Από τις 7 Οκτωβρίου 2023, η περιοχή της Μέσης Ανατολής έχει βιώσει μια νέα κατάσταση που ήταν σπάνια στη σύγχρονη ιστορία αυτής της περιοχής και τώρα με τον θάνατο του Χασάν Νασράλα στην ισραηλινή επίθεση στο κέντρο διοίκησης του στη Βηρυτό, μια νέα σελίδα έχει ανοίξει.
Η επίθεση της εξτρεμιστικής ομάδας Χαμάς στο Ισραήλ, την οποία ακολούθησε η αμφίδρομη και ευρύτερη απάντηση αυτής της χώρας στη Λωρίδα της Γάζας, ήταν η αρχή μιας σειράς γεγονότων που δεν είναι ακόμη γνωστό πού θα καταλήξει. Η Χαμάς θεωρείται τρομοκρατική οργάνωση από τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Από τις 7 Οκτωβρίου, το Ισραήλ έχει επανειλημμένα υπερβεί τις κόκκινες γραμμές του Ιράν. Πρώτον, αυτή η χώρα υλοποίησε τη χερσαία της επιχείρηση στη Λωρίδα της Γάζας, την οποία ο Χοσεΐν Αμίρ Αμπντολαχιάν, ο πρώην υπουργός Εξωτερικών του Ιράν, την ονόμασε κόκκινη γραμμή του Ιράν, και Ισραηλινοί στρατιώτες ήταν παρόντες σε αυτή τη λωρίδα εδώ και μήνες.
Τότε ο ισραηλινός στρατός μπήκε ακόμη και στη Ράφα στα αιγυπτιακά σύνορα. Στις αρχές του τρέχοντος έτους, η ισραηλινή αεροπορική επίθεση στο κτίριο του προξενείου της Ισλαμικής Δημοκρατίας στη Δαμασκό σκότωσε επίσης δεκάδες ανθρώπους, μεταξύ των οποίων αρκετοί ανώτεροι διοικητές των Φρουρών της Επανάστασης.
Και σχεδόν δύο μήνες μετά τη δολοφονία του Ismail Haniyeh, επικεφαλής του πολιτικού γραφείου της Χαμάς στην Τεχεράνη, τώρα έχουμε τη δολοφονία του πιο ισχυρού ηγέτη στην ιστορία της λιβανικής Χεζμπολάχ, η οποία είναι η μεγαλύτερη ομάδα πολιτοφυλακής που έχει σχέση με την ιρανική κυβέρνηση και ταυτόχρονα είναι ένα πολιτικό κόμμα και ελέγχει ένα μεγάλο μέρος του νότιου Λιβάνου. Σκοτώθηκε σε ισραηλινή αεροπορική επιδρομή στο κέντρο διοίκησής του στη Βηρυτό.
Δεδομένου ότι αυτές οι εντάσεις μαίνονται στην περιοχή, η μόνη άμεση αντίδραση της ιρανικής κυβέρνησης στις επιθέσεις του Ισραήλ ήταν να πραγματοποιήσει απευθείας επιχειρήσεις πυραύλων και μη επανδρωμένων αεροσκαφών εναντίον του Ισραήλ, το οποίο, φυσικά, είχε ενημερώσει μέσω δυτικών και αραβικών μεσαζόντων πριν το κάνει. Μια ενέργεια που πραγματοποιήθηκε με στόχο να ελαχιστοποιηθούν τα θύματα και οι ζημιές και φυσικά να αποτραπεί η απάντηση του Ιραήλ.
Οι περιφερειακές εντάσεις επεκτείνονται με πρωτοφανή ταχύτητα και οι μελλοντικές προοπτικές περιφερειακών συγκρούσεων και κρίσεων είναι πιο αβέβαιες από ποτέ.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες θεωρούν τη Χεζμπολάχ τρομοκρατική οργάνωση, αλλά η Ευρωπαϊκή Ένωση θέτει σε μαύρη λίστα τον στρατιωτικό κλάδο της και δεν θεωρεί τρομοκρατικό τον πολιτικό κλάδο της, ενώ το πολιτικό κόμμα της Χεζμπολάχ έχει επίσης εκπροσώπους στο κοινοβούλιο του Λιβάνου.
Πιέσεις για απάντηση
Τώρα, η ιρανική κυβέρνηση βρίσκεται σε δύσκολη θέση. Ακόμη και μετά την ισραηλινή επίθεση στο κτίριο του ιρανικού προξενείου στη Δαμασκό, μια ομάδα πιο ριζοσπαστικών δυνάμεων εντός της Ισλαμικής Δημοκρατίας επέκρινε την απάντηση της ιρανικής κυβέρνησης, χαρακτηρίζοντάς την ασύμμετρη και τονίζοντας ότι δεν μπορεί να αποκαταστήσει την κατεστραμμένη αποτροπή του Ιράν.
Αυτό το περιστατικό έχει φτάσει σε υψηλότερο επίπεδο με τη συνέχιση των ισραηλινών επιχειρήσεων και πιο δυνατές φωνές στην Τεχεράνη να απαιτούν μια πιο αποφασιστική απάντηση από το Ιράν σε αυτές τις ισραηλινές ενέργειες.
Αυτή η ομάδα υποστηρίζει ότι η μη απάντηση του Ιράν στο Ισραήλ έχει αναγκάσει αυτόν τον εχθρό της Ισλαμικής Δημοκρατίας να ανεβάσει την ένταση με γρήγορο ρυθμό, και με τη βεβαιότητα της αδράνειας της Τεχεράνης, θα επιτεθεί περαιτέρω στις θέσεις του Ιράν.
Η περιφερειακή πτυχή της σιωπής του Ιράν, ωστόσο, πλήττει τις ομάδες πληρεξουσίων της Ισλαμικής Δημοκρατίας.
Όταν το Ισραήλ εξαπέλυσε τις επιθέσεις του στη Λωρίδα της Γάζας μετά τις 7 Οκτωβρίου, η Τεχεράνη δεν ενεπλάκη στη σύγκρουση, ούτε η Χεζμπολάχ έκανε ένα πιο σοβαρό βήμα, εκτός από τη διεξαγωγή υπολογισμένων επιθέσεων που δεν θα έβγαζαν την κατάσταση εκτός ελέγχου.
Τώρα οι ομάδες πληρεξουσίων του Ιράν έχουν δει ότι η μία μετά την άλλη γίνονται στόχος του Ισραήλ και η πρακτική υποστήριξη δεν έρχεται από την Τεχεράνη. Ως αποτέλεσμα, η συνέχιση αυτής της πρακτικής μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα να επηρεαστεί σημαντικά αυτό που οι αρχές της Ισλαμικής Δημοκρατίας αποκαλούν περιφερειακά ηλεκτρικά εργαλεία τους.
Επίδραση της αποτρεπτικής ισχύος
Η δεύτερη διάσταση της ιστορίας είναι το πλήγμα που έχει υποστεί η αποτρεπτική δύναμη του Ιράν. Τα τελευταία χρόνια, η ιρανική κυβέρνηση προσπάθησε να περικυκλώσει το Ισραήλ επεκτείνοντας τις δυνάμεις πληρεξουσίων της στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, έτσι ώστε αυτές οι ομάδες να πολεμήσουν αντί για την Τεχεράνη και να βλάψουν το Ισραήλ.
Το πλεονέκτημα μιας τέτοιας προσέγγισης για κάθε κρατικό παράγοντα που χρησιμοποιεί πληρεξούσιους είναι ότι οι πυρκαγιές της σύγκρουσης μένουν μακριά από το σπίτι και, με χαμηλότερο κόστος, οι πιστές ομάδες πολεμούν έναν κοινό εχθρό και όχι έναν προστάτη. Με αυτόν τον τρόπο το Ιράν μπόρεσε να ενισχύσει την αποτρεπτική του δύναμη και να διαχειριστεί τη σύγκρουση στη «γκρίζα ζώνη» με το Ισραήλ.
Τώρα, εδώ και αρκετούς μήνες, το Ισραήλ προσπαθεί να βγάλει το Ιράν από τη γκρίζα ζώνη χτυπώντας τις δυνάμεις πληρεξουσίων της Τεχεράνης και κυρίως την ίδια την Ισλαμική Δημοκρατία.
Τώρα η αποτρεπτική δύναμη του Ιράν έχει πληγεί περισσότερο από ποτέ και η αποτυχία του Ιράν να ανταποκριθεί στις ενέργειες του Ισραήλ έχει κάνει αυτή τη χώρα να κάνει ένα μεγαλύτερο βήμα κάθε φορά χτυπώντας τον εχθρό χωρίς να ανησυχεί για την αντίδραση της Τεχεράνης.
Εσωτερικά προβλήματα, οικονομικές δυσκολίες, διεθνείς περιορισμοί
Γιατί όμως το Ιράν ακολούθησε μια τέτοια πολιτική αυτή την περίοδο; Παρά τις απειλές και τις διαμάχες που κάνουν στα Μέσα Ενημέρωσης οι ανώτεροι διοικητές του IRGC στις συνομιλίες και τις ομιλίες τους, στην πράξη, το Ιράν προσπάθησε να υιοθετήσει μια συντηρητική προσέγγιση με αισιόδοξο τρόπο. Μια δράση που στοχεύει στην αποτροπή ενός μονοπατιού που οδηγεί σε πόλεμο πλήρους κλίμακας.
Αυτή η πολιτική μπορεί να έχει πολλές πτυχές:
Πρώτον, οι διεθνείς κυρώσεις και η οικονομική πίεση έχουν κάνει το Ιράν να βρίσκεται υπό τους χαμηλότερους οικονομικούς περιορισμούς και ως εκ τούτου να μην είναι σε θέση να υποστηρίξει έναν πόλεμο σε πλήρη κλίμακα
Δεύτερον, οι αρχές της Ισλαμικής Δημοκρατίας πάντα καυχώνται ότι μετά το τέλος του οκταετούς πολέμου με το Ιράκ, δεν επέτρεψαν ποτέ στη χώρα να εισέλθει σε άλλο πόλεμο και το θεωρούν σημάδι της «στρατιωτικής ισχύος και εξουσίας» τους. Η είσοδος σε πόλεμο με το Ισραήλ μπορεί να στερήσει από την Ισλαμική Δημοκρατία αυτό που αποκαλεί «κατόρθωμα».
- Τρίτον, το Ιράν γνωρίζει ότι ένας πόλεμος με το Ισραήλ δεν θα είναι απλώς μια σύγκρουση με αυτήν τη χώρα και το Ισραήλ είναι περήφανο για τη διεθνή υποστήριξη, ειδικά από τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες μπορούν να υποστηρίξουν αυτή τη χώρα σε κάθε πόλεμο και στρατιωτική σύγκρουση με έναν εχθρό όπως το Ιράν.
Κι αυτό παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχει εγγύηση ότι σε περίπτωση τέτοιας σύγκρουσης, ακόμη και η Ρωσία θα σπεύσει να βοηθήσει το Ιράν λόγω των στενών της σχέσεων με το Ισραήλ, της σύγκρουσης στην Ουκρανία και φυσικά των πολιτικών του. - ο τέταρτο σημείο είναι ότι η εσωτερική δυσαρέσκεια στο Ιράν είναι μια φωτιά κάτω από τις στάχτες. Πριν από λιγότερο από τέσσερις μήνες, τουλάχιστον, οι μισοί όσους είχαν δικαίωμα δεν συμμετείχαν στις προεδρικές εκλογές στο Ιράν ως ένδειξη διαμαρτυρίας, και αυτό δείχνει ότι παρά το ότι πέρασαν δύο και πλέον έτη απο τις πανεθνικές διαδηλώσεις του Κινήματος «Γυναίκας Ελεύθερης Ζωής”, σημαντικό μέρος της κοινωνίας εξακολουθεί να διαφωνεί με την κυβέρνηση. Δεν είναι ευθυγραμμισμένο και συνεπές.
Ως αποτέλεσμα, σε περίπτωση ολοκληρωτικού πολέμου, η Ισλαμική Δημοκρατία θα στερηθεί την ευρεία υποστήριξη του λαού στον οποίο στηρίχθηκε κατά τη διάρκεια του οκταετούς πολέμου.
Η πέμπτη διάσταση της ιστορίας σχετίζεται με τις επερχόμενες εκλογές στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Το Ιράν γνωρίζει ότι η αύξηση των περιφερειακών εντάσεων όχι μόνο θα ωφελήσει τον Μπέντζαμιν Νετανιάχου, αλλά θα προετοιμάσει ακόμη και τον χώρο για τον Ντόναλντ Τραμπ να επιτεθεί στην κυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν.
Ένας περιφερειακός πόλεμος θα μπορούσε να δώσει στον υποψήφιο των Ρεπουμπλικάνων την ευκαιρία να κατηγορήσει τον Λευκό Οίκο ότι δεν κατάφερε να διαχειριστεί αυτήν την κρίση και να αποτρέψει μια περιφερειακή σύγκρουση. Εν τω μεταξύ, λόγω της εμπειρίας των τεσσάρων ετών στην εξουσία του Ντόναλντ Τραμπ, η Τεχεράνη μάλλον προτιμά την Καμάλα Χάρις να βρίσκεται στον Λευκό Οίκο τον Ιανουάριο του 2025.
Περιορισμένες επιλογές, δύσκολες επιλογές, ακριβές ιδέες
Σε μια τέτοια κατάσταση, η επιλογή της σωστής προσέγγισης έναντι του Ισραήλ έχει γίνει ένα λεγόμενο ερώτημα εκατομμυρίων δολαρίων για τις αρχές της Ισλαμικής Δημοκρατίας.
Η παρατήρηση των αντιδράσεων της ιρανικής κυβέρνησης από την αρχή αυτής της κρίσης στη Μέση Ανατολή δείχνει ότι καμία από τις προηγούμενες προσεγγίσεις δεν μπόρεσε να απωθήσει το Ισραήλ και να αποκαταστήσει την αποτρεπτική δύναμη του Ιράν. Αντίθετα, κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, το Ισραήλ έκανε κάθε φορά ένα βήμα μπροστά και ανεξάρτητα από τις απειλές και τη ρητορική της Ισλαμικής Δημοκρατίας, έκανε περισσότερα βήματα για να κόψει τα φτερά των πιστών δυνάμεων της Ισλαμικής Δημοκρατίας στην περιοχή.
Εν τω μεταξύ, η ομιλία του Benjamin Netanyahu στα Ηνωμένα Έθνη και το πιο σημαντικό, ο κύκλος των ενεργειών του Ισραήλ τον τελευταίο χρόνο δείχνουν ότι, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, δεν υπάρχει καμία προοπτική να σταματήσουν αυτές οι ισραηλινές επιθέσεις στην ιρανική κυβέρνηση.
Από την άλλη πλευρά, όλες οι επιλογές μπροστά από το Ιράν είναι δύσκολες, δαπανηρές και περιορισμένες. Η ανάλυση της κατάστασης δείχνει ότι η επιλογή οποιασδήποτε από αυτές τις προσεγγίσεις, είτε από τη θέση της παθητικότητας είτε από την προοπτική της καινοτομίας, το κόστος για το Ιράν θα είναι μεγαλύτερο από τα οφέλη του.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι αρχές της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν θα παραμείνουν πιθανότατα κολλημένες στο κοινό παιχνίδι της ρητορικής των μέσων ενημέρωσης προς το παρόν, αλλά ίσως από εδώ και πέρα, πιο δυνατές φωνές στην κυβέρνηση της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν θα μιλήσουν για το ότι πρέπει να προχωρήσουμε στην κατασκευή μιας ατομικής βόμβας.
Σε μια κατάσταση όπου οι προσπάθειες του Ιράν για επανέναρξη των διαπραγματεύσεων για τα πυρηνικά δεν είναι πολύ επιτυχημένες, και παρά τις προσπάθειες του Masoud Al-Madijian και του Abbas Araghchi στη Νέα Υόρκη, θα μπορούσε να προβλεφθεί ότι δεν θα υπάρξει αλλαγή στις διαπραγματεύσεις για τα πυρηνικά του Ιράν μέχρι να γίνουν οι αμερικανικές εκλογές.
Εάν εφαρμοστεί αυτή η πιθανή προσέγγιση, αν και επιφανειακά μπορεί να είναι σε θέση να αποκαταστήσει βιώσιμα την αποτρεπτική δύναμη του Ιράν, υπάρχουν πολλές αμφιβολίες ότι οι δυτικές δυνάμεις και το Ισραήλ θα μείνουν πίσω και θα παρακολουθήσουν αυτό το γεγονός. Η πιθανότητα προληπτικών στρατιωτικών επιθέσεων τουλάχιστον στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν για να αποτραπεί το Ιράν να αποκτήσει πυρηνικά όπλα θα αυξηθεί σημαντικά.
Με μια σειρά στρατηγικών λαθών εδώ και πολλά χρόνια, και ειδικά τα τελευταία χρόνια, η Ισλαμική Δημοκρατία έχει πλέον τοποθετηθεί σε μια θέση από την οποία είναι απίθανη μια εύκολη και χαμηλού κόστους έξοδος.
