Οι ρωσικές προμήθειες φυσικού αερίου, που μεταφέρονται μέσω Ουκρανίας στην Ευρώπη για περισσότερα από 40 χρόνια, έχει προγραμματιστεί να σταματήσουν την 1η Ιανουαρίου, αφότου η ουκρανική εταιρεία Naftogaz αρνήθηκε να ανανεώσει την τελευταία πενταετή συμφωνία διαμετακόμισης με τη ρωσική Gazprom. Το γεγονός αυτό έχει προκαλέσει εύλογη ανησυχία για την πορεία των τιμών στην ενέργεια στην Ευρώπη.

Ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, έχει δηλώσει από τις 19 Δεκεμβρίου ότι, παρά το γεγονός ότι οι δύο χώρες βρίσκονται σε πόλεμο, το Κίεβο θα μπορούσε να εξετάσει το ενδεχόμενο να επιτρέψει τη διαμετακόμιση ρωσικού φυσικού αερίου, αλλά υπό τον όρο ότι οι πληρωμές προς τη Μόσχα θα παρακρατούνται μέχρι να τελειώσουν οι μάχες.

Από την πλευρά του, ο πρόεδρος της Ρωσίας, Βλαντιμίρ Πούτιν, δήλωσε μια εβδομάδα αργότερα ότι δεν υπάρχει χρόνος φέτος για να υπογραφεί νέα συμφωνία.

Η Ευρώπη για πολλά χρόνια βασιζόταν στις προμήθειες ρωσικού φυσικού αερίου για να τροφοδοτεί την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος. Μετά την έναρξη του πολέμου, χώρες της Ε.Ε. στράφηκαν σε άλλες αγορές, άρχισαν να επενδύουν σε εναλλακτικές πηγές ενέργειας, ενώ κάποιες εξαιρέθηκαν από την απαγόρευση, καθώς δεν είχαν εναλλακτικές λύσεις.

Η πλήρης διακοπή διαμετακόμισης ρωσικού φυσικού αερίου μέσω Ουκρανίας μπορεί να έχει συνέπειες στις ευρωπαϊκές οικονομίες. Ποιες είναι οι επιλογές της Ευρώπης στην περίπτωση που δεν αλλάξει κάτι;

Τι όγκος φυσικού αερίου μεταφέρεται μέσω Ουκρανίας

Ο εφοδιασμός της Ευρώπης από τη Ρωσία μειώθηκε δραματικά μετά την εισβολή της Μόσχας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, γεγονός που ώθησε την Ευρωπαϊκή Ενωση να μειώσει την εξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο.

Η Μόσχα επί μισό αιώνα εργάστηκε για να κερδίσει μερίδιο στην ευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου, το οποίο στο απόγειό του ήταν περίπου 35%. Πλέον έχει πέσει σε περίπου 8%.

Από την 1η Δεκεμβρίου, η Ε.Ε. έλαβε λιγότερα από 14 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm) φυσικού αερίου από τη Ρωσία μέσω Ουκρανίας, από 65 bcm/έτος όταν ξεκίνησε το τελευταίο πενταετές συμβόλαιο το 2020.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποστηρίζει ότι ο όγκος αυτός μπορεί να αντικατασταθεί πλήρως από εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου και μη ρωσικών αγωγών.

Το μερίδιο της αγοράς που έχει χάσει η Μόσχα κέρδισαν ανταγωνιστές της όπως η Νορβηγία, οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Κατάρ.

Σύμφωνα με υπολογισμούς του πρακτορείου Reuters, με βάση μια μέση πρόβλεψη για την τιμή του φυσικού αερίου που ζητά η ρωσική κυβέρνηση (339 δολάρια ανά 1.000 κυβικά μέτρα), η Ρωσία θα μπορούσε να κερδίσει περίπου 5 δισεκατομμύρια δολάρια από πωλήσεις μέσω Ουκρανίας φέτος.

Η Ουκρανία κερδίζει από 800 εκατομμύρια έως 1 δισεκατομμύριο δολάρια σε τέλη διέλευσης ετησίως.

Οι τιμές του φυσικού αερίου στην Ε.Ε. αυξήθηκαν το 2022 σε επίπεδα-ρεκόρ μετά την απώλεια των ρωσικών προμηθειών. Με τις προμήθειες να τελειώνουν, αξιωματούχοι και έμποροι της Ε.Ε. λένε ότι η επανάληψη αυτού του ράλι είναι απίθανη, δεδομένου του περιορισμένου πλέον όγκου που αφορά και του μικρού αριθμού πελατών που απομένουν.

Ποιος επηρεάζεται

Η γραμμή της Ουκρανίας εξυπηρετεί δύο χώρες: την Αυστρία και τη Σλοβακία.

Η Αυστρία λάμβανε το μεγαλύτερο μέρος του φυσικού αερίου της μέσω της Ουκρανίας, ενώ η Σλοβακία λαμβάνει περίπου 3 bcm από την Gazprom ετησίως, περίπου τα δύο τρίτα των αναγκών της.

Η Gazprom διέκοψε την προμήθεια της αυστριακής OMV στα μέσα Νοεμβρίου λόγω συμβατικής διαφωνίας, αλλά οι όγκοι παρέμειναν σταθεροί μέσω της διαδρομής καθώς παρενέβησαν άλλοι αγοραστές.

Η Σλοβακία είπε ότι η απώλεια ρωσικής προμήθειας δεν θα έπληττε την κατανάλωσή της και ότι έχει διαφοροποιήσει τις συμβάσεις προμήθειας. Ο κύριος αγοραστής φυσικού αερίου της SPP έχει συμβάσεις με τις BP, Eni, ExxonMobil, RWE και Shell.

Τι επιλογές έχουν οι αγοραστές

Οι περισσότερες άλλες διαδρομές ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη είναι κλειστές, συμπεριλαμβανομένων των αγωγών Yamal-Europe μέσω Λευκορωσίας και υποθαλάσσιου Nord Stream στη Βαλτική Θάλασσα.

Πιθανή επιλογή είναι ο υποθαλάσσιος αγωγός TurkStream που κατευθύνεται στην Τουρκία μέσω της Μαύρης Θάλασσας, της Βουλγαρίας, της Σερβίας ή της Ουγγαρίας. Ωστόσο, η χωρητικότητά του είναι περιορισμένη.

Η προμήθεια φυσικού αερίου της Σλοβακίας θα μπορούσε να προέρχεται από την Ουγγαρία, περίπου το ένα τρίτο από την Αυστρία και το υπόλοιπο από την Τσεχία και την Πολωνία, σύμφωνα με την αυστριακή ρυθμιστική αρχή ενέργειας E-Control.

Η Αυστρία εκτιμάται ότι δεν θα αντιμετωπίσει διακοπές καθώς έχει προετοιμαστεί για τη μετάβαση στον εφοδιασμό, δήλωσε η ρυθμιστική αρχή της.

Η Τσεχία είναι πιθανό να αυξήσει τις προμήθειές της μέσω γερμανικών αγωγών, επωφελούμενη από την εξαίρεση από τη γερμανική εισφορά φυσικού αερίου από την 1η Ιανουαρίου.

Η Τσεχία έχει δηλώσει ότι είναι έτοιμη να παράσχει στη Σλοβακία δυνατότητες μεταφοράς και αποθήκευσης φυσικού αερίου.

Η Ρωσία προμηθεύει τη Μολδαβία με περίπου 2 bcm φυσικού αερίου ετησίως, το οποίο διοχετεύεται μέσω Ουκρανίας στην αποσχισθείσα περιοχή της Υπερδνειστερίας. Εκεί παράγεται φθηνή ενέργεια, η οποία πωλείται σε περιοχές της Μολδαβίας που ελέγχονται από την κυβέρνηση.

Η Gazprom είπε ότι σχεδιάζει να αναστείλει την προμήθεια την 1η Ιανουαρίου επικαλούμενη απλήρωτους λογαριασμούς.

Ο πρωθυπουργός της Μολδαβίας Ντόριν Ρετσεάν καταδίκασε την απόφαση, αλλά είπε ότι η χώρα έχει διαφοροποιημένες πηγές εφοδιασμού και πως σχεδιάζει μέτρα για μείωση της κατανάλωσης τουλάχιστον κατά ένα τρίτο από την 1η Ιανουαρίου.

Οσον αφορά την Ουκρανία, η ασφάλεια εφοδιασμού της δεν θα επηρεαστεί καθώς δεν χρησιμοποιεί ρωσικό αέριο, δήλωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Από πού προέρχεται το αέριο

Ο αγωγός Urengoy-Pomary-Uzhgorod, που κατασκευάστηκε στη σοβιετική εποχή, μεταφέρει αέριο από τη Σιβηρία μέσω της πόλης Σούντζα, η οποία βρίσκεται τώρα υπό τον έλεγχο των ουκρανικών στρατιωτικών δυνάμεων, στην περιοχή του Κουρσκ.

Ρέει μέσω Ουκρανίας προς τη Σλοβακία, όπου ο αγωγός χωρίζεται σε παρακλάδια, τα οποία φεύγουν προς την Τσεχία και την Αυστρία.

Η Υπερδνειστερία συνορεύει με την Ουκρανία και λαμβάνει επίσης ρωσικό αέριο μέσω Ουκρανίας.

Πηγή: Reuters

https://www.kathimerini.gr/economy/international/563398165/rosiko-aerio-ti-tha-symvei-an-termatistei-i-parochi-stin-eyropi-meso-oykranias/