Οι διαρροές στους αγωγούς Nord Stream 1 και 2 θεωρείται πλέον σχεδόν βέβαιο πως οφείλονται σε σαμποτάζ- και όπως δείχνουν τα πράγματα, μάλλον προκλήθηκαν από εκρήξεις. Όσον αφορά στον αυτουργό, η Δύση «βλέπει» προς τη Ρωσία.

Πιθανοί λόγοι

Από πλευράς του, το Κρεμλίνο χαρακτηρίζει, μέσω του εκπροσώπου του, Ντμίτρι Πεσκόφ, «προβλέψιμους και προβλέψιμα ανόητους τους ισχυρισμούς», προσθέτοντας πως ήταν οι ΗΠΑ που είχαν αντιταχθεί στις αγωγούς και οι εταιρείες τους είχαν μεγάλα κέρδη προμηθεύοντας αέριο στην Ευρώπη– ενώ τόνισε πως «αυτό είναι μεγάλο πρόβλημα για εμάς…και οι δύο γραμμές του Nord Stream 2 είναι γεμάτες με αέριο- όλο το σύστημα είναι έτοιμο να κινήσει αέριο και το αέριο είναι πολύ ακριβό…τώρα το αέριο πάει στον αέρα. Μας ενδιαφέρει αυτό; Όχι, χάσαμε μια οδό προμηθειών αερίου προς την Ευρώπη». Υπενθυμίζεται πως το 51% του Nord Stream 1 ανήκει στη ρωσική κρατική Gazprom, ενώ ο Nord Stream 2 ανήκει σε ελβετική θυγατρική της ίδιας εταιρείας. Ο Πεσκόφ ακόμη σχολίασε πως το Κρεμλίνο ανησυχεί πολύ, και ότι πρόκειται για ζήτημα που επηρεάζει την ενεργειακή ασφάλεια «όλης της ηπείρου».

Ωστόσο, ένα τέτοιο σαμποτάζ δεν θα ήταν εκτός του πλαισίου χρήσης της ενέργειας ως όπλου από τη ρωσική πλευρά: Η άνοδος των τιμών του αερίου ασκεί μεγάλη πίεση στις ευρωπαϊκές χώρες, ανεβάζοντας το κόστος ζωής, και οι τιμές αυτές έπεφταν τις τελευταίες ημέρες- με το σαμποτάζ να προκαλεί εκ νέου άνοδό τους. Ακόμη, εξακολουθεί να ισχύει το ότι ο Nord Stream 2 δεν τέθηκε ποτέ σε λειτουργία και φαίνεται μάλλον απίθανο να συμβεί κάτι τέτοιο στο προσεχές μέλλον. Επίσης, ο Nord Stream 1, o οποίος ήταν βασική «αρτηρία» εδώ και καιρό έχει δει τις ροές να κλείνουν, καθώς η Ρωσία τις σταμάτησε τον Αύγουστο, λέγοντας ότι το έκανε για εργασίες συντήρησης.

Ως προς το γιατί μπορεί η Μόσχα (αν όντως ευθύνεται αυτή) να επέλεξε αυτή τη χρονική στιγμή για μια τέτοια ενέργεια, υπενθυμίζεται ότι πρόκειται για μια περίοδο κατά την οποία η ΕΕ ετοιμάζει νέες κυρώσεις– χωρίς να λείπουν οι αντιδράσεις, πχ από πλευράς του Βίκτορ Όρμπαν της Ουγγαρίας, ενώ τηρείται και μια στάση αναμονής ως προς τη γραμμή που θα ακολουθήσει η νέα κυβέρνηση της Ιταλίας. Σε αυτό το πλαίσιο, θα μπορούσε να είναι μια προσπάθεια από πλευράς Πούτιν να δώσει ένα πλήγμα ηθικού, ώστε οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να πιεστούν περισσότερο από τους ψηφοφόρους, που βλέπουν να πλησιάζει ο χειμώνας με τις χαμηλές του θερμοκρασίες. Ακόμη, σημειώνεται πως το συμβάν συνέπεσε με τα εγκαίνια ενός νέου αγωγού (Baltic Pipe) μεταξύ Νορβηγίας και Πολωνίας (που προσπαθεί να απεξαρτηθεί πλήρως από το ρωσικό αέριο), o οποίος εντάσσεται στο πλαίσιο των ευρύτερων προσπαθειών για εύρεση εναλλακτικών παρόχων και τη δημιουργία επαρκών αποθεμάτων εν όψει του χειμώνα. Όπως αναφέρεται σε δημοσίευμα της Telegraph, δεδομένου ότι η Νορβηγία έχει υποκαταστήσει τη Ρωσία ως ο κύριος προμηθευτής αερίου της ΕΕ, μια τέτοια ενέργεια θα μπορούσε να αποτελεί «προειδοποιητική βολή» ως προς το τι μπορεί να συμβεί σε αγωγούς από τη Νορβηγία εάν η Ρωσία «στριμωχτεί» πολύ (παρεμπιπτόντως, η διαρροή στο Nord Stream 2 ήταν κοντά στον νέο αγωγό).

Σε δημοσίευμα των Asia Times όσον αφορά στο ποιος βγαίνει πιο κερδισμένος από το σαμποτάζ, εξετάζονται και άλλοι «ύποπτοι» οι οποίοι θεωρούνται μάλλον υπεράνω υποψίας/ αδιανόητοι: Για την Ουκρανία επισημαίνεται πως έσπευσε να κατηγορήσει τη Ρωσία για «τρομοκρατική ενέργεια» με στόχο τον αγωγό, ωστόσο σημειώνεται πως θα μπορούσε να είναι υποψήφια η ίδια για μια τέτοια ενέργεια, προκειμένου να πλήξει οικονομικά στη Ρωσία, αν όχι άμεσα τώρα, ενδεχομένως στο μέλλον- αλλά κάτι τέτοιο θα ήταν τρομερά υψηλού ρίσκου, και αν αποκαλυπτόταν μια τέτοια εμπλοκή, θα προκαλούσε τεράστια ζημιά στις σχέσεις της Ουκρανίας με την Ευρώπη και το ΝΑΤΟ, ειδικά εν μέσω μιας περιόδου κατά την οποία η Ουκρανία βασίζεται στη βοήθεια της Δύσης.

Ως προς τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες στην περιοχή, σημειώνεται πως σχεδόν όλες έχουν τη δυνατότητα για μια τέτοια επιχείρηση με τηλεχειριζόμενα οχήματα ή μονάδες υποβρυχίων καταστροφών- μα θα ήταν επίσης αδιανόητα ριψοκίνδυνο απο πολλές απόψεις να προβεί κάποια από αυτές σε μια τέτοια ενέργεια, καθώς θα μπορούσε να θεωρηθεί επιθετική ενέργεια από τη Ρωσία και επίσης η Ευρώπη προτιμά τους αγωγούς λειτουργικούς, για το ενδεχόμενο παραδόσεων αερίου στο μέλλον (όσο μακρινό και αν φαντάζει τώρα αυτό, λόγω των κυρώσεων). Γενικότερα, θεωρείται εξαιρετικά απίθανο έως πρακτικά αδιανόητο να το έκανε κάποια χώρα που εξαρτάται από το ΝΑΤΟ για την ασφάλειά της. Το δημοσίευμα των Asia Times «κοιτά» και προς την πλευρά των ΗΠΑ, σημειώνοντας ότι εάν στην Ουάσινγκτον υπήρχε κάποια στιγμή ανησυχία πως στην Ευρώπη μπορεί να «έσπαγε» η ομοφωνία ως προς τις κυρώσεις σε βάρος της Ρωσίας, τότε μια κίνηση σαν αυτή ίσως στερούσε έναν σημαντικό «μοχλό πίεσης» της Ρωσίας προς την Ευρώπη- αλλά, λογικά μιλώντας, το στρατηγικό και πολιτικό ρίσκο που θα είχε ως αποτέλεσμα μια τέτοια επιλογή θα ήταν τεράστιο έως και αδιανόητο δεδομένων των συμμαχικών σχέσεων και της ανάγκης για ενότητα στη Δύση, η οποία θα ετίθετο σε τεράστιο κίνδυνο.

Πώς μπορεί να έγινε το σαμποτάζ

Όλες οι πλευρές ζητούν να διερευνηθούν τα περιστατικά, ωστόσο είναι αρκετά πιθανό να μην βρεθεί ποτέ ποιος ευθυνόταν. Σημειώνεται πως έλαβαν χώρα κοντά, μα ακριβώς έξω από τα χωρικά ύδατα του νησιού Μπόρνχολμ της Δανίας στη Βαλτική- και όπως σημειώνεται σε ανάλυση στον Guardian, αυτό θα μπορούσε να δείχνει κάποιον δρώντα ο οποίος λαμβάνει υπόψιν πως η Δανία είναι μέλος του ΝΑΤΟ.

Άγνωστο είναι το πώς μπορεί να έλαβε χώρα το σαμποτάζ. Η πρώτη σκέψη είναι προφανώς για υποβρύχια, ωστόσο ένα υποβρύχιο που θα επιχειρούσε στα σχετικά ρηχά της Βαλτικής (τα βάθη σπάνια ξεπερνούν τα 100 μέτρα)- και ειδικά στη συγκεκριμένη περιοχή – θα διέτρεχε κίνδυνο να εντοπιστεί (ειδικά εάν επρόκειτο για κάποιο μεγάλο πυρηνικό υποβρύχιο) και δεν έχουν υπάρξει αναφορές για παρουσία υποβρυχίων από τις χώρες που διερευνούν τα περιστατικά. Ακόμη, η Βαλτική δεν ενδείκνυται για να χρησιμοποιηθούν βαθυσκάφη τύπου Losharik, τα οποία εκτιμάται πως θα μπορούσαν να κόψουν καλώδια τηλεπικοινωνιών στον Ατλαντικό, όπου τα βάθη κινούνται κατά μέσο όρο γύρω στα 3.500 μέτρα.

Σύμφωνα με τον Guardian, βρετανική στρατιωτική πηγή εκτίμησε πως ενδεχομένως εκρηκτικοί μηχανισμοί/ νάρκες να είχαν τοποθετηθεί «διακριτικά» από πριν, από κάποιο υποτιθέμενο «εμπορικό» σκάφος και να πυροδοτήθηκαν εβδομάδες ή εβδομάδες αργότερα. Μια τέτοια επιχείρηση θα χρειαζόταν προσοχή, προφανώς, μα έχει το πλεονέκτημα ότι δεν θα προϋπέθετε χρήση ιδιαίτερα εξειδικευμένων στρατιωτικών μέσων. Ακόμη, ως προς το ερώτημα γιατί η Ρωσία να κάνει σαμποτάζ σε υποδομές που σε μεγάλο βαθμό της ανήκουν (όπως προαναφέρθηκε), θα μπορούσε να δοθεί το αντεπιχείρημα πως, λόγω της ρωσικής ιδιοκτησίας, οι ζημιές σε αυτά δεν δικαιολογούν κάποιου είδους απάντηση από το ΝΑΤΟ ή τη Δύση. Επίσης, μπορεί ο Πεσκόφ να είπε ότι επηρεάζεται η ενεργειακή ασφάλεια όλης της ηπείρου, αλλά υπενθυμίζεται ότι ο Nord Stream 2 δεν τέθηκε ποτέ σε λειτουργία και ο 1 ήταν ούτως ή άλλως ήδη κλειστός επ’αόριστον- οπότε πρακτικά δεν είναι ότι επηρεάζεται ιδιαίτερα η «ενεργειακή ανθεκτικότητα» της Ευρώπης από αυτή την εξέλιξη. Σε αυτό το πλαίσιο, αξίζει να υπενθυμιστούν επίσης τα περιστατικά πριν από περίπου τρία χρόνια σε δεξαμενόπλοια στον Κόλπο (εκρηκτικοί μηχανισμοί, νάρκες), που προκάλεσαν ανησυχία, μα όχι πραγματικά μεγάλες ζημιές.

Συνεχίζοντας ως προς τον πιθανό τρόπο με τον οποίο θα μπορούσαν να έχουν γίνει τα σαμποτάζ, υπάρχει και η χρήση δυτών: Αν και είναι δυνατόν να επιχειρούν δύτες σε κάποια βάθη, τα ρεύματα θα έκαναν δύσκολα τα πράγματα, ενώ θα έπρεπε να υπάρχουν σκάφη υποστήριξης κοντά (είτε επιφανείας είτε υποβρύχια), που και πάλι θα ήταν αρκετά πιθανό να είχαν εντοπιστεί ως «ύποπτες» παρουσίες (ειδικά δεδομένης της μεγάλης κινητικότητας στην περιοχή). Από την άλλη, αξίζει να αναφερθεί ότι τα ρωσικά υποβρύχια και τα πληρώματά τους εξασκούνται εδώ και δεκαετίες σε παρεμφερείς επιχειρήσεις- χαρακτηριστικές είναι οι περιπτώσεις σκαφών που «εξέταζαν» υποθαλάσσια καλώδια τηλεπικοινωνιών/ Ίντερνετ στα βάθη του βορείου Ατλαντικού.

Γενικότερα, ο στόλος υποβρυχίων της Σοβιετικής Ένωσης λαμβανόταν πολύ σοβαρά υπόψιν από το ΝΑΤΟ επί Ψυχρού Πολέμου και ο σημερινός ρωσικός στόλος υποβρυχίων θεωρείται πως έχει εκσυγχρονιστεί επαρκώς για να αποτελεί ικανή δύναμη (ακόμα και λαμβάνοντας υπόψιν πως οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις αποδείχτηκαν κατώτερες από ό,τι αναμενόταν από πολλούς στην εισβολή στην Ουκρανία).

Αξίζει επίσης να σημειωθεί πως η Ρωσία έχει ένα «ειδικό» υποβρύχιο, το Belgorod– ένα τροποποιημένο σκάφος κλάσης OSCAR-III- θεωρείται ικανό για επιχειρήσεις που έχουν να κάνουν με υποθαλάσσια καλώδια τηλεπικοινωνιών (οπότε αν μπορεί να «πειράξει» καλώδια, λογικά θα μπορεί να «πειράξει»και αγωγούς). Άλλες επιλογές θα ήταν αυτόνομα/ μη επανδρωμένα υποβρύχια- ενδεχομένως drones με εκρηκτικά– αλλά και πάλι θα χρειαζόταν να υπάρχει κοντά κάποιο «μητρικό» σκάφος, με ό,τι κίνδυνο αυτό συνεπάγεται. Και γενικότερα, υφίσταται πάντα το ερώτημα κατά πόσον ο Πούτιν θα ήταν πρόθυμος να ρισκάρει τη δύναμη των υποβρυχίων του σε μια τόσο παράτολμη επιχείρηση, με μεγάλο διπλωματικό ρίσκο εάν κάτι δεν πήγαινε καλά: Δεδομένων των προβλημάτων στην Ουκρανία, η ιδέα πως η Μόσχα θα τολμούσε να κάνει κάτι τέτοιο στη Βαλτική ή αλλού θα ήταν ιδιαίτερα ριψοκίνδυνου χαρακτήρα.

Σε ανάλυση της Telegraph, παρουσιάζεται λεπτομερέστερα το σενάριο κάποιου είδους μηχανισμών που είχαν τοποθετηθεί εκ των προτέρων και ενεργοποιήθηκαν αρκγότερα: Ένα μέσο με όχι ιδιαίτερα μεγάλη εκρηκτική κεφαλή- για την ακρίβεια ένα είδος νάρκης. Οι σύγχρονες θαλάσσιες νάρκες έρχονται σε πολλά είδη, και κάποια εξ αυτών μπορούν να αφεθούν σε μια περιοχή και να προγραμματιστούν να εκραγούν όταν εντοπίσουν το ακουστικό ίχνος ενός εν δυνάμει στόχου- πχ μια νάρκη- «τορπίλη» στραμμένη προς τα πάνω, που «ακούει» τι περνάει και ενεργοποιείται όταν αντιληφθεί κάτι μεγάλο, πχ ένα αεροπλανοφόρο- ή κάποιο συγκεκριμένο σκάφος. Τέτοιες νάρκες θα μπορούσαν να είχαν τοποθετηθεί πολύ καιρό πριν (όταν η προσοχή του κόσμου ήταν στραμμένη κάπου αλλού, όπου και αν ήταν αυτό) -και ενδεχομένως με την προοπτική ανάκτησής τους αν δεν χρειάζονταν- με σχέδιο σε περίπτωση που χρειαστεί, να ενεργοποιηθούν απλά και μόνο με τη σκόπιμη διέλευση του κατάλληλου σκάφους ή με άλλον τρόπο. Όπως αναφέρεται στην ανάλυση, τρεις μικρές συσκευές (εξάλλου δεν απαιτούνται ιδιαίτερα μεγάλες για την πρόκληση τέτοιων διαρροών σε αγωγούς- αν και ανθεκτικοί, δεν είναι θωρακισμένοι για να αντέξουν σε τέτοια πλήγματα) θα μπορούσαν να είχαν αφεθεί κοντά στους αγωγούς μέχρι και μήνες πριν, περιμένοντας να «ακούσουν» τον ήχο κάποιου συγκεκριμένου «φιλικού» σκάφους να περνά από την περιοχή (αλλά μακριά από τον χώρο της έκρηξης)- ή ακόμα και να λάβουν το σήμα από μια ηλεκτρονική συσκευή που έριξε κάποιο αεροσκάφος.

Σε κάθε περίπτωση, όλα αυτά (από τον δράστη μέχρι τον τρόπο) παραμένουν στη σφαίρα της θεωρίας- τουλάχιστον, μέχρι αποδείξεως του εναντίου.

Με πληροφορίες από Reuters, Guardian, Telegraph, Asia Times,Huffington Post