ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΚΟΥΪΖ: Aνήκετε στους «οπουδήποτε» ή στους (από) «κάπου»;

του Laurent Joffrin

Επιμέλεια: Ε.Δ.Νιάνιος

[Aυτά που ξέραμε για το πολιτικό ρήγμα, Δεξιά και Αριστερά, να τα ξεχάσουμε, μας λέει ο Βρετανός δημοσιογράφος και λόγιος David Goodhart. Η παγκοσμιοποίηση δημιούργησε ένα καινούριο ρήγμα, που δεν αφορά τόσο στην οικονομία όσο στην παράδοση, τον πολιτισμό και το Εθνος. Θα πείτε ότι στην Ελλάδα η Δεξιά ταυτίστηκε σε όλα με την Αριστερά (επαίσχυντες «Πρέσπες», τουρκική επιθετικότητα, εισβολή μουσουλμάνων, έναντι της Ορθοδοξίας, πολυπολιτισμικότητα). Είναι χρόνια τώρα που δεν ορίζουμε τα του οίκου μας!…Ε.Δ.Ν.]

Μερικές φορές μια μόνο φράση μπορεί να εξασφαλίσει την επιτυχία ενός βιβλίου. Αυτή είναι η περίπτωση του David Goodhart, που κυκλοφόρησε πριν από τρία χρόνια στη Μεγάλη Βρετανία, ένα βιβλίο που σάρωσε στις πωλήσεις. Η φράση βρίσκεται σε δυο λέξεις:  οι “οπουδήποτε” και οι  (από) “κάπου” (στα γαλλικά, οι όροι είναι λιγότερο επιτυχείς, οι “παντού” και οι (από) “κάπου”). Για αυτόν τον πρώην δημοσιογράφο της Financial Times, δημιουργό ενός σεβαστού περιοδικού ιδεών, του Prospect, η πολιτική ζωή των δημοκρατιών κυριαρχείται πλέον από τη διαίρεση σε αυτές τις δύο ομάδες.

Οι «οπουδήποτε» είναι

πτυχιούχοι ΑΕΙ, με οικονομική άνεση, ακόμη και αν δεν είναι απαραίτητα πλούσιοι, αναδείχτηκαν στην παγκοσμιοποιημένη κοινωνία, ακόμη και αν διατηρούν κάποια επαφή με τις εθνικές ή τοπικές τους ρίζες, υπέρ της αλλαγής, ακόμη και αν δεν δέχονται όλες τις πτυχές της, ανεκτικοί στους ξένους πολιτισμούς, αδιάφοροι ή θετικοί έναντι της εισόδου μεταναστών, φιλελεύθεροι σε θέματα ηθών και πολιτισμού, υπέρ ενός κοινωνικού προγράμματος αλλά ευαίσθητοι στην ατομική πρωτοβουλία και την επιτυχία.

Οι (από) κάπου είναι

κάτοχοι κατώτερων τίτλων σπουδών, λιγότερο ευπαρουσίαστοι, λιγότερο κινητικοί, συνδεδεμένοι με τις τοπικές και εθνικές τους ρίζες, περισσότερο δύσπιστοι στις κοινωνικές και πολιτιστικές αλλαγές, αρνητικοί στη μετανάστευση, πιο ευαίσθητοι στην ανασφάλεια που πλήττει ορισμένες γειτονιές , πρόθυμοι να διατηρήσουν τον παραδοσιακό τρόπο ζωής τους, υπέρ μιας μορφής άμεσης δημοκρατίας που παρακάμπτει την πολιτική τάξη, συνδεδεμένοι πάντοτε με τις κλασικές αξίες της τιμής, της εργασίας, της εξουσίας, της οικογένειας και του έθνους.

Ανακαλύπτουμε, όπως θα καταλάβατε, το ζευγάρι των Mακρόν-κίτρινων γιλέκων ή ακόμα και τις δύσκολες σχέσεις ανάμεσα στην «αβροδίαιτη αριστερά*» και σε ένα μέρος των λαϊκών τάξεων που έλκονται από τον λαϊκισμό.

Οι «οπουδήποτε»,

αν και μειοψηφία (περίπου το ένα τέταρτο του πληθυσμού) κυριαρχούν στην κοινωνία·

οι «(από) κάπου» είναι

πλειοψηφία, αλλά αποτελούν το πλέον μειονεκτικό τμήμα της χώρας, (ζουν) συνήθως έξω από τις μεγάλες πόλεις, αναπτύσσονται σε μια περίμετρο δέκα χιλιομέτρων, κοντά στον τόπο όπου γεννήθηκαν, ασκούν τα πιο σκληρά και πιο κακοπληρωμένα επαγγέλματα, μακριά από τους αστικούς τρόπους και τα κέντρα εξουσίας, και συχνά χλευάζονται ή αγνοούνται από τον κυρίαρχο λόγο που φτάνει σ’ αυτούς μέσω της τηλεόρασης. Ακούν συνεχώς για αλλαγή, άνοιγμα, κινητικότητα, επιτυχία, ό,τι βρίσκεται στους αντίποδες της καθημερινής τους εμπειρίας. Για τον Goodhart, ένα μικρό μέρος τους ασπάζεται ξενοφοβικές προκαταλήψεις· οι υπόλοιποι είναι απλά παραδοσιακοί, συχνά πρώην ψηφοφόροι της αριστεράς, και θεωρούν την αλλαγή και το άνοιγμα ταυτόσημα με απειλές, δυσκολίες και άγχος. Επηρεάζονται από την ανισότητα και την ανασφάλεια, αλλά και από, και ίσως περισσότερο, τις πολιτιστικές αναταραχές που συγκλόνισαν τις δυτικές κοινωνίες για μισό αιώνα, οι οποίες έχουν θολώσει τα σημεία προσανατολισμού τους και υποβάθμισαν τα πιστεύω τους από κληρονομιά ή επιλογή.

Έτσι, η πρόσφατη πολιτική ιστορία, συνεχίζει ο Goodhart, είναι η διαμαρτυρία και η αντεκδίκηση αυτής της οδυνηρής μοίρας, η οποία οδήγησε τους (από) κάπου, διαιρεμένους  μέχρι τώρα μεταξύ κλασικής δεξιάς και αριστεράς (με πλειοψηφία στα αριστερά), να υποστηρίζουν τους εθνικιστές ηγέτες, των οποίων δεν επικροτούν απαραίτητα τις ακρότητες, αλλά που τους φαίνονται πιο οικείοι, που τους μοιάζουν από ορισμένες απόψεις και που φωνάζουν αυτό που έχουν στο νου τους στιγματίζοντας το αίσθημα της συγκαταβατικής υπεροχής από το οποίο διαπνέονται συχνά οι οπουδήποτε.

Μήνυμα στην Αριστερά

Η «αβροδίαιτη Αριστερά» και οι ψηφοφόροι της…

Φυσικά, το θέμα αυτό έχει ήδη διερευνηθεί από τον Christophe Guilluy, τον Jean-Claude Michéa ή τον Jean-Pierre Le Goff και έχει επανέλθει σε μεγάλο βαθμό από τη συντηρητική ή εθνικιστική δεξιά. Η ιδιαιτερότητα του Goodhart βρίσκεται στο ότι είναι και ο ίδιος με τους οπουδήποτε, ως δημοσιογράφος, διανοούμενος μέχρι μυελού οστέων, κοσμοπολίτης και φιλελεύθερος, για χρόνια πολύ κοντά στο Νέο Εργατικό κόμμα του Τόνι Μπλερ. Σταδιακά ο ίδιος βρέθηκε στις θέσεις των (από) κάπου, των οποίων περιγράφει με συγκεκριμένο τρόπο, τόσο λεπτομερειακά όσο και ζωντανά, τις αντιδράσεις, τα παράπονα και τις περιπέτειες. Εμμεση συνηγορία για τον εθνο-λαϊκισμό; Μάλλον μια εμφατική προσπάθεια κατανόησης με έμφαση προπαντός περισσότερο στις αξίες και τον πολιτισμό, παρά στην οικονομία και αναζητά τρόπους συμβιβασμού μεταξύ των δύο ομάδων, χωρίς τον οποίο, λέει, θα προχωρήσουμε σε όλο και πιο σκληρές αντιπαραθέσεις.

Το μήνυμα απευθύνεται κυρίως στην αριστερά, το κύριο πολιτικό θύμα αυτής της εξέλιξης, η οποία είδε ένα μεγάλο μέρος των λαϊκών τάξεων να εγκαταλείπουν το προοδευτικό στρατόπεδο. Ο Goodhart της προτείνει να μην υιοθετήσει αμέσως τον λόγο των αντιπάλων της, ούτε να στραφεί σε έναν απίθανο “αριστερό λαϊκισμό”, αλλά να διορθώσει το λόγο της και τις προτάσεις της πλησιάζοντας τους (από) κάπου, δείχνοντας ότι είναι κοντά   και ότι κατανοεί τους ξεχασμένους του κόσμου του μαγεμένου από το άνοιγμα  και τον ατομικισμό. Αυτά θα αφορά η συζήτηση ή η διαμάχη. Ο Goodhart προτείνει να τροποποιήσει το αυθόρμητο εγκώμιο της αλλαγής και της καινοτομίας, να επανεκτιμήσει την εργασία και την τιμή, να αρχίσει και πάλι να δουλεύει πολιτικά στη βάση, ξεκινώντας από τις τοπικές πραγματικότητες, να αποκαταστήσει την εθνική διάσταση, που είναι η κοινή αναφορά των (από) κάπου, να ρυθμίσει τη μετανάστευση, να αφιερώνει στις επαγγελματικές τάξεις και σε σχολές μαθητείας όσα δημόσια χρήματα δίνει για τις μεγάλες σχολές και τα πανεπιστήμια κλπ. Εν ολίγοις, να απευθύνεται στους  “αξιοπρεπείς λαϊκιστές” (τους οποίους ο Goodhart διακρίνει από τους ξενοφοβικούς ή αυταρχικούς ψηφοφόρους) για να πείσει αυτό το τμήμα του λαού ότι οι προοδευτικοί πτυχιούχοι που κατέχουν το πάνω χέρι δεν είναι οι εχθροί τους. Κάθε μία από τις προτάσεις του θα ταρακουνήσει τους λεγόμενους προοδευτικούς και μπορούμε να θεωρήσουμε ότι αυτή η “κοινωνική τριγωνοποίηση” ισοδυναμεί με υποστολή  σημαίας ή μετακίνηση προς τα δεξιά. Εχω όμως μια μικρή αντίρρηση: οι ενοχλητικές ιδέες του Goodhart αναγκάζουν την αριστερά να σκεφτεί τρόπους μείωσης του χάσματος που τη χωρίζει από τους  πρώην ψηφοφόρους της.

David Goodhart

* Στα γαλλικά gauche bobo, με το δεύτερο όρο να παράγεται από τις αρχικές συλλαβές των λέξεων bohème bourgeoise

Μετάφραση: Ευάγγελος Δ. Νιάνιος

https://www.liberation.fr/debats/2019/11/12/combler-le-fosse-peuple-elites_1762964