Του Αλκη Καλλιαντζίδη, Οικονομολόγου, [email protected] www.kalkis.eu
Αυτό είναι το ντέρτι και το μαράζι, που θα έλεγε ο στίχος κάποιου ελληνικού καψουρο-τράγουδου, και που φαίνεται να βασανίζει την συντριπτική πλειοψηφία των δυτικών μελών του ΝΑΤΟ και των δυτικών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αφού διαχρονικά τα ελληνικά παράπονα για την αντι-συμμαχική συμπεριφορά της Τουρκίας που τους υποβάλλονται διαχρονικά από την Ελλάδα ρίπτονται στον κάλαθο των αχρήστων και εσχάτως οι καταγγελίες της Γαλλίας σε βάρος της Τουρκίας δεν φαίνονται να βρίσκουν απήχηση παρά μόνο στα 8 από το σύνολο των 30 μελών της Ατλαντικής Συμμαχίας. Θα δούμε δε ποια απήχηση θα βρουν στις 13 Ιουλίου 2020 στην ειδική σύνοδο των Υπουργών Εξωτερικών της Ε.Ε., με μοναδικό θέμα την συμπεριφορά της Τουρκίας που έθεσαν εσχάτως οι Γάλλοι. Ο Ερντογάν εντείνει τις επεκτατικές ενέργειές του 
και παίζει διπλό παιχνίδι με το ΝΑΤΟ. Η Γαλλία παρεμβάλλεται, αλλά δεν πείθει πολλά μέλη, σημειώνει στις 8-7-2020 η χρονογράφος Sylvie Kauffmann, του ηλεκτρονικού «Le Monde» στο άρθρο της με τίτλο : «Ποιος έχασε την Τουρκία; Το ερώτημα είναι πιθανό να τεθεί στους Ευρωπαίους» (Qui a perdu la Turquie ? La question risque de se poser aux Européens).
Ήταν μια ενοχλητική ερώτηση που στοίχειωσε τους ειδικούς του μετά τον Ψυχρό Πόλεμο : ποιος έχασε τη 
Ρωσία; Το ερώτημα συνόψιζε τη λύπη των Δυτικών για το ότι δεν μπόρεσαν, ή δεν έμαθαν, πώς να ρυμουλκήσουν τη μετα-σοβιετική Ρωσία στην κοινότητα των δημοκρατιών, ούτε να περιορίσουν τους επεκτατικούς στόχους του αφεντικού της, του Βλαντιμίρ Πούτιν. Ποιος έφταιξε ; Θα μπορούσε να γίνει ένας διαφορετικός χειρισμός της ;
Το ίδιο ερώτημα απειλεί να τεθεί στους Ευρωπαίους Υπουργούς Εξωτερικών στις 13 Ιουλίου 2020, αυτή τη φορά για την Τουρκία. Με ακόμα πιο οδυνηρό τρόπο γιατί, σε αντίθεση με τη Ρωσία, η Τουρκία, σε ό,τι 
παραμένει ως διεθνής τάξη, συμμετέχει στο δυτικό μπλοκ. Είναι ένα σημαντικό μέλος του ΝΑΤΟ, μιας διατλαντικής στρατιωτικής συμμαχίας, που ιδρύθηκε και κυριαρχήθηκε από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Σχεδιάστηκε ακόμα και η ενσωμάτωσή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, άσχετα αν αυτή ή προοπτική θεωρείται πια όνειρο θερινής νυκτός. Πολιτικά, γεωγραφικά και ανθρώπινα, η Τουρκία ήταν πιο κοντά στην Ευρώπη από ό,τι η Ρωσία, κατά ορισμένους. Το να την αφήσουν να εκτροχιαστεί ή, κατά την γεωπολιτική ορολογία, να τη χάσουν, θα είχε συνεπώς βαρύτερες συνέπειες.
Αφοπλισμένοι Ευρωπαίοι
Η ειρωνεία είναι ότι οι δύο ηγέτες που συχνά συγκρίνουμε, ο Ρώσος Βλαντιμίρ Πούτιν και ο Τούρκος Ρετζέπ 
Ταγίπ Ερντογάν, «ο τσάρος και ο σουλτάνος», αναπαράγουν τις ίδιες προκλήσεις – και τα ίδια σφάλματα. Ονειρεύονται να επανασυγκρωτήσουν μια χαμένη αυτοκρατορία τους και να ξαναγράψουν την ιστορία, όπως τους συμφέρει αυτούς. Ποντάρουν στις φιλοδοξίες τους να επανακτήσουν στο εξωτερικό παλιά κεκτημένα για να αποκρύψουν τις προβληματικές οικονομίες τους στο εσωτερικό. Στηρίζονται δε στα ίδια όπλα :
@ στην προσωπική τους δύναμη, που επεκτείνεται,
@ στη θρησκοληψία και
@ στη στρατιωτική δύναμη.
Τακτικές, εν πάση περιπτώσει, αρκετά κλασικές, αλλά απέναντι στις οποίες οι Ευρωπαίοι δείχνουν να είναι αφοπλισμένοι, χαμένοι σε κανόνες, σε νόμους και σε διδάγματα από την ιστορία.
Αφού είδε, τις στρατιωτικές ρωσικές και έπειτα τουρκικές επεμβάσεις στη Συρία, ως θεατής, η Ευρώπη βλέπει σήμερα ένα παρόμοιο σενάριο να επαναλαμβάνεται στη Λιβύη, η οποία παραδόθηκε στις πολιτοφυλακές από το 2011. Η Μόσχα και η Άγκυρα κατέληξαν στο να δημιουργήσουν εκεί, τον Μάιο και τον Ιούνιο 2020 , ένα είδος συγκυριαρχίας, κάτι για το οποίο έγραψα στις Ανιχνεύσεις στις 24-6-2020. ΕΔΩ
Στην Τρίπολη, η κυβέρνηση εθνικής συμφωνίας (GAN) του Faïez Sarraj, αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ, απέκρουσε την επίθεση του αντιπάλου του, στρατάρχη Khalifa Haftar, χάρη στη στρατιωτική βοήθεια και τους Σύριους μισθοφόρους της Τουρκίας. Ενώ ο Χάφταρ, επέστρεψε στην Κυρηναϊκή του, στο ανατολικό τμήμα της Λιβύης, και παραμένει εκεί χάρη στην υποστήριξη των Ρώσων. Υποστηρίζεται επίσης από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και την Αίγυπτο η οποία απειλεί να παρέμβει με τη σειρά της, εάν οι δυνάμεις του Σάραζ επεκτείνουν το πλεονέκτημά τους, επιτιθέμενες μέχρι τη στρατηγική πόλη της Σύρτης.
Αλλά στη Μέση Ανατολή, μια σύγκρουση μπορεί να κρύψει μια άλλη. Και η ανατολική Μεσόγειος αποτελεί τώρα το θέατρο των νέων εντάσεων που αντιπαραθέτουν, ιδιαίτερα, της Τουρκίας και της Γαλλίας. Στις 10 
Ιουνίου 2020, η γαλλική φρεγάτα Courbet , η οποία επιδίωξε να ελέγξει την εφαρμογή του εμπάργκο όπλων στη Λιβύη, στα πλαίσια μιας αποστολής του ΝΑΤΟ, κόντεψε να φτάσει σε σύγκρουση με μια τουρκική φρεγάτα. Το περιστατικό, για το οποίο διαφέρουν οι γαλλικές και οι τουρκικές εκδοχές, αποτέλεσε αντικείμενο μιας έρευνας και έπειτα μιας «άκρως διαβαθμισμένης» έκθεσης του ΝΑΤΟ, η οποία εξετάζεται τώρα από τη στρατιωτική επιτροπή του οργανισμού. Η Γαλλία, έκτοτε, ανέστειλε τη συμμετοχή της στην επιχείρηση του ΝΑΤΟ «Sea Guardian».
Αυτή η έξαρση πυρετού στη Μεσόγειο φέρνει στην επιφάνεια θεμελιώδη προβλήματα εντός της 
Ατλαντικής Συμμαχίας, και είναι εκ νέου η Γαλλία που χαλάει την υφιστάμενη νατοϊκή σούπα. Πώς μπορούμε δηλαδή να προσποιούμαστε ότι όλα είναι καλά, όταν οι κύριοι παίκτες – εν προκειμένω, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Τουρκία – δεν παίζουν πλέον το ρόλο τους στη διεθνή τάξη ; Τον Νοέμβριο του 2019, λίγο πριν από τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στο Λονδίνο, ο Μακρόν είχε σοκάρει πολλούς, λέγοντας στον The Economist, ότι το 
ΝΑΤΟ ήταν «εγκεφαλικά νεκρό». Εκείνη την χρονική περίοδο, ήταν η στάση του ελεύθερου σκοπευτή της Τουρκίας στη Συρία που του ενέπνευσε τον σχετικό προβληματισμό. Ο εγκεφαλικός θάνατος είναι προφανώς μια κατάσταση υποτροπής, τουλάχιστον στη διπλωματία. Ο Macron επανέλαβε τις επικρίσεις του, μετά από το επεισόδιο της φρεγάτας Courbet, με πολύ σκληρά λόγια για την Τουρκία, στα οποία η Άγκυρα απάντησε στον ίδιο τόνο.
Αμήχανο, το ΝΑΤΟ θα ήθελε να αποφύγει να πάρει θέση μεταξύ αυτών των «δύο συμμάχων-κλειδιών». 
Ωστόσο, εκτός από την επέμβασή της στη Λιβύη, η Τουρκία αμφισβητείται επίσης για το ότι έχει αποκτήσει τα ρωσικά αντιαεροπορικά αμυντικά συστήματα S-400, ασύμβατα με τους Νατοϊκούς εξοπλισμούς και ότι προσπαθεί να οικειοποιηθεί στη Μεσόγειο μια περιοχή που έχει εκχωρηθεί από το διεθνές δίκαιο στην Ελλάδα και την Κύπρο, όπου πραγματοποιεί γεωτρήσεις φυσικού αερίου.
Στο αντίστροφο μέτωπο με την Ουάσιγκτον το Παρίσι
Μέχρι πού θα αφήσουμε να πάει ο Ερντογάν ; Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές αρμόδιο τουρκικό δικαστήριο αποφάσισε να επιτραπεί η μετατροπή από μουσείο σε τζαμί η Αγία Σοφία. Η κυβέρνηση Τραμπ, 
για τον οποίο η διατήρηση του ΝΑΤΟ δεν είναι το κύριο μέλημα, δεν αναλαμβάνει κανέναν κίνδυνο : γι ‘αυτήν, το πρόβλημα της Λιβύης είναι πολύ περισσότερο ρωσικό παρά τουρκικό. Αντίθετα με την Ουάσιγκτον, σχετικά με την ιεράρχηση των απειλών, το Μέγαρο των Ηλυσίων ισχυρίζεται ότι η Τουρκία επεμβαίνει στη Λιβύη με «πολύ πιο μαζικό» τρόπο σε σχέση με τη Ρωσία και μέσα σε συνθήκες «πολύ πιο επικίνδυνες» .
Η Γαλλία βέβαια θα ήταν πιο πειστική, αν δεν ξεχνούσε να μνημονεύει τη Ρωσία (και όχι μόνο για τους μισθοφόρους της Ομάδας Wagner, σαν να ήταν ανεξάρτητοι από τη Μόσχα), τα Εμιράτα και την Αίγυπτο, όταν καταγγέλλει τις ξένες επεμβάσεις στη Λιβύη. Και αν δεν είχε εμπλακεί στο σκοτάδι, χωρίς Ευρωπαίο σύμμαχο, σε μια πολιτική περιπέτεια της Λιβύης προσεγγίζοντας τον Χαφτάρ, ακόμα κι αν ο Μακρόν παίρνει αποστάσεις τώρα από αυτόν. Σήμερα, βρίσκει μόνο με το ένα τέταρτο από τις χώρες του ΝΑΤΟ να την υποστηρίξουν εναντίον της Τουρκίας. Για τις άλλες, επικρατεί ο υποτιθέμενος ρεαλισμός : μεταξύ των πολύτιμων στρατιωτικών βάσεων που προσφέρει στο ΝΑΤΟ και του μοχλού των εκατομμυρίων προσφύγων που μπορεί να αφήσει να φύγουν προς την Ευρώπη, ανά πάσα στιγμή, η Τουρκία του Ερντογάν διατηρεί ακλόνητα ατού για την Ουάσιγκτον και τις Βρυξέλλες.
Και το ντέρτι και το μαράζι των δυτικών συμμάχων μας, μη τυχόν και χάσουμε τον Σουλτάνο Ερντογάν, συνεχίζεται στα «σκυλάδικα» της ατλαντικής συμμαχίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αντί να του δώσουν ένα ξεγυρισμένο οικονομικό μάθημα, δίχως να ρίξουν ούτε μια σφαίρα.
