Τα πολύπλοκα συστήματα και η κληρονομιά που άφησε ο Ιλία Πριγκοζίν ήταν το θέμα της εκπομπής “Τομές στην Επικαιρότητα” την Πέμπτη 19 Ιανουαρίου 2017.
Ο Ιλία Πριγκοζίν γεννήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 1917 στη Μόσχα και πέθανε στις 28 Μαίου 2003 στις Βρυξέλλες. Φέτος, συμπληρώνονται 100 χρόνια απο τη γέννησή του και η Σχολή Θετικών Επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης πραγματοποιεί την ίδια ημέρα (25 Ιανουαρίου) ημερίδα αφιερωμένη στο έργο του.
Προσκεκλημένοι της εκπομπής ήταν:
–Χαρίτων Σάρλ Χιδίρογλου, κοσμήτορας της Σχολής Θετικών Επιστημών του ΑΠΘ.
–Ιωάννης Αντωνίου, καθηγητής Μαθηματικών ΑΠΘ
–Σπύρος Παυλίδης, καθηγητής Γεωλογίας ΑΠΘ.
Πολύ ενδιαφέρουσα εκπομπή.
Προφανώς η αναφορά σας όμως στην τεχνητή νοημοσύνη (στο άλλο νήμα), αφορούσε κάποια άλλη ομιλία όπου συμμετείχε ο Πρύτανης του ΑΠΘ.
Βιντεοσκοπήθηκε άραγε;
Στο σχόλιο του “αφηγήματος” δεν αναφερόμασταν μονο στην εκπομπή. Τα ερωτήματα που είχαν τεθεί ήσαν ευρύτερα και είχαν σαν βάση το “αφήγημα” οχι την εκπομπή. Στην εκπομπή και τον πρύτανη αναφέρθηκα επικουρικά.
H πολυπλοκότητα είναι η προσέγγιση του φαινομένου της ζωής, και της εξέλιξής της μέσα από τη μαθηματική γλώσσα.
Μέχρι τώρα είχαμε δυο τρόπους να “βλέπουμε” τις “αλλαγές” μέσα στον κόσμο. Ο πρώτος ήταν η Φυσική, σύμφωνα με την οποία, όλα βάδιζαν προς μια διαρκώς επαυξάνουσα εντροπία, με απόλυτη κατάληξη την ακινησία, τη μη ανταλλαγή, τον θάνατο.
Από την άλλη μεριά όμως, η ζωή, έτσι όπως ανακαλυπτονταν από τη βιολογία, είχε μιαν άλλη έκφραση, δυναμική, απρόβλεπτη και δημιουργική.
Το ρήγμα λοιπόν, ανάμεσα σε μιαν επιστήμη άκαμπτη και μηχανιστική, και μια ζωή εξελισσόμενη και δοξαστική ήταν αδιαμφισβήτητο.
Ας πούμε λοιπόν ότι η πολυπλοκότητα ήρθε να γεφυρώσει αυτό το χάσμα, ήρθε να άρει το αδιέξοδο της νεωτερικότητας εισάγοντας μια νέα γλώσσα. Αυτό ακριβώς εννοούσαν οι φιλοξενούμενοι της εκπομπής λέγοντας κάτι σαν “το βλέπαμε (το φαινόμενο της ζωής), αλλά δεν είχαμε τα εργαλεία να το προσεγγίσουμε επιστημονικά”.
Αυτή η καινούργια γλώσσα, θα μας τροφοδοτήσει επομένως με ένα νέο τρόπο να καταλαβαίνουμε τον κόσμο.
Και βέβαια, ο νέος αυτός τρόπος δεν θα “επινοήσει ένα νέο κόσμο” (όπου τεχνητές οντότητες με υπερευφυία θα υποδουλώνουν ανθρώπους).
Απλά θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε βαθύτερα τη διαλεκτική των πραγμάτων, το νόημα της αλλαγής, τον τρόπο που αναδύονται νέες ποιότητες.
Άρα αυτός ο τρόπος συνέβαινε πάντα, δεν θα έρθει τώρα, σαν λαίλαπα να μας ταρακουνήσει. Οπότε χρειάζεται νομίζω αρκετός σκεπτικισμός απέναντι σε όσους φαντασιώνονται “το τέλος των ανθρώπων”, ακόμα κι αν προέρχονται από την επιστημονική κοινότητα.
Ας πάρουμε για παράδειγμα την έννοια της νοόσφαιρας και το ενδεχόμενο η “τεχνητή νοημοσύνη” να ξεπεράσει την ανθρώπινη και να αυτονομηθεί από αυτή.
Αν το καλοσκεφτούμε η “νοόσφαιρα”, η συσωρευμένη ανθρώπινη γνώση δηλαδή, πάντα υπέρβαινε το άθροισμα της γνώσης των ανθρώπων που απάρτιζαν την εκάστοτε ζώσα ανθρωπότητα.
Η βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας για παράδειγμα, συσσωρεύοντας τη σοφία αιώνων, ξεπερνούσε κατά πολύ το άθροισμα της γνώσης που κατείχαν οι σύγχρονοί της των ελληνιστικών χρόνων. Το γεγονός όμως ότι αυτή η “πληροφορία” συσσωρεύτηκε και διατέθηκε συγκεντρωμένη στην ανθρωπότητα, οδήγησε σε ένα μεγάλο ξέσπασμα, μια άνθηση ας πούμε καλύτερα, στις επιστήμες και τις τέχνες της εποχής της.
Με κανένα τρόπο βέβαια δεν αυτονομήθηκαν οι πάπυροι (ο τεχνητός φορέας της νοημοσύνης) και ετοιμάστηκαν να πάρουν την εκδίκησή τους.
Αυτό που έχουμε μπροστά μας, είναι πάλι μια μεγάλη συσσώρευση και ανταλλαγή γνώσης, όχι πλέον σε παπύρους και σε κτιριακά συγκροτήματα, αλλά στο διαδίκτυο. Περιμένουμε λοιπόν μιαν άνθηση, και καλώς να έρθει.
Κατά τη γνώμη μου, αν χρειάζεται να ανησυχούμε για κάτι, δεν είναι η “αυτονομία των ρομπότ και των παπύρων”, αλλά για το ότι η Αλεξάνδρεια τελικά κάηκε. Αυτό μόνο.
Η βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας όμως δεν ήταν μηχανή. Η τεχνητή νοημοσύνη σαν επιστημονικός κλάδος, μεταξύ άλλων αφορά, συστήματα διαχείρισης γνώσης (μηχανές δηλ). Θεωρητικά, μπορεί κανείς να εισάγει τα πάντα σε μια τεράστια βάση δεδομένων (όλη τη συσσωρευμένη ανθρώπινη γνώση δηλ) και να βάλει χρήστες να κάνουν ερωτήματα.
Πάνω από 20 χρόνια πριν, όταν είχα ασχοληθεί με το αντικείμενο – θυμάμαι διάβαζα papers για το project CYC. Κάτι τέτοιο ήταν ουσιαστικά.
Όταν κάποια στιγμή, ένα τέτοιο σύστημα περάσει το Turing test, τότε πραγματικά θα μιλάμε για μια εντελώς νέα εποχή.
Μα δεν είναι ούτε η συσωρευμένη γνώση καθαυτή, ούτε ο φορέας της (επομένως ο πάπυρος ή η μηχανή) που αναδύει τη νέα ποιότητα.
Τη νέα ποιότητα την αναδύει το σύστημα (η ανθρωπότητα στην προκειμένη περίπτωση), η οποία διεγείρεται από την “πληροφορία”(χάνει την ισορροπία της, τα “δεδομένα” της, προσλαμβάνοντας νέες θέσεις) οπότε συντίθεται η νέα γνώση.
Επι πλέον αυτό που προσπαθώ να υπογραμμίσω είναι ότι με την πολυπλοκότητα κατανοήσαμε βαθύτερα μια φ υ σ ι κ ή διαδικασία που υπήρχε πάντα, γίνονταν δηλαδή ξανά και ξανά, με μηχανές ή χωρίς.
Ας εξετάσουμε λοιπόν πρώτα την Ιστορία από μια νέα σκοπιά, προτού αρχίσουμε τις ανατριχιαστικές μελλοντολογίες. Γιατί κάτι τέτοιο είναι φοβικό και απροσανατολιστικό από την ουσία του θέματος.
Μου κάνει εντύπωση που πιο πολλά πράγματα διαβάζει κανείς για τη singularity πχ, παρά για τον τρόπο ανάδυσης πολιτισμού στις κοινωνίες, χρησιμοποιώντας αυτό το καινούργιο εργαλείο κατανόησης. Για μένα, όλα αυτά που λέμε κινήματα τέχνης, γνώσης και ανθρωπισμού προσεγγίζονται με πολύ μεγαλύτερη αμεσότητα κάτω από το πρίσμα των θεωριών της πολυπλοκότητας και μας βοηθούν στο “μέλλει γενέσθαι”.