Του Jérémie Berlioux, ανταποκριτή στην Κωνσταντινούπολη, της Libération, 16-10-2020
Μετάφραση και επεξεργασία : Αλκης Καλλιαντζίδης
Διαδήλωση συμπαθούντων του Αζερμπαϊτζάν στην Κωνσταντινούπολη στις 4 Οκτωβρίου. Photo Emrah Gurel.AP
Από τότε που η παγωμένη σύγκρουση του Ναγκόρνο-Καραμπάχ μετατράπηκε σε πόλεμο μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν, που υποστηρίζεται από την Άγκυρα, και των αρμενικών ενόπλων δυνάμεων, οι Αρμένιοι που ζουν στην Τουρκία ανησυχούν για την αναβίωση των παλαιών δαιμόνων.
Καθισμένος στον επάνω όροφο μιας καφετέριας στο Istiklal, την εμβληματική λεωφόρο πεζών στο κέντρο της Κωνσταντινούπολης, ο Murad Mihçi μιλάει χαμηλόφωνα, και κρυφοκοιτάζει τον περίγυρο. «Έχω δει σπάνια
μια τόσο βίαιη περίοδο», βαριανασαίνει αυτός ο Αρμένιος, ένας από τους 60.000 που ζουν στην Τουρκία. «Από τότε που ξεκίνησε πάλι ο πόλεμος, δέχομαι απειλές θανάτου για τις αναρτήσεις μου στο Twitter». Η πλήρης υποστήριξη της Άγκυρας στο Αζερμπαϊτζάν, το οποίο αντιμάχεται εδώ και ένα δεκαπενθήμερο τις αρμενικές δυνάμεις που ελέγχουν το Ναγκόρνο-Καραμπάχ, είναι η ευκαιρία για ένα ξέσπασμα εθνικιστικών ομιλιών στην Τουρκία. Και οι Τούρκοι αρμενικής καταγωγής βρίσκονται στο στόχαστρο.
«Εθνικιστική Ρητορική»
«Ανησυχούμε, ανησυχούμε, ανησυχούμε», επιμένει ο Yetvart Danzikyan, αρχισυντάκτης της δίγλωσσης 
τουρκο-αρμενικής εφημερίδας Agos. Ανησυχεί για μια επιστροφή στα σκοτεινά χρόνια για την κοινότητά του. «Όταν εκτοξεύεται η εθνικιστική ρητορική, συνήθως υπάρχουν περιστατικά», θυμάται. Οι εγκαταστάσεις της εφημερίδας, ερημωμένες λόγω της πανδημίας, προστατεύονται. Έξω, λίγοι αστυνομικοί παρακολουθούν τη γύρω περιοχή.
Για 30 χρόνια συγκρούσεων στο Καραμπάχ, η Τουρκία επέλεξε το στρατόπεδό της. Η προπαγάνδα επαναλαμβάνει το μήνυμα: οι Αζέροι και οι Τούρκοι είναι «ένα έθνος και δύο 
κράτη». Οι δύο χώρες διατηρούν στενές οικονομικές, πολιτικές και στρατιωτικές σχέσεις και μοιράζονται τη δαιμονοποίηση ενός προαιώνιου εχθρού : τους Αρμένιους. «Στο παρελθόν, υπήρξαν πολύ χειρότερες περίοδοι. Φοβόμαστε ότι θα επιστρέψουμε σε αυτές », εξηγεί ο Danzikyan.
Το φάντασμα της γενοκτονίας του 1915 (1,2 εκατομμύρια Αρμένιοι που 
εξοντώθηκαν από το κυβερνών κόμμα των «Νεοτούρκων») εξακολουθεί να επικρέμεται πάνω στους απογόνους των επιζώντων που παρέμειναν στην Τουρκία. Μέσα σε έναν αιώνα, επέζησαν επίσης από το οργανωμένο πογκρόμ του 1955, από 
τις εντάσεις στις δεκαετίες του ’60 και του ’80 και, τέλος, τη δεκαετία του ’90, κατά τον πρώτο πόλεμο του Καραμπάχ, όταν προσέγγισαν Τούρκοι και Αζέροι εθνικιστές. Οι τελευταίοι συνεχίζουν να αρνούνται τη γενοκτονία του 1915 και καταγγέλλουν πραγματικές ή υποτιθέμενες σφαγές που διαπράχθηκαν από τους Αρμένιους κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και στο Καραμπάχ.
Ωστόσο, η άνοδος του Ερντογάν στην εξουσία το 2003 είχε δημιουργήσει ελπίδες. Η κυβέρνησή του 
μεταρρύθμιζε τη χώρα, η οποία ανοίχθηκε λίγο προς τις μειονότητές της. Το 2007, η δολοφονία του Τούρκου Αρμένιου δημοσιογράφου Hrant Dink, ιδρυτή της εφημερίδας Agos και υποστηρικτή της συμφιλίωσης μεταξύ των εχθρικών αδελφών, συγκλόνισε τη χώρα. 100.000 άνθρωποι διαδήλωσαν στην Κωνσταντινούπολη φωνάζοντας, «Είμαστε όλοι Hrant Dink, είμαστε όλοι Αρμένιοι». Το κουρδικό πολιτικό κίνημα ανέλαβε να ζητήσει συγχώρεση για τη γενοκτονία. Η Αρμενική Εκκλησία Surp Giragos στο Ντιγιαρμπακίρ, στα 
νοτιοανατολικά της χώρας, ξαναχτίστηκε και άνοιξε ξανά για λατρεία το 2011. Μεταξύ 2013 και 2015, η κατάπαυση του πυρός μεταξύ του κράτους και των Κούρδων ανταρτών του PKK δημιούργησαν τις πιο τρελές ελπίδες. «Ήταν μια καλή περίοδος για την κοινωνία των πολιτών, μπορούσαμε να αναπνεύσουμε», θυμάται ο Mihçi, ο ίδιος ένας αρμένιος σοσιαλιστής ακτιβιστής και μέλος του φιλοκουρδικού κόμματος HDP.
Ρατσιστικές επιθέσεις
Αλλά το 2015, το τέλος της εκεχειρίας άλλαξε ριζικά το πολιτικό κλίμα. «Αυτή η περίοδος ειρήνης και ελπίδας δεν ήταν παρά μια παρένθεση», συνοψίζει ο Mihçi. Οι Αρμένιοι γίνονται όλο και πιο διακριτικοί, ενώ οι καταστροφές των εκκλησιών, οι απειλές και οι έρευνες αυξάνονται. Σύμφωνα με το ίδρυμα Hrant-Dink, που δημιουργήθηκε μετά τη δολοφονία του δημοσιογράφου, οι Αρμένιοι ήταν ο στόχος 803 ρατσιστικών επιθέσεων στα μέσα ενημέρωσης το 2019. Από την επανάληψη των εχθροπραξιών στο Καραμπάχ στις 27 Σεπτεμβρίου 2020, συγκεντρώσεις εθνικιστών ακτιβιστών με τουρκικές και αζερμπαϊτζανές σημαίες έγιναν σε διάφορες περιοχές της Κωνσταντινούπολης, όπου ζουν Αρμένιοι. Οι αρχές έκλεισαν τα μάτια.
Ο Garo Paylan, Αρμένιος βουλευτής του κόμματος HDP, χαρακτηρίστηκε συγκεκριμένα και δημόσια ως «προδότης» από μια φιλοκυβερνητική δεξαμενή σκέψης. Το λάθος του ήταν ότι είπε ότι αυτός ο πόλεμος θα οδηγήσει μόνο σε χαμένους. Λίγες μέρες αργότερα, πρόσθεσε : «Δεν υπάρχουν νικητές στον πόλεμο ούτε ηττημένοι στην ειρήνη». «Αντιμέτωποι με απειλές, πρέπει να συνεχίσουμε να πολεμούμε», επιθυμεί ο Mihçi. Υπενθυμίζοντας ότι οι Αρμένιοι, οι Τούρκοι και οι Αζέροι έχουν πολλά κοινά σημεία, καταγγέλλοντας το ρόλο των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, όπως : η Τουρκία, η Ρωσία και το Ισραήλ (που εξοπλίζει το Μπακού) στη σύγκρουση στο Καραμπάχ. «Εκμεταλλεύονται την κατάσταση στον Καύκασο εις βάρος των λαών που βρίσκονται στη μέση», δήλωσε πριν καλωσορίσει την αριστερά του Αζερμπαϊτζάν και τις εκκλήσεις για ειρήνη που έκανε.
