Πώς το Βαρώσι άλλαξε το Κυπριακό

Οι εξαγγελίες του Τούρκου προέδρου από την κατεχόμενη Λευκωσία, πως η τουρκική πλευρά προχωράει σε πιλοτικό άνοιγμα του 3,5% της περίκλειστης πόλης της Αμμοχώστου, δεν αποτέλεσαν κεραυνό εν αιθρία, καθώς στη Λευκωσία αλλά και διεθνώς γνώριζαν μέρες πριν τους τουρκικούς σχεδιασμούς.

Πλέον κάποιες παραλίες λειτουργούν κανονικά, τζαμιά καθαρίζονται, κύριοι δρόμοι της πόλης ασφαλτοστρώνονται και ο δημοτικός κήπος εξωραΐστηκε για να λειτουργήσει κανονικά. Αυτό αποτυπώνει με τον πιο ενδεικτικό τρόπο πως η Αμμόχωστος, από πόλη-φάντασμα, μετατρέπεται σιγά σιγά σε τουριστικό προορισμό. Μαζί με αυτά τα νέα τετελεσμένα που προκαλεί ο επί της ουσίας εποικισμός της Αμμοχώστου, εδραιώνεται και η αντίληψη ορισμένων κύκλων της διεθνούς κοινότητας πως το Κυπριακό αναδιαμορφώνεται.

Η ΔΔΟ που χάνεται

Το πλαίσιο λύσης του Κυπριακού δεν προκύπτει σήμερα βεβαίως. Συζητείται από την επομένη του Κραν-Μοντανά, ενώ η διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία ως δεδομένη μορφή λύσης τίθεται από τότε εν αμφιβόλω. Τα περί λύσης δύο κρατών φρόντισε να περάσει και κατά την παρουσία του στα Κατεχόμενα ο Τούρκος πρόεδρος μαζί με τις εξαγγελίες του. Το ανησυχητικό βεβαίως για την ελληνοκυπριακή πλευρά είναι πως μέρος της διεθνούς κοινότητας φαίνεται να επιχειρεί πλέον να βρει τη χρυσή τομή μεταξύ λύσης δύο κρατών, που δεδηλωμένα επιδιώκει η τουρκική πλευρά, και λύσης στο πλαίσιο διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας, που θέλει η Λευκωσία.

Ενδεικτικές επ’ αυτού οι βρετανικές προτάσεις που κατατέθηκαν το τελευταίο εξάμηνο και που στη Λευκωσία μεταφράζονται ως η απαρχή μιας προσπάθειας του διεθνούς παράγοντα για λύση συνομοσπονδίας. Και η ειδική απεσταλμένη του γ.γ. των Ηνωμένων Εθνών Τζέιν Χολ Λουτ έχει βολιδοσκοπήσει για το μέχρι πού μπορούμε να φτάσουμε από άποψη συμβιβασμών, ενώ η Ελίζαμπεθ Σπέχαρ, κατά τη συζήτηση του νέου ψηφίσματος του Συμβουλίου Ασφαλείας την εβδομάδα που πέρασε, έχει υπογραμμίσει πως δεν πρέπει να είναι περιοριστικά τα ψηφίσματα. Προσπάθεια συγκεκριμένων κύκλων είναι να παρουσιάσουν τη διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία ως ένα πολύ διευρυμένο πράγμα που χωράει τις τουρκικές θέσεις στην ολότητα ή μέρος τους. Ηδη αυτή τη στιγμή δίνεται μια μεγάλη διπλωματική μάχη στο Συμβούλιο Ασφαλείας, καθώς το ψήφισμα για την ανανέωση της θητείας της Unficyp φέρεται να εμπεριέχει προβληματικές αναφορές, με τις οποίες ελλοχεύει ο κίνδυνος να μπει το Κυπριακό σε μια νέα βάση λύσης.

Νέο Λας Βέγκας

Τι μορφή θα έχει η λύση είναι ένα ζήτημα, το άλλο είναι τα τετελεσμένα που δημιουργούν οι τουρκικές κινήσεις και η πρόθεση για εποικισμό της περίκλειστης πόλης. Φαίνεται πως στρατηγικός στόχος της Τουρκίας είναι μια λύση δύο κρατών χωρίς παραχώρηση σπιθαμής γης. Ο τουρκικός σχεδιασμός προνοεί πως το πιλοτικό άνοιγμα του 3,5% της περίκλειστης πόλης έχει ως κύριο στόχο να λειτουργήσει ως μοντέλο για το άνοιγμα όλης της περίκλειστης πόλης στη συνέχεια. Η συζήτηση άλλοτε ήταν αναγνώριση έναντι εδάφους, ωστόσο πλέον τα πράγματα δυσκολεύουν περισσότερο. Μόνο να θυμίσουμε πως μέχρι και το 2017, όταν προχωρούσαν οι συνομιλίες, ο χάρτης του τέως Τουρκοκύπριου ηγέτη Μουσταφά Ακιντζί προνοούσε για επιστροφή της Αμμοχώστου, ενώ το πλαίσιο Γκουτέρες συμπεριλάμβανε και επιστροφή της Μόρφου υπό ελληνοκυπριακή διοίκηση.

Τα δεδομένα των τελευταίων χρόνων απειλούν να αλλάξουν άρδην την όποια συμφωνία για εδαφικές παραχωρήσεις, καθώς στη Μόρφου γίνονται επενδύσεις, έχει ήδη κτιστεί πανεπιστήμιο στα σύνορα της πόλης και αυτό από μόνο του καταδεικνύει πως νέα δεδομένα δημιουργούνται και δυσχεραίνουν την κατάσταση. Στο πλαίσιο αυτό, και η περίκλειστη πόλη της Αμμοχώστου αλλάζει άρδην. Στόχος, όπως σημειώνουν διπλωματικοί κύκλοι, είναι η αναδιαμόρφωση της περιοχής σε ένα νέο Λας Βέγκας, έναν τουριστικό προορισμό όπου τουρκικά συμφέροντα θα επωφεληθούν από την ανοικοδόμηση. Ο Τούρκος πρόεδρος έχει ήδη υποσχεθεί σε μεγάλους εργολάβους, που έχουν χρηματοδοτήσει τον προεκλογικό του αγώνα, την ανοικοδόμηση της πόλης, ενώ ρωσικά κεφάλαια έχουν κάνει επενδύσεις για τη δημιουργία μιας μεγάλης μαρίνας και πιέζουν, όπως όλα δείχνουν, για το άνοιγμα της πόλης

Η δυσφορία των ξένων

Το ερώτημα βεβαίως είναι ποια θα είναι η στάση της διεθνούς κοινότητας μπροστά στα νέα τετελεσμένα που διαγράφονται. Δεν πέρασε απαρατήρητη η σχετική αμηχανία μπροστά στα νέα δεδομένα. Η Ε.Ε. μέσω Μπορέλ εξέφρασε την ανησυχία της για τις εξελίξεις, ωστόσο η ανακοίνωση θεωρείται από διπλωματικούς κύκλους απογοητευτική, αν ληφθούν υπόψη οι διαρροές ότι θα συγκληθεί έκτακτο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων. Κίνηση που σίγουρα δεν υλοποιήθηκε καθώς κράτη-μέλη, μπροστά στην έκκληση της Λευκωσίας, απάντησαν πως δεν υπήρχε λόγος έκτακτης σύγκλησης. Η δυσκολία που υπήρξε στο Συμβούλιο Ασφαλείας ως προς το περιεχόμενο της προεδρικής δήλωσης που θα καταδικάζει τα γεγονότα καταδεικνύει και τη δυσκολία που έχει να αντιμετωπίσει πλέον η Λευκωσία σε διεθνές επίπεδο. Πρώτα ως προς τη στήριξή της από τη διεθνή κοινότητα και κατά δεύτερον ως προς την αξιοπιστία της ότι θέλει και είναι έτοιμη για λύση του Κυπριακού.

Δεν είναι λίγοι οι αξιωματούχοι άλλων κρατών-μελών που έχουν εκφράσει στους διαδρόμους τη δυσφορία τους για το γεγονός ότι το Κυπριακό διαιωνίζεται, με κάποιους να αμφισβητούν ακόμη και την ετοιμότητα της ελληνοκυπριακής πλευράς για λύση. Δεν πρέπει να αγνοείται άλλωστε πως το 1992, επί διακυβέρνησης Γιώργου Βασιλείου, μόνο με την ανησυχία πως η Τουρκία θα εποικίσει το Βαρώσι, είχε προκύψει το δυνατό για την ελληνοκυπριακή πλευρά ψήφισμα 789. Σε αυτή τη δυστοκία να καταδικαστούν ξεκάθαρα οι τουρκικές προκλήσεις, ρόλο παίζουν βέβαια και τα σοβαρά οικονομικά συμφέροντα που έχουν κράτη-μέλη της Ε.Ε. με την Τουρκία.

Οι Τουρκοκύπριοι και τα μέτρα

Γι’ αυτή τη χλιαρή διεθνώς αντίδραση, φάνηκε να διαρρέει ως μέτρο αντίδρασης της Λευκωσίας το μερικό ή ολικό κλείσιμο των οδοφραγμάτων σε τρίτους και η αφαίρεση διαβατηρίων στους εμπλεκομένους. Κινήσεις που θεωρήθηκε πως θα αυξήσουν την πίεση, αλλά αντιβαίνουν οδηγίες και κανονισμούς της Ε.Ε. Το μεγάλο ζήτημα στο οποίο θα κληθεί να απαντήσει η Λευκωσία είναι πώς θα διαχειριστεί τους Βαρωσιώτες, τους οποίους η Αγκυρα προσπαθεί να μετατρέψει σε προσωπικούς συνομιλητές με την πρόσκληση που τους απηύθυνε να επιστρέψουν υπό τουρκοκυπριακή διοίκηση και να διεκδικήσουν τις περιουσίες τους από την Επιτροπή Αποζημιώσεων. Στο πλάνο είναι και η προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης κατά της Τουρκίας και κατά προσώπων που εμπλέκονται, αλλά και η πέμπτη διακρατική προσφυγή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ). Η κυπριακή κυβέρνηση έχει πάρει σαφή θέση, αποτρέποντας τους ιδιοκτήτες να επιστρέψουν, ωστόσο δεν έχει επί του παρόντος βρει τρόπο να αντιπροτείνει κάτι, δεδομένου ότι το όλο ζήτημα λαμβάνει τεράστιες πολιτικές διαστάσεις. Πέραν όμως των Βαρωσιωτών, τίθεται και το ζήτημα του τι πρόκειται να γίνει με τους Τουρκοκυπρίους. Δεν πέρασε απαρατήρητη η αντίδρασή τους προς τις προκλητικές ενέργειες Ερντογάν, με τον πρώην Τουρκοκύπριο ηγέτη Μουσταφά Ακιντζί αλλά και το δεύτερο μεγαλύτερο κόμμα (ΡΤΚ) των Κατεχομένων να μποϋκοτάρουν την επίσκεψή του. Μαζί τους και μια μεγάλη ομάδα Τουρκοκύπριων πολιτών, που αντιδρούν εντόνως στις προσπάθειες προσάρτησης των Κατεχομένων στην Τουρκία. Ολες αυτές οι ομάδες, οι οποίες αποτελούν τους κύριους σύμμαχους της ελληνοκυπριακής πλευράς στην προσπάθεια λύσης, με τα νέα δεδομένα μένουν πλήρως μετέωρες και εν πολλοίς απομονωμένες, καθώς, όπως δήλωσε ο Νίκος Αναστασιάδης, τα νέα τετελεσμένα στην Αμμόχωστο αποτελούν την ταφόπλακα του Κυπριακού.

kathimerini.gr