Ο «υβριδικός» και στο βάθος, «ψυχολογικός» πόλεμος της Άγκυρας!

Ο σκοπός του άρθρου είναι να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε τις αλλαγές στις απειλές κατά της Ελλάδας που έχουν λάβει χώρα τα τελευταία χρόνια, και να εξετάσουμε τις συνιστώσες των βέλτιστων απαντήσεων. Η κρίση των Ιμίων έφερε μια σύνθετη πραγματικότητα στο φως. Ελλάδα και Τουρκία εκπαιδεύονται για αντιπαραθέσεις με τις συμβατικές ένοπλες δυνάμεις, με σκοπό να αντιμετωπίζουν καταδρομικές ενέργειες σε μεγάλη κλίμακα, με κύριο εργαλείο τους την ταχύτητα αντιδράσεως, την αυξανόμενη ποσότητα προκλητικών ενεργειών, την ένταση, και την ακρίβεια των επιχειρήσεων.

Η περιγραφόμενη αλλαγή θέτει διάφορες προκλήσεις στην επιχειρησιακή σχεδίαση, μεταξύ των οποίων: 1. Χρήση των περιοχών όπου υφίστανται νομικές ατέλειες ισορροπώντας μεταξύ σφύρας και άκμονος, προκειμένου να υπερασπιστεί την ικανότητά τους να συνεχίσουν τη δρομολόγηση προκλήσεων στην Ελλάδα. 2. Προσπάθεια του εχθρού να αφομοιώσει τις απαιτήσεις του στον διεθνή παράγοντα -με αυτόν τον τρόπο- στην προοπτική που να καθιστά δύσκολο για τις Ελληνικές αντιπροσωπείες να λειτουργήσουν αποτελεσματικά, προκειμένου να αποτρέψουν τη δρομολόγηση και την καταπολέμηση των δυνατοτήτων τους. 3. Αυξανόμενη χρήση του υβριδικού πολέμου, προκειμένου να ελαχιστοποιηθεί η ελευθερία της λειτουργίας των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων στον υψηλότερο δυνατό βαθμό και να αποτρέψουν τις Τουρκικές διεκδικήσεις. Αυτές είναι οι σημαντικές προκλήσεις, που απαιτούν μια περιεκτική, διεπιστημονική απόκριση της ασφάλειας, στην οποία το στρατιωτικό στοιχείο είναι μόνο ένας από τους πολλούς μηχανισμούς αντιμετώπισης.

Τι είναι ο υβριδικός πόλεμος και γιατί η Άγκυρα «στήνει» συγκρούσεις

Η τουρκική εξωτερική πολιτική, ακολουθεί μια στρατηγική που θα μπορούσαμε να τη χαρακτηρίσουμε ως στρατηγική του ήσσονος κινδύνου. Αυτή η στρατηγική, χρησιμοποιεί τακτικές οι οποίες έχουν επιθετικό χαρακτήρα. Η Τουρκία, ξεκινά τη διεκδικήσει του ελληνικού θαλάσσιου ζωτικού χώρου (έως και την Κύπρο) με την οριοθέτηση του διμερούς παιχνιδιού. Το casus belli σε περίπτωση που η Ελλάδα πράξει βάσει του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας, (επέκταση μονομερής των ναυτικών μιλίων στα 12 ν.μ) αποτελεί μια παράνομη απειλή χρήσης βίας, η οποία όμως, οριοθετεί το παιχνίδι υπέρ της υιοθέτησης επιθετικών τακτικών από την πλευρά της.

Γνωρίζοντας ότι δεν πρόκειται να λάβει χώρα ένας γενικευμένος πόλεμος (λόγω παρέμβασης του ΝΑΤΟ, των ΗΠΑ αλλά και των τεράστιων ζημιών που θα υποστούν ιδιωτικοί δρώντες από μια πιθανή παύση της ομαλής και αβλαβούς διέλευσης εμπορικών πλοίων) και ταυτόχρονα πως η Ελλάδα δε θα ρισκάρει να δοκιμάσει την εγκυρότητα της τουρκικής –πολεμικής- απειλής, συνεχίζει να χρησιμοποιεί διάφορα μέσα, που δεν βρίσκονται στην παραδοσιακή διεξαγωγή πολεμικών κινήσεων.

Ο Υβριδικός Πόλεμος, έχει αρχίσει να προβληματίζει λήπτες απόφασης και ακαδημαϊκούς από το 2005, όταν και ονομάστηκαν έτσι, οι δράσεις της Χιζμπαλάχ στο Λίβανο. Σήμερα, ο όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψει τις κινήσεις του ΙΚ στη Συρία και στη Λιβύη. Ο όρος, σχετίζεται με την περιγραφή ασύμμετρων απειλών γι’ αυτό, πολιτικά, αναφέρεται ως Υβριδική Απειλή και όχι ως Υβριδικός Πόλεμος (η τελευταία έννοια, είναι περισσότερο ακαδημαϊκής προέλευσης). Ο νεολογισμός αυτός, καλείται να περιγράψει σύνολο ασύμμετρων πρακτικών που χρησιμοποιούν κρατικοί ή μη κρατικοί δρώντες και έχουν στόχο να πλήξουν συγκεκριμένα σημεία-τομείς του αντιπάλου (ο κυβερνοπόλεμος, λογίζεται ως τέτοια πρακτική) και να δημιουργηθεί ένας χώρος στρατηγικής θεωρίας που να μπορεί να φέρει στο φως, άγνωστες πρακτικές ως προς τις παραδοσιακές τακτικές που χρησιμοποιούνται στις συγκρούσεις. Το βασικό μέλημα του ασκούντα την Υβριδική Απειλή, είναι διττό: 1) συνεχής φθορά του αντιπάλου και 2) αιφνιδιασμός αυτού. Ας δούμε πως η Τουρκία πράττει κατά αυτόν τον τρόπο:

1. Η ελληνο-τουρκική ατζέντα που χρειάζεται ως «διαπραγματευτικός μπούσουλας» όταν οι δύο χώρες έρχονται στον τραπέζι, εμπλουτίστηκε από την ίδια την Τουρκία, ανοίγοντας έτσι πολλά μέτωπα (με προσοχή θα μπορούσαμε να το πούμε ως «διασπορά διεκδικήσεων-μαξιμαλισμός διεκδικήσεων»). Όσο περισσότερα ζητήματα θέτεις στον αντίπαλο, τόσα περισσότερα θα αναγκαστεί εκείνος να δώσει.
2. Κάποτε, ο Τουργκούτ Οζάλ, είχε κάνει έναν «πρόλογο» για τις υβριδικές απειλές της Τουρκίας λέγοντας «δε χρειάζεται να κάνουμε πόλεμο με την Ελλάδα, αρκεί να αφήσουμε μετανάστες να περάσουν τα ελληνικά σύνορα». Σήμερα, το προσφυγικό ζήτημα που αφορά την Ελλάδα και την Ε.Ε, χρησιμοποιείται από την Άγκυρα ως υβριδικό «όπλο».
3. Ο ρόλος του τουρκικού προξενείου στη Θράκη. Το τουρκικό προξενείο, ασκεί καθήκοντα λες και είναι το πάλαι ποτέ υπουργείο «Βορείου Ελλάδος». Η χορήγηση δανείων σε μέλη της μουσουλμανικής μειονότητας, η χρήση του ψευδομουφτή ως ανώτατου τοπικού άρχοντα με νομικό χαρακτήρα (απόδοση δικαιοσύνης κτλ) χρησιμοποιώντας τον σεβασμό της διαφορετικότητας και την απαγόρευση των διακρίσεων λόγω θρησκεύματος, αποτελούν λίγες από τις τουρκικές πρακτικές που στοχεύουν στη μεγιστοποίηση της επιρροής της Άγκυρας στη Θράκη.
4. Η δορυφοριοποίηση της Αλβανίας. Οι Αλβανοί, έχουν ξυπνήσει από τότε που Κυπριακό και Αιγαίο, αντιμετωπίζονται και με την οπτική της ενεργειακής ασφάλειας. Η Τουρκία, επιδιώκει να γίνει ο αδιαμφισβήτητος ενεργειακός κόμβος της Ευρασίας και αυτός ο στόχος, αποτελεί ένα ακόμη κίνητρο να ελέγξει τον χώρο στον οποίο βρίσκεται η Ελλάδα. Θράκη, Αιγαίο και Κύπρος αν ενωθούν στον χάρτη ως κουκκίδες, αποτελούν τη συνέχεια των Στενών και τυχόν επίτευξη των τουρκικών στόχων, σημαίνει αυτόματα, επίτευξη περιφερειακής ηγεμονίας της Τουρκίας. Η Αλβανία, δημιουργεί ζητήματα αναφορικά με την ελληνο-αλβανική ΑΟΖ, μπλοκάροντας έτσι τις διεξόδους ερευνών που μπορεί να ασκήσει η Ελλάδα στην πλευρά του Ιονίου, παγώνοντας προς όφελός της τα ζητήματα του Αιγαίου.

Ίμια: Η χρήση των συμβόλων για λογαριασμό του ψυχολογικού πολέμου

Υβριδικός Πόλεμος και Ψυχολογικές Επιχειρήσεις, δεν μπορούν να μην εξετάζονται παράλληλα. Άλλωστε, αναφέραμε πως ο διττός στόχος μιας υβριδικής απειλής, είναι η φθορά (αποφεύγοντας μάλιστα τις νομικές συνέπειες που θα είχε μια παραδοσιακή-πολεμική πράξη) και ο αιφνιδιασμός (σοκ) του αντιπάλου έτσι ώστε το πλήγμα που προκαλεί ο υβριδικός πόλεμος, να καταστήσει αδρανή τον αντίπαλο και να αυξήσει το κόστος επαναφοράς του σε θέση ισορροπίας-ισχύος (προ της υβριδικής φθοράς που υπέστη).

Η Τουρκία, αποστέλνει τον τουρκικό στόλο στα Ίμια με σκοπό να προλάβει μια πιθανή μετάβαση επίσημων πολιτικών προσώπων για την 21^η Επέτειο του ηρωικού χαμού των Καραθανάση, Βλαχάκου, Γιαλοψού από την πτώση του ελικοπτέρου κατά τη διάρκεια μιας κρίσης που έφερε τις δύο χώρες κοντά σε θερμό επεισόδιο. Οι λόγοι για τους οποίους η Τουρκία προβαίνει σε αυτού του είδους τον Ψυχολογικό Πόλεμο, είναι οι εξής:

1. Τόνωση του στρατιωτικού φρονήματος του τουρκικού ναυτικού όπλου, καθώς ο τουρκικός στρατός στη Συρία έχει υποστεί ήττες.
2. Χρήση της τουρκικής παρουσίας εκεί, ως λαϊκιστικό εργαλείο για το εσωτερικό της Τουρκίας ενόψει και του δημοψηφίσματος του προσεχούς Απριλίου όπου και θα δούμε αν το αποτέλεσμά του, καταστήσει τον Ερντογάν, «Σουλτάνο».
3. Αποσόβηση της αμηχανίας που έφερε η μη προετοιμασία των τουρκικών θέσεων για το Κυπριακό στη Γενεύη.
4. Η υπενθύμιση στην Ελλάδα πως το Αιγαίο διεκδικείται πλήρως από την Τουρκία και πως η μη έκδοση των 8 Τούρκων που συμμετείχαν στο πραξικόπημα, θα γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης από την Τουρκία όσο καθίσταται δυνατό. Η μη έκδοση των 8, χρησιμοποιείται με άλλα λόγια ως πρόσχημα και η κίνηση της αποστολής δυνάμεων στα Ίμια, ως «αμυντική» – ανταποδοτική κίνηση λόγω της μη συμμόρφωσης της Ελλάδας με τις τουρκικές θέσεις.
5. Η υπενθύμιση στο ΝΑΤΟ πως η Τουρκία θα δημιουργήσει προβλήματα εντός του οργανισμού, αν στο ΝΑΤΟ ή από μέλη αυτού, παρθούν αποφάσεις κατά της Τουρκίας λόγω της ρωσο-τουρκικής προσέγγισης και η αποστολή μηνύματος στην Ε.Ε οτι έχει παρέλθει το χρονικό περιθώριο για διευθέτηση των τουρκικών αιτημάτων που βρίσκονται στη συμφωνία για το προσφυγικό και πως η άνοιξη, πλησιάζει.

Ο Υβριδικός Πόλεμος, είναι δύσκολο να οριστεί επακριβώς. Όπως προαναφέρθηκε, χρειάζεται να διαχωρίζεται από τον όρο ασύμμετρη απειλή, χωρίς όμως να θεωρείται ανύπαρκτη κάποια σχέση μεταξύ αυτών. Το νέο δόγμα του ΝΑΤΟ, προσπαθεί να εξελίξει τη δράση του πάνω στις ασύμμετρες απειλές και στην αντιμετώπιση του Υβριδικού Πολέμου. Ομοιάζει αρκετά με την βυζαντινή σκέψη και τις τακτικές που όριζε η έμμεση προσέγγιση που υιοθέτησε για αιώνες η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία καθώς και με τη γνωστή συμβουλή του Sun Tzu «η επιτυχία είναι να κερδίσεις τον αντίπαλο χωρίς πόλεμο» (πάντα τηρουμένων αναλογιών μεταξύ των εποχών).

Στην Ελλάδα, οφείλουμε πλέον να ασχοληθούμε σοβαρά με τις υβριδικές απειλές καθώς η δυσχερής οικονομική θέση της χώρας, την καθιστά ευάλωτη. Επιπλέον, η αρχή για κάθε διπλωματική νίκη, είναι η καλή γνώση της δράσης του αντιπάλου.

* Ο Δημήτρης Τσαιλάς είναι Υποναύαραχος ε.α. και ο Αλέξανδρος Δρίβας είναι υποψήφιος Δρ Διεθνών Σχέσεων, Συντονιστής της Ομάδας Ανατολικής Μεσογείου στο ΤΟ.ΡΕ.ΝΕ

liberal.gr