Του Αλκη Καλλιαντζίδη, Οικονομολόγου, [email protected] www.kalkis.eu
Πολλοί από τις χώρες του Νότου της ευρωζώνης (μεταξύ τους και η Ελλάδα), που είναι οι πλέον χρεωμένες, είχαν την ψευδαίσθηση, μετά την περίοδο COVIT και της ενεργειακής κρίσης, ότι δεν θα επανέλθουμε στις υφεσιακές πολιτικές που εφαρμόσθηκαν με αφορμή τον κίνδυνο χρεοκοπίας της Ελλάδας, της Ιρλανδίας, της Ισπανίας, της Πορτογαλίας, της Κύπρου. Αλλά και η ίδια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προετοίμασε και εισηγήθηκε μια ανάλογη μεταρρύθμιση του αποκαλούμενου «Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης» (ΣΣΑ). Όπως δείχνουν όμως οι παρακάτω πληροφορίες, οι 11 «φειδωλές χώρες» της ευρωζώνης, με αιχμή του δόρατος τη Γερμανία, έχουν άλλη άποψη. Και μάλιστα «Η Γερμανία σκότωσε εν τη γενέσει της τη μεταρρύθμιση του Συμφώνου Σταθερότητας» (L’Allemagne a tué dans l’œuf la réforme du Pacte de stabilité), έγραψε στις 27-6-2023 σχετικά, σε ένα άρθρο γνώμης, ο οικονομολόγος και πρώην ευρωβουλευτής Liêm Hoang-Ngoc, στον ιστότοπο Marianne.
Ως γνωστόν, το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΑ) πλαισιώνει τη δημοσιονομική πολιτική των κρατών μελών της ζώνης του ευρώ. Για να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν την υγειονομική κρίση και στη συνέχεια τις πληθωριστικές συνέπειες της γεωπολιτικής κρίσης, ενεργοποιήθηκε η ρήτρα παρέκκλισης που προβλέπεται σε εξαιρετικές περιστάσεις για να αναστείλει την εφαρμογή της μέχρι το τέλος του 2023. Εν τω μεταξύ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έλαβε εντολή να προετοιμάσει μια μεταρρύθμιση του ΣΣΑ, το οποίο κρίθηκε υπερβολικά άκαμπτο και πολύ περιοριστικό για τη χρηματοδότηση των επενδύσεων που είναι απαραίτητες για την οικολογική και ψηφιακή μετάβαση. Οι προτάσεις της Επιτροπής, δημοσιευθείσες στις 9 Νοεμβρίου 2022, διατήρησαν τα φετίχ του δημόσιου ελλείμματος στο 3% του ΑΕΠ και του χρέους στο 60% του ΑΕΠ, καθώς και τις αρχές των κυρώσεων, αλλά παρείχαν αδιανόητα έως τώρα περιθώρια ελιγμών, επιτρέποντας στα κράτη να στηρίξουν την οικονομία τους σε περίπτωση ύφεσης και να επενδύσουν σε δαπάνες του μέλλοντος.
Οι προτάσεις αυτές έπρεπε να εγκριθούν από το Συμβούλιο (δηλαδή το κυρίαρχο 
όργανο του κοινοτικού οικοδομήματος) στις 14 Μαρτίου 2023 με σκοπό την προετοιμασία νομοθετικής πρότασης από την Επιτροπή. Κατά τη διάρκεια αυτής της συνάντησης, η Γερμανία ανέβηκε στα κάγγελα για να καταγγείλει ένα κείμενο που αφήνει μεγάλα «περιθώρια ερμηνείας» στις πιο χρεωμένες χώρες (με 1η την Ελλάδα). Ο φιλελεύθερος υπουργός Οικονομικών της, Christian Lindner, ζήτησε από την Επιτροπή να αναθεωρήσει το κείμενό της, κάτι που έκανε αμέσως δημοσιεύοντας στις 26 Απριλίου μια νομοθετική πρόταση που περιείχε μια τροπολογία που ακυρώνει τη μεταρρύθμιση που είχε σχεδιάσει στην αρχή η Επιτροπή. Σύμφωνα με το αίτημα της Γερμανίας για τη θέσπιση συγκεκριμένων και ενιαίων κριτηρίων για το σύνολο της
ευρωζώνης, αυτή η τροπολογία απαιτεί σε κάθε περίπτωση τα κράτη που υπόκεινται στη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος να μειώνουν το δημόσιο έλλειμμά τους κατά 0,5 % του ΑΕΠ κάθε χρόνο, ώστε να φθάσει στο 3 % όσο πιο γρήγορα γίνεται. Δηλαδή έξοδος από το ενδεχόμενο αντικυκλικών πολιτικών! Έξοδος από τις δημόσιες οικονομικές δεσμεύσεις που είναι απαραίτητες για την οικολογική μετάβαση, η οποία σύμφωνα με την έκθεση των Pisani–Ferry / Mafhouz υπολογίζεται σε σχεδόν 2 μονάδες του ΑΕΠ ετησίως για τη Γαλλία!
Η ειρωνεία είναι ότι ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών ενεργεί για λογαριασμό ενός κυβερνώντος συνασπισμού στον οποίο οι σοσιαλδημοκράτες και οι περιβαλλοντολόγοι αποτελούν την πλειοψηφία, χωρίς οι τελευταίοι να πουν ούτε λέξη. Ο Lindner γνωρίζει επίσης πολύ καλά ότι η παραχώρηση που έχει λάβει η Γερμανία (ο κανόνας μείωσης κατά -0,5% του ΑΕΠ) είναι πιθανό να έρθει σε αντίθεση με την αντίρρηση της Γαλλίας και των χωρών της Νότιας Ευρώπης, των οποίων οι μόνιμοι αντιπρόσωποι στις Βρυξέλλες ήταν υπέρ της αρχικής πρότασης της
Επιτροπής. Την παραμονή πριν από το Συμβούλιο ECOFIN της 16ης Ιουνίου 2023, όπου έπρεπε να εγκριθεί η τροποποιημένη νομοθετική πρόταση για την έναρξη της διαδικασίας συν απόφασης, δημοσιεύθηκε σε μεγάλη γαλλική καθημερινή εφημερίδα ένα άρθρο γνώμης που εξηγούσε τα πλεονεκτήματα των θέσεών του. Αυτό συνυπογραφόταν από τους υπουργούς Οικονομικών των 11 αποκαλούμενων «ως φειδωλών» χωρών.
Το μήνυμα ήταν ξεκάθαρο. Τα νότια κράτη και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχουν προειδοποιηθεί. Έντεκα χώρες (συμπεριλαμβανομένης και της Γερμανίας), από τις 20 που αποτελούν την ευρωζώνη, έχουν δεσμευτεί για δημοσιονομική πειθαρχία. Θα επωφεληθούν επίσης από την υποστήριξη των «φειδωλών» μη μελών του Eurogroup (όπως π.χ. η Δανία και η Σουηδία). Στη διαδικασία της συν απόφασης που θα ακολουθήσει το φθινόπωρο, δεν θα υπάρξει επομένως ειδική πλειοψηφία στο Συμβούλιο για να τεθεί υπό αμφισβήτηση το νέο κριτήριο της μείωσης των ελλειμμάτων κατά 0,5% ετησίως, το οποίο έχει γίνει σε διάστημα ενός μηνός ο νέος ακρογωνιαίος λίθος του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΑ). Επομένως, η κάπως φιλόδοξη μεταρρύθμιση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής μπορεί μόνο να ματαιωθεί !
Όταν έφτασε στη συνεδρίαση του Συμβουλίου στις 16 Ιουνίου, σε ένα καθιερωμένο πλέον 
παιχνίδι ρόλων, ο Γάλλος υπουργός Οικονομικών, Μπρουνό Λεμέρ, προσποιήθηκε ότι αντικρούει τη Γερμανία: «Χρειαζόμαστε ή όχι αυτόματους και ενιαίους κανόνες στο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης ; Η απάντησή μας είναι σαφώς όχι, γιατί πιστεύουμε ότι αυτό θα ήταν οικονομικό και πολιτικό σφάλμα. Έχουμε ήδη προσπαθήσει στο παρελθόν να έχουμε αυτόματους και ενιαίους κανόνες και αυτό οδήγησε στην ύφεση».
Ωστόσο, η τροποποιημένη νομοθετική πρόταση δεν θα τροποποιηθεί ούτε κατά ένα γιώτα στο τέλος της συνεδρίασης. Για άλλη μια φορά η Γαλλία έκανε μόνο θόρυβο. Φρόντισε να μην εμπλακεί σε πολιτική αντιπαλότητα με τη Γερμανία και επέλεξε να προσαρμοστεί σε μια τροχιά σοβαρής δημοσιονομικής εξυγίανσης, συνώνυμης με την κλιματική αδράνεια.
Το δίδαγμα αυτού του επεισοδίου είναι ότι τα κράτη είναι αυτά που συνεχίζουν να επιλέγουν τη λιτότητα στην Ευρώπη, προσαρμόζοντας τα ευρωπαϊκά κείμενα προς αυτήν.
Δεν μπορούμε παρά να λυπηθούμε σχετικά.
Αυτά τα ίδια τα κράτη θα μπορούσαν να συμφωνήσουν να τροποποιήσουν τους
δημοσιονομικούς κανόνες της ευρωπαϊκής συνιδιοκτησίας, τους οποίους η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι τελικά έτοιμη να επανεξετάσει., αν πάρει τη σχετική εντολή από το αρμόδιο Συμβούλιο.
