά νησιά του Αιγαίου. Αυτή η απόφαση θα βοηθήσει στην επιτάχυνση των διαδικασιών επιστροφής των μεταναστών. «Όμως, από τον Μάρτιο του 2020, η Τουρκία δεν αποδέχθηκε πίσω κανέναν πρόσφυγα που η Ελλάδα θα ήθελε να επιστρέψει», δήλωσε η Άλκηστη Αγραφιώτη, δικηγόρος του Ελληνικού Συμβουλίου Προσφύγων στη Λέσβο. «Αυτοί οι εξόριστοι λοιπόν βρίσκονται κολλημένοι στα νησιά. Χαμένοι στο νομικό αδιέξοδο, δεν μπορούν να πάνε στην Τουρκία ή στην ηπειρωτική Ελλάδα και δεν έχουν καμία προοπτική για το μέλλον».
Στα πέντε ελληνικά νησιά απέναντι από την Τουρκία, που διαθέτουν «hotspots» για την ταυτοποίηση των προσφύγων, η ελληνική κυβέρνηση έχει προγραμματίσει επίσης την κατασκευή «ελεγχόμενων» και κλειστών κέντρων. Το πρώτο αναμένεται να εγκαινιαστεί σε λίγες μέρες στο νησί της Σάμου. «Η ιδέα είναι η περαιτέρω απομόνωση και ο διαχωρισμός των προσφύγων. Στη Λέσβο, αυτό το κέντρο πρέπει να χτιστεί δίπλα σε μια χωματερή στη μέση του πουθενά », λέει πικραμένος ο Κωνσταντίνος Πσυκάκος.
Για την Επίτροπο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης, Dunja 
Mijatovic, «εφόσον οι ελληνικές και οι ευρωπαϊκές πολιτικές επικεντρώνονται στην αποτροπή και όχι στις ανάγκες προστασίας, τα νέα κέντρα κινδυνεύουν να αναπαράγουν τα ίδια προβλήματα». Η πυρκαγιά στη Μόρια, προσθέτει, «έδειξε το επείγον να επανεξεταστεί ο τρόπος με τον οποίο τα κράτη μέλη της ΕΕ αντιμετωπίζουν το ζήτημα των μεταναστών και των αιτούντων άσυλο».
Με τον φόβο μιας εισροής προσφύγων από το Αφγανιστάν, ο Έλληνας υπουργός Μετανάστευσης, Νότης Μηταράκης, δεν σκοπεύει ωστόσο να εγκαταλείψει το έρμα : «Η Ελλάδα δεν θα γίνει ξανά, όπως το 2015, η πύλη εισόδου των προσφύγων στην Ευρώπη».
Marina Rafenberg
Ο θανών προ πολλού σοσιαλιστής Michel Rocard, πρώην πρωθυπουργός και ευρωβουλευτής της Γαλλίας, ήταν καλεσμένος της δημοσιογράφου Anne Sinclair στην τηλεοπτική εκπομπή «7 στις 7» του καναλιού TF1. Της διευκρίνισε δε την τότε νέα θέση της Γαλλίας για τη μετανάστευση και δήλωσε : «Δεν μπορούμε να φιλοξενήσουμε όλη τη δυστυχία του κόσμου. Η Γαλλία πρέπει να παραμείνει αυτό που είναι, μια χώρα πολιτικού ασύλου […] αλλά όχι περισσότερο».
Η Ελλάδα θα μπορούσε να φιλοξενήσει όλη τη δυστυχία του κόσμου ;
Αλκης Καλλιαντζίδης
