Του Αλκη Καλλιαντζίδη, Οικονομολόγου, [email protected], www.kalkis.eu
Πέρα από την ελληνοτουρκική διαχρονική αντιπαλότητα, τίποτα πλέον δεν πάει καλά μεταξύ της Γαλλίας και της Τουρκίας. Οι σχέσεις τους δεν σταμάτησαν να επιδεινώνονται από το 2016. Μετά το τελευταίο στρατιωτικό συμβάν στην κεντρική Μεσόγειο, οι δύο χώρες μέλη της ίδιας ατλαντικής συμμαχίας, ανταλλάσσουν μυϊκές δηλώσεις κατηγορώντας η μία την άλλη.
«Αναμεμιγμένη στρατιωτικά στη Συρία, τη Λιβύη και το Ιράκ, η Τουρκία επιβεβαιώνεται ως ένας εταίρος ολοένα και πιο προβληματικός για τους Ευρωπαίους συμμάχους της», συνοψίζει η Marie Jégo, η πάντα έγκυρη και καλά ενημερωμένη ανταποκρίτρια της εφημερίδας Le Monde στην Κωνσταντινούπολη, στο άρθρο της στις 18-6-2020, με τίτλο : «Από τη Συρία στη Λιβύη, το [νεο-οθωμανικό] σχέδιο του Ερντογάν» (De la Syrie à la Libye, le projet « néo-ottoman » d’Erdogan).
Αυτός ο μιλιταριστικός ακτιβισμός της Τουρκίας (που δηλητηριάζει το ΝΑΤΟ) εντείνεται σε μια χρονική περίοδο που η καλοτυχία του Ερντογάν βρίσκεται σε οπισθοχώρηση. Αφού το κόμμα του έχασε τις 
δημοτικές εκλογές στις περισσότερες μεγάλες πόλεις το 2019, οι πρώην κολλητοί του δημιούργησαν νέα διασπαστικά πολιτικά κόμματα για να τον αμφισβητήσουν, ενώ η καταρρέουσα τουρκική οικονομία έγινε η αχίλλειος πτέρνα του.
Η Marie Jégo θεωρεί ότι ο Ερντογάν «χρειάζεται απεγνωσμένα μια νίκη μετά τις αποτυχίες που υπέστη ο στρατός του στη Συρία. Η συμφωνία κατάπαυσης του πυρός με τη Μόσχα στις 5 Μαρτίου 2020 
για να μοιραστεί η περιοχή του Idlib, το τελευταίο προπύργιο των αντι-Ασαντ ανταρτών, αφήνει τις θέσεις του τουρκικού στρατού στο έλεος των νέων επιθέσεων του καθεστώτος και του Ρώσου συμμάχου του. Η συμμαχία με τη Ρωσία παραμένει εύθραυστη, παρά την απόκτηση των ρωσικών αντιαεροπορικών πυραύλων S-400. Ένα άλλο παράδοξο, ο αγωγός φυσικού αερίου TurkStream, που εγκαινιάστηκε με μεγάλες παράτες στις 8 Ιανουαρίου 2020, είναι μισο-άδειος, γιατί η Τουρκία έχει μειώσει σημαντικά τις αγορές ρωσικού αερίου. Αποτέλεσαν μόνο το 9% των προμηθειών της το Μάρτιο, έναντι του 21% το Φεβρουάριο 2020».
«Υπεράσπιση των απογόνων μας»
Αυτό βέβαια δεν εμποδίζει τον Ερντογάν να αντλεί έμπνευση από τον Βλαντιμίρ Πούτιν, ιμπεριαλιστικό συνεταιράκι του, όπως κατεπανάληψη αρθρογράφησε στις Ανιχνεύσεις η ταπεινότητά μου. «Συχνά μας 
ρωτάνε τι ακριβώς κάνουμε στη Λιβύη. Είμαστε εκεί για να υπερασπιστούμε τους απογόνους μας, τους αδελφούς μας από την Ανατολία», δήλωσε, στις 22 Δεκεμβρίου 2019, στο Gölcük (περιοχή Kocaeli) ο πασάς, ενώ παρέστη στην καθέλκυση ενός νέου υποβρυχίου. Όπως ο maître του Κρεμλίνου, που γρήγορα αιτιολόγησε τη ρωσική επέμβαση στην ανατολική Ουκρανία, υπερασπιζόμενος τους ρωσό-φωνους πληθυσμούς, ο Τούρκος πρόεδρος ντύνει 
την εξωτερική του πολιτική με ένα «νεο-οθωμανικό» στολίδι το οποίο, χωρίς να εδράζεται στην πραγματικότητα, κάνει το αφήγημά του πολιτικά συνεπές.
Οι στρατιωτικές ενέργειες της Άγκυρας σε μια περιοχή που βρίσκεται στο σταυροδρόμι της Ευρώπης, της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής διευκολύνονται από την αποσύνθεση της παγκόσμιας τάξης πραγμάτων που προκύπτει από τον ψυχρό πόλεμο, αφού οι Ηνωμένες Πολιτείες (με τον φιλο-ερντογανικό Τραμπ) σκέφτονται μόνο το πώς θα περιορίσουν τη δέσμευσή τους στο εξωτερικό, ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση εμφανίζεται χωρίς προοπτικές, «αποτυχημένη», όπως θα την χαρακτηρίσει ο Ερντογάν στο αποκορύφωμα της πανδημίας του Covid-19. Αυτό το παράθυρο ευκαιρίας, σκοπεύει να εκμεταλλευτεί για να αναζωογονήσει την επιρροή της χώρας του. «Κάθε πρόγραμμα, σχέδιο, πολιτικό ή οικονομικό, στην περιοχή και στον κόσμο, είναι καταδικασμένο σε αποτυχία, εάν αποκλειστεί από αυτό η Τουρκία. Αυτό ισχύει από τα Βαλκάνια έως τη Μεσόγειο, από το Βορρά έως το Νότο της Αφρικής», δήλωσε με περισσή αλαζονεία ο μικρο-μέγαλος στις 18 Μαΐου 2020. Αυτές οι ιμπεριαλιστικές φιλοδοξίες αποκρύπτονται διαρκώς από τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης που βρίσκονται στην υπηρεσία του. «Η ικανότητα της Άγκυρας να αναμορφώσει τη γεωπολιτική της Ανατολικής Μεσογείου 
και της Βόρειας Αφρικής, μέσω των δραστηριοτήτων της στη Συρία και τη Λιβύη, θα κάνει την Ευρώπη να δει την Τουρκία διαφορετικά. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα δυσκολευτούν να αντιμετωπίσουν αυτήν τη νέα κατάσταση», δήλωσε ο Burhanettin Duran, η δημοσιογραφική βεντέτα της φιλοκυβερνητικής εφημερίδας Sabah, στις 16 Ιουνίου.
Η στρατιωτική δύναμη και η υποστήριξη των ισλαμικών δικτύων είναι τα κλειδιά για την τουρκική επιτυχία. Χάρη στα τουρκικά οπλισμένα drones, τους Τούρκους στρατιωτικούς συμβούλους και τους χιλιάδες Σύριους μισθοφόρους που στάλθηκαν εκεί από την Άγκυρα, ο Λίβυος σύμμαχός της, δηλαδή η κυβέρνηση της Εθνικής Συμφωνίας (GAN), μπόρεσε να προκαλέσει τις σοβαρές αποτυχίες στις δυνάμεις του στρατάρχη Haftar, που υποστηρίζεται από τη Γαλλία, τη Ρωσία, την Αίγυπτο και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Παγίωση των κεκτημένων της Τουρκίας
Γαλβανισμένη (μεθυσμένη) από τις στρατιωτικές της επιτυχίες, η Τουρκία θέλει να παγιώσει τα κεκτημένα της. Η Άγκυρα και η κυβέρνηση της Τρίπολης συζητούν τη χρήση της ναυτικής βάσης Misrata και της αεροπορικής βάσης Al–Watiya, προσφάτως ανακτηθείσες από τις δυνάμεις της GAN. Μια μόνιμη αεροπορική και ναυτική παρουσία στη Λιβύη θα σφραγίσει τις ενεργειακές φιλοδοξίες της «μικράς Ασίας», που είναι πρόθυμη να ελέγξει τους πόρους πετρελαίου και φυσικού αερίου της Μεσογείου. Για να αποκομίσουν τα οφέλη από την εμπλοκή της Τουρκίας το συντομότερο δυνατό, οι Υπουργοί Εξωτερικών και Οικονομίας Mevlüt Tsavusoglu, και Berat Albayrak και ο αρχηγός των μυστικών υπηρεσιών Hakan Fidan πήγαν στην Τρίπολη την Τετάρτη 17-6-2020.
Η συμφωνία θαλάσσιας οριοθέτησης (AOZ), η οποία υπεγράφη τον Νοέμβριο του 2019, με τον Faïez Al–Sarraj, αρχηγό της κυβέρνησης στην Τρίπολη, είναι κυρίαρχη. Κι ας την αποκαλούμε εμείς στην Ελλάδα ψευδο-ΑΟΖ. Η ανακάλυψη τεράστιων πεδίων φυσικού αερίου στα βαθειά νερά αύξησε τη γεω-στρατηγική σημασία αυτής της περιοχής όπου διεξάγονται γεωτρήσεις για την ανακάλυψη υδρογονανθράκων. Από τώρα και στο εξής, θα πρέπει να ζητείται η γνώμη της Τουρκίας και της Λιβύης για «οποιαδήποτε γεώτρηση ή κατασκευή ενός αγωγού» στις θαλάσσιες περιοχές που ορίζονται μεταξύ των δύο χωρών, ανέφερε πρόσφατα ο Ερντογάν ! Ένα σχέδιο στο οποίο αντιτίθενται η Ελλάδα, η Κύπρος, η Αίγυπτος, το Ισραήλ και η Ευρωπαϊκή Ένωση, που χαρακτηρίζονται από την Άγκυρα ως «αντι-τουρκικό μπλοκ», αναφέρει η Marie Jégo.
Οι στρατιωτικοί και ενεργειακοί στόχοι της Τουρκίας βρίσκονται ακόμη στα σπάργανα. Ενώ η GAN και ο 
Τούρκος σύμμαχός της απορρίπτουν όλες τις διαπραγματεύσεις με τον Εθνικό Στρατό της Λιβύης (ANL) του στρατάρχη Haftar, πραγματοποιούνται συγκρούσεις 
για την κατάληψη της παράκτιας πόλης Σύρτη, η οποία, υπό την αιγίδα του ANL, αποτελεί την πύλη εισόδου προς τους κύριους τερματικούς σταθμούς εξαγωγής ενέργειας. «Για να ξεκινήσουν οι πολιτικές διαπραγματεύσεις για κατάπαυση του πυρός, η GAN πιστεύει ότι απαιτούνται περαιτέρω εδαφικά οφέλη. Η προτεραιότητά της είναι η Σύρτη και η Djoufra», δήλωσε ο Emrullah Isler, ο ειδικός απεσταλμένος της Τουρκίας στη Λιβύη. Η κατάκτηση της Σύρτης και του Djoufra, μιας στρατηγικής βάσης που φιλοξενεί ένα στρατιωτικό αεροδρόμιο όπου η Ρωσία έχει αναπτύξει μαχητικά αεροσκάφη MiG-29, δεν αρέσει στη Μόσχα. Σε αυτό το σημείο, μεταξύ άλλων, οι ρωσο-τουρκικές διαπραγματεύσεις για τη Λιβύη, οι οποίες επρόκειτο να διεξαχθούν στην Κωνσταντινούπολη, στις 14 Ιουνίου 2020, κατέρρευσαν, αναγκάζοντας τη ρωσική αντιπροσωπεία, που αποτελείτο από τους υπουργούς Εξωτερικών και Άμυνας, Sergueï Lavrov και Sergueï Choïgou, να ακυρώσουν την επίσκεψή τους. Ένα ακόμη εμπόδιο στη ρωσο-τουρκική σχέση, θεωρεί η Marie Jégo. Αν και όπως έχω ήδη γράψει στις Ανιχνεύσεις, προσωπικά εκτιμώ, μπορεί και να κάνω λάθος, πως πρόκειται για μια ρωσο-τουρκική συμπαιγνία.
«Οι Ευρωπαίοι διαμαρτυρήθηκαν για τη στάση μιας χώρας-μέλους της Ατλαντικής Συμμαχίας (της Τουρκίας), μετά από το σοβαρό περιστατικό που έλαβε χώρα με ένα γαλλικό πλοίο στη Μεσόγειο», συνόψισαν οι δημοσιογράφοι Nathalie Guibert και ο Jean–Pierre Stroobants του Le Monde στις 18-6-2020, στο άρθρο τους με τίτλο : «Ο στρατιωτικός ακτιβισμός της Τουρκίας δηλητηριάζει το ΝΑΤΟ» (L’activisme militaire de la Turquie empoisonne l’OTAN).
Η συνάντηση των υπουργών Άμυνας του ΝΑΤΟ την Τετάρτη 17 Ιουνίου 2020, που πραγματοποιήθηκε μέσω 
τηλεδιάσκεψης λόγω του κορωναϊού, θα μπορούσε να ήταν λιγότερο έντονη από τη φυσική παρουσία των 29 συμμαχικών εκπροσώπων. Η ημέρα ήταν ωστόσο «πολύ νευρική», σύμφωνα με έναν συμμετέχοντα, καθώς η Τουρκία, για άλλη μια φορά 
δηλητηρίασε την ατμόσφαιρα. Η ημερήσια διάταξη ήταν από τις πιο κλασικές : η στάση άμυνας και αποτροπής της Ατλαντικής Συμμαχίας από τη μία πλευρά, οι συνέπειες της επιδημίας Covid-19 από την άλλη. Όμως, τη Δευτέρα, η Γαλλίδα υπουργός Florence Parly κάλεσε τον Γενικό Γραμματέα, Jens Stoltenberg, να συζητήσει ένα σοβαρό συμβάν μεταξύ των συμμάχων. Στις 10 Ιουνίου, η γαλλική φρεγάτα Courbet, υπό τη διοίκηση του ΝΑΤΟ στην επιχείρηση επιτήρησης «Sea Guardian» στην ανατολική Μεσόγειο, απειλήθηκε από το τουρκικό ναυτικό. Ένα επιπλέον γεγονός, μετά 
από μια σειρά «φυγόκεντρων συμπεριφορών ασύμβατων με το πνεύμα της Συμμαχίας», κατήγγειλε το Υπουργείο των Ενόπλων Δυνάμεων στο Παρίσι. Στις 10 Ιουνίου, ένα φορτηγό πλοίο με σημαία Τανζανίας, ύποπτο για μεταφορά όπλων, το Cirkin, εντοπίστηκε από τη Ναυτική Διοίκηση του ΝΑΤΟ (Marcom), προερχόμενο από το Αιγαίο Πέλαγος. Δήλωσε ότι κατευθύνεται προς το Gabès, στην Τυνησία. Αλλά στη διαδρομή του, όπως και άλλα πλοία πριν από αυτό, άλλαξε πορεία για τη Λιβύη, αποκρύβοντας 
την εγγραφή κυκλοφορίας του και διακόπτοντας τον αυτόματο πομπό αναγνώρισης AIS. Συνοδευόμενο από δύο τουρκικές φρεγάτες, το φορτηγό ήταν καλά προστατευμένο. Στους Έλληνες και Γάλλους στρατιωτικούς που του ρώτησαν για τη διαδρομή του, οι Τούρκοι εμφανίστηκαν ως «πλοία του ΝΑΤΟ», καταχρώμενοι το ραδιοφωνικό κωδικό αναγνώρισης του νατοϊκού οργανισμού.
Εξαιρετικά επιθετική ενέργεια
Όταν η Marcom ζήτησε από την Courbet να ελέγξει το φορτηγό, μία από τις τουρκικές φρεγάτες, για σχεδόν σαράντα δευτερόλεπτα και τρεις φορές ενεργοποίησε το ραντάρ ελέγχου πυρκαγιάς εναντίον του – αυτός ο «φωτισμός» είναι το τελευταίο βήμα πριν ανοίξει πυρ. Το τουρκικό ναυτικό είχε επίσης τοποθετήσει τους ελεύθερους σκοπευτές του πίσω από τα πολυβολεία τους. Αυτές οι ενέργειες είναι τόσο σπάνιες όσο και εξαιρετικά επιθετικές. «Δεν μπορούμε να δεχτούμε έναν σύμμαχο να το κάνει αυτό», δήλωσε την Τετάρτη το γαλλικό Υπουργείο των Ενόπλων Δυνάμεων. «Δεν μπορούμε πλέον να ισχυριζόμαστε ότι δεν υπάρχει τουρκικό πρόβλημα. Πρέπει να το δούμε, να το πούμε, να το αντιμετωπίσουμε».
Η γαλλική ενόχληση είναι τόσο μεγάλη που οι κυβερνητικές πηγές αποκαλούν «το Misrata Express», αυτά τα πήγαινε-έλα όπλων από τη μία πλευρά της Μεσογείου στην άλλη, κατά παράβαση του εμπάργκο στη Λιβύη. Η Τουρκία ναυλώνει ένα πλοίο για να υποστηρίξει την κυβέρνηση του Faïez Sarraj καταγγέλλει το Παρίσι, το οποίο έχει ευθυγραμμιστεί με την αντίθετη πλευρά του Χαλίφα Χαφτάρ. «Η γαλλική υποστήριξη στον πραξικοπηματία και πειρατή Haftar έχει επιδεινώσει την κρίση στη Λιβύη και αύξησε τα δεινά του λαού της Λιβύης», δήλωσε το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών την Τρίτη, κατηγορώντας το Παρίσι ότι είναι ο «υπεργολάβος ορισμένων χωρών της περιοχής», των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και της Αιγύπτου.
Πριν από το περιστατικό της 10ης Ιουνίου, η φρεγάτα Courbet περιπολούσε με ένα τουρκικό δεξαμενόπλοιο, το οποίο την είχε ανεφοδιάσει με καύσιμα την προηγούμενη μέρα. Αυτό το διπλό τουρκικό παιχνίδι στο ΝΑΤΟ φαίνεται να έχει φτάσει στα όριά του. «Η κρίση αλληλεγγύης με την Τουρκία», την οποία ανέφερε ο Εμμανουήλ Μακρόν στα τέλη του 2019, όταν μίλησε για τον «εγκεφαλικό θάνατο» του ΝΑΤΟ, «παραμένει σαφώς επίκαιρη», σχολιάζει μια γαλλική διπλωματική πηγή. Για αυτούς που θα μπορούσαν να θεωρήσουν την παρέμβαση της Άγκυρας στη Λιβύη ως ένα αντίβαρο στην παρέμβαση της Μόσχας, η γαλλική διπλωματία αντιτείνει : «Περισσότερη Τουρκία στη Λιβύη δεν σημαίνει λιγότερη Ρωσία».
Μαζί με τη Γαλλία, τα κράτη της Βαλτικής και της Ανατολικής Ευρώπης έχουν επίσης επικρίνει εδώ και καιρό τον εκβιασμό που άσκησε η Άγκυρα, η οποία μπλοκάρει τα «διαβαθμισμένα αμυντικά σχέδια» που εκπονήθηκαν εναντίον της Ρωσίας, απαιτώντας από το ΝΑΤΟ να αναγνωρίσει τον τρομοκρατικό χαρακτήρα των Κουρδικών πολιτοφυλάκων του YPG. Από εκεί και πέρα, οι Ευρωπαίοι ανησυχούν για τον τουρκικό στρατιωτικό ακτιβισμό, που περιγράφεται ως «μαζικός» και «προς πάσα κατεύθυνση», από τη Συρία στη Λιβύη και τώρα στο Ιράκ. Το σύμφωνο στρατιωτικής συνεργασίας Τουρκίας-Λιβύης, συνοδευόμενο από μια παράνομη συμφωνία θαλάσσιας οριοθέτησης, δεν μπορεί να επικυρωθεί ως τετελεσμένο γεγονός. Το Παρίσι μιλά για «την επέκταση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στα δυτικά της Μεσογείου».
Εξ ου και το σημερινό εύγλωττο άρθρο του Pierre Alonso στην ηλεκτρονική Libération με τίτλο : «Ναυτική και διπλωματική μάχη μεταξύ Παρισιού και Άγκυρας» (Bataille navale et diplomatique entre Paris et Ankara).
