Σεπτέμβριος 12, 2024. Ελλάδα. Βαλκανικό Περισκόπιο
Μια θλιβερή τάση στις παγκόσμιες υποθέσεις, και προσωπική για μένα- γράφει ο Ανδρέας Κλουθ στο Bloomberg, είναι το αυξανόμενο ρήγμα στον Ατλαντικό.
Δεν μιλώ για το γεωλογικό κάτω από το νερό (που διευρύνεται περισσότερο από μια ίντσα το χρόνο) αλλά για το γεωπολιτικό ρήγμα μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ευρώπης. Ως διπλός υπήκοος των ΗΠΑ και της Γερμανίας, θεωρώ δεδομένο τον υπερατλαντικό δεσμό σε όλη μου τη ζωή. Αλλά θα χαλαρώσει, αν όχι θα χαλάσει.
Αυτές οι δύο τεκτονικές πλάκες της γεωπολιτικής κινούνται εδώ και καιρό σε αντίθετες κατευθύνσεις. Αρκετά ευρωπαϊκά μέλη του ΝΑΤΟ για δεκαετίες ήταν φειδωλά στις αμυντικές δαπάνες, ακουμπώντας στη στρατιωτική ισχύ των ΗΠΑ. Αυτό πρώτα απογοήτευσε και μετά εξόργισε τους Αμερικανούς φορολογούμενους και τους πολιτικούς.
Ακόμα κι αν κάποιοι ξοδεύουν τώρα περισσότερα για τον στρατό τους, η αλλαγή μπορεί να είναι πολύ μικρή, και είναι αργά.
Η Ουάσιγκτον, εν τω μεταξύ, έχει απομακρυνθεί από τον στρατηγικό και σπλαχνικό διατλαντισμό της κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.
Η Ουάσιγκτον θα κάνει τις επιλογές της
Οι Πρόεδροι από τον Μπαράκ Ομπάμα προσπάθησαν, και μέχρι στιγμής απέτυχαν, να «στραφούν» από την Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή στον Ινδο-Ειρηνικό, όπου βλέπουν πιο σημαντικά και επικίνδυνα ρήγματα και αισθάνονται δονήσεις σε όλη την Κίνα.
Πέρασε εκείνη η σύντομη μονοπολική στιγμή που η Αμερική ήταν υπερδύναμη και μπορούσε να προσποιηθεί ότι αστυνομεύει όλες τις περιοχές του κόσμου. Στο σημερινό πλαίσιο μόνιμων δημοσιονομικών κρίσεων (μια άλλη έρχεται) και όλο και πιο συντριπτικού χρέους, η Ουάσιγκτον θα πρέπει να κάνει επιλογές.
Αυτές θα διαφέρουν ανάλογα με τον επόμενο πρόεδρο. Κατά την πρώτη του θητεία, ο Ντόναλντ Τραμπ, που του αρέσει να σνομπάρει τους συμμάχους της Αμερικής και να εξαπατεί τους αντιπάλους της, απείλησε να απομακρύνει τα αμερικανικά στρατεύματα από τη Γερμανία και να αποχωρήσει εντελώς από το ΝΑΤΟ. Σε μια δεύτερη θητεία, μπορεί να το κάνει αυτό ή απλά, όπως προτείνει μια δεξαμενή σκέψης κοντά του, να κηρύξει τη συμμαχία «σε αδράνεια».
Η Καμάλα Χάρις, αντίθετα, θα επαναβεβαίωνε τις παραδοσιακές δεσμεύσεις της Αμερικής, όπως έχει κάνει το αφεντικό της. Αλλά σε αντίθεση με τον Τζο Μπάιντεν, είναι μιας γενιάς που αισθάνεται τον υπερατλαντικό δεσμό στο κεφάλι της περισσότερο παρά στα σπλάχνα της.
Επιπλέον, η Χάρις περιβάλλεται από συμβούλους και δεξαμενές σκέψης – τη διαβόητη «blob» της Ουάσιγκτον – που έχουν αποστασιοποιηθεί από το μεταπολεμικό πιστεύω του ηγεμονικού διεθνισμού.
Η επιλογή σήμερα είναι ανάμεσα σε έναν σκληρό απομονωτισμό MAGA ή σε μια πιο λεπτή περιστολή που ονομάζεται «συγκράτηση».
Τα μη αρεστά σενάρια
Για να τα εξετάσω όλα αυτά, κάθισα με την Emma Ashford, μια στρατηγό σε μια ομάδα «αντι-ομαδικής σκέψης νίντζα» (ο όρος τους) στο Stimson Center στην Ουάσιγκτον. Μελετά σενάρια αμερικανικών περικοπών και τις επιπτώσεις τους στην Ευρώπη. Κάποια είναι απλώς ανησυχητικά, άλλα ενοχλητικά.
Πρώτον, η αμερικανική περικοπή είναι ξαφνική και γρήγορη ή σταδιακή και αργή;
Δεύτερον, είναι σκόπιμα ή ακούσια — δηλαδή, λαμβάνεται από επιλογή ή εξαναγκασμό από κάποια έκτακτη ανάγκη; (Η απειλή για την Ευρώπη υποτίθεται ότι είναι η ίδια: μια επιθετική και αλυτρωτική Ρωσία.)
Αντίθετα, η Χάρις θα επαναδεσμευόταν ρητορικά στην Ευρώπη. Όμως, όπως ο Τραμπ, θα μπορούσε να εξαναγκαστεί να απομακρυνθεί από την ήπειρο λόγω απρόοπτων.
Αυτό θα μπορούσε να συμβεί γρήγορα: εάν, για παράδειγμα, η Κίνα εισβάλει στην Ταϊβάν, ξεσπάσει μεγάλος πόλεμος στην Ασία και οι ΗΠΑ πρέπει να μετακινήσουν στρατιώτες, όπλα, πυρομαχικά, πλοία, αεροπλάνα και όλα τα υπόλοιπα στον Ειρηνικό εν μία νυκτί.
Ή αργά: Οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να έχουν μια δημοσιονομική κρίση, αναγκάζοντας την Ουάσιγκτον να εξοικονομήσει τα στρατεύματά της στο εξωτερικό. Με την Ασία να παραμένει η προτεραιότητα, οι περικοπές θα έπλητταν την Ευρώπη και σταδιακά θα «κοίλωναν» το ΝΑΤΟ.
Το τρομερό σενάριο για τις ανέτοιμες χώρες της Ευρώπης
Μια σκόπιμη και γρήγορη αποχώρηση του Τραμπ θα ήταν τρομερή για την Ευρώπη. Επειδή οι λεπτομέρειες θα εξαρτηθούν από τον πρόεδρο, οι βόρειες και ανατολικές χώρες, όπως η Πολωνία, που αισθάνονται ότι απειλούνται περισσότερο από τη Ρωσία και ξοδεύουν ήδη πολλά για τους στρατούς τους, θα προσπαθούσαν να τον κολακέψουν σε διμερείς συμφωνίες ασφαλείας (ο Άσφορντ φαντάζεται ότι προσφέρεται να πληρώσει για ένα «Φορτ Τραμπ» στην Πολωνία, ας πούμε).
Αυτή η διαπραγμάτευση ορισμένων αλλά όχι άλλων θα έθετε σε κίνδυνο τα απομεινάρια του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ήδη σπασμένοι, αυτοί οι ηπειρωτικοί θεσμοί θα ξετυλίγονταν σε ένα συνονθύλευμα από μίνι συμμαχίες και μεσαίου μεγέθους στρατούς, ο καθένας ανεπαρκής με τον δικό του τρόπο και χωρίς συντονισμό με τους άλλους. Μπουκάλια σαμπάνιας θα έσκαγαν στο Κρεμλίνο.
Μπορεί η δημοσιονομική κρίση (ή κάτι παρόμοιο) να μην είναι διασκεδαστική.
- Οι Ευρωπαίοι θα συνέχιζαν να παίζουν (όπως γελούσαν από τη δεκαετία του 1950) για έναν «ευρωπαϊκό στρατό» και θα κάλυπταν περισσότερη σύνοδο κορυφής γύρω από την «κοινή πολιτική ασφάλειας και άμυνας» τους, η οποία υπάρχει ήδη στα χαρτιά.
Αλλά τίποτα δεν θα έβγαινε από αυτό, γιατί η κρίση είναι πολύ αργή και κάθε χώρα αντιλαμβάνεται διαφορετικές απειλές. Η Πορτογαλία στα νοτιοδυτικά δεν φοβάται τόσο πολύ το Κρεμλίνο, ενώ η Εσθονία στα βορειοανατολικά δεν φοβάται τίποτα άλλο.
Οι μεγάλες χώρες, όπως η Γερμανία, δεν θα ήταν έτοιμες να θυσιάσουν τα φουσκωμένα συστήματα κοινωνικής πρόνοιας για στρατιωτική ετοιμότητα.
Οι Γάλλοι (και οι Βρετανοί εκτός ΕΕ) θα μιλούσαν σκληρά, αλλά δεν θα επεκτείνουν τις δικές τους (και μικρές) πυρηνικές ομπρέλες πάνω από τους Ευρωπαίους συμμάχους τους. Το Κρεμλίνο θα απολάμβανε αυτή την παράσταση και θα περίμενε την ώρα του, όπως κάποτε ο Ναπολέων έβλεπε την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία να διαλύεται πριν τη διαλύσει.
Το ενδεχόμενο πολέμου στην Ασία
Μια ακούσια αλλά απότομη ρήξη, όπως ο πόλεμος μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας στην Ασία, θα ήταν διαφορετική. Για τον κόσμο, αυτή η τροπή των γεγονότων θα ήταν καταστροφική, ειδικά από τη στιγμή που η Κίνα, η Ρωσία, η Βόρεια Κορέα και το Ιράν συμπεριφέρονται όλο και περισσότερο σαν «άξονας» και ενδέχεται να συντονίζονται. Αλλά επειδή δεν θα είχε νόημα να διαπραγματεύονται με τον Αμερικανό πρόεδρο, οι Ευρωπαίοι θα καταλάβαιναν αμέσως ότι μπορούν να επιπλέουν μαζί ή να βυθίζονται χωριστά.
Μια αναγκαστική και ξαφνική αμερικανική στροφή θα μπορούσε με αυτόν τον τρόπο να γίνει το καθυστερημένο Zeitenwende της Ευρώπης ή «σημείο καμπής».
Με τους Αμερικανούς να πηγαίνουν στην Ασία, οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να αναλάβουν την πρωτοβουλία στις Βρυξέλλες, στην ΕΕ καθώς και στα κεντρικά γραφεία του ΝΑΤΟ.
Θα μοιράζονταν πληροφορίες, οπλικά συστήματα, ακόμη και διοίκηση και έλεγχο, όλα για να υπερασπιστούν την κοινή τους ήπειρο. Η Ευρώπη θα ήταν, όπως λέει το κλισέ, «σφυρηλατημένη στην κρίση».
Όλα αυτά σε κάνουν να αναρωτιέσαι γιατί οι Ευρωπαίοι δεν επιλέγουν ένα λιγότερο αποκαλυπτικό σενάριο και δεν τα καταφέρνουν χωρίς ο κόσμος πρώτα να πάρει φωτιά.
(Αν έχετε μια καλή απάντηση, σας αξίζει το Βραβείο Καρλομάγνου.) Τουλάχιστον, ο παλιός κόσμος πρέπει επιτέλους να καταλάβει τι λένε οι Αμερικανοί στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, όπου το ερώτημα του χωρισμού δεν είναι αν , αλλά πότε και πώς.
Άριστο κείμενο.