Ως μέρος της συλλογής του που σηματοδοτεί 50 χρόνια από τον πόλεμο του Γιόμ Κιπούρ, τα Εθνικά Αρχεία του Ισραήλ εξέθεσαν λεπτομερώς τον ρόλο του Τμήματος Η.Π.Α. του κράτους Χένρι Κίσινγκερ στις διαπραγματεύσεις Ισραήλ-Συρίας.
[Φαίνεται ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται με τη Χαμάς ως τραγωδία]
JERUSALEM POST – 1 ΜΑΡΤΙΟΥ 2024
Φωτογρφία: Πυροβολικό μεγάλης εμβέλειας 175 mm σε δράση στο Συριακό Μέτωπο, Πόλεμος του Γιομ Κιπούρ, 1973 (φωτογραφία: Menashe Azouri/GPO)
Ως μέρος της συλλογής του για τα 50 χρόνια από τον πόλεμο του Γιόμ Κιπούρ, τα Εθνικά Αρχεία του Ισραήλ δημοσίευσαν νέα έγγραφα που περιγράφουν λεπτομερώς τον ρόλο του Υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Χένρι Κίσινγκερ στην παράδοση μιας λίστας με τους Ισραηλινούς αιχμαλώτους πολέμου που κρατούνταν από τη Συρία . Αυτή η κίνηση βοήθησε να ανοίξει ο δρόμος για ανταλλαγή κρατουμένων και αποδέσμευση στρατευμάτων στο βόρειο θέατρο.
Παρά την υπογραφή εκεχειρίας στις 24 Οκτωβρίου 1973, τα στρατεύματα των Ισραηλινών Αμυντικών Δυνάμεων (IDF) παρέμειναν στο αιγυπτιακό και συριακό έδαφος χάρη στα κέρδη που σημειώθηκαν μετά την αιφνιδιαστική επίθεση από τα αραβικά έθνη το Σάββατο 6 Οκτωβρίου 1973 – Yom Kippur, την πιο ιερή ημέρα στην Εβραϊκή Ημερολόγιο.
Μια οικονομική κρίση λόγω της συνεχιζόμενης κινητοποίησης και επανεξοπλισμού των ισραηλινών στρατευμάτων αποτελούσε πρόβλημα της πρωθυπουργού Γκόλντα Μέιρ καθώς η κυβέρνησή της αντιμετώπιζε ζητήματα εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής.
Τον Οκτώβριο του 1973, το Ισραήλ και η Αίγυπτος ξεκίνησαν συζητήσεις γύρω από την ανταλλαγή αιχμαλώτων πολέμου και η απόσυρση των ισραηλινών στρατευμάτων και οι ανταλλαγές πραγματοποιήθηκαν τον Νοέμβριο 1973 πριν υπογραφεί μια συμφωνία αποδέσμευσης τον Ιανουάριο του 1974.
Ισραηλινοί ψάχνουν φωτογραφίες του Τύπου αναζητώντας τους αγνοούμενους αγαπημένους τους που υπηρετούν στο IDF, Οκτώβριος 1973 (credit: NATIONAL ARCHIVES)
Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Χένρι Κίσινγκερ ήταν αποφασισμένος να παίξει εξέχοντα ρόλο στον επόμενο γύρο διαπραγματεύσεων μεταξύ του Ισραήλ και των εχθρών του, εν μέρει σε μια προσπάθεια να κρατήσει υπό έλεγχο τη σχέση της Σοβιετικής Ένωσης με τα αραβικά έθνη.
Η αντιμετώπιση των Σύριων αποδείχθηκε πιο δύσκολη υπόθεση. Η Συρία, υπό την ηγεσία του δικτάτορα Προέδρου Χαφέζ αλ Άσαντ, απαιτούσε να αποσυρθεί το Ισραήλ πέρα από την Κόκκινη Γραμμή, τη γραμμή κατάπαυσης του πυρός μεταξύ των δύο χωρών μετά τον Πόλεμο των Έξι Ημερών του 1967, αρνούμενη, ωστόσο, να παρουσιάσει στο Ισραήλ τον κατάλογο των Ισραηλινών που είχε αιχμαλωτίσει ή να επιτρέψει στους εκπροσώπους του Ερυθρού Σταυρού να τους επισκεφθούν.
Ο Κίσινγκερ ενημερώθηκε από το Ισραήλ ότι δεν θα μπορούσαν να γίνουν συζητήσεις για την απόσυρση αν δεν παραδοθεί κατάλογος αιχμαλώτων, συνοδευόμενος από την άδεια να τους επισκεφθεί ο Ερυθρός Σταυρός.
Μετά τη σύναψη της συμφωνίας με την Αίγυπτο, εξακολουθούσαν να αγνοούνται 131 Ισραηλινοί από το Συριακό Μέτωπο, που θεωρούνται αιχμάλωτοι πολέμου.
Οι προηγούμενες ανταλλαγές κρατουμένων του Ισραήλ με γειτονικά έθνη δείχνουν ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται
Οι εικόνες και τα βίντεο που κυκλοφόρησαν στα αραβικά μέσα οδήγησαν σε μια ζοφερή και οργισμένη αντίδραση του ισραηλινού κοινού και το Ισραήλ υπέβαλε τελικά καταγγελία στον ΟΗΕ για τη μεταχείριση των κρατουμένων. Η κυβέρνηση της Γκόλντα Μέιρ ενημέρωσε τους Σύριους, μέσω των ΗΠΑ και του Ερυθρού Σταυρού, ότι θα ήταν πρόθυμη να επιτρέψει σε 15.000 κατοίκους των συριακών Υψωμάτων του Γκολάν και να μεταφέρει τις θέσεις που κατέλαβαν τη Συρία κατά τη διάρκεια του πολέμου στον έλεγχο του ΟΗΕ, όλα με αντάλλαγμα την επιστροφή των αιχμαλώτων.
Το Υπουργείο Εξωτερικών του Ισραήλ, το οποίο ήταν υπεύθυνο για τη διατήρηση των επαφών εκείνη την εποχή με τον Ερυθρό Σταυρό, κατάλαβε πώς οι κρατούμενοι χρησιμοποιούνταν από τους Σύριους ως διαπραγματευτικά χαρτιά. Ένας αξιωματούχος του υπουργείου Εξωτερικών, ο Mordechai Kidron, έγραψε ότι οι Σύριοι γνώριζαν την αξία αυτού του διαπραγματευτικού χαρτιού.
Το τραπέζι της Συρίας στη Διάσκεψη της Γενεύης παραμένει άδειο, Δεκέμβριος 1973 (credit: YAAKOV SAAR/GPO)
Τον Δεκέμβριο του 1973, ο Κίσινγκερ οργάνωσε τη Διάσκεψη Ειρήνης στη Γενεύης, στην οποία το Ισραήλ ήταν απρόθυμο να συμμετάσχει μέχρι να διευθετηθεί το ζήτημα των αιχμαλώτων με τη Συρία. Στις 16 Δεκεμβρίου, η Γκόλντα Μέιρ δήλωσε ότι το Ισραήλ δεν θα συμμετάσχει αν δεν παρουσιαστεί κατάλογος αιχμαλώτων από τους Σύριους. Η άρνηση των Σύριων να παρευρεθούν οδήγησε σε φήμες ότι όλοι οι αιχμάλωτοι είχαν σκοτωθεί, πράγμα που οδήγησε σε περαιτέρω διαδηλώσεις στο Ισραήλ.
Μέχρι τον Ιανουάριο του 1974, καθώς η κυβέρνηση της Γκόλντα Μέιρ προσπαθούσε να συνάψει τη συμφωνία με την Αίγυπτο, ο Κίσινγκερ μετακινούνταν μεταξύ Ισραήλ και Καΐρου ως μέρος του ρόλου του στις διαπραγματεύσεις. Τα αρχεία που κυκλοφόρησαν δείχνουν ότι στις 13 Ιανουαρίου 1974, ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης του Ισραήλ Γιγκάλ Αλόν μετέφερε ότι ο Κίσινγκερ ταξίδευε επίσης στη Δαμασκό, καθώς είχε υπονοηθεί ότι οι Σύριοι θα μπορούσαν να είναι πρόθυμοι να διαπραγματευτούν. Ο Άλον υποστήριξε ότι το Ισραήλ θα πρέπει να πιέσει τον Κίσινγκερ να πει στους Σύριους ότι το Ισραήλ ήταν πρόθυμο να συζητήσει μια απόσυρση, υπό την προϋπόθεση ότι θα παραδοθεί μια λίστα αιχμαλώτων και να εγγυηθεί επισκέψεις του Ερυθρού Σταυρού σ’ αυτούς.
Το Ισραήλ ήλπιζε επίσης να σταθεροποιήσει την ασταθή κατάπαυση του πυρός, που ίσχυε από τον Οκτώβριο του 1973, την οποία οι Σύριοι είχαν επανειλημμένα παραβιάσει. Στρατιωτικές θέσεις στα ισραηλινά Υψίπεδα του Γκολάν όπως και οικισμοί αμάχων βομβαρδίστηκαν συνεχώς.
Στις 20 Ιανουαρίου 1974, ο Κίσινγκερ πέταξε στη Δαμασκό για να συναντηθεί με τον Άσαντ, ο οποίος ισχυρίστηκε ότι οι συνθήκες των Ισραηλινών αιχμαλώτων ήταν καλές και ότι εάν το Ισραήλ ήθελε μια συμφωνία, πρέπει να υπάρξει σημαντική αποχώρηση των ισραηλινών δυνάμεων από τα Υψίπεδα του Γκολάν. Ο Κίσινγκερ γνώριζε ότι οι Ισραηλινοί θα απέρριπταν μια τέτοια συμφωνία, αλλά αποφάσισε να την παρουσιάσει ως ένα αρχικό παιχνίδι στις διαπραγματεύσεις.
Τα αρχειακά έγγραφα που κυκλοφόρησαν δείχνουν ότι ο πρόεδρος της Αιγύπτου Ανουάρ Ελ-Σαντάτ έστειλε μήνυμα στην Γκόλντα Μέιρ σχετικά με τη σημασία μιας συμφωνίας μεταξύ Ισραήλ και Συρίας. Το Ισραήλ υποψιάστηκε ότι αυτό ήταν μέρος της πίεσης των ΗΠΑ να βοηθήσουν στην άρση του εμπάργκο πετρελαίου των αραβικών εθνών στις Ηνωμένες Πολιτείες, το οποίο προκαλούσε εσωτερική αναστάτωση. Η Γκόλντα Μέιρ απάντησε στον Σαντάτ ότι η κατάσταση των αιχμαλώτων εξακολουθούσε να είναι το κύριο επίκεντρο και ένα σημαντικό ζήτημα που εμποδίζει το Ισραήλ να εξετάσει ακόμη και τις απαιτήσεις των Σύριων.
Παρά το διπλωματικό παιχνίδι του πινγκ-πονγκ που ακολούθησε, μέχρι τις 3 Φεβρουαρίου 1974, η Γκόλντα Μέιρ ενημέρωσε την ισραηλινή κυβέρνηση ότι ο Κίσινγκερ είχε ζητήσει από το Ισραήλ να προτείνει μια νέα οριοθέτηση μεταξύ Ισραήλ και Συρίας όταν ο Κίσινγκερ είχε στην κατοχή του λίστα των αιχμαλώτων. Αποφασίστηκε η Γκόλντα Μέιρ να ενημερώσει τον Κίσινγκερ ότι η κυβέρνηση θα εξουσιοδοτηθεί να παρουσιάσει μια εδαφική λύση μόνο αφού είχε λάβει τη λίστα των αιχμαλώτων και εξασφαλιστούν οι επισκέψεις του Ερυθρού Σταυρού.
Η πρώην πρωθυπουργός Golda Meir και ο αντικαταστάτης της, Yithak Rabin επισκέπτονται επαναπατρισμένους Ισραηλινούς αιχμαλώτους στο αεροδρόμιο του Lod, 6 Ιουνίου 1974 (πίστωση: Moshe Milner/GPO)
Στις 5 Φεβρουαρίου 1974, ο Κίσινγκερ πρότεινε στον Άσαντ ότι, αρχικά, η Συρία θα παρείχε τον αριθμό των αιχμαλώτων πριν μεταφερθεί μια λίστα με ονόματα στη συριακή πρεσβεία στην Ουάσιγκτον, DC. Μετά την επίσκεψη του Ερυθρού Σταυρού, το Ισραήλ θα πρότεινε μια λύση αποχώρησης. Ο Κίσινγκερ προσπαθούσε επίσης να ανακουφίσει το εμπάργκο πετρελαίου αφού οι Σαουδάραβες τον ενημέρωσαν ότι η Συρία διατηρούσε το εμπάργκο για να πιέσει τους Ισραηλινούς.
Η πίεση των ΗΠΑ, μαζί με αυτή της Σαουδικής Αραβίας και της Αιγύπτου, στον Άσαντ τον ανάγκασαν να συμφωνήσει να παραδώσει τη λίστα με τα ονόματα των αιχμαλώτων. Στις 7 Φεβρουαρίου 1974, ο Κίσινγκερ έλαβε ένα μήνυμα από τους Σύριους ότι κρατούσαν περίπου 65 αιχμαλώτους και το μήνυμα διαβιβάστηκε στον Μέιρ στην Ιερουσαλήμ.
Μετά από μερικές εβδομάδες εσωτερικής ανησυχίας στο Ισραήλ για το αποτέλεσμα, οι Άραβες ηγέτες, συμπεριλαμβανομένων των Σαντάτ και Άσαντ, συναντήθηκαν σε μια σύνοδο κορυφής και στις 19 Φεβρουαρίου 1974, ο υπουργός Εξωτερικών της Σαουδικής Αραβίας και της Αιγύπτου έφτασε στην Ουάσιγκτον με τη λίστα αιχμαλώτων και την παρέδωσε σε έναν σφραγισμένο φάκελο στον Κίσινγκερ.
Υποσχέθηκαν να άρουν το εμπάργκο πετρελαίου εντός δύο εβδομάδων και μία εβδομάδα αργότερα, ο Κίσινγκερ συναντήθηκε ξανά με τον Άσαντ, ο οποίος εγγυήθηκε τις επισκέψεις του Ερυθρού Σταυρού και ενέκρινε ο Κίσινγκερ να παραδώσει τη λίστα στους Ισραηλινούς.
Η ανακούφιση έφτασε τελικά για τους Ισραηλινούς στις 27 Φεβρουαρίου, όταν ο Κίσινγκερ παρέδωσε τη λίστα με τα ονόματα των αιχμαλώτων. Τελικά, στις 1 Μαρτίου 1974, ακριβώς πριν από 50 χρόνια, επιτράπηκε στον Ερυθρό Σταυρό να επισκεφθεί τους Ισραηλινούς αιχμαλώτους πολέμου. Αν και μπορεί να φαίνεται κάπως ασήμαντο στο μεγάλο σχέδιο του πολέμου, η ανταλλαγή της λίστας αιχμαλώτων ήταν ένας σημαντικός παράγοντας για την προώθηση της εκεχειρίας Ισραήλ-Συρίας. Ωστόσο, 50 χρόνια αργότερα, τα δύο έθνη παραμένουν επίσημα σε πόλεμο.
