Με τι βρίσκεται αντιμέτωπη η Ευρωπαϊκή Ενωση και ο πυρήνας της, η ευρωζώνη, ώστε η… διάσημη πλέον έκθεση του Μάριο Ντράγκι, που πρόσφατα δόθηκε στη δημοσιότητα, να μη φείδεται δραματικών τόνων; Με μια «υπαρξιακή πρόκληση» απαντά ο ίδιος ο Μάριο Ντράγκι στην έκθεσή του. Πράγματι, τα στοιχεία που περιγράφουν τη ραγδαία αποδυνάμωση της σχετικής ισχύος της Ε.Ε. στο πλαίσιο των παγκόσμιων οικονομικών συσχετισμών είναι σοκαριστικά. Ως συνέπεια, και το πολιτικό της ειδικό βάρος αδυνατίζει επίσης – πέραν του γεγονότος ότι η έλλειψη συνεκτικής πολιτικής στις διεθνείς σχέσεις από τις ισχυρές χώρες-μέλη ενισχύει αυτή την αποδυνάμωση.
Το παρατιθέμενο γράφημα με τα ποσοστά των διάφορων χωρών και γκρουπ χωρών στο παγκόσμιο ΑΕΠ είναι αποκαλυπτικά. Πρόκειται για το ΑΕΠ σε τρέχουσες τιμές, ενώ με κριτήριο το ΑΕΠ σε μονάδες αγοραστικής δύναμης η κατάσταση για την Ε.Ε., για τις παραδοσιακές δυνάμεις της Δύσης συνολικότερα και για την Ιαπωνία είναι ακόμη δυσμενέστερη, αφού η Κίνα είναι στην πρώτη θέση και η Ινδία στην τέταρτη.
Στοιχεία-σοκ
Οι εξελίξεις έχουν μια δυναμική που φαίνεται αναπότρεπτη: Από τη μία, αναβαθμίζεται διαρκώς -αν όχι ραγδαία- η θέση της Κίνας, της Ινδίας, χωρών της Ασίας, αλλά και της Νότιας Αφρικής και της Σαουδικής Αραβίας, σε βάρος των παραδοσιακών δυνάμεων της Δύσης. Από την άλλη, στο πλαίσιο των δυνάμεων της Δύσης αποδυναμώνεται ταχύτατα το οικονομικό ειδικό βάρος της Ε.Ε. σε σχέση με τον δεύτερο μεγάλο ανταγωνιστή τους, τις ΗΠΑ.
Η δυσμενέστατη μεταβολή των συσχετισμών εις βάρος της Ε.Ε. αποδίδεται από μερικά εύγλωττα στοιχεία: Το 2002 το ΑΕΠ της Ε.Ε. ήταν 7,2 τρισ. δολάρια (περιλαμβάνοντας και τη Μ. Βρετανία), των ΗΠΑ 9 τρισ. δολάρια και της Κίνας 1,2 τρισ. δολάρια. Το 2022 το ΑΕΠ της Ε.Ε. είχε αυξηθεί σε 16,7 τρισ. δολάρια, των ΗΠΑ σε 27,3 τρισ. δολάρια και της Κίνας σε 18 τρισ. δολάρια. Το χάσμα ως προς το ΑΕΠ μεταξύ Ε.Ε. και ΗΠΑ διευρύνθηκε από 15% το 2022 σε 30% το 2023. Στο κατά κεφαλήν ΑΕΠ το χάσμα είναι ακόμη μεγαλύτερο, στο 34%, το 70% του οποίου οφείλεται στο έλλειμμα παραγωγικότητας της Ε.Ε. σε σχέση με τις ΗΠΑ.
Στο μεταξύ:
● Οι τρέχοντες ρυθμοί ανάπτυξης στις ΗΠΑ είναι περισσότερο από τριπλάσιοι σε σχέση με τους ρυθμούς ανάπτυξης της Ε.Ε., ενώ οι ρυθμοί ανάπτυξης της Κίνας είναι περίπου 6πλάσιοι, και το χάσμα παραγωγικότητας παραμένει.
● Βασικές οικονομίες της Ε.Ε. είναι εξαγωγικές, αλλά αυτός ο προσανατολισμός δεν ευνοείται από τη δραστική μείωση του όγκου του παγκόσμιου εμπορίου, που σύμφωνα με το ΔΝΤ θα αυξάνεται κατά 3,2% ετησίως μεσοπρόθεσμα, έναντι 4,9% μέσου ετήσιου ρυθμού την περίοδο 2010-2029. Επιπλέον, το μερίδιο της Κίνας στις εξαγωγές μη ενεργειακών αγαθών αυξάνεται ραγδαία και έχει ήδη υπερκεράσει το αντίστοιχο της Ε.Ε. (βλέπε σχετικό γράφημα).
● Κράτη και επιχειρήσεις στην Ε.Ε. πληρώνουν τιμές φυσικού αερίου 4-5 φορές υψηλότερες και τιμές ηλεκτρικού ρεύματος 2-3 φορές υψηλότερες σε σχέση με τις ΗΠΑ.
● Το δημογραφικό πρόβλημα μετατρέπεται σε οξύ πρόβλημα ανάπτυξης, καθώς μέχρι το 2040 το εργατικό δυναμικό προβλέπεται ότι θα μειωθεί κατά 2 εκατ.
Τούτων δοθέντων, η απάντηση στο ερώτημα «πού βαδίζει η Ε.Ε.» είναι σαφής: βαδίζει στη μετατροπή της σε μικρομεσαία δύναμη στον διεθνή συσχετισμό οικονομικής ισχύος στην επόμενη 15ετία.
Θα εισακουστεί ο Ντράγκι;
Απ’ όλα τα… δεινά, αυτό που ασκεί την πιο διαβρωτική επιρροή είναι το έλλειμμα παραγωγικότητας, το οποίο εκφράζεται ήδη στις επιδόσεις της Ε.Ε.: στις 50 κορυφαίες εταιρείες τεχνολογίας, μόνο οι 4 είναι ευρωπαϊκές, το μερίδιο της Ε.Ε. στα παγκόσμια έσοδα τεχνολογίας μειώθηκε από 22% το 2013 σε 18% το 2023, ενώ το μερίδιο των ΗΠΑ αυξήθηκε από 30% σε 38%.
Οπως διαπιστώνει πρόσφατο συλλογικό άρθρο στην ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας με τον εύγλωττο τίτλο «Γιατί ο ανταγωνισμός με την Κίνα γίνεται σκληρότερος από ποτέ», πριν από δύο δεκαετίες η Κίνα ανταγωνιζόταν κυρίως σε τομείς χαμηλής προστιθέμενης αξίας (όπως ένδυση, υπόδηση και πλαστικά), με αρνητικές συνέπειες κυρίως για τις εξαγωγές χωρών του ευρωπαϊκού Νότου.
Τώρα όμως ανταγωνίζεται με προϊόντα στο ανώτερο επίπεδο της αλυσίδας αξίας, όπως η αυτοκινητοβιομηχανία, τα εξειδικευμένα μηχανήματα και οι εναλλακτικές μορφές ενέργειας.
Επενδύσεις
Ετσι, η βασική πρόταση του Ντράγκι είναι ότι απαιτείται «κρεσέντο» επενδύσεων με έμφαση στις νέες τεχνολογίες (που αφορούν την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, αλλά και τα εξοπλιστικά συστήματα), ετήσιου ύψους 800 δισ. ευρώ.
Τα παθήματα της Volkswagen είναι εδώ για να υπενθυμίζουν τις πολύ δυσάρεστες συνέπειες της τεχνολογικής υστέρησης στο συγκεκριμένο ζήτημα έναντι της Κίνας, οι δε δισταγμοί της γερμανικής κυβέρνησης να προχωρήσει σε ανοιχτό πόλεμο δασμών με την Κίνα που πλημμυρίζει την Ευρώπη με φτηνά ηλεκτρικά αυτοκίνητα είναι ενδεικτικοί της έλλειψης ομοθυμίας ακόμη και σε υπαρξιακές απειλές. Επίσης η έλλειψη ομοθυμίας και σε σημαντικά ζητήματα γεωπολιτικής υπογραμμίζει το πρώτο μεγάλο εμπόδιο για να εφαρμοστούν οι προτάσεις Ντράγκι.
Τα άλλα εμπόδια είναι οικονομικού χαρακτήρα:
● Είναι η απροθυμία ή και αδυναμία της Γερμανίας να αποδεχτεί νέο κοινό ευρωπαϊκό δανεισμό. Ο Κέρβερος του Συνταγματικού Δικαστηρίου, σε συνθήκες μάλιστα πολιτικής κρίσης λόγω της ανόδου της Ακρας Δεξιάς, είναι αρκετός για να κάμψει ακόμη και τις σκέψεις για κάτι τέτοιο.
● Είναι το νέο Σύμφωνο Σταθερότητας, που έγινε πρόσφατα οικονομικός «καταστατικός χάρτης» της Ε.Ε. ύστερα από παρατεταμένες διαπραγματεύσεις και δεν μπορεί να τεθεί ξανά υπό συζήτηση για αλλαγές. Αυτό απαγορεύει μεγάλες δημόσιες επενδύσεις από τα κράτη-μέλη, ενώ μια σημαντική αύξηση των εισφορών των χωρών-μελών στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό, στις συγκεκριμένες πολιτικές συνθήκες, θα ξεσήκωνε θύελλα αντιδράσεων.
● Είναι η αδυναμία να λυθεί ουσιαστικά το πρόβλημα των ενιαίων κεφαλαιαγορών, διότι οι ισχυρές δυνάμεις (Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία) δεν συμφωνούν πώς θα μοιραστεί η «εξουσία» και οι ρόλοι στο πλαίσιό τους.
Τι απομένει; Η ανακύκλωση των δανείων που συνήψε η Ε.Ε. επί πανδημίας, 10ετούς διάρκειας, όταν αυτά λήξουν – αν συμφωνηθεί κι αυτό…
