Η Τουρκία, ακολουθώντας την προσωποπαγή πολιτική του Ερντογάν στο θέμα της Συρίας και των σχέσεων με τη Δύση, έχει χωθεί στο συριακό βάλτο και είναι δύσκολο να ξεκολλήσει από κει
Γράφει ο Namik Tan, συνταξιούχος πρέσβης
Ενώ δίνονται τα σημάδια μιας νέας επιχείρησης των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων στο συριακό έδαφος, το κόστος της βαθύτερης κρίσης στη Συρία αυξάνεται μέρα με τη μέρα για την Τουρκία. Δεν υπάρχει καμία ελπίδα στον ορίζοντα για τη λύση του προβλήματος.
Σε μια έκθεση του ΟΗΕ που διάβασα πριν από μερικά χρόνια, αναφέρθηκε ότι θα χρειαστούν 30 χρόνια μετά την αποκατάσταση της ειρήνης στη χώρα για να φτάσει η Συρία στο επίπεδο του κατά κεφαλήν εισοδήματος πριν από τον εμφύλιο πόλεμο. Αυτή η εκτίμηση, βασισμένη στα συγκεκριμένα δεδομένα της έκθεσης, με τρόμαξε. Διότι, τα στοιχεία αποκάλυψαν ότι θα κουβαλάμε το βάρος του συριακού ζητήματος στις πλάτες μας για πολλά χρόνια. Η κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε σήμερα, δυστυχώς, περιέχει σημάδια ενός ανησυχητικού μέλλοντος, ακόμη περισσότερο από αυτό που γράφεται στην έκθεση.
Λοιπόν, πώς και γιατί γίναμε εχθρικοί γείτονες σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, όταν δεν είχαμε προβλήματα με τη Συρία; Είχαμε συγκεκριμένο πολιτικό σχέδιο, πρόγραμμα και στρατηγική εξόδου για το πώς θα διαχειριζόμασταν το ζήτημα όταν ξεσπούσε η κρίση; Θεωρήθηκε ποτέ ότι το θέμα υπήρχε κίνδυνος να πάρει σοβαρές διαστάσεις διαχρονικά, ειδικά για την Τουρκία; Το πιο σημαντικό, άξιζε τον κόπο να απομακρυνθούμε από την ορθολογική και ρεαλιστική εξωτερική πολιτική που προσπαθούσαμε να διατηρήσουμε σε όλη την ιστορία της Δημοκρατίας για χάρη της εμπλοκής μας στο συριακό ζήτημα;
Η αρχή και η εξέλιξη της συριακής κρίσης
Οι αντικαθεστωτικές διαδηλώσεις στη Συρία ξεκίνησαν στις 15 Μαρτίου 2011, όταν μια ομάδα μαθητών στην επαρχία Deraa στα νότια της χώρας έγραψε το σύνθημα «Γιατρέ (αναφέρεται στον Πρόεδρο Μπασάρ Άσαντ) τώρα είναι η σειρά σου» στον τοίχο του σχολείου. Οι μαθητές εννοούσαν ότι μετά τον Μπουμπάρακ και τον Καντάφι, ήλθε η σειρά του Άσαντ να ανατραπεί. Η κατάσταση μετατράπηκε σε εξέγερση και μετά από λίγο σε εμφύλιο πόλεμο.
Εκείνη την εποχή, εκπροσωπούσα τη χώρα μας στην Ουάσινγκτον. Μέχρι τον Μάρτιο του 2014, όταν έληξε το καθήκον μου ως πρέσβης, ήμουν παρών σε πολλές τις κρίσιμες συναντήσεις που είχε η κυβέρνησή μας με τις αρχές των ΗΠΑ για τη Συρία.
Τους ανοιξιάτικους μήνες του 2012, όταν ο εμφύλιος ήταν ακόμη έντονος, φάνηκε ξεκάθαρα ότι το συριακό ζήτημα θα δημιουργούσε μεγάλο κόστος στην Τουρκία. Θυμάμαι πολύ καλά ότι στείλαμε στο ΥΠΕΞ εκθέσεις για τις εκτιμήσεις και τις προειδοποιήσεις της πρεσβείας μας προς αυτήν την κατεύθυνση και στο πλαίσιο αυτό τονίσαμε ότι οι περιοχές της Συρίας που γειτνιάζουν με την Τουρκία «υπάρχει κίνδυνος να μετατραπούν σε Αφγανιστάν».
Ωστόσο, υπήρχαν πολύ διαφορετικές προσδοκίες στην Τουρκία εκείνη την εποχή. Παρόμοιες προειδοποιήσεις όχι μόνο από την Ουάσιγκτον, αλλά και από πολλές σημαντικές ξένες αποστολές μας αγνοήθηκαν. Διότι η κυβέρνηση σκέφτηκε ότι θα μπορούσε να δημιουργήσει μια σουνιτική κυβέρνηση στη Συρία, την οποία έβλεπε ως τον ακάλυπτο χώρο της. Όσο και αν η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι η πολιτκή της καθορίστηκε με βάση το θέμα της ασφάλειας στο πλαίσιο της τρομοκρατίας, στην πραγματικότητα, στις πολιτικές της κυβέρνησης κυριαρχούσε μια ιδεολογική προοπτική.
Ευκαιρία επιρροής στη σουνιτική γεωγραφία
Η Τουρκία θεώρησε την εξέγερση στη Συρία ως ευκαιρία για τον εαυτό της. Πίστευε ότι αυτό θα δημιουργούσε την ευκαιρία για ηγεμονία στη σουνιτική αραβική γεωγραφία που εκτείνεται κατά μήκος της Μέσης Ανατολής και της ακτής της Βόρειας Αφρικής, ειδικά στη Συρία.
Επιπλέον, μια τέτοια προσέγγιση έδωσε έδαφος στις εθνικιστικές και λαϊκιστικές πολιτικές της και εξασφάλισε τη συμπύκνωση της πολιτικής μάζας που την ευνοούσε εντός της χώρας με ρατσιστική ρητορική. Η κυβέρνηση, που ονειρεύεται να ηγηθεί του σουνιτικού κόσμου, δεν είδε κανένα κακό να ελλοχεύει σε μια περιοχή γεμάτη εθνοτικές και θρησκευτικές ρήξεις, που στην πραγματικότητα δεν γνώριζε. Με άλλα λόγια, η Τουρκία μπήκε στην περιοχή σχεδόν σαν ελέφαντας εν υαλοπωλείο.
Στην πραγματικότητα, λόγω αυτής της λανθασμένης πολιτικής, η Τουρκία, από τις πρώτες μέρες του εμφυλίου, ακολούθησε μια κομματική στάση στη Συρία, παρά μια ειρηνευτική και εξισορροπητική πολιτική. Εκτός αυτού, δεν τήρησε την ίδια στάση απέναντι σε όλες τις τρομοκραιτκές οργανώσεις. Δεν δίστασε να κατατάξει ένοπλους αγωνιστές στις δυνάμεις που υπηρετούν τα συμφέροντα της Τουρκίας. Μάλιστα, εκπαίδευσε, εξόπλισε και άνοιξε τα σύνορά της στις ομάδες της αντιπολίτευσης που έκρινε ότι ήταν στο πλευρό της.
Το πιο σημαντικό, η κυβέρνηση στην Τουρκία έχει σχεδόν σκόπιμα μπει σε αδιέξοδο στο συριακό ζήτημα. Δεν εισακούστηκαν οι δίκαιες προειδοποιήσεις και υποδείξεις κρατικών φορέων όπως το Υπουργείο Εξωτερικών, το ΓΕΣ και η ΜΙΤ. Οι κίνδυνοι και τα μειονεκτήματα της στρατιωτικής επέμβασης στη Συρία χωρίς καμία στρατηγική εξόδου είχαν αναφερθεί στην κυβέρνηση από τα προαναφερθέντα κρατικά όργανα.
Ήταν ξεκάθαρο από το 2014 που συνταξιοδοτήθηκα ότι η Συρία είχε μετατραπεί σε βάλτο για την Τουρκία. Όλοι, φίλοι ή εχθροί, γνώριζαν ότι το θέμα είχε πάρει διαστάσεις που η Τουρκία δεν μπορούσε να διαχειριστεί μόνη της. Ωστόσο, η κυβέρνηση επέμεινε να κυνηγά τα όνειρα. Γιατί δεν ήθελε να αποδεχτεί ότι είχαν κλείσει όλοι δρόμοι για την έξοδο από αυτόν τον βάλτο.
Όταν οι ΗΠΑ και η Ρωσία ενεπλάκησαν στην κρίση
Τον Ιούνιο του 2014, το ISIS κατέλαβε τη Μοσούλη, μία από τις μεγαλύτερες πόλεις στο Ιράκ, και πολιόρκησε μερικές από τις περιοχές του PYD/YPG στα τουρκικά σύνορα, καθώς και την πόλη Κομπάνι.
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα τηλεφώνησε στον Πρωθυπουργό Ταγίπ Ερντογάν στις 19 Οκτωβρίου και είπε ότι θα παράσχει άμεση βοήθεια με όπλα και πυρομαχικά στο YPG (κουρδκή πολιτοφυλακή) και η βοήθεια ξεκίνησε. Κατά τη γνώμη μου, το πιο σημαντικό λάθος της Τουρκίας στην πολιτική της για τη Συρία είναι η αμφίθυμη στάση της κατά τη διάρκεια της πολιορκίας του Κομπάνι, λόγω του φόβου δημιουργία ενός νέου κουρδικού κράτους υπό τον έλεγχο του PKK στη Συρία. Ως εκ τούτου, η Τουρκία έχει σπρώξει τους Κούρδους της Συρίας στην αγκαλιά των ΗΠΑ.
Στη συνέχεια, ως αποτέλεσμα της ενεργού εμπλοκής της Ρωσίας στον πόλεμο στα τέλη Σεπτεμβρίου 2015, η πορεία του εμφυλίου πολέμου στράφηκε υπέρ του καθεστώτος, με αποτέλεσμα η πολιτική μας για τη Συρία να φτάσει κυριολεκτικά σε αδιέξοδο. Διότι, μετά τη σοβαρή αστάθεια που δημιουργήθηκε στην εσωτερική πολιτική στις εκλογές του Ιουνίου, η αυτοπεποίθηση που δημιουργήθηκε με τη νίκη στις πρόωρες εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 2015 ώθησε την Κυβέρνηση σε ένα είδος υπερενθουσιασμού. Όταν το αεροσκάφος τύπου Su-24 της Ρωσικής Πολεμικής Αεροπορίας καταρρίφθηκε από τουρκικά F-16 λόγω παραβίασης των συνόρων στις 24 Νοεμβρίου 2015, κάτι που προκάλεσε μεγάλη αντίδραση από τη Ρωσία, η Τουρκία αναγκάστηκε να ζητήσει άμεσα διαβεβαιώσεις από το ΝΑΤΟ, φοβούμενη ρωσικά αντίποινα. Σε αυτό το σημείο, με τη θέση των ΗΠΑ υπέρ της Τουρκίας, δόθηκε η απαραίτητη διαβεβαίωση της συμμαχίας.
Ωστόσο, η ένταση μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας έληξε σύντομα με μια επιστολή συγγνώμης που έστειλε ο Πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν στον Ρώσο Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν στα τέλη Ιουνίου 2016. Αμέσως μετά την απόπειρα πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου, ο Ερντογάν έκανε το πρώτο του ταξίδι στο εξωτερικό στη Ρωσία και συναντήθηκε με τον Πούτιν στην Αγία Πετρούπολη. Τώρα, δεν υπήρχε πλέον κανένα πρόβλημα μεταξύ Ερντογάν και Πούτιν. Οι δύο ηγέτες πραγματοποίησαν συναντήσεις tête à tête όποτε ήταν δυνατόν και συντόνισαν τις πολιτικές τους ειδικότερα στη Συρία .
Ως αποτέλεσμα των εκλογών που διεξήχθησαν το 2018, της μετάβασης της Τουρκίας στο «Προεδρικό Σύστημα Διακυβέρνησης», όλες οι αποφάσεις άρχισαν να λαμβάνονται από ένα μόνο πρόσωπο. Η λειτουργία των θεσμών στην εσωτερική και εξωτερική πολιτική μειώθηκε σταδιακά. Η Τουρκία γίνεται όλο πιο μοναχική κάθε μέρα που περνά. Γείτονες, φίλοι και σύμμαχοι απομακρύνθηκαν από την Τουρκία.
Σύστημα Προεδρικής Κυβέρνησης, S-400 και F-35
Αυτή ακριβώς τη στιγμή, η Τουρκία άρχισε να παίζει μεταξύ της Ρωσίας και των ΗΠΑ. Έκλεινε το μάτι στις Ηνωμένες Πολιτείες όταν ήταν κολλημένες στο Ιντλίμπ στο δυτικό άκρο της Συρίας και στη Ρωσία όταν αντιμετώπιζε το ζήτημα των YPG/PKK. Από εκείνο το σημείο και μετά παρατηρήθηκε μια άνευ προηγουμένου κατάρρευση της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας αλλά και της λειτουργίας του κράτους. Οι σχέσεις τόσο με τις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και με τη Ρωσία υπέστησαν σοβαρή βλάβη.
Για παράδειγμα, χρειάστηκε να πληρώσει αντίτιμο του ρωσικού αεροπλάνου, το οποίο κατέρριψε με ακαριαία αντίδραση, αγοράζοντας πυραύλους S-400 από τη Ρωσία. Ως εκ τούτου, αποβλήθηκε από τις ΗΠΑ από το πρόγραμμα παραγωγής αεροσκαφών πέμπτης γενιάς F-35 του οποίου ήταν συμπαραγωγός χώρα. Επιπλέον, υπέστη σοβαρές απώλειες στον τομέα της αμυντικής βιομηχανίας, καθώς εκτέθηκε σε πρόσθετες κυρώσεις των ΗΠΑ βάσει του νόμου CAATSA. Προκάλεσε επίσης μια περιττή απώλεια εμπιστοσύνης στους συμμάχους-μέλη του ΝΑΤΟ. Αναμφίβολα θα χρειαστούν πολλά χρόνια για να διορθωθούν όλα αυτά.
Όχι μόνο στο συριακό ζήτημα, αλλά και σε άλλα εξωτερικά ζητήματα, οι σύμμαχοι δεν καταλαβαίνουν πλέον τι θέλει να κάνει η Τουρκία. Η Τουρκία δεν θεωρείται μια χώρα με ξεκάθαρο όραμα. Έχει κολλήσει και οικονομικά. Οι αναμενόμενες επενδύσεις από έξω δεν έρχονται. Δεν μπορούμε να έχουμε κανένα αποτέλεσμα από τις προσπάθειές μας να βελτιώσουμε τις σχέσεις μας με χώρες με τις οποίες έχουμε κακές σχέσεις, ιδιαίτερα με το Ισραήλ και την Αίγυπτο.
Στο πλαίσιο αυτό, η κυβέρνηση επιδίωξε να εγκαταλείψει τις πολεμικές και συγκρουσιακές πολιτικές με μια σειρά από χώρες από τις αρχές του τρέχοντος έτους. Οι δηλώσεις αμβλύνθηκαν, η γλώσσα του σώματος άλλαξε, αλλά το επιθυμητό αποτέλεσμα δεν μπόρεσε να επιτευχθεί. Διότι, από τη στιγμή που χαθεί το αίσθημα εμπιστοσύνης στις διεθνείς σχέσεις, δυστυχώς χρειάζεται πολύς χρόνος για να αποκατασταθεί.
Εάν γίνεται διαπραγμάτευση με τους Ταλιμπάν, μπορεί να γίνει διαπραγμάτευση με τον Άσαντ
Μπορεί η Τουρκία να βγει από το βάλτο που βρίσκεται; Δεν είναι εύκολο να απαντήσει κανείς θετικά σ’ αυτό το ερώτημα. Με την πρώτη ματιά, η διέξοδος φαίνεται να είναι η απ’ ευθείας επαφή με το συριακό καθεστώς. Ωστόσο, η Κυβέρνηση δεν τολμά να επωμιστεί το βαρύ κόστος μιας τέτοιας κίνησης στην εσωτερική πολιτική. Αντίθετα, επιδιώκει να χρησιμοποιήσει το συριακό ζήτημα για να εδραιώσει τη βάση της, απειλώντας να ξεκινήσει μια νέα στρατιωτική επιχείρηση.
Σε μια εποχή που ακόμη και ο αραβικός κόσμος έχει αμβλύνει σε μεγάλο βαθμό τις πολιτικές του απέναντι στη Συρία και οι ΗΠΑ δείχνουν σημάδια άμβλυνσης, οι ξένοι δεν μπορούν να καταλάβουν γιατί η Τουρκία δείχνει αποφασισμένη να συνεχίσει την αυστηρή της στάση απέναντι στη Συρία.
Είναι αδύνατο να αγνοηθεί το γεγονός ότι ο Άσαντ έσυρε τη χώρα του σε μια μεγάλη καταστροφή και προκάλεσε τον θάνατο χιλιάδων αθώων ανθρώπων. Ωστόσο, πρέπει επίσης να αποδεχτούμε ότι τα συμφέροντα της Τουρκίας προηγούνται κάθε πολιτικής αξιολόγησης.
Στην πραγματικότητα, εάν κανείς δεν διστάσει να καθίσει στο τραπέζι με τους Ταλιμπάν, οι οποίοι, όπως ο Άσαντ, είναι υπεύθυνοι για τους θανάτους χιλιάδων αθώων ανθρώπων, είναι πολύ λογικό να διαπραγματευτείτε και με το συριακό καθεστώς.
Τόσο πολύ που η κυβέρνηση δεν δίστασε να φιλοξενήσει την αντιπροσωπεία των Ταλιμπάν στην Άγκυρα, με επίσημο πρωτόκολλο, , η οποία βρίσκεται στη λίστα κυρώσεων του ΟΗΕ με το σκεπτικό ότι υποστηρίζουν την τρομοκρατία, με το σκεπτικό ότι αυτό απαιτούν τα συμφέροντα της Τουρκίας. Μάλιστα, η αντιπροσωπεία μας, που συναντήθηκε με τους Ταλιμπάν, είχε επικεφαλής τον ίδιο τον Υπουργό Εξωτερικών.
Εν ολίγοις, θα μπορούσαμε να συμβιβαζόμαστε και να είμαστε λογικοί και προβλέψιμοι στην εξωτερική μας πολιτική, επειδή το απαιτούσαν τα συμφέροντά μας.
Τι να κάνετε, πώς να βγείτε από το βάλτο;
Είναι πολύ δύσκολο για την Τουρκία να ξεφύγει από τη μέγγενη που βρίσκεται αν δεν μπορεί να οικοδομήσει εμπιστοσύνη στο εσωτερικό, με τους δικούς της ανθρώπους, αλλά και τους συνομιλητές της στο εξωτερικό. Είναι απαραίτητο η Τουρκία να επικεντρωθεί στη διασφάλιση της ευημερίας και της ευτυχίας του λαού της το συντομότερο δυνατό, να εγκαταλείψει τις πολεμικές και συγκρουσιακές πολιτικές και να επιστρέψει σε μια πολιτική που δίνει προτεραιότητα στην ήπια ισχύ, όπως ήταν πριν από δέκα χρόνια.
Η Τουρκία πρέπει να ενεργήσει ορθολογικά και σύμφωνα με το διεθνές σύστημα. Η διεθνής κοινότητα, ιδιαίτερα οι φίλοι και σύμμαχοί της, αναμένουν από την Τουρκία να καθορίσει τη θέση της χωρίς να ΜΗΝ αφήνει κανένα περιθώριο αμφισβήτησης. Η θέση της Τουρκίας είναι στη Δύση. Σε μια εποχή που οι ΗΠΑ έχουν αναγνωρίσει ξεκάθαρα τη Ρωσία και την Κίνα ως εχθρούς και ακούγονται τα βήματα του ψυχρού πολέμου νέας γενιάς, η εμπιστοσύνη της Τουρκίας στους συνομιλητές της προς αυτή την κατεύθυνση θα τους επιτρέψει επίσης να ανακτήσουν την εμπιστοσύνη που έχασαν απέναντι στη φίλη Τουρκία.
Μετάφραση: Σάββας Καλεντερίδης
Πηγή: yetkinreport.com
infognomonpolitics.gr
