Στις 30 Μάρτιου 2021, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ των Ηνωμένων Πολιτείων της Αμερικής δημοσίευσε τις «Εκθέσεις του 2020 για τις Πράξεις των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων στις χώρες του κόσμου». Αυτές οι νέες «Εκθέσεις» έριξαν περισσότερο φως επάνω στην απανθρωπιά σε πολλαπλά κράτη.

Μεταξύ των νέων «Εκθέσεων» ήταν αυτές που επικεντρώθηκαν στην Κύπρο και στη διπλανή Τουρκία, μιαν από τις τρεις λεγόμενες «εγγυήτριες δυνάμεις» της Κυπριακής Δημοκρατίας (ΚΔ) και, από το 1974, κατέχουσα δύναμη στο βόρειο τμήμα της. Αυτές οι δύο «Εκθέσεις» όχι μόνο απεικόνισαν την απαράδεχτη κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο. Επίσης, υπογράμμισαν τουλάχιστον τρεις αυτονόητες και διασυνδεδεμένες πραγματικότητες.

Φρίκη στην Τουρκία

Η πρώτη πραγματικότητα αφορά την Τουρκία. Παρόλο που οι συνθήκες στα ελεύθερα τμήματα της ΚΔ είναι απογοητευτικές, ειδικά λόγω των πράξεων διάκρισης και διαφθοράς, οι συνθήκες στην Τουρκία και στο κατεχόμενο τμήμα της ΚΔ είναι, με διαφορά, χειρότερες. Μάλιστα, η «Έκθεση» για την Τουρκία για το 2020 παρουσιάζει μια φρικιαστική εικόνα βαναυσότητας και διαφθοράς, για την οποία προφανώς ευθύνεται η τουρκική κυβέρνηση υπό τη μακροχρόνια, κακοήθη και αυταρχική ηγεσία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Για την Τουρκία κατά τη διάρκεια του 2020, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ γράφει για «αναφορές» σε «αυθαίρετες δολοφονίες» («arbitrary killings»), «ύποπτους θανάτους ατόμων υπό κράτηση», «αναγκαστικές εξαφανίσεις», «βασανιστήρια», «αυθαίρετες συλλήψεις και συνεχιζόμενες κρατήσεις δεκάδων χιλιάδων ατόμων», «βία και απειλές βίας εναντίων δημοσιογράφων», «βία κατά γυναικών και λεσβιών, ομοφυλόφιλων, αμφιφυλόφιλων, τρανσέξουαλ, μεσοφυλικών ατόμων και μελών άλλων μειονοτήτων» και ούτω καθεξής.

Στην ίδια «Έκθεση», το Στέιτ Ντιπάρτμεντ προσθέτει κάτι σχετικό:

«Η κυβέρνηση [της Τουρκίας] έλαβε περιορισμένα μέτρα για τη διερεύνηση, δίωξη και τιμωρία μελών των δυνάμεων ασφαλείας και άλλων αξιωματούχων που κατηγορούνται για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η ατιμωρησία παρέμεινε πρόβλημα».

Με άλλα λόγια, στην Τουρκία, λόγω των προφανών ενεργειών και παραλείψεων των μηχανισμών του κράτους, η συστημική απανθρωπιά συνοδεύεται από τη συστημική αδικία και τη συστημική ατιμωρησία.

Απανθρωπιά στα κατεχόμενα

Η «Έκθεση» του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για την Κύπρο για το 2020 επιβεβαιώνει μια δεύτερη πραγματικότητα. Αυτή έχει να κάνει με το κατεχόμενο βόρειο τμήμα της ΚΔ, το οποίο ονομάζεται από την «Έκθεση» ως «περιοχή την οποία διαχειρίζονται Τουρκοκύπριοι». Όπως στην περίπτωση της Τουρκίας, αυτό το κατεχόμενο τμήμα πλήττεται από τη συστημική απανθρωπιά, αδικία και ατιμωρησία.

Σύμφωνα με το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, «τα σημαντικά ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων» στο κατεχόμενο τμήμα περιλαμβάνουν «σοβαρούς περιορισμούς στην ελευθερία της έκφρασης και του Τύπου, συμπεριλαμβανομένων των [δήθεν] νόμων περί ποινικής δυσφήμησης», «επαναπροώθηση των αιτούντων για άσυλο», «σοβαρές πράξεις διαφθοράς», «έλλειψη διερεύνησης και λογοδοσίας για τη βία κατά των γυναικών», «την εμπορία προσώπων» και «εγκλήματα που περιλαμβάνουν βία ή απειλές βίας που στοχεύουν μέλη εθνικών μειονοτήτων».

Υπό τέτοιες άθλιες συνθήκες, δεν αποτελεί έκπληξη ένα σχετικό σχόλιο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για το κατεχόμενο τμήμα: «Η βία κατά των γυναικών, συμπεριλαμβανομένης της συζυγικής κακοποίησης, παρέμεινε μείζον πρόβλημα». Ούτε αποτελεί έκπληξη το ανακοινωθέν της Προεδρίας της Τουρκίας της 20ής Μαρτίου 2021, δέκα ημέρες πριν από τη δημοσίευση της «Έκθεσης» του Στέιτ Ντιπάρτμεντ γι’ αυτήν την κατέχουσα δύναμη.

Μέσω αυτού του ανακοινωθέντος, η Προεδρία επιβεβαίωσε ότι η Τουρκία έχει αποσυρθεί από τη Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας (του 2011), αλλιώς γνωστή ως Σύμβαση Κωνσταντινούπολης (Δείτε: www.iletisim.gov.tr/english/haberler/detay/statement-regarding-turkeys-withdrawal-from-the-istanbul-convention).

Κάνοντας αυτήν την κίνηση, η Προεδρία της Τουρκίας έχει αυξήσει την προϋπάρχουσα ευαλωτότητα των γυναικών και των κοριτσιών στην Τουρκία και στο κατεχόμενο τμήμα της ΚΔ. Αναπόφευκτα, οι δικαιούχοι της κίνησης είναι βιαστές, παιδόφιλοι και άλλοι κακοποιοί των γυναικών ή των κοριτσιών.

Ατιμωρησία

Στην «Έκθεσή» του για την Κύπρο για το 2020, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ αποκαλύπτει ότι εν όψει των απάνθρωπων περιστάσεων στον κατεχόμενο βορρά, οι «de facto» αρμόδιες Αρχές «έλαβαν μέτρα για τη διερεύνηση αξιωματούχων μετά από ισχυρισμούς για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων». Εντούτοις, «υπήρχαν αποδείξεις της ατιμωρησίας».

Στην ίδια «Έκθεση», το Στέιτ Ντιπάρτμεντ παρουσιάζει λεπτομέρειες για τέτοια «ατιμωρησία». Παραθέτω πιο κάτω κάποια παραδείγματα:

«Μη κυβερνητικές οργανώσεις ανέφεραν ότι η έλλειψη καμερών ασφαλείας σε κέντρα κράτησης και σε τμήματα της ‘‘Κεντρικής Φυλακής’’ επέτρεψε στους [‘‘de facto’’] αστυνομικούς και φύλακες να κακοποιήσουν τους κρατουμένους, με ατιμωρησία…».

Στο πλαίσιο της διαφθοράς στο κατεχόμενο τμήμα της ΚΔ, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ περιγράφει την ατιμωρησία με τον ακόλουθο τρόπο:

«Ο ‘‘νόμος’’ προβλέπει ποινικές κυρώσεις για διαφθορά για την οποία ευθύνονται ‘‘αξιωματούχοι’’. Οι [‘‘de facto’’] Αρχές δεν εφάρμοσαν αποτελεσματικά τον ‘‘νόμο’’ και οι ‘‘αξιωματούχοι’’ μερικές φορές εμπλέκονταν σε διεφθαρμένες πράξεις με ατιμωρησία…».

Συνεπάγεται ότι οι «de facto» αρμόδιες αρχές στον κατεχόμενο βορρά μοιάζουν με τις δομές μιας συμμορίας που εμπλέκονται σε εγκληματικές πράξεις ή που κλείνουν τα μάτια τους μπροστά σε αυτές. Μολαταύτα, σε περίπτωση οποιασδήποτε «διευθέτησης» του λεγόμενου «Κυπριακού» βάσει των Ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ), αυτές οι «de facto» αρμόδιες αρχές ενδέχεται να μεταμορφωθούν αυτομάτως σε «de jure» αρμόδιες αρχές. Ένα τέτοιο αποτέλεσμα θα είναι εξωφρενικό και θα πρέπει να αποφευχθεί.

Ανισότητα και απαρτχάιντ

Η τρίτη πραγματικότητα και πάλι αφορά το κατεχόμενο βόρειο τμήμα της ΚΔ. Εκεί, εις βάρος των μη Τούρκων, όχι μόνο επικρατεί συστημική ανισότητα. Επίσης, απ’ ό,τι φαίνεται, διαπράττεται το έγκλημα του απαρτχάιντ.

Στην «Έκθεσή» του για την Κύπρο για το 2020, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ δεν αναφέρει το έγκλημα του απαρτχάιντ. Ωστόσο, δημοσιεύει αποδεικτικά στοιχεία γι’ αυτό το έγκλημα. Για παράδειγμα, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ εξηγεί ότι:

«Οι Ελληνοκύπριοι και οι Μαρωνίτες που ζουν στις περιοχές που διοικούνται από Τουρκοκύπριους μπόρεσαν να κατέχουν ορισμένες από τις περιουσίες τους στην περιοχή αυτή, αλλά [λόγω των δήθεν ‘‘νόμων’’ εκεί] δεν μπόρεσαν να αφήσουν τις περιουσίες τους σε κληρονόμους που κατοικούσαν στην περιοχή που ελέγχεται από την Κυβέρνηση [της ΚΔ]. Οι Μαρωνίτες που ζουν στην περιοχή που ελέγχεται από την Κυβέρνηση [της ΚΔ] μπόρεσαν να χρησιμοποιήσουν τις περιουσίες τους στον βορρά μόνο εάν αυτές οι ιδιοκτησίες δεν ήταν υπό τον έλεγχο του τουρκικού στρατού ή εάν δεν είχαν παραχωρηθεί σε Τουρκοκύπριους. …».

Σύμφωνα με το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, οι διακρίσεις κατά των μη Τούρκων το 2020 ήταν ευρύτερες από αυτές που αφορούσαν τις περιουσίες. Για παράδειγμα:

«Οι [‘‘de facto’’] τουρκοκυπριακές αρχές δεν επέτρεψαν στους Ελληνοκύπριους και Μαρωνίτες με διαμονή στον βορρά να συμμετάσχουν στις [δήθεν] εκλογές που διοικούσαν οι [‘‘de facto’’ αρχές στον κατεχόμενο βορρά]. … Οι Ελληνοκύπριοι αντιμετώπισαν διακρίσεις στην κοινωνία και διακρίσεις στην εργασία».

Αυτή η συστημική ανισότητα και οι σχετικές διακρίσεις είναι σε αντίθεση με τις βασικές αρχές της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου. Ως εκ τούτου, αποτελούν αναπόφευκτα αποτελέσματα της «διζωνικότητας» που υπάρχει στην πράξη -όχι μόνο ως επιβαλλόμενη «de facto» συνέπεια της ωμής εθνοκάθαρσης αλλά, επίσης, ως ιδεολογική έκφραση του νεο-οθωμανικού «δικοινοτισμού».

Όσον αφορά τις ενδείξεις του απαρτχάιντ, αυτές αντικατοπτρίζουν το γεγονός ότι η Τουρκία έχει απομακρυνθεί από μια σειρά διεθνών συνθηκών κατά αυτού του εγκλήματος. Οι σχετικές συμβάσεις που δεν έχουν καν υπογραφτεί από την Τουρκία περιλαμβάνουν τη Διεθνή Σύμβαση για την Καταστολή και Τιμωρία του Εγκλήματος του Απαρτχάιντ (του 1973), τα Επιπρόσθετα Πρωτόκολλα των Συμβάσεων της Γενεύης (του 1977), τη Διεθνή Σύμβαση Κατά του Απαρτχάιντ στον Αθλητισμό (του 1985) και το Καταστατικό της Ρώμης για το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (του 1998).

Υπό τέτοιες αποκρουστικές συνθήκες, θα έλεγα ότι το κατεχόμενο τμήμα της ΚΔ έχει μολυνθεί με μια εντελώς αντιδημοκρατική και νεο-οθωμανική μορφή του εγκλήματος του απαρτχάιντ (δείτε, μεταξύ άλλων, το άρθρο μου της 1ης Δεκεμβρίου 2018 στον ιστότοπο της «Σημερινής», υπό τον τίτλο «Το έγκλημα του Απαρτχάιντ και η Κυπριακή Δημοκρατία», στο https://simerini.sigmalive.com/article/2018/12/1/to-egklema-tou-apartkhaint-kai-e-kupriake-demokratia/).

Η Τουρκία δεν έχει τιμωρηθεί για τη μαζική εγκληματικότητα που έχει επιβληθεί στο κατεχόμενο βόρειο τμήμα τής ΚΔ και γι’ αυτήν την ατιμωρησία ουσιαστικά φταίει ο ΟΗΕ. Αντί να λάβει αυστηρά μέτρα με διπλούς στόχους τον τερματισμό της εγκληματικότητας και την εφαρμογή της διεθνούς ποινικής δικαιοσύνης, ο ΟΗΕ έχει υιοθετήσει μια κατευναστική πολιτική με σιωπηρό στόχο τη νομιμοποίηση της τερατώδους κατάστασης – μέσω της εγκαθίδρυσης, στη Νήσο Κύπρο, μιας «δικοινοτικής, διζωνικής ομοσπονδίας».

Τι απέγινε η εύλογη αρχή, σύμφωνα με την οποία «το έγκλημα δεν επιβραβεύεται»; Έχει ξεχαστεί από τον ΟΗΕ; Αν ναι, αυτό είναι αποτέλεσμα της πρόθεσης ή της απερισκεψίας; Είτε έτσι είτε αλλιώς, ο ΟΗΕ είναι υπεύθυνος για μια μυστική «ειρηνευτική διαδικασία», η οποία ισοδυναμεί με μιαν άδικη «μεταπολεμική διαδικασία», που έχει σχεδιαστεί για να εδραιώσει τις απάνθρωπες συνέπειες της ολόγυμνης εγκληματικότητας.

«Ο φαύλος κύκλος της ανομίας»

Τα αποσπάσματα των «Εκθέσεων» του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, που έχω αναπαραγάγει πιο πάνω, δεν περιγράφουν τις άσπλαχνες συνθήκες στην άλλην άκρη του κόσμου αλλά στην Τουρκία και στο υπό κατοχήν τμήμα της ΚΔ από την Τουρκία. Εντούτοις, απ’ ό,τι φαίνεται, όταν δημοσιεύτηκαν οι «Εκθέσεις» του Στέιτ Ντιπάρτμεντ στις 30 Μαρτίου 2021, καλωσορίστηκαν με σιωπή από την Κυβέρνηση της ΚΔ. Εκείνη τη μέρα, όπως και την επόμενη μέρα, το Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών της Κυβέρνησης δημοσίευε (στο www.pio.gov.cy) το ένα κυβερνητικό ανακοινωθέν μετά το άλλο. Όμως, κανένα δεν αφορούσε αυτές τις «Εκθέσεις».

Λαμβάνοντας υπόψη τη σοβαρότητα των θεμάτων που αποκάλυψαν οι «Εκθέσεις», αυτή η σιωπή είναι ανεξήγητη, αποτροπιαστική και ύποπτη. Ωστόσο, μας υπενθυμίζει ότι οποιαδήποτε κυβερνητική πολιτική του κατευνασμού δεν συνεπάγεται απλώς τη χορήγηση παραχωρήσεων προς όφελος ενός επιτιθέμενου. Περαιτέρω, εν όψει της ολόγυμνης εγκληματικότητας, οποιαδήποτε πολιτική του κατευνασμού έχει τη ενδημική ικανότητα να προκαλέσει κυβερνητική σιωπή σε συνδυασμό με τη μη παροχή της ποινικής δικαιοσύνης.

Για τους λόγους που έχω εντοπίσει σε αυτό και σε τόσα αλλά προηγούμενα άρθρα, καταλήγω σε ένα επικριτικό συμπέρασμα. Όπως και σε άλλα μέρη του κόσμου, στην Τουρκία και στο κατεχόμενο βόρειο τμήμα της ΚΔ ενεργοποιείται ασταμάτητα κάτι που έχω ονομάσει ως «φαύλο κύκλο της ανομίας». Έχει έξι βασικούς κρίκους:

(1) Διαπράττεται έγκλημα και υπάρχουν στοιχεία γι’ αυτό·

(2) δεν ξεκινά τελεσφόρος έρευνα·

(3) κανείς δεν κρίνεται ένοχος για το έγκλημα·

(4) επικρατεί συστημική αδικία·

(5) ακολουθεί συστημική ατιμωρησία·

(6) ο «φαύλος κύκλος της ανομίας» είναι έτοιμος να ξεκινήσει εκ νέου.

Διαδοχικές κυβερνήσεις της Τουρκίας είναι κυρίως υπεύθυνες για την ύπαρξη του «φαύλου κύκλου της ανομίας» – τόσο στην Τουρκία όσο και στο κατεχόμενο βόρειο τμήμα της ΚΔ. Τούτου λεχθέντος, άλλες κυβερνήσεις και διεθνείς οργανισμοί δεν μπορούν να αποφύγουν κάποιες ευθύνες, ειδικά λόγω της πολιτικής του κατευνασμού που έχουν ακολουθήσει και της μη ενεργοποίησης των μηχανισμών της διεθνούς ποινικής δικαιοσύνης.

Καθώς ξεδιπλώνεται το μέλλον, η ανεξαρτησία, η ασφάλεια και η επιβίωση της ΚΔ θα εξαρτηθούν από το αν, το πότε και το πώς θα αντιμετωπιστεί ο «φαύλος κύκλος της ανομίας». Υπάρχει ένα απλό αντίδοτο κατ’ αυτού του «κύκλου». Αποτελείται από την αυστηρή επιβολή του κράτους δικαίου.

……

ΥΓ: Οι «Εκθέσεις» του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για την Τουρκία και για την Κύπρο βρίσκονται στο www.state.gov/wp-content/uploads/2021/03/TURKEY-2020-HUMAN-RIGHTS-REPORT.pdf και στο www.state.gov/wp-content/uploads/2021/03/CYPRUS-2020-HUMAN-RIGHTS-REPORT.pdf αντίστοιχα. Σχετικές λεπτομέρειες βρίσκονται στον ιστότοπο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ εδώ: www.state.gov/reports/2020-country-reports-on-human-rights-practices/

* Επίκουρος Καθηγητής στη Νομική Σχολή Πανεπιστημίου UCLan Cyprus. Οι απόψεις του είναι προσωπικές.

simerini.sigmalive.com