Περισσότεροι από 300 πολιτικοί, διπλωμάτες, πανεπιστημιακοί και εμπειρογνώμονες από τουλάχιστον 50 χώρες πήραν μέρος στη φετινή Ευρωπαϊκή Διάσκεψη για τη Μη Διάδοση και τον Αφοπλισμό (EUNPDC), που συνήλθε στις 12 και 13 Νοεμβρίου στις Βρυξέλλες. Στόχος, η διάχυση της γνώσης, κυρίως προς τους ιθύνοντες στη χάραξη γεωπολιτικής.
Εχοντας την τιμή να εκπροσωπήσω στη διάσκεψη εκ μέρους της Ελλάδας το ΕΛΙΑΜΕΠ, θεωρώ χρήσιμο και πρέπον να δημοσιοποιήσω τα σημαντικότερα συμπεράσματά μου.
Το γεωπολιτικό κλίμα των ημερών ήταν φορτισμένο. Οι πόλεμοι στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή συνεχίζονταν. Στις ΗΠΑ μόλις είχε επανεκλεγεί πρόεδρος ο Τραμπ και δύο μέρες μετά, στο Valdai Club, ο ρώσος πρόεδρος Πούτιν επανέλαβε την απειλή για ενδεχόμενη πρώτη χρήση πυρηνικών όπλων.
Η ατμόσφαιρα στη διάσκεψη ήταν ανάλογη. Γνωρίζαμε πως την ώρα που εμείς συζητούσαμε δεν υπήρχε καμία συνομιλία ανάμεσα στους ισχυρότερους παράγοντες των εξελισσόμενων κρίσεων. Επίσης, πως ήταν καθολική η απουσία διεθνούς ελέγχου των πυρηνικών εξοπλισμών. Ουδεμία διμερής συμφωνία μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας για τον έλεγχο των πυρηνικών όπλων είναι πλέον ενεργή.
Η μόνη σχετική συμφωνία που εφαρμόζεται ακόμη παγκοσμίως είναι η Συνθήκη Μη Διάδοσης των Πυρηνικών Οπλων (ΝΡΤ). Η ΝΡΤ μαζί με τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ) και τους επιθεωρητές του αποτελούν από το 1970 τον ακρογωνιαίο λίθο στο διεθνές θεσμικό οικοδόμημα πυρηνικής ασφάλειας. Ωστόσο, η διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης το 1991 κατέστρεψε αυτόματα τη διπολική ισορροπία πυρηνικής αποτροπής.
Η διάδοχος μονοπολική ηγεμονία των ΗΠΑ επέφερε την απαξίωση των πολυμερών θεσμών. Η περιφρόνηση διεθνών συνθηκών και θεσμικών οργάνων – ΝΡΤ, ΙΑΕΑ, Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ – έγινε σαφής το 2003, όταν οι αμερικανικές δυνάμεις εισέβαλαν στο Ιράκ, και αργότερα, το 2018, κορυφώθηκε με την απόφαση του προέδρου Τραμπ για μονομερή αποχώρηση των ΗΠΑ από την τεράστιας γεωπολιτικής σημασίας πολυμερή συμφωνία JCPOA για τον πυρηνικό έλεγχο του Ιράν.
Στις Βρυξέλλες επιβεβαιώθηκε ότι ο αγώνας δρόμου των πυρηνικών εξοπλισμών συνεχίζεται παγκοσμίως. Ενώ ο αριθμός των πυρηνικών κεφαλών μειώθηκε εντυπωσιακά μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου – από περίπου 70.000 σε 12.500 σήμερα, εκ των οποίων σχεδόν 90% ανήκουν σε ΗΠΑ και Ρωσία –, o συνεχιζόμενος ποιοτικός εκσυγχρονισμός των πυρηνικών οπλικών συστημάτων αυξάνει τελικά σε ασύλληπτο βαθμό την ολέθρια αποτελεσματικότητά τους. Αξιοσημείωτο είναι επίσης ότι ΗΠΑ, Ρωσία και Κίνα έχουν αναβαθμίσει πρόσφατα τους αδιαφανείς στρατηγικούς σχεδιασμούς τους με προσθήκη περιπτώσεων πρώτης χρήσης πυρηνικών όπλων.
Στη διάσκεψη, η Αλεξάντρα Μπελ, υφυπουργός Εξωτερικών της απερχόμενης κυβέρνησης Μπάιντεν, μίλησε για την επίλυση κρίσεων μέσα από μια κατά περίπτωση δημιουργία κανόνων (rules based order). Τι άλλαξε άραγε από το 2019, όταν στην ίδια αίθουσα ο Κρίστοφερ Φορντ, υφυπουργός Εξωτερικών του τότε αμερικανού προέδρου Τραμπ, πρότεινε αντίστοιχα την εφαρμογή ολιγομερών κανονιστικών (normative) προσεγγίσεων αντί της ισχύουσας ρυθμιστικής (regulatory) αντιμετώπισης κρίσεων, η οποία βασίζεται στους πολυμερείς θεσμούς του OHE. Πρακτικά, και τις δύο φορές οι ΗΠΑ ζήτησαν να εφαρμόζεται το «δίκαιο του ισχυροτέρου».
Το 2019, τόσο ο ρώσος όσο και ο κινέζος εκπρόσωπος αντέδρασαν έντονα χαρακτηρίζοντας την αμερικανική πρόταση «απογοητευτική». Φέτος στη διάσκεψη δεν υπήρχε εκπρόσωπος της Ρωσίας. Εικάζω πως δεν προσεκλήθη. Ωστόσο, ο εκπρόσωπος της κυβέρνησης του Πεκίνου, πρέσβης Τσιάν Σιέν, απέρριψε αμέσως την αμερικανική πρόταση χαρακτηρίζοντάς την «κυνική».
Κλείνοντας τη διάσκεψη, η υπεύθυνη διοργάνωσης Σιμπίλε Μπάουερ, διευθύντρια του Σουηδικού Διεθνούς Ινστιτούτου Ερευνών για την Ειρήνη (SIPRI), ανακοίνωσε το ενδιαφέρον αποτέλεσμα μιας πρόσφατης σφυγμομέτρησης: «Οι νεότεροι θεωρούν ως μεγαλύτερη απειλή για την ανθρωπότητα την κλιματική αλλαγή, ενώ οι “λιγότερο νέοι” τοποθετούν πρώτο τον πυρηνικό πόλεμο και στη συνέχεια την έλλειψη πληροφόρησης και την παραπληροφόρηση».
Από τις Βρυξέλλες έφυγα απόλυτα βέβαιος ότι οι υπαρξιακές απειλές που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα απαιτούν άμεση και ειλικρινή συνεργασία των κορυφαίων ηγετών της. Το γλίστρημα στο χάος είναι πλέον εύκολο.
——–
Ο δρ Παντελής Οικονόμου είναι πρώην επιθεωρητής του ΙΑΕA, επιστημονικός συνεργάτης του ΕΛΙΑΜΕΠ και συγγραφέας του επίκαιρου βιβλίου «Το τελευταίο λάθος» (εκδ. Παπαδόπουλος)
ΤΑ ΝΕΑ
Για οποιαδήποτε πιστωτική ανάγκη επικοινωνήστε με το [email protected], είναι ελληνικής υπηκοότητας Με βοήθησε με 15.000€ Ευχαριστώ τον Θεό